tag:blogger.com,1999:blog-57558942638151346302024-03-13T18:59:26.001+05:30 সুশান্ত...রবীন্দ্রনাথ যেমনটি বলেছেন,আমারো এই দীক্ষাঃ
স্বাজাত্যের অহমিকার থেকে মুক্তি দানের শিক্ষাই আজকের দিনের প্রধান শিক্ষা !সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.comBlogger227125tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-9141509400962795762022-07-25T23:15:00.011+05:302022-07-26T00:24:04.283+05:30উজান অসমে বাংলা ব্যানারে কালি এবং প্রগতিশীলদের 'ভাষা আইন’ <p> (লেখাটি ২৪ জুলাই, ২০২২ -এ করিমগঞ্জ আসাম থেকে <a href="https://www.facebook.com/a.zaheed.7" target="_blank">জাহিদ রুদ্র</a> সম্পাদিত "মননভূমি' কাগজে প্রকাশিত।)</p><div style="mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly;">
<table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" vspace="0">
<tbody><tr>
<td align="left" style="padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm; padding: 0cm;" valign="top">
<p class="MsoNormal" style="break-after: avoid; line-height: 27.7pt; margin-bottom: 0cm; mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly; mso-line-height-rule: exactly; page-break-after: avoid; text-align: justify; text-indent: 36pt; vertical-align: baseline;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 36pt; mso-bidi-language: BN; mso-text-raise: -2.0pt;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1T75tceBlJ6ALJywBTI2aub8qjhh8VqMX1sNkrOkKS7JrUl1uTgwymO1kVMxAl8sNuE13Ih4sSp0ruMYQVgvgX2-01l3rG-D0SmLwWcbR9EhU4girJwKLUnXe0AptalM-qeP478CfvO3ldcsbjbTs5fkpMn8eo2IB9SNkpQBS8cXDmiE48g0bfCS_/s1280/ff299383-4db5-45ea-a518-2cce17f40320.jfif" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="801" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1T75tceBlJ6ALJywBTI2aub8qjhh8VqMX1sNkrOkKS7JrUl1uTgwymO1kVMxAl8sNuE13Ih4sSp0ruMYQVgvgX2-01l3rG-D0SmLwWcbR9EhU4girJwKLUnXe0AptalM-qeP478CfvO3ldcsbjbTs5fkpMn8eo2IB9SNkpQBS8cXDmiE48g0bfCS_/s320/ff299383-4db5-45ea-a518-2cce17f40320.jfif" width="200" /></a></div> <br /><br /><o:p></o:p><p></p>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><a href="https://sarthac.gov.in/view-act-rule-file?file_id=2821#:~:text=An%20Act%20to%20amend%20the,Bengal%2C%20as%20follows%3A%2D%201" target="_blank"><span lang="BN" style="font-family: BenSen;"><span style="font-size: x-large;">প</span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শ্চিমবঙ্গ সহ ভারতের সর্বত্র ‘ভাষা আইন</span></a><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><a href="https://sarthac.gov.in/view-act-rule-file?file_id=2821#:~:text=An%20Act%20to%20amend%20the,Bengal%2C%20as%20follows%3A%2D%201" target="_blank">'</a> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আছে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পশ্চিমবঙ্গে শুরুতে কেবল বাংলা ও ইংরাজিই
স্বীকৃত সরকারি ভাষা হলেও এখন আরও এগারোটি সহযোগী সরকারি ভাষা রয়েছে। অসমের বরাকের
তিন-জেলাতে যেমন বাংলা, পশ্চিম বাংলাতেও দার্জিলিঙের তিন জেলাতে নেপালি সহযোগী
সরকারি ভাষা। এ ছাড়াও নানা জেলা এবং ব্লক স্তরেও যদি কোনও ভাষিক গোষ্ঠীর মানুষ
১০%-ও রয়েছেন—সারা রাজ্যে হয়তো ১%-ও নন—তেমন অনেক ভাষাও স্বীকৃত </span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যেমন
উর্দু, হিন্দি, ওড়িয়া, সান্তালি, কুরুখ, তেলেগু, কুর্মালি, তেলেগু, কামতাপুরি,
রাজবংশী এমন কি পাঞ্জাবিও। অর্থাৎ মোট চৌদ্দটি সরকারি ভাষা। কোথাও অসমিয়া জনসংখ্যা
১০% হলে অসমিয়াকেও সহযোগী সরকারি ভাষা হিসেবে স্বীকৃতি দিয়ে দিত। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>না<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>দিলেও অসমিয়াতে ব্যানার লাগিয়ে অসমিয়া অনুষ্ঠান করলে সারা বাংলাতে কেউ বাধা
দিতে যান না।পশ্চিম বাংলা বলেই না,দেশের সব রাজ্যেই অন্তত বড় বড় শহরে অসমিয়া
অনুষ্ঠানাদি হয়—অসমিয়াতেই হয়—অসমিয়াতেই তার প্রচার হয়। তাই বলে কি কেউ তাতে বাংলা
ভাষার বা তামিল তেলেগু ভাষার বা মারাঠি ভাষার বা হিন্দি ভাষার অবমাননা হল বলে
হুমকি ধমকি দিয়ে থাকেন? যান না। এমন করবার কল্পনাও করেন না। আর সংবিধানও এর অনুমতি
দিয়ে থাকে। সংবিধানের ২৯ এবং ৩০ অনুচ্ছেদে সমস্ত সংখ্যালঘু ভাষা চর্চার অধিকার সুরক্ষিত।
সেই জন্যে অসমেও যখন বাঙালি বা অন্য-ভাষিক সম্প্রদায় অনুষ্ঠানাদি করেন সরকার এখানে
এইসবে বাধা দিতে আসে না। অধিকাংশ অসমিয়া মানুষও এতে আপত্তি করবার কিছু দেখেন না —আসে
যারা কোনও আইনের ধার ধারে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>না।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অনেকটা সারা দেশে হিন্দু নামধারী কিছু সংগঠন
যেমন করে—আইন তারা নিজের হাতেই নিয়ে নেয়। অসমে এখন লাচিত সেনা ও এমন কিছু সংগঠনও
তাই করছে।</span></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দেখা গেছে জাতীয়তাবাদীদের ভয়ে তটস্থ
দক্ষিণ পন্থী দলগুলোও এই নিয়ে রা তো করেই না, কিছু বাম ব্যক্তি বা দল বা সংগঠনও
মনে করেন লাচিত সেনার তরুণরা হচ্ছেন <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘সংগ্রামী
বন্ধুসকল</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আর
প্রদীপ দত্তরায়ের বিডিএফ বা অন্যান্য বাঙালি সংগঠনগুলো ‘সাম্প্রদায়িক</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">'</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সে নাহয়
তাঁরা বলুন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু সেই প্রগতিশীল বা ‘বামে’রা যতক্ষণ
লাচিত সেনাকে ‘সাম্প্রদায়িক’ বলতে পারছেন না ততক্ষণ সাধারণ বাঙালিকে -- এমন কি ‘প্রগতিশীল’
যারা রয়েছেন বা হতে চাইছেন তাদেরকেও --- সঙ্গে পাওয়া কঠিন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">একজন প্রগতিশীল
বাঙালিও বাঙালি হবার ‘অপরাধে’</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আক্রান্ত</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হবার</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ভয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">থাকেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> ঠিক
যেমন একজন প্রগতিশীল যেকোনও ভাষী মুসলমান হিন্দুত্ববাদীর ভয়ে থাকেন। বাঙালি সাম্প্রদায়িকেরা
অসমিয়া প্রগতিশীলদেরও এভাবে মুখোমুখি দাঁড়িয়ে আক্রমণ করেন না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সাহস করেন না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কা বিরোধী
আন্দোলনের দিনে, মনে আছে কি, বিধায়ক শিলাদিত্য দেব</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">কিছু বাঙালি সংগঠনকে
নিয়ে গুয়াহাটির খানাপাড়াতে একটি সমাবেশের আহ্বান দিয়ে পরে নাকখত দিয়ে ঘুরে দাঁড়িয়েছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসম সাহিত্য
সভার সঙ্গে মিলে হেমাঙ্গ বিশ্বাসের স্মরণ অনুষ্ঠান করবেন বলে প্রতিশ্রুতি দিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">স্থিতি
ঠাণ্ডা হতেই সব ভুলে গেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সাম্প্রতিক</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তিনসুকিয়ার</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ঘটনাতে</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দেখা</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">গেছে</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বহু</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হিন্দুত্ববাদী</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যারা</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হিন্দু</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বলে</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বাঙালি</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসমিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ঐক্যের</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">স্বপ্ন</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দেখেন ---</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁরাও</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আতঙ্কিত</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তবু হিন্দুত্ববাদীরা কখনও বা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">বাম-অসমিয়া তো বটেই আসুর মতো জাতীয়তাবাদীদের
বিরুদ্ধেও মুখ খুলেন</span>—<span lang="BN">যখন অসমিয়া নয়</span>—<span lang="BN">আক্রমণের
লক্ষ্যমুখ থাকেন মুসলমান</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যতই নিজেদের
‘অসাম্প্রদায়িক’ বলুন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">অসমিয়া জাতীয়তাবাদীরা ইসলাম বা মুসলমানের বিরুদ্ধে
কেউ কিছু করলে বা বললে</span>—<span lang="BN">সাধারণত মুখ খুলেন না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এত এত ফেক
এন্টাকাউন্টার নিয়ে কজনে কথা বললেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">? <span lang="BN">কিন্তু নগাঁওতে আসুর সদস্য
কীর্তিকমল বরা আক্রান্ত হলেই শুধু এরা এমনই সরব হলেন যে পুলিশ প্রধানকেও শহর ছেড়ে চলে
যেতে হল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">সম্প্রতি তিনসুকিয়া সহ উজান এবং মধ্য
অসমে একাধিক শহরে বাংলাতে লেখা ব্যানারে</span>,<span lang="BN">দেওয়াল লেখাতে কালি মেখেছে
লাচিত সেনা</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যেন কালি
মাখানো অভিযান শুরু করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু বাঙালি
সংগঠন ভাটি অসম থেকে সমানে উগ্র ভিডিও ভাষণ দেওয়াতে দিন কয় ভিডিও যুদ্ধ হল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> ২২
জুনের তিনসুকিয়ার ঘটনা এর জন্যেও গুরুত্বপূর্ণ ছিল যে সেখানে একটি সংগঠন ছিল নিখিল
ভারত বঙ্গ সাহিত্য সম্মেলন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">আরটি ছিল বর্ণালি শিশু কল্যাণ সংস্থা</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আরও একটি
বিপদনাশিনী পুজোর ব্যানার ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রথম দুটির
জন্যেই লোক আতঙ্কিত হয়েছেন বেশি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">ক্ষুব্ধও</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যেখানে
সেই ঘটনা হয়েছে -- সেই দুর্গাবাড়িতে একটি প্রেক্ষাগৃহ রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শহরের প্রাণ
কেন্দ্রে এটি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এখানে সব ভাষাতেই অনুষ্ঠানাদি হয়ে থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু
বাঙালির সংগঠনগুলো এখানেই সভাসমিতি ইত্যাদি করে থাকেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসম আন্দোলনের
দিন থেকে কা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">-<span lang="BN">বিরোধী আন্দোলনের দিনেও এখানে বাংলা ব্যানার টানানো হয়েছে</span>,
<span lang="BN">তোরণ হয়েছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অনুষ্ঠান
হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কেউ কখনও বাধা দেয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">-<span lang="BN">বিরোধী আন্দোলনের শুরুর দিনে ২০১৬</span>-<span lang="BN">র ডিসেম্বরে এই প্রেক্ষাগৃহেই
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘উজান সাহিত্য গোষ্ঠী’র আহ্বানে উত্তর পূর্বভারত
বাংলা ছোটো কাগজ সম্মেলন হয়েছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সারা শহরে
বাংলা ব্যানার লেগেছিল</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">কেউ বিরোধিতা করেনি</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আজ শুরু
হয়েছে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">যখন জাতীয়তাবাদ নিজেই হিন্দুত্বের চাপে বিপন্ন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অস্তিত্বের
সংকটে ভুগছে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তখন এই নতুন সংগঠনটি খালি ময়দানে নিজেদের চ্যাম্পিয়ন করতে নেমেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এরা কেবল
ব্যানারেই কালি মাখে না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">এখানে ওখানে বাঙালি ছোটো দোকানদারকেও নানা কারণে
হেনস্তা করছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এদেরই মতো একটি
সংগঠন অসমিয়া যুবমঞ্চকে দেখা গেল ব্যানার প্রসঙ্গে যেভাবে ভিডিও হুমকি টুমকি দিল</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">দুদিন পরে লক্ষিমপুরে এক বাজারে মুসলমান মাছব্যাপারির তকি মাটিতে ফেলে অপমান
করল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ওদের অন্ধ ধারণা যে অসমিয়া মুসলমান বাকি
মুসলমানের মতো কিছুই করেন না না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এরা ‘প্রায়
হিন্দু’</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হিন্দু এরা বলবেন না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">বলবেন ‘অসমিয়া’</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ফলে বাংলা
ব্যানার টানানো যেভাবে পাপ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">মুসলমানের তকি লুঙ্গি দাড়ি রাখাও পাপ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আজ অব্দি
শোনা যায় নি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">শার্ট প্যান্ট পরা কোনও মুসলমানকে এই জাতীয়তাবাদীরা হেনস্তা করেছেন
বলে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></div>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgX3cDcTX0JKDBKeIWi_EFnpTdcD_N_oIcbiZotPi29xIN2Dz9NVLECzFFUZjFIcxe-qkB-L37B6M3c3N3xrvV_KHLDVZh1lP4yCZ-Q5xkOZp_RCa6WsGNv52EB9yqlp_XGhNV2i2cHXX1X387NraeH4QGroPyl6aW4p-22pvmim0C3U6tpFHYWT5RE/s540/293666475_437581421593658_465413146033995418_n.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="410" data-original-width="540" height="243" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgX3cDcTX0JKDBKeIWi_EFnpTdcD_N_oIcbiZotPi29xIN2Dz9NVLECzFFUZjFIcxe-qkB-L37B6M3c3N3xrvV_KHLDVZh1lP4yCZ-Q5xkOZp_RCa6WsGNv52EB9yqlp_XGhNV2i2cHXX1X387NraeH4QGroPyl6aW4p-22pvmim0C3U6tpFHYWT5RE/s320/293666475_437581421593658_465413146033995418_n.jpg" width="320" /></a></div><br /><div style="text-align: justify;"> বামদল বা ব্যক্তি<span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> – <span lang="BN">বিশেষ করে বাম</span>-<span lang="BN">অসমিয়াকে সামনে এসে কথা বলতে দেখা গেল
না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">কিন্তু
কাউকে কাউকে বলতে শোনা গেল</span>—<span lang="BN">এই দুর্গাবাড়ির কর্তাব্যক্তিরা বা
নিখিল ভারত বঙ্গ সাহিত্য সম্মেলনের নেতৃত্ব সবাই শাসক দলগুলোর সঙ্গে থাকেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এখনও তাই
আছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অগত্যা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">এরাই অসমিয়া বাঙালি বিভাজন
করতে এই সব বাংলা ব্যানার-ফ্যানার চাপিয়েছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অদ্ভুত
সমাজ বিচ্ছিন্নতা</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">লাচিত সেনার থেকে এমন অবাস্তব সমাজ-বোধ ভিন্ন
কিছু না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসমিয়া বাঙালি বিভাজন টেনে প্রবল বানের দিনে মানুষের
দৃষ্টিকে অন্যদিকে টেনে নেবার অভিযোগ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">লাচিত সেনার বিরুদ্ধে আনা
যেতেই পারে</span>—<span lang="BN">যে বাঙালি সুরক্ষা পরিষদ হুঙ্কার দিয়েছে শিবসাগরে
গিয়ে লাচিত সেনাকে পিটবে</span>—<span lang="BN">তাদের সম্পর্কেও একই অভিযোগ আনা যেতে
পারে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যদিও বাঙালি সংগঠনটি সেই ‘পিটাপিটি’র প্রতিযোগিতাতে
হাস্যকর ভাবে হেরেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাই বলে নিখিল
ভারত বঙ্গ সাহিত্য সম্মেলনকেই আসল <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অপরাধী সাজানো</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">? <span lang="BN">যাদের কোনও রেকর্ড নেই অসম সাহিত্য সভা</span>, <span lang="BN">বডো সাহিত্য
সভা</span>, <span lang="BN">বরাক উপত্যকা বঙ্গ সাহিত্য ও সংস্কৃতি সম্মেলনের মতো ভাষা
সাহিত্যের অনুশীলনে বা অধিকার রক্ষা ও সম্প্রসারণের স্বার্থে কাজ করবার</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিছু দিবস
পালন আর উৎসব আয়োজনই এদের কাজ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দুর্গাবাড়ির
পেছনেই বঙ্গীয় বিদ্যালয়কে অসমিয়া একটি স্কুলের সঙ্গে মিশিয়ে দেবার সাম্প্রতিক উদ্যোগের
বিরুদ্ধেও এরা এগিয়ে এসে প্রতিবাদ করে নি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমন কি
নিজেদের উপরে আক্রমণ নামতেও যারা রা করবার সাহস জোটাতে পারে নি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তাঁরা করবেন বিভাজনের ষড়যন্ত্র</span>? <span lang="BN">তাঁদের নীরবতা নিয়ে সমালোচনা
হচ্ছে সারা শহরে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শাখা সভাপতির একটি
অডিও ভাইরাল হয়েছে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তাঁদের ভীতির প্রমাণ স্বরূপ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রতিপক্ষ
এদেরকেই অসমিয়া ভাষার অবমাননার</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> , <span lang="BN">বাঙালী আগ্রাসনের প্রতিভূ বলে দাঁড়
করাচ্ছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আর একদল ‘বাম’ শাসকদলের স্বার্থে এরা বিভাজনের
খেলা খেলছেন বলে কানাঘুষো করছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হ্যাঁ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">বিভাজনের রাজনীতি এরা একটা করেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেটি এদের
প্রাতিষ্ঠানিকতার অঙ্গ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শতবর্ষের অনুষ্ঠানের
যে লোগো এরা সারা দেশের জন্যে বানিয়েছেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">সেটি দেখলে মনে হবে কোনও
হিন্দু ধর্মীয় প্রতিষ্ঠানের লোগো</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এদের অনুষ্ঠানাদিতেও
বৈদিক স্ত্রোত্রের এত বাড়বাড়ন্ত যে মনে হবে এরা খ্রিস্টান</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">বৌদ্ধকেও বাঙালি বলে মনে করেন না</span>, <span lang="BN">মুসলমানের তো কথাই
নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এভাবে এরা যে নিজের সমাজকেই ভাগ করে নিজেদেরই
দুর্বল করে রাখেন সেই বোধটুকু এদের নেই</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এবং সাম্প্রতিক
সমাজ বাদ দিন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">শিল্প সাহিত্যের জগতেও এরা থাকেন বলে মনে হয় না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">সেই প্রসঙ্গ ভিন্ন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু
যারা এদেরকে অসমিয়া বাঙালি সংঘাতের সূত্রধার মনে করেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তাঁরাও কম সাম্প্রদায়িক নন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বস্তত সংখ্যাগুরু
অসমিয়া জাতীয়তাবাদের বিরুদ্ধে সাহস করে না দাঁড়াতে পেরে এরা নিজেদের প্রগতিশীলতাকেও
করে ফেলেন অসমিয়া বিষয়বস্তু</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অগত্যা
অসমিয়া বাঙালি এক হয়ে কোনও সাংস্কৃতিক মঞ্চেও আজকাল দাঁড়াতে দ্বিধা করেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আজকাল আর
গণনাট্যও হয় না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">জন-সাংস্কৃতিক পরিষদও হয় না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই বিভাজনের
সুযোগে হিন্দুত্ব তার কাজ করে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div><p></p>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">দুর্গাবাড়িতে সেরকম বাংলা ব্যানার
টানানো বা অনুষ্ঠান করা নতুন কোনও কথা নয়</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তিনসুকিয়ার
এক অগ্রণী বাম</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">-<span lang="BN">সাংস্কৃতিক কর্মী ছিলেন অশোক কর্মকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">লিবারেশন
সিপি আই এম এল করতেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আই পি এফে ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">জন-সাংস্কৃতিক
পরিষদেও ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যতদূর জানি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তিনি এই নিখিল ভারত বঙ্গ সাহিত্য সম্মেলনেরও সদস্য ছিলেন</span>, <span lang="BN">বর্ণালি শিশু কল্যাণ সংস্থারও ঘনিষ্ঠ ব্যক্তি ছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">‘উজান সাহিত্য
গোষ্ঠী’র তিনি প্রতিষ্ঠাতা সম্পাদক</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রতিষ্ঠার
দুবছর পরে তাঁর অকাল বিয়োগ ঘটে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু
তাঁর আদর্শ পরবর্তী পনেরো বছর পরেও এই একটিই সংগঠন <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ধরে রেখেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি অসমিয়া
বাংলা দুই ভাষাতেই লিখতেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">নাটক লিখতেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবন্ধ
লিখতেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">নাটক করতেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অগত্যা
তাঁর দুই সমাজেই প্রতিষ্ঠা ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু
সেই যে সন্ত কবিরকে নিয়ে গল্প আছে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তাঁর মৃত্যুর পরে হিন্দু
শিষ্যরা চাইছিল শ্মশানে নিয়ে যাবে</span>, <span lang="BN">মুসলমান শিষ্যরা চাইছিল কবর
দেবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শেষে শবের চাদর তুলে দেখা গেল দেহ নেই</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">কিছু ফুল পড়ে আছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অশোক কর্মকারও
এখন দ্বিখণ্ডিত</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর স্মরণে ছবি শোভা পায় বিষ্ণু-জ্যোতি
সাংস্কৃতিক সমাজে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর প্রয়াণ দিবসে স্মারক বক্তৃতাও হয় কখনও
কখনও</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেটি মূলত অসমিয়াদের সংগঠন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আর ছবি
নেই স্মারক বক্তৃতা নেই</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তবু নানা ভাবে তাঁরই প্রতিষ্ঠিত কাগজকে ধরে রেখেছে
‘উজান সাহিত্য গোষ্ঠী’</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><a href="https://kathernouko.blogspot.com/search/label/%E0%A6%89%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8" target="_blank"><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি দেখে
যান নি যে তাঁর কাগজ এখন গোটা পূর্বোত্তরে বা তার বাইরেও একটি পরিচিত নাম</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></a><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এবং সাংস্কৃতিক
প্রতিবাদে শহরের অগ্রণী নাম</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমন একটি
অসমিয়া কাগজও এই শহরে নেই</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ডিগবয় থেকে
নতুন সাহিত্য পরিষদের একটি পত্রিকা কখনও বেরিয়ে থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অশোক কর্মকারের সতীর্থ কিছু লিবারেশন
কর্মী সমর্থকও উজানে ছিলেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">বা আছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অন্য বামদলের
সমর্থকেরাও রয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ডান দলেরও লোক আছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শাসক দলেরও
সমর্থক এই গোষ্ঠীতে রয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">গুটি কয়
মানুষ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">সামাজিক দায়বোধ থেকে কাজ করেন</span>—<span lang="BN">সেখানে ভাবাদর্শের
গণ্ডি</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">সংকীর্ণতারই নামান্তর
হয়ে যায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেই ‘উজান’ বহু অনুষ্ঠান এই দুর্গাবাড়িতে
করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কখনও অসমিয়া ভাষা সাহিত্য সংস্কৃতি বিরোধী
কোনও কাজ করেনি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যদিও নিজেদের বাংলা ব্যানারে বুক চেতিয়ে
লিখে গেছে ‘আমার ভাষা আমার পরিচয়’</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">২১শে ফেব্রুয়ারির
অনুষ্ঠানে বহুভাষিক অনুষ্ঠান করেন বলেই সেখানে অসমিয়াতেও লিখে রাখেন ‘মোর ভাষা মোর
পরিচয়’</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এভাবে উজান চেষ্টা করে গেছে উভয়
সম্প্রদায়ের ‘প্রগতিশীল’</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">লোকজনকে ভিড়িয়ে অনুষ্ঠানাদি করবার</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এবারেও
করেছে ২১শের অনুষ্ঠানে ‘ভাষার গান</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">দেশের গান</span>, <span lang="BN">মানুষের গান’ </span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেখানে
চিনিয়েছে টিভির রিয়ালিটি শোয়ের বাইরেও গান রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কেবল ভক্তি
আর প্রেমের গানের বাইরেও গান রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বলিউড সিনেমার
বাইরেও বাংলা অসমিয়াতে উপভোগ্য দেশের গান রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসমিয়া
শিল্পীরাও এসে ভিড় করে গান করে গেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই সব করতে
করতে প্রবল কমিউনিস্ট এবং মুসলমান বিরোধী কেউ কেউ লাল পতাকা হাতে নিয়েও কখনও থানা
চারিআলিতে গিয়ে দাঁড়াবার নজির আছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span lang="BN">কিন্তু লালপন্থীরা যদি এমন অদ্ভুত প্রচারে থাকেন যে দুর্গাবাড়ির
সবাই শাসক বিজেপি বা কংগ্রেসের লোক</span>—<span lang="BN">তাই বাংলা ব্যানার চাপান</span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> --</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> তবে এরাও
ভয়ে কুঁচকে যাবেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বরং এই আস্থা বেড়েই যাবে যে শাসকদলের ছত্রছায়াতেই
তাঁদের ভাষিক অস্তিত্ব সম্পন্ন থাকবে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যদিও বাস্তব
এই যে সাম্প্রতিক বাঙালি বিরোধী আক্রমণের পেছনে শাসকদলের ‘কা’ আইন এনে বাঙালি রক্ষার
লোকদেখানো নাটকই মূলত দায়ী</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসমিয়া
লোকে বলতেই বলে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">কা না আসতেই এই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এলে পরে
কী হবে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">? <span lang="BN"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></div>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9h3ObiEVWFmPA8Vz5v5PHqvwlBiZBScXRwbaCW_JkY6UHM3dvpI5lZ39jnfvdN7TfsP7jqasfIeOixO-bTzQuz6YnVtT4b0UT1UlWnsIYrpakCHp1G6ja4b5YIULIoT9t1dQGzMbeKa5chHJh1jPuGDBCIVizJ0Y5lxKS6s78WuBay3IfDlbLBLb6/s1280/293951704_1747040592311376_1098460461139187643_n.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="1280" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9h3ObiEVWFmPA8Vz5v5PHqvwlBiZBScXRwbaCW_JkY6UHM3dvpI5lZ39jnfvdN7TfsP7jqasfIeOixO-bTzQuz6YnVtT4b0UT1UlWnsIYrpakCHp1G6ja4b5YIULIoT9t1dQGzMbeKa5chHJh1jPuGDBCIVizJ0Y5lxKS6s78WuBay3IfDlbLBLb6/s320/293951704_1747040592311376_1098460461139187643_n.jpg" width="320" /></a></div><br /><div style="text-align: justify;">নিখিল ভারত বঙ্গ সাহিত্য সম্মেলন
একটি সর্বভারতীয় প্রতিষ্ঠান। সমগ্র দেশে তাঁদের শাখা সংগঠন রয়েছে<span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই বছর
এরা শতবর্ষ উদযাপন করছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দেশের কোথাও এই সব বাংলা ব্যানার লেখা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">বাংলা অনুষ্ঠান করবার জন্যে তাদের অপরাধী সাজাবার নজির নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> অসমে
তাই হল। তাতে কি লাচিত সেনা এবং <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসমিয়া জাতীয়তাবাদীদের
সম্মান বাড়ল</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">?</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> এরা ‘প্রগতিশীল
সংস্কৃতি’ চর্চা করেন কি লোকে যখন খেতে পায় না তখন ‘ধনধান্যে পুষ্পে ভরা...’ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এমন অতিভক্তির গান করেন—সেই প্রসঙ্গ বৌদ্ধিক
তর্কের বিষয় হতে পারে। বাঙালি সংখ্যাগুরু এলাকাগুলোতে এদের বিশেষ সম্মান
প্রতিষ্ঠাও নেই। শিলচর আগরতলা শিলিগুড়ি কলকাতাতে নেই। অস্তিত্ব নেই বলেই বলতে
পারি। যেখানে বাঙালি সংখ্যালঘু, যেখানে মুক্ত চিন্তার বিশেষ পরিবেশ নেই বাঙালির --
সেখানেই এদের অস্তিত্ব। আর যেখানে নিখিল ভারতও নেই—সেখানে বাঙালির আনুষ্ঠানিক
সংস্কৃতি চর্চার অন্যকিছুও নেই। শিলঙের মতো দুই একটি জায়গা ব্যতিক্রম। শিলঙে
বঙ্গীয় সাহিত্য পরিষদ রয়েছে।এই সংগঠনটিতে স্বাভাবিক ভাবেই কংগ্রেস বিজেপির মতো
দলগুলোর সমর্থকই বেশি,কিন্তু সবাই নয়। হলই বা — সেটি কি নতুন কোনও ‘অপরাধ’?
নির্বাচনের দিনগুলোতে রাজনৈতিক দলগুলোকেও বাংলাতে ব্যানার পোস্টার সাঁটতে দেখা
যায়। তিনসুকিয়া শহরে অসম জাতীয় পরিষদ তথা অজাপকেও বাঙলাতে সেইসব করতে দেখা গেছে
বাঙালির ভোট পাবার স্বার্থে। পৌরনির্বাচনের দিনেও দেখা গেছে। তখন কিন্তু লাচিত সেনা
বা কোনও ‘জাতীয়তাবাদী প্রগতিশীল’ও রা করেন না। আর </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সংবিধানের ২৯ অনুচ্ছেদ অনুসারে সেইসব
করবার তাদের এবং বাঙালি জনতার অধিকারও আছে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিজেপি বা কংগ্রেসে এই সব করে বলেই লাচিত সেনা
এভাবে চটে বলে যদি কোনও প্রগতিশীল দল বা ব্যক্তি দাবি করেন বা মনে করেন তবে একজনও
বাঙালি তাদের ধারে কাছে ঘেঁষবেন না। বরং <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাঙালির ভেতরে কমিউনিস্ট বিরোধী বিজেপি কংগ্রেসের
প্রচারই শক্তি পাবে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু বিজেপি কংগ্রেসের ভয় দেখিয়ে বা
দেখে এই যে বাম দল বা লোকেরা ‘জাতীয়তাবাদ’ করেন—তাতেই বা কজন অসমিয়া লোকই এখন এই
সব দলের সঙ্গে আছেন? প্রচুর পদ্মে ছাপ দেওয়া অসমিয়াও আছেন—বাকি দিনগুলোতে নিজেদের
কম্যুনিস্ট বলে জাহির করেন। বাঙালি সমাজেও, অসমিয়া সমাজেও। কিন্তু তবু এইসব ‘প্রগতিশীল’দের
ভাবনা-- অসমিয়া জাতীয়তাবাদের পথ ধরে যদি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসমীয়ার কোনও মুক্তি আসে। এরা অনেকে শ্রমিক
শ্রেণির রাজনীতি করেও আকণ্ঠ মধ্যবিত্ত শ্রেণি-রাজনীতিতে ডুবে আছেন। নিজেরাও জানেন
না—এই সব চাতুরি ধরা খুব কঠিন কিছু না।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>এঁরা নিজেরা কিন্তু ‘অসম সাহিত্য সভাতে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ও যান <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>--যে
সংগঠনের নেতৃত্ব এখন নিন্দুকে বলেন শাসকদলের <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হাতে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> তিনসুকিয়াতে
সিপি আই এম এল লিবারেশনের এক সময়ের সমর্থকের অসম সাহিত্য সভার জেলা সভাপতি হবারও
নজির আছে। অসম আন্দোলনের দিনে যখন এরা জনসংস্কৃতি<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>পরিষদ করছিলেন—তখনও সগর্বে অসম সাহিত্য সভার কেন্দ্রীয় অধিবেশনে শোভা পাবার
নজির আমাদের হাতে আছে।</span></div><p></p>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">জন সংস্কৃতি পরিষদ বা গণ নাট্য
সঙ্ঘ এখন কই</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">?</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">
অভিনেতা বিরিঞ্চি বরা সম্প্রতি গ্রেপ্তার হলে পশ্চিম বঙ্গ গণনাট্য থেকে প্রতিবাদের
পোস্টার আমাদের হাতে এসেছে। অসমের গণনাট্য থেকে আসে নি। থাকলেও নজরে পড়ে নি।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দ্বিতীয় বৃহৎ
জনগোষ্ঠী বাঙালি যদি নিজ ভাষাতে বৌদ্ধিক এবং সাংস্কৃতিক চর্চার অধিকার না পায়—তবে
আর অসমে এই সব আশা করে লাভ নেই। তিনসুকিয়াতে বিষ্ণু-জ্যোতি সাংস্কৃতিক সমাজ বলে
একটি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আছে। তার অনেকেই কমিউনিস্ট ভাবাদর্শের
মানুষ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু সেখানেও সেদিন এক কর্মকর্তাই
বললেন, আমরা রা করব কী? আমাদের ভেতরেই এনকাউন্টার রাজ—বুলডোজার সমর্থক লোক আছেন।
কল্পনা করুন— নিখিল ভারত বঙ্গ সাহিত্য সম্মেলন তো বিষ্ণুপ্রসাদ -জ্যোতিপ্রসাদ বাদ
দিন হেমাঙ্গ বিশ্বাসেরও<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নাম নিতে ভয় পায়।
শঙ্খ ঘোষের নাম নিতেই সংকোচ বোধ করে। অতুল প্রসাদ দ্বীজেন্দ্রলালের নিচে নামেই না।
এই বিষ্ণু-জ্যোতি সাংস্কৃতিক সমাজের অনুষ্ঠানে আমরা গিয়ে থাকি—আমাদের ‘উজানে’র
অনুষ্ঠানেও অনেকে আসেন। অতিথি করেও আমরা আমন্ত্রণ জানাই</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু
লক্ষ করেছি, আমাদের অনুষ্ঠানে অসমীয়া নাচ গান কবিতার অনুষ্ঠান <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হলেও তাঁদের অনুষ্ঠানে কখনও বাংলা বা অন্যান্য
অনুষ্ঠান হয় না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অন্য কিছু
সংগঠনে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যদি বা হল, তবে সেই সব<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সাধারণত পশ্চিম বঙ্গীয় হন। পশ্চিম বঙ্গীয় অতিথি
ছাড়া গুয়াহাটি বইমেলা থেকে শুরু করে অসম সাহিত্য সভার কেন্দ্রীয় অধিবেশনও সম্পন্ন
হয় না কোনোদিনই</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ফলে তলায় তলায় একটি দূরত্ব থাকাও সত্য</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></div>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যাই হোক, এত কথা টানবার উদ্দেশ্য
একটাই-- কংগ্রেস বিজেপি করল বলেই বাংলাতে ব্যানার টানলে বা অনুষ্ঠান করলে তাদের
আপনি অপরাধী সাজাতে পারেন না। আমরা নিশ্চিত নই, কোনও কমিউনিস্ট দল কি নিয়ম করেছে
যে তাঁরা কোনোদিন উজান অসমে বাংলা ব্যানার লাগাবেন না? তবে যে তারা বাঙালি সমাজ
থেকে ক্রমাগত বিচ্ছিন্ন হবেন এটি নিশ্চিত। যদিও আমরা একাংশ বাম-ভাবাপন্নদের
চিন্তাতে আঘাত করতেই এই কথাগুলো লিখছি, সবাইকে একই ছাদে ঢালবার বাসনা আমাদের নেই।
অনেকেই সাধারণ বাঙালির মতোই এদের বিরুদ্ধে ভয়ে মুখ খোলেন না।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এমন কাজ তো ভারতীয় সংবিধান বিরোধী নয়।
<a href="https://indiankanoon.org/doc/1888152/" target="_blank">সংবিধানের ২৯ অনুচ্ছেদে পরিষ্কার লেখা আছে</a> </span><i><span lang="BN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">“</span></i><i><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">Any section of the citizens residing in the territory of
India or any part thereof having a distinct language, script or culture of its
own shall have the right to conserve the same<span lang="BN">”</span></span></i><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 15pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><i><span face=""Nirmala UI","sans-serif"" lang="HI" style="font-size: 15pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span></i><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বরঞ্চ লাচিত সেনার কাজগুলোই
আইন হাতে নেবার মতো হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এরা
কেবল ব্যানারে কালি মাখায় না, এখানে ওখানে ছোটো দোকানিদেরও অপমান<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>করে, তাড়াতে উদগ্রীব হয়। আর সম্প্রতি শৃঙ্খল
চলিহার একটি সাক্ষাৎকার সামনে এসেছে যেখানে তিনি উজান অসমের সমস্ত বাঙালিকে
বাংলাদেশি বলছেন। এরা ভাটি অসমের মুসলমান শ্রমিকদেরও বাংলাদেশি বলে প্রায়ই হেনস্তা
করেন। দাড়ি লুঙি আর কানের নিচে ঘোমটা মহিলা শ্রমিক দেখলেই হল পথে ঘাটে। ভাগ্যিস
আজকাল রিকশা- ঠেলার ব্যাবহার কমেছে। নইলে মুসলমান রিকশাওয়ালা ঠেলাওয়ালাকে এরা এবং
প্রায় সমস্ত ‘জাতীয়’ সংগঠনগুলো আর সংবাদ মাধ্যম এই সেদিন অব্দি ছেড়ে কথা বলতেন না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">‘সন্দেহজনক
নাগরিক’ বলেও এই সম্প্রদায়কে এরা আবিষ্কার করে রেখেছিলেন। আজকাল এই সব কম শোনা যায়
</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সম্ভবত তাড়াবার কৃতিত্বে সন্তুষ্ট আছেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই সব কিছুই আইন হাতে নেওয়াই</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেই সব
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সম্পর্কেও বোর্জুয়াদলগুলোকে তো অবশ্যই, কমিউনিস্ট
দলগুলোকেও এবং ‘প্রগতিশীলদের</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> সাধারণত চুপ থাকতেই দেখেছি। কেবল ডিব্রুগড়ে এক দশক আগে
একটি সংগঠন ব্যাপক হারে মুসলমানদের ‘বাংলাদেশি’ বলে তাড়ানো শুরু করলেই অসমিয়া
মধ্যবিত্ত সমাজ থেকে এর বিরোধিতাও সমানে হয়েছিল। কিন্তু ছোটোখাটো আক্রমণে কারই বা
রা করবার সময় থাকে? কিন্তু এমন আক্রামকদের সংগ্রামী কিন্তু বিভ্রান্ত যুব-বন্ধু
বলে উল্লেখ করছেন ‘প্রগতিশীল’রা এমন আশ্চর্য ঘটনাও দেখেছি </span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এরা এগিয়ে এসে
শোষণ শাসনের বিরুদ্ধে তরুণ সমাজকে সংগঠিত করে সংগ্রাম করবে বলে অলীক স্বপ্নও কেউ
কেউ দেখেন। বাস্তবে এরা কিন্তু শ্রমিক আন্দোলন বা কমিউনিস্ট আন্দোলন সবল হলে
কম্যুনিস্টদেরও ধরে আগেও পিটেছে, পরেও পিটবে। লাচিত সেনা এখন ভয় পাবার মতো
সংখ্যাতে কম্যুনিস্ট দেখে না বলে। </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiTYam038LSW1lmjLR93CmuxuuILUPhY5ELFS9gsUxXCw5uEX3nH4OkImMXw3aM9Dpyz50FSlhJI1v2UMCR1acc4UQe4SkdRKO2sSmNpv_Ne-LaojA6cjAYUD9EaZh0l2HRMPulQQKfRrIwDw8pNhCz6mIU58E111HtBcdOdbO5iuxZR__mVL9E-A2/s877/Bartalipi%2013-07-22.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="581" data-original-width="877" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiTYam038LSW1lmjLR93CmuxuuILUPhY5ELFS9gsUxXCw5uEX3nH4OkImMXw3aM9Dpyz50FSlhJI1v2UMCR1acc4UQe4SkdRKO2sSmNpv_Ne-LaojA6cjAYUD9EaZh0l2HRMPulQQKfRrIwDw8pNhCz6mIU58E111HtBcdOdbO5iuxZR__mVL9E-A2/s320/Bartalipi%2013-07-22.jpg" width="320" /></a></div><br /><div style="text-align: justify;"> এই কদিন আমরা অসমিয়া জাতির
স্বার্থে এদের ভিডিও জারি করে বাঙালি সমাজকে গালি দিতে যেমন দেখেছি, কাউকে কাউকে
পরদিনই নূপুর শর্মার সমর্থনে একই ভাষাতে দেশের মুসলমানদের গালি পড়তেও দেখেছি।
লক্ষিমপুরে এক মাছ ব্যবসায়ীর মাথার তকি ছুঁড়ে ফেলে হাজতেও গেছেন এমন এক ভিডিও
যোদ্ধা। তার সংগঠনটির অবশ্য নাম অন্য।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>এদের বন্ধু বলে সম্বোধন করে কেউ কেউ বাঙালিদের হেমাঙ্গ বিশ্বাসের পথ
অনুসরণের পরামর্শ দিয়ে থাকেন। ‘বাঙালি হোন হেমাঙ্গ বিশ্বাসের মতো’—এটি একটি অসমিয়া
জনপ্রিয় আখ্যান। এর জন্যে কাউকে বামপন্থী হতে হয় না। আমরা শিলাদিত্য দেবকেও বিপদে
পড়ে ভগবান রামকে ছেড়ে হেমাঙ্গ বিশ্বাসের শরণ নিতে দেখেছি<span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দুই
চারটি বিদ্যানিকেতনে এরা হেমাঙ্গ বিশ্বাসের প্রতিমূর্তি স্থাপন করে নিজেদের
শ্রদ্ধাটা আগে দেখান। হেমাঙ্গ বিশ্বাস বাংলাতেও গেয়েছিলেন, লিখেছিলেন। তখন অব্দি
একটি পরিবেশ ছিল। কিন্তু হারাধন রংমনের স্বপ্ন সাকার হয়নি -- এটি একটি বাস্তবতা।
এর পরে ভূপেন হাজরিকাও গাইছিলেন, ‘আমি অসমীয়া নহও দুখিয়া বুলি সান্ত্বনা লভিলে নহব’</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">গেয়ে
অসমীয়া সমাজে গ্রহণযোগ্যতা পেয়েছিলেন। তাঁর প্রতিমূর্তি আজ গোটা অসমে শোভা পায়।
নইলে বাংলা আর বাঙালির কাছেই তিনি জনপ্রিয় হয়েছিলেন। তিনসুকিয়া সহ অসমের বহু শহরে
তাঁকে অনুষ্ঠান করতে এককালে বাধা দেওয়া হয়েছিল। হেমাঙ্গ বিশ্বাস ষাটের পরের
দিনগুলো কলকাতাতেই কাটিয়েছিলেন। আশির অসম আন্দোলনের দিনে অসমে এসে আবার সাংস্কৃতিক
যাত্রা করবার পরিকল্পনা করেও হতাশ হয়ে ফিরে যান। বাঙালিকে হেমাঙ্গ বিশ্বাসের
অনুসরণ করবার পরামর্শ দেবার মানে কী? অসমিয়াতে লিখে বলে গেয়ে নেচে এর পরে কলকাতা
চলে যাবার পরামর্শ? সেতো মধ্যবিত্ত বাঙালি করছেই। এবং এত সুবিধেবাদী এই
সম্প্রদায়টির দাদু দিদিমারা তার পরেও বাংলাদেশ ছেড়ে পালাবার গল্পই তাঁদের
নাতিনাতনিদের শুনিয়ে থাকেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসম ছেড়ে
বেরিয়ে পড়বার, পশ্চিম বাংলা গিয়ে প্রবাসী জীবন বেছে নেবার,প্রব্রজনের মধ্যবিত্ত
গল্পগুলো আর করেন না। ভাবখানা এই যেন, তবু তো এরা আমাদের ‘হিন্দুভাই’। অসমিয়াদের
যেমন ‘আমার লরা’—সেই রকমই আরকি। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ডিব্রুগড়
তিন সুকিয়ার মাত্র কয়েক কিলোমিটার উত্তরে ব্রহ্মপুত্রের উত্তরে শিলাপাথারে ও চিমেন
চাপরিতে ১৯৮৩-তে বাঙালি হিন্দুদের বিরুদ্ধে গণহত্যা হয়েছিল—এরা জানেনও না,মানেনও
না। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div><p></p>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই সব কারণেই এখন আর ভূপেন হাজরিকাও
নয় --খগেন মোহন্তও নয় --অসমীয়া সংস্কৃতির প্রধান পুরুষ এখন জুবিন গার্গ। যিনি
গান করেন ‘পলিটিক্স নকরিবা বন্ধু!’ তিনি গান করেন না ‘মানুষ মানুষের জন্যে’। ‘গান
করেন না ‘বুঢ়া লুইত তুমি...!’ তিনি বলেন,কা আইন বলবত হলে—আলফাতে যোগ দেবেন। পরে আর
ভুলে গিয়ে যোগ দেওয়া হয়ে উঠে না। আর যখন বর্ষাশ্রী শদিয়াখোয়া বুঢ়াগোঁহাঞি বলে এক
কিশোরি কবিতা লিখে হাজতে যখন যায়— দু-মাস আটকে থাকে-- প্রশাসন বলে, আলফাতে যেতে
চাইছিল—লোকে টুইটারে ফেসবুকে প্রশ্ন করে—সে তো জুবিনও বলেছিলেন। তার বেলা? </span></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসমিয়াতে সাহিত্য চর্চা করা
বাঙালি এখনও অসমে আছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কেউ তাদের নাম নিয়ে বলেন না কেন—তাদেরই মতো
সব বাঙালিকে হওয়া দরকার</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">?
</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাতেই প্রমাণ -- এই সব বাহানা মাত্র</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ঊষা রঞ্জন
ভট্টাচার্য আছেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অমলেন্দু
চক্রবর্তী আছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> তাঁরা কম্যুনিস্ট নন বলে কি তাদের কোনও সম্মান
থাকতে নেই? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমন কমিউনিস্টরা আজকের দিনে বাঙালি
হিন্দু বা মুসলমান কাউকেই <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নিরাপত্তা দিতে
পারেন না। মাঝে এই মজার কথাও বলে দিই—হেমাঙ্গ বিশ্বাস হবার পরামর্শ আবার
প্রগতিশীলেরা কেবল বাঙালি হিন্দুদেরই দিয়ে থাকেন। এমনিতে তাঁরা ধর্মের নামে সাম্প্রদায়িকতা
এক্কেবারেই করেন না। মুসলমান তো তাঁদের বিশ্বাস অসমিয়া হয়েই আছেন। কেবল মুসলমানে
বদরুদ্দিন আজমলকে আদর্শ করে নিয়েছেন—এটাই সমস্যা। আজান ফকিরকে অনুসরণ করলেই আর
সমস্যা নেই। হজরত শাহজালালের সাড়ে তিনশ আউলিয়াকে তো কেউ চেনেনই না। চিনবার দরকারও
নেই। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কোন গাছের ‘গুটি’ থেকে যে এই সব
তত্ত্ব জন্মায়। তা, কথা হচ্ছিল নিরাপত্তা নিয়ে-- কংগ্রেস বিজেপি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অল্প হলেও ভোটের স্বার্থে দেবে </span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেই জন্যেই
এই সমাজটি শাসক দলের সঙ্গে থাকেন। </span></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমি
নিজে একাধিক অসমিয়া বই বাংলাতে অনুবাদ করেছি, আরও অনেক করব। আন্তর্জালে অসমিয়া
প্রচারে প্রসারে গত দশকে শুরুর দিনগুলোতে আমার ভূমিকা উল্লেখ থাকবে একটি
প্রকাশিতব্য অসমিয়া প্রবন্ধ সংকলনে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তবু
মনে করি না এমন জাতীয়তাবাদী পরিবেশে এই অসমে কোনও একজনও বাঙালি অপমানিত না হয়ে
থাকবেন। দীর্ঘদিন আমার কলেজ থেকে ‘প্রজ্ঞান’ নামে একটি বহুভাষিক ম্যাগাজিন
সম্পাদনা করেছি, যার বেশিটাই থাকত অসমিয়াতে। অসমিয়া ছাত্রদের নিয়ে একটি
লেখকগোষ্ঠীও গড়ে উঠেছিল। ত্রৈমাসিক ছিল কাগজটি। সাধারণত কোনও কলেজ থেকেই এমন কাগজ
বেরোয় না। দেশে বিদেশে এর খ্যাতি পৌঁছে দিয়েছিলেন অসমিয়া অনুরাগীরাই। এর পরেও
একাধিকবার এই শহরে আমি অসমিয়ার শত্রু বুলে আক্রান্ত এবং অপমানিতও হয়েছি। কিছু ঈর্ষান্বিত
সহকর্মী আমাকে কাজটির থেকে তাড়ান অসমিয়া-বাঙালি করেই</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এখন
পত্রিকাটি অনিয়মিত</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> আগামী বছর থেকে সরকারি নীতির জন্যেই একেবারে বন্ধ
হবারই সম্ভাবনা।পদ্মনাথ ভট্টাচার্য বিদ্যাবিনোদ ছিলেন অসম সাহিত্য সভা এবং কামরূপ
অনুসন্ধান পরিষদ প্রতিষ্ঠার পেছনে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span lang="BN">এক প্রধান ব্যক্তি। তিনি অভিমান করে ব্রহ্মপুত্র উপত্যকা ছেড়ে
সিলেটের বাড়িতে চলে যেতে বাধ্য হয়েছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এ নিতান্ত
কর্মভূমি থেকে জন্মভূমিতে ফিরে যাওয়া ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যতীন্দ্র মোহন ভট্টাচার্য <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসম থেকে কয়েক হাজার প্রাচীন পুথি অনুসন্ধান করে
সংগ্রহ করেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সব কিছু নিয়ে তিনি কলকাতা চলে যেতে বাধ্য
হয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এখন <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যতীন্দ্র মোহন সংগ্রহশালা আছে কলকাতাতে যাদবপুর
বিশ্ববিদ্যালয়ের পাশে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> জাতীয়তাবাদী রাজনীতির এইসবই লাভ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হেমাঙ্গ বিশ্বাস অমলেন্দু গুহের মতো
মধ্যবিত্ত বুদ্ধিজীবীকে কজনই সাধারণ অসমিয়া বাঙালি মানুষ চেনেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">? <span lang="BN">শ্রমজীবী মানুষ</span>,<span lang="BN">ছোট দোকানদারেরা কি চেনেন</span>? <span lang="BN">সমস্ত বাঙালিকে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হেমাঙ্গ বিশ্বাসকে
অনুসরণ করবার উপদেশ মধ্যবিত্ত উপদেশ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অকমিউনিস্ট
উপদেশ! এটাই বা কেন বলা হয় না যে এই সব শ্রমিক শ্রেণির রাজনীতির বৌদ্ধিক নেতৃত্বকে
অসমের সমস্ত ভাষা সম্প্রদায়ের মানুষেরই উচিত অনুসরণ করা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">? <span lang="BN">কেন কেবল বাঙালি হিন্দু</span>?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">এখানেই দ্বিচারিতা</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমন কথা
যত বেশি বলা হবে এই সব মহান শিল্পী লেখক ঐতিহাসিকদের অহেতুক লোকে ঘৃণা করবেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ভাববেন
এরা মনে হয় অসমিয়া জাতীয়তাবাদেরই প্রতিভূ ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বাঙালির
শত্রু</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> হেমাঙ্গ বিশ্বাস সমস্ত বাঙালির আদর্শ হতেই পারেন না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই সামান্য
কথা বোঝেন না যে সমস্ত ‘প্রগতিশীল’ অসমিয়া মধ্যবিত্ত</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">—<span lang="BN">তাঁরা প্রমাণ করেন যে তাঁরা ‘প্রতিক্রিয়াশীল</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">জাতীয়তাবাদী’</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হেমাঙ্গ
বিশ্বাসের আদর্শ যদি চান এরা সব বাঙালি স্বীকার করুন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">গ্রহণ করুন</span>—<span lang="BN">তবে বাংলা ভাষাতে এই গান গাইবার স্বাধীনতা
স্বীকার করুন</span> ---<span lang="BN">-ওরা আমাদের গান গাইতে দেয় না</span></span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শিল্পী
সংগ্রামী পল রবসন!</span></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসমীয়া মাধ্যমের বিদ্যালয় ইংরাজি
মাধ্যমে রূপান্তরিত হবার উদাহরণ নেই</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যদিও বিশ্বায়নের <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জন্যে সমস্ত সরকারি বিদ্যালয়ের অস্তিত্ব <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিপন্ন। বাংলা স্কুল বেশি বিপন্ন। অসমিয়া কম</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কেননা অনসমিয়া
ছাত্রছাত্রীরা এসে বাঁচিয়ে রাখছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরাজি
মাধ্যমে যে অভিভাবক ছেলেমেয়ে পাঠাতে পারছেন না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">, <span lang="BN">তারা ভাবছেন অসমে চাকরি
পাবার জন্যে অসমিয়াই সই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু স্কুলগুলো ভাবছে অন্যরকম</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">লাচিত সেনার
ধরণের ধমকি হুমকির জন্যে বাংলা মাধ্যমের স্কুলগুলো নিজেদের অস্তিত্ব বাঁচাতে সমগ্র
উজান অসমে ইংরাজি মাধ্যমে যেতে শুরু করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তবু অসমিয়াতে
যাচ্ছেন না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ইংরাজিতে গেলে জাতীয়তাবাদী সংগঠনগুলো বিরোধিতা
করবার যুক্তি খোঁজে পায় না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এদের কৌশল
বুদ্ধি এর বেশি কাজ করতে পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এ একধরণের
নঞর্থক প্রতিরোধ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">তুমি
আমাকে অপমান করে যাও বলে</span>,<span lang="BN"> আমরা ছাত্র পাই না বলে অসমিয়াতে যাচ্ছি
না</span>, <span lang="BN">দরকারে ইংরাজিতে যাব</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">-<span lang="BN"> মাধ্যমে জাতিকে রক্ষা করতে পারে বা করবে</span>—<span lang="BN">এই তত্ত্ব এখন
বাস্তবের জমিতে আর দাঁড়িয়ে থাকতে পারছে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অর্থহীন
হয়ে যাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>১৯৬০</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">-<span lang="BN">এর আগে থেকে এহেন তত্ত্ব
প্রচার করে আসছিলেন যে মধ্যবিত্ত</span>—<span lang="BN">তাঁরা নিজেরাই সন্তানদের এখন
বেসরকারি মাধ্যমে পাঠাচ্ছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেখানে
সন্তানেরা বাঙালি বিহারি নেপালি সবার সঙ্গে পড়ছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেখানে
জাতীয়তাবাদী</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">বা কোনও ধরণের সংগ্রামী
ছাত্র সংগঠনও করা যাচ্ছে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শিক্ষা
ব্যবস্থা নিয়ে অন্যকোনও প্রশ্ন তুলবার থাকলেও ছাত্ররা শিক্ষকদেরই মতো সেই অধিকার থেকে
বঞ্চিত থাকছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বিশ্বায়নের অনুগামী জাতীয়তাবাদীদের এর জন্যে
লজ্জা পাওয়া দরকার</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এখন দরিদ্র বাঙালিও পড়বে ইংরাজি
মাধ্যমে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqhVxNrNTpRIE8M1ngoZWv8QlDZFvybRovw05YNGK5lc9SxAbcIAyKFnrBKij1jpdpFqvIvIsnsNb5S0gFbfZCy_ZCqgJ5vSoY6CRIymKif6Ba0sBicxeF36W4Ldc8uj8Sdzlf3QD0ozz0pKIDHaEiU3XzUcIT6Itphs0qrZuRnZm-SBp2v7HCqCVn/s1600/294821827_541808394352241_1630651022683768527_n.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="414" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqhVxNrNTpRIE8M1ngoZWv8QlDZFvybRovw05YNGK5lc9SxAbcIAyKFnrBKij1jpdpFqvIvIsnsNb5S0gFbfZCy_ZCqgJ5vSoY6CRIymKif6Ba0sBicxeF36W4Ldc8uj8Sdzlf3QD0ozz0pKIDHaEiU3XzUcIT6Itphs0qrZuRnZm-SBp2v7HCqCVn/s320/294821827_541808394352241_1630651022683768527_n.jpg" width="83" /></a></span></div><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><br /><div style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN; text-indent: 36pt;"> বাঙালি সমাজে <a href="https://www.indiacode.nic.in/bitstream/123456789/4926/1/the_assam_official_language_%28amendment%29_act%2C_1961._0_recognized.pdf" target="_blank">ভাষা আইনের</a> <a href="https://legislative.assam.gov.in/documents-detail/the-assamese-language-learning-act-2020-assam-act-nov-of-2020" target="_blank">২০২০-এরসংশোধনের জন্যে</a> অসমিয়া পড়ার আগ্রহ (আন্তরিক কারণে নাহলেও) বেড়েছে –এই কথাটি সত্য</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI; text-indent: 36pt;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN; text-indent: 36pt;"> শোনা
যায়, ইংরাজি মাধ্যমে রূপান্তরিত কিছু আগেকার বাংলা স্কুলের শিক্ষকেরাও ভাষার চাপ
কমাতে বাংলার বদলে ছাত্রদের অসমিয়া এম আই এল নিতেও চাপ দিচ্ছেন। সেই শিক্ষক অসমিয়া
হতেই পারেন , বাঙালি হলেও অবাক হবার কিছু নেই। এই সব অধিকাংশ শিক্ষকই ভাষাচিন্তার
থেকে ধর্ম নিয়ে বেশি চিন্তিত শঙ্কিত। গুণোৎসবে গিয়ে আমার সেরকম অভিজ্ঞতা হয়েছে।
দুই একটি স্কুলের প্রার্থনা শুনে—মনে হয়েছে কোনও হিন্দু মন্দিরে এসে পৌঁছেছি।
আজকার সারা দেশেই প্রার্থনা কী শিক্ষা দিচ্ছে — ঈশ্বর জানেন। প্রচুর সংবাদ আসে এই
নিয়ে শিক্ষকেরা নিজেদের মধ্যেই সাম্প্রদায়িক লড়াই লড়ছেন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘আল্লাহ’ শব্দ থাকা না থাকা নিয়ে অসমেই হল্লা
হয়েছে। এমন প্রার্থনা শুনেই বাহ্যিক মূল্যায়ক হিসেবে যখন প্রধান শিক্ষকদের সঙ্গে
বাকি প্রস্তুতির ফাঁকে কথা হচ্ছে—সব কটি বিদ্যালয় নিজেদের হতাশা ব্যক্ত করতে শুরু
করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI; text-indent: 36pt;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN; text-indent: 36pt;">আগের বছরে এই সব শোনার অভিজ্ঞতা অসমিয়া বিদ্যালয়ে
গিয়েও শুরু হয়েছিল। অবসর নেবার বয়স হয়েছে এমন অসমিয়া প্রধান শিক্ষক হুঁ-হুঁ করে
কাঁদছেন এমনও তো দেখেছি। এমন আঁকা-বাঁকা পথে অসমিয়া পঠন পাঠন যদি কিছু বছর বেঁচে
থাকে তবে থাকবে। এই সব কিছু নিয়ে উদাসীন লাচিত সেনা প্রশ্ন করে যাবে—‘অসমিয়া জীবনে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; text-indent: 36pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN; text-indent: 36pt;">বাঙালির অবদান
কী</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; text-indent: 36pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN; text-indent: 36pt;">কমিউনিস্ট
তথা প্রগতিশীলেরাও প্রশ্ন করতে জানেন না-- লাচিত সেনার সদস্যরা বাঙালি মিস্ত্রী,
ঠিকাদারকে দিয়ে নিজের বাড়ি-ঘর বা কোনও প্রতিষ্ঠান কি বানান নি? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; text-indent: 36pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN; text-indent: 36pt;">নিজেদের বাড়ির বিয়ে জন্মদিন শ্রাদ্ধের
ভোজ-ভাতে বাঙালি রাঁধুনিকে ডাকে নি? বাঙালি গাড়ি ড্রাইভার তাদের গাড়ি চালায় নি?
বাঙালি হিন্দু মুসলমান চাষির ফলানো ডাল-ভাত- মাছ-মাংস-শাক –সবজি এরা মুখে দেন নি?
বাঙালি রিকশাওয়ালা, টটো অটো চালক কখনো মাঝ রাতে এদের বাড়ির অসুস্থ রোগীকে নিয়ে
হাসপাতাল দৌড়ান নি? বাঙালি নার্স-ডাক্তার এদের চিকিৎসা করেন নি? বাঙালি শিক্ষক
এদের পড়ান নি? শ্রেণি নির্বিশেষে বাঙালিকে কি হেমাঙ্গ বিশ্বাসের মতো
কবি-গায়ক-সংগঠন হতেই হবে? বাঙালির লেখা অসমিয়া গান-কবিতা শুনেই কি অসমিয়া ভাষা ও
জাতিকে টিকে থাকতে হবে? গায়ক শিল্পীরাই কি ভারতীয় বিপ্লব সম্পন্ন করবেন? কী বলেন
প্রগতিশীলেরা? <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div></span><p></p>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অসমিয়াদের যেমন আছেন হেমাঙ্গ
বিশ্বাস, বাঙালিদের তেমনি— নেতাজি সুভাষ। তিনি বুঝি অসমকে পাকিস্তানে যাবার থেকে
আটকেছেন। এহেন বাঙালি আরও এককাঠি সরেস। মনে মনে এদের নেতাজি নিন্দিত হিন্দুত্ববাদও
রয়েছে পূর্ণমাত্রাতে। তাঁরা ভুলেই থাকেন— কেবল গ্রুপ সি-র বিরোধিতা করেন নি অসমিয়া
মধ্যবিত্ত সমাজ। সিলেটটাকেও পূর্ব-পাকিস্তানে ঠেলে পাঠাতে চাইছিলেন। গোয়ালপাড়াকে
অসমে ধরে রাখতে চাইলেও বীর চিলারায়ের ‘কামতাপুর’ নিয়ে এরা বিশেষ আগ্রহ দেখান নি। তাদের
কাছে সেটি ছিল পাকিস্তান নয়—পূর্ব বাংলা। খেয়াল করুন—ভাষা আন্দোলন যেমন দেশভাগের
পরের দশকের ঘটনা —অসম আন্দোলনও মুক্তি যুদ্ধের পরের দশকের ঘটনা। আর এখন তো ‘কা’
আইন আর আন্দোলোনের যুগ। তখন নেতাজি সুভাষ ছিলেন না। এখনও তো নেইই। যে দুর্গাবাড়ির
কথা বললাম, সেখানেই তিনসুকিয়াতে নেতাজি জয়ন্তী হয়। যারা পালন করেন—তাঁরা একটি
ব্যানার টিকিয়ে রাখতে পারেন নি। মামলা ঠুকবার সাহস জোটাতে পারেন নি। এভাবেই বাঙালি
মনে বেঁচে আছেন নেতাজি। এদের বহু মানুষের ঘোর বিশ্বাস শৌলমারির সেই আত্মগোপনকারী
সাধুটিই নেতাজি। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই পূর্ববাংলার প্রচুর
মানুষ দেশভাগ আর মুক্তি যুদ্ধের পরে অসমে উঠে এলেন বলেই বহু অসমিয়া মধ্যবিত্ত মনে
সুগভীর অন্ধ বিশ্বাস গড়ে উঠেছে যে অসমের বাঙালি মাত্রেই ‘বহিরাগত’। অসমিয়া ভাষা
এরা গ্রহণ করে না নিলে এদের থেকে বিপদ প্রচুর। তাইই তাঁদের আখ্যানের নায়ক হেমাঙ্গ
বিশ্বাস, অমলেন্দু গুহ, পুলক ব্যানার্জি প্রমুখ। এই আখ্যানের বিরুদ্ধে লড়াই করবার
ক্ষমতা নেতাজি সুভাষের নেই—সে তিনি যত বড় বীরই হোন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমাদের নতুন নায়ক সন্ধান করতে হবে। অসমের জনগণমন
অধিনায়ক। না কেবল বাঙালির, না কেবল অসমিয়ার। সে অধিনায়ক অসমের জনতার। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-52326797489106823162022-06-11T01:04:00.007+05:302022-06-19T01:09:46.437+05:30কেকে-র ‘প্রেমের পাঠশালা’ এবং সলিল চৌধুরীর সেই অমোঘ উচ্চারণ ‘আজ নয় গুন গুন গুঞ্জন প্রেমে’<p style="text-align: justify;"><a href="https://epaper.bartalipi.in/index.php" target="_blank">[লেখাটি প্রকাশিত হয়েছে শিলচরের দৈনিক বার্তালিপিতে ১০ জুনের সংখ্যাতে। ৪ এর পাতাতে।]</a></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqcSbooGR14ufCB_0J9mkWAX2IAro8iwVFVJyxcYggOwPBAtSUbrM8TDy27oshp9shAprQiFZREpipFQoOsQ3dkMJ8kTEuQgDum_C65HdMcmS5CD1StMjlq324aK95Gs8RM3ZGKsZqdaGgPLcsXztnhje0jEYgX13qQXpoe0oYzsNU_oymQXkQFg7N/s1024/KEKER%20GANER%20PATHSHALA%2002.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="768" data-original-width="1024" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqcSbooGR14ufCB_0J9mkWAX2IAro8iwVFVJyxcYggOwPBAtSUbrM8TDy27oshp9shAprQiFZREpipFQoOsQ3dkMJ8kTEuQgDum_C65HdMcmS5CD1StMjlq324aK95Gs8RM3ZGKsZqdaGgPLcsXztnhje0jEYgX13qQXpoe0oYzsNU_oymQXkQFg7N/s320/KEKER%20GANER%20PATHSHALA%2002.jpg" width="320" /></a></div><br /><span lang="BN" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><br /><div style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-size: x-large; text-indent: 0.5in;"><b>আ</b></span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">মরা দেখছি</span><span style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">, </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">অনেকে আবেগে
বলছেন</span><span style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">—‘</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">আমাদের
প্রজন্ম প্রেম করা শিখেছে--কেকে-র গান শুনে।</span><span style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">' </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">তা আমাদের প্রজন্মও প্রেম করা শিখেছে কিশোর লতার মতো
বলিউড শিল্পীর গান শুনে। এতে নিজের গৌরব কোথায়</span><span style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">? </span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">এহেন কেবলই বলিউড ছবির গান শোনে প্রেম শেখা লোকজন
থাকলে কেউ কোনও দিন বাংলা গান শুনে প্রেম করা শিখবে না। আমাদের সময় যদিও লোকে
প্রেম করা শিখেছে হেমন্ত সন্ধ্যার গলাতে </span><span style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">‘</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">এই পথ যদি শেষ না হয়</span><span style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">’—</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">এমন অসংখ্য গান শুনে। এখন দেখে শুনে মনে
হচ্ছে যেন--বাংলা গানে প্রেম শিখবার স্বপ্ন দেখানো ভুলিয়ে দেবেন কেকে--অনুরাগীরা।
আমাদের কেকে-কে নিয়ে বলবার কিছুই নেই। তাঁর অবাঞ্ছিত করুণ অকাল মৃত্যুর প্রতি শোক
এবং বিশাল প্রতিভার প্রতি সম্মান জানিয়েই লিখছি</span><span style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">—</span><span lang="BN" style="font-size: 12pt; text-indent: 0.5in;">আমাদের প্রতিটি শব্দ অনুরাগীদের জন্যে
নিবেদিত।</span></div></span></div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রেম</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কাকে বলে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই যে বুলডোজার নামছে গোটা দেশে--এর
বিরুদ্ধে দাঁড়ানোকে প্রেম বলে না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হিংসার বিরুদ্ধে দাঁড়ানোকে প্রেম বলে না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">লোকে যে কাজ
পায় না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">রোজগার
পায় না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বাসা
পায় না --- এই নিয়ে প্রশ্ন করাকে প্রেম বলে না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কেকে বা কিশোর অনুরাগীরা তো প্রেমের সংজ্ঞাকেও খাটো
করে এনেছেন। আমরা তো প্রেম করা শিখেছি চল্লিশ পঞ্চাশের সলিল চৌধুরী শুনে। হেমাঙ্গ
বিশ্বাস শুনে। অজিত পাণ্ডে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">,
</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শুভেন্দু মাইতি শোনে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভূপেন হাজরিকা
শুনে। পরে সুমন নচিকেতা লোপামুদ্রা শুনে। শুনুন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সুমনের </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">পেট কাটি চাঁদিয়াল</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">'</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আর অনুভব করুন প্রেম কাকে বলে। শুনুন
লোপামুদ্রার <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘নিভন্ত এই চুল্লিতে মা একটু
আগুন দে’</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শুনুন ফারজানা ওয়াহিদ সায়ানের গলাতে ‘
আমি সুন্দর হব’, শুনুন কৃষ্ণকলি ইসলামের গলাতে ‘ হাত ধরেছি হাঁটছি পথে’। তাদের
তুলনাতে রূপঙ্করও খাটো। আমার মনে পড়ে না রূপঙ্করের এমন কোনও গান। কেকে বা বলিউডের
অধিকাংশ শিল্পী--তাতে শ্রেয়া</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শান</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">,
</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অভিজিত</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শানু</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বাবুল সুপ্রিয়র
মতো বাঙালি শিল্পীদেরও নিতে পারেন--কতটা<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>এই সব বড় প্রেমের গান গাইতে পারে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমাদের কাছে তো সেরা প্রেমের গান বেজেছে --এই দুই
বছর আগে--<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ফয়েজ আহমদের ফয়েজের ... </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হম দেখেঙ্গে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">'</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যার
কবিতা সম্প্রতি সিবিএসই- পাঠ্য থেকে বাদ পড়েছে। যারা দুই দশক ধরে এত </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রেম</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">'-</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এর পাঠ
নিলেন--তাঁরা কজনে এর জন্যে সামাজিক মাধ্যমে ঝড় তুললেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তখন তো জানা
হবে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁদের
বাণী--সেই সব </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রেম</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">নয়--রাজনীতি।
১৫ আগস্ট, ২৬শে জানুয়ারিতে নেতাজি জন্মজয়ন্তীতে খেয়াল করেন নি কি বাঙালি এখন ভুলে
গেছে এই সত্য যে বাংলাতে অবিস্মরণীয় সব দেশপ্রেমের গান রয়েছে—ভারতে বাংলাদেশে?
তাঁরা বলিউডের হিন্দি দেশপ্রেমের গানকেই গান বলে চেনে। সর্বত্র। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সত্য বটে বলিউড সিনেমার গানে বহু ছেলে বা মেয়ে
প্রেমের জন্যে প্রাণ দিতে পারে--কুলের কালি গায়ে মাখাতে পারে--তারা কজনে হাজার
মানুষের ভিড়ে নেমে সাহস করে গাইতে পারে সমরেশ বন্দ্যোপাধ্যায়ের সুরে...</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">‘যারা কাফেতে মোড়েতে বসে আছো</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমি তোমাদের ছেড়ে চললাম</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তোমরা হতাশ-পেয়ালা ভরে নিলে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমি রক্ত ঝরিয়ে কাঁদলাম ।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">চারমিনারের ধোঁয়াতে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">জীবন-পেয়ালা জমাট কুয়াশা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ফ্লুরেসেন্ট আলোর মোড়ে মোড়ে ঘোরে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তৃষিত মুক্তিপিপাসা ।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আজ ভেঙে যাব</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কাল জুড়ে যাব</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তবু ভাঙতে জুড়তে চলেছি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কালবোশেখিটা তোমাদের দেব</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">খুঁজে আনতেই চলেছি।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ওগো হতাশ তোমরা কেঁদো না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কোনও সান্ত্বনা আমি দেব না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সূর্য ডোবার সংকেতে দেখ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">মুক্তি-রঙের নিশানা ।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সাহারা হৃদয় দাঁড়িয়ে যারা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">মোড়ে মোড়ে আজও হতাশায়</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমার রক্ত ঝরে ঝরে যাক</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাদের শূন্য পেয়ালায় ।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আজ ভেঙে যাব</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কাল জুড়ে যাব</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তবু ভাঙতে জুড়তে চলেছি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বিদ্রোহী আমি বিপ্লবে ডাক</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তোমাদের দিতে এসেছি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">’</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDHQr5asfSJnZfHXFMncphn2NeSVSTi1xOq5xMlLX1l6W24B30PtDZwyr-SyVFE1VSZEQrPV88D3MXYLPT-Q-yX2hbVW1sUs8WO2ECzkyaD5FPbE9bfUvhsU6gA5wEoRrfQYq-dnwGkF4bOSMu3NwLYE2-S_kVa8RGfhHl0eYqXdkWmy9UmWkMNR-P/s1280/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%20%E0%A7%A6%E0%A7%A7%20%E0%A6%B8%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B9.jpeg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="1046" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDHQr5asfSJnZfHXFMncphn2NeSVSTi1xOq5xMlLX1l6W24B30PtDZwyr-SyVFE1VSZEQrPV88D3MXYLPT-Q-yX2hbVW1sUs8WO2ECzkyaD5FPbE9bfUvhsU6gA5wEoRrfQYq-dnwGkF4bOSMu3NwLYE2-S_kVa8RGfhHl0eYqXdkWmy9UmWkMNR-P/s320/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%20%E0%A7%A6%E0%A7%A7%20%E0%A6%B8%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B9.jpeg" width="262" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> দিলীপ চক্রবর্তী সম্পাদিত 'সপ্তাহ' কাগজে <br />১২ জুন,২২শে প্রকাশিত</td></tr></tbody></table><br /> </span>সেই
ছেলেটিও গাইতে জানে না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">,
</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যে কাজ পায় নি বলে প্রেমিকা পায় না। সেই মেয়েটি </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যার রূপ ভালো
নয় বলে কেউ ফিরেও তাকায় না। অথচ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">জানা উচিত ছিল।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আর সব বাদ দিন-- এতো যে প্রেম---
এর ঠাঁইটা তো হৃদয়ে। কাগজে জানা যাচ্ছে </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দীর্ঘদিন ধরে হৃদরোগে ভুগছিলেন কেকে। তিনি অবহেলা
করে গেছেন--এবং এই অবহেলাতেই তাঁর মৃত্যু। তাঁর </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রেমের পাঠশালার</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ছাত্রদের কী
সেই সবেও সরব হতে মানা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">?
</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আরও দশজনকে সতর্ক করবার দায় নিতে হবে না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অথবা ধরুন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">প্রশ্ন উঠেছে--কলেজ ছাত্ররা এত লাখ লাখ টাকা পায় কই
বলিউড শিল্পীকে এনে অনুষ্ঠান করতে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই সব নিয়ে প্রশ্নে ভাবতেও মানা কি প্রেমের পাঠশালার
ছাত্রদের</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">অনুষ্ঠানগুলোতে
অব্যবস্থার চূড়ান্ত নিয়েও যে তর্ক উঠছে সেই সব নিয়েও ভাবতে নেই কি প্রেমিক ছাত্রদের
বা প্রেমিকা ছাত্রীদের</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">?
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">রূপঙ্কর খুব অন্যায়
করেছেন--নিজেকে কেকে-র থেকে বড় শিল্পী বলে। তাঁর </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ও চাঁদ শোনে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দুই চারটার
বেশি ছেলে মেয়ে প্রেম শেখেনি মেনেই নিলাম। তাঁরও জানা দরকার--তিনি সব বাঙালির
জন্যে গান করেনও না। বিশেষ করে যারা </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">হাণ্ড্রেড পার্সেন্ট লভ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেবতা-প্রেমের গান </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ঢাকের তালে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">জন্মদিনের
পার্টিতেও নাচবেন বলে চালিয়ে দেন। সেই সব বাঙালি শিল্পীর থেকেও তাঁর অনুরাগী
কম--এর অন্যরকম হবার কথাই না। </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRstYGfLA1wEs6j-tv0lCC2vrEgnuqAqmiBW7PvSkoVTQuaT0w1Vtptb80bGVN2Kpby4PrEOcX9ERkG5xZU2iqMySzLaIGzD25wOwiKQqhA3F6TvtSzDuPq3yzENVRazJz1TxPKEGpzAhdN10I73JzmCwBWtdBhR4vRMZuxWmjBA6gihaxKJbsDA3k/s1229/WhatsApp%20Image%202022-06-10%20at%202.45.13%20PM.jpeg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1229" data-original-width="1080" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRstYGfLA1wEs6j-tv0lCC2vrEgnuqAqmiBW7PvSkoVTQuaT0w1Vtptb80bGVN2Kpby4PrEOcX9ERkG5xZU2iqMySzLaIGzD25wOwiKQqhA3F6TvtSzDuPq3yzENVRazJz1TxPKEGpzAhdN10I73JzmCwBWtdBhR4vRMZuxWmjBA6gihaxKJbsDA3k/s320/WhatsApp%20Image%202022-06-10%20at%202.45.13%20PM.jpeg" width="281" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://epaper.bartalipi.in/index.php" target="_blank">বার্তালিপি, ১০ জুন</a></td></tr></tbody></table><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><br /><div style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমনিতেই প্রাক-স্বাধীনতা আমল
থেকে হিন্দি ভাষাকে কেন্দ্র করে এক কেন্দ্রিক রাষ্ট্র গড়বার এক পুঁজিবাদী চাপ চিরদিনই
ছিল। বহু আগেই আমরা তার কাছে আত্মসমর্পণ করে রেখেছি। আমরা ধরতেও পারি না আমরা যাকে
নিজের পছন্দ অপছন্দ বলি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">—</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেটি
একটি রাজনৈতিক এবং অর্থনৈতিক নির্মাণ। আর গত তিন দশকে তো আমরা বিশ্বায়নের স্বপ্নে
মজেই আছি। কেকে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শান</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শ্রেয়ারা তো এই
বিশ্বায়ন যুগের শিল্পী। সেখানে বাংলা গান দাঁড়াবে কোথায়</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তিনি কেকে হতে
পারেন না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">পারবেন
না--আগামী অনেক প্রজন্মই পারবে না। সেখানে তাঁর এহেন </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা অনেক ভালো
গাই</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমনিতেও
দম্ভ--আর কেকের বিরুদ্ধে বললে বেশি বেশি দম্ভ বলেই শোনাবে। ভোটের সময় ভোট টানবার
জন্যে ‘জয় বাংলা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বলে
চেঁচানো--আর স্বজীবনে বিশ্বায়নের স্রোতে গা ভাসানোই এখন নতুন প্রজন্মের ধর্ম। সারা
দেশেই। এরা </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">জয় শ্রীরাম</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">ধ্বনিতে
দেশে রাজনৈতিক হাঙামা করলেও</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"> ভজনের আসরেও এমন ভিড় করে না। এরা
ভজনকেও ডিজে গান বানিয়ে যায় মসজিদে। কী করতে যায় সবাই জানেন। তারা কেকে কেন
শুধু--- অভিজিৎ </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শান </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শ্রেয়াকে
এনে--ভিড় জমাবার ভণ্ডামিটা করবেই। আর করে বলেই গায়ক রূপঙ্করকে ‘সভ্যতা’ শেখাতে
গিয়ে এরা নিজেরা সভ্যতার সব সীমা ছাড়িয়ে যেতেও কুণ্ঠিত বোধ করে না </span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: HI;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই ছাত্রেরা ফিরেও দেখবে না গান বেচে যাদের
সংসার চলে--তাঁরা বাঁচলেন কি মরলেন যখন আর সিডি ক্যাসেট বাজারে চলে না। কোভিডে
যাদের গান শেখাবার পাঠশালাও ছিল বন্ধ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">—</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সারা দেশেই।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>কালিকা প্রসাদের পরে </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দোহার</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’-</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এর মতো দল টিকবে কি টিকবে না</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">—</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই নিয়ে তাঁদের তর্কটা অনেকটা রাশিফল
মিলল কি না মিলল বিচার করবার আমোদের মতো। তাঁরা তো কালিকাকে চিনেছেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">—</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">জি-সারেগামা
দেখে। জি চ্যানেল কী করে চিনেছে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">—</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সেই প্রশ্নও তাদের মনে দেখি না। এরা এখনকার দোহারের
সংগ্রামের খবর রাখে না।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রূপঙ্করও কি
কোনোদিন এই সব নিয়ে বেশি ভেবেছিলেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তাঁর গান শুনে মনে হয় নি কোনও দিন। আমাদের না-শোনা
গান থেকে থাকতেও পারে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অগত্যা-- তাঁর মনের
ক্ষোভকে গদ্যে জানাবার ভাষার সমস্যা হতেই পারে। তার উপরে তাঁকে বলতে হচ্ছিল যে
দলকে সমর্থন করেন সেই দলেরই ছাত্রদের বিরুদ্ধে। সেই দলটি যে তিনি কেন করেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">?—</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এমন আদর্শবাদী
প্রশ্নও খুবই সরল প্রশ্ন। এও শিল্পীর অস্তিত্বের সঙ্গে সম্পৃক্ত একটি সর্বভারতীয়
প্রশ্ন। অসমেরও হাল একই।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এর পরে নাহয় তিনি একই কথা--গানেই
বলুন। কিছু হলেও লোক বেরোবে যারা শুনবে বুঝবে। তিনি বাংলা গানের অন্যতম সেরা
শিল্পী ছিলেন আছেন। কোনও ট্রলই তা দমাতে পারবে না। এই কদিন আগেও </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ইস্কাবন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ছবিতে গাওয়া
তাঁর গান </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">জোনাকি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আন্তর্জালে
লাখো মানুষ শুনছেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এবং
প্রশংসাতে ভরিয়ে দিচ্ছেন। আন্তর্জালের সব ক</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">টি মঞ্চে গানটি রয়েছে। এবং লাখো মানুষ শুনছেন। কেউ
একটিও কটু কথা বলেন নি ফেসবুকে ছাড়া।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তিনি
আগামীতে গানেই বলুন তাঁর রাগের কথা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ক্ষোভের কথা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ক্রোধের কথা। এই যেমন কিছু বাঙালি শুনেছেন শিলাজিতের
সেই গায়ে কাঁটা দেয়া গান </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">এই
গিটারটা বন্দুক হয়ে যেতে পারে যদি ভয় দেখাও/ নীল আকাশটা লালে লালে লাল হয়ে যেতে
পারে যদি চোখ রাঙাও!</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’ <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 0.5in;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhi-ZYjQcxDbfbO88ZQ6ZnhaIJlC3Q0RHfJGI3fjjdfrprtMH4itCYX1wLHuz6ajCYnZWV4zODVYkM7PdyU2vHm7nRQI8_3rHZ4Po52fLuFSoa0MStsfRIFLYsykJtGgAzpz6TN0nYDlMDlfvg2A1M0W9YzN-uwiuERyRngSK5CWSF8Yq9EaaRFhnR4/s1280/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%20%20%E0%A7%A6%E0%A7%A8%20%E0%A6%B8%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B9.jpeg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="924" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhi-ZYjQcxDbfbO88ZQ6ZnhaIJlC3Q0RHfJGI3fjjdfrprtMH4itCYX1wLHuz6ajCYnZWV4zODVYkM7PdyU2vHm7nRQI8_3rHZ4Po52fLuFSoa0MStsfRIFLYsykJtGgAzpz6TN0nYDlMDlfvg2A1M0W9YzN-uwiuERyRngSK5CWSF8Yq9EaaRFhnR4/s320/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0%20%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%20%20%E0%A7%A6%E0%A7%A8%20%E0%A6%B8%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B9.jpeg" width="231" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">দিলীপ চক্রবর্তী সম্পাদিত 'সপ্তাহ' কাগজে<br />১২ জুন,২২শে প্রকাশিত</td></tr></tbody></table><br /> </span>হ্যাঁ</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা নিশ্চিত তাঁর আক্রমণের অভিমুখ কেকে ছিলেন না।
ছিলেন নিজের দলেরই এই সব কলেজ ফেস্টের আয়োজকেরা। যারা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাংলা গায়কদের ছেড়ে বলিঊডের দামী শিল্পীদের
দিকে ঝুঁকেছেন। এটি </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কে
ভালো কে মন্দ শিল্পী</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">’</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">র
তর্কই নয়--এক বাংলা গানের শিল্পীর জীবিকা সংকটের</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">বলা ভালো গান শ্রমিকের সংকটের
চিল-চিৎকার। বাণিজ্যিক গানের কারিগরেরা তাঁদের কোনও পাঠশালাতেই এই সব সংকটের কথা
বলতে শেখানই নি। এমন কি ভারতের গৌরব লতা মুঙ্গেশকরও না। একটিই গান মনে করতে পারি
তাঁর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>--- তাও সলিল চৌধুরীর কথাতে। এর পরে
আর কই</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তবু
সেই গানটি আমরা এখানে পুরোটাই তুলে দিতে পারি। যাতে কেকে-র মতো বলিউড শিল্পীদের </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">যারা বাঙালি
হলেও হতে পারেন--প্রেমের পাঠশালার ছাত্রেরা ধরতে পারেন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আমরা বলতে কী
চাইছি... আমরা কোন পাঠশালাতে বড় হয়েছি। কোন পাঠশালাকে আজকাল বলা হয়ে থাকে </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দেশদ্রোহী</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দের পাঠশালা।
নইলে এই লেখককেও ছোটো করে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হলেও ট্রলের
শিকার হবার সম্ভাবনাই বেশি। </span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আজ নয় গুন গুন গুঞ্জন প্রেমে</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">চাঁদ ফুল জোছনার গান আর নয়</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ওগো প্রিয় মোর খোল বাহু ডোর</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">পৃথিবী তোমারে যে চায়।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আর নয় নিষ্ফল ক্রন্দন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">শুধু নিজের স্বার্থের বন্ধন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">খুলে দাও জানালা</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;">,</span><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">আসুক</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">সারা বিশ্বের বেদনার স্পন্দন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">ধরণীর ধূলি হোক চন্দন</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">টিকা <span style="color: red;">তার
মাথে আজ</span></span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">পরে নাও পরে নাও পরে নাও।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কার ঘরে প্রদীপ জ্বলেনি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কার বাছার অন্ন মেলেনি</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কার নেই আশ্রয় বর্ষায়</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">দিন কাটে ভাগ্যের ভরসায়</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তুমি হও একজন তাদেরই</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">কাঁধে আজ তার ভার</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 2in; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;">তুলে নাও তুলে নাও তুলে নাও।।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 12pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="color: red;">পুনশ্চ সংযোজনঃ গীতিকার সলিল চৌধুরী বা গায়িকা লতা
মুঙ্গেশকর ‘সেকেলে’ হয়ে গেছেন। নতুন যুগের নতুন কথা নতুন স্বর চাই অনেকে দাবি
করতেই পারেন। সলিল চৌধুরীর গানের কথা কি সত্যি ‘সেকেলে’ হয়ে গেছে, কেউ বুকে হাত
দিয়ে বলুন দেখি।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কাল কি সত্যিই এতো দ্রুত
চলে?</span><o:p></o:p></span></p>সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-81241364833541355112022-03-18T13:31:00.016+05:302022-03-19T00:36:30.225+05:30৷৷ তিমির তীর্থ ৷৷ হোমেন বরগোহাঞি ৷৷ সুশান্ত করের অনুবাদে ৷৷<div><div style="text-align: justify;"><br /></div><p style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgsVMe3yTAUYG83Jl7tma-dwAx96QG91du5CIuDeR-R_9ReItXcFH0CdxAM9ClNQ_ih9vO4N5mjozJjk9gJociGHS1mbLiLXJtH8ik9sbD0z5W-SHZ-Fm0iSPEFKkq26uNBTxCPDaU9i2jW4K9J3cYFGJPaj6F4auHrvXnMTLhx_ZfNGUcPQZPst6mT=s798" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="560" data-original-width="798" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgsVMe3yTAUYG83Jl7tma-dwAx96QG91du5CIuDeR-R_9ReItXcFH0CdxAM9ClNQ_ih9vO4N5mjozJjk9gJociGHS1mbLiLXJtH8ik9sbD0z5W-SHZ-Fm0iSPEFKkq26uNBTxCPDaU9i2jW4K9J3cYFGJPaj6F4auHrvXnMTLhx_ZfNGUcPQZPst6mT=s320" width="320" /></a></div><br /></div><div style="text-align: justify;"> [ লেখক হোমেন বরগোহাঞি ꠩ প্রখ্যাত অসমিয়া কথা সাহিত্যিক ও সাংবাদিক হোমেন বরগোঁহাঞির জন্ম ১৯৩২-এ অবিভক্ত লক্ষীমপুর জেলার ঢকুআখানা শহরে। ১৯৫৪তে তিনি কটন কলেজ থেকে ইংরাজিতে সাম্মানিক সহ স্নাতক হয়। পরে প্রশাসনিক সেবার পরীক্ষাতে উত্তীর্ণ হয়ে ১৯৫৮ থেকে ৬৮ পর্যন্ত বিভিন্ন প্রশাসনিক পদে কাজ করেন। ১৯৬৮-তে লেখক হবেন বলেই সরকারি চাকরি থেকে পদত্যাগ করে সাপ্তাহিক নীলচল কাগজের সম্পাদনার দায়িত্ব বহন করেন। এর পরে আজীবন তিনি নানা কাগজের সম্পাদনা করেছেন। সাংবাদিকতাও করেছেন। লিখেছেন গল্প, কবিতা, উপন্যাস। ১২ মে , ২০২১শের মৃত্যুকালেও তিনি নিয়মিয়া বার্তা কাগজের মুখ্য সম্পাদকের দায়িত্বে ছিলেন। ১৯৮১-তে প্রকাশিত বাংলা পত্রিকা ‘আজকালে’ও তিনি ছিলেন পূর্বোত্তরের প্রতিনিধি।<br /></div><div><p></p><p style="text-align: justify;">স্কুলে পড়বার কালেই বিখ্যাত ‘বাঁশি’ কাগজে তাঁর কবিতা প্রকাশিত হয়। এর পরে আর থেমে থাকেন নি। তাঁর সাহিত্যিক অবদানের জন্যে অসম সরকার তাঁকে শ্ৰীমন্ত শঙ্করদেব পুরস্কারে সম্মানিত করেছিলেন। এছাড়াও অসম উপত্যকা সাহিত্য পুরস্কার থেকে শুরু করে অসংখ্য পুরস্কার ও সম্মানে তিনি জীবনভর ভূষিত হয়েছেন। ‘পিতা-পুত্ৰ' উপন্যাসের জন্যে ১৯৭৮তে তাঁকে সাহিত্য অকাডেমি পুরস্কার প্রদান করা হয়। যদিও ভারতীয় সমাজে দেখা দেওয়া অসহনশীলতার প্রতিবাদে ২০১৫ তে এই পুরস্কার ও সঙ্গে পাওয়া নগদ অর্থ তিনি ফিরিয়ে দিয়েছিলেন। ২০০১ এবং ২০০২ বছর দুটিতে দুবার তিনি অসম সাহিত্য সভার সভাপতির আসন অলংকৃত করেন। <br /></p><p style="text-align: justify;">বিবাহসূত্ৰে তিনি অসমের আরও এক প্রখ্যাত কথা শিল্পী নিরুপমা বরগোহাঞির
স্বামী ছিলেন এবং দুজনে এক সঙ্গে ‘পুআর পূরবী সন্ধ্যার বিভাস' নামের
উপন্যাসটি লিখেছিলেন। হোমেন বরগোঁহাঞি ‘সাউদর পুতেকে নাও মেলি যায়',
‘হালধীয়া চরায়ে বাওধান খায়', ‘অস্তরাগ' ইত্যাদি অনেকগুলো উপন্যাস ছাড়াও
আত্মজীবনী, স্মৃতি-কথা, প্ৰবন্ধ-সংকলন, গল্প-সংকলন এবং বেশ কিছু কবিতার
রচয়িতা। তাঁর উপন্যাস ‘হালধীয়া চরায়ে বাওধান খায়'-র কাহিনি ভিত্তি করে
তৈরি জাহ্নু বরুআর চলচ্চিত্র ১৯৮৮ -তে শ্ৰেষ্ঠ ছবির রাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ
পুরস্কার লাভ করেছিল। এছাড়াও অনেক আন্তর্জাতিক পুরস্কারে সম্মানিত হয়েছিল।
এবছরে ১২ মে দিনে কোভিড আক্রান্ত হয়ে তিনি শেষ নিঃশ্বাস ত্যাগ করেন। মৃত্যু
কালে তাঁর বয়স হয়েছিল ৮৯। ‘তিমির তীর্থ’ আজ থেকে আধা শতক আগে ১৯৭০-এর
মার্চে আরও একখানা উপন্যাস ‘কুশীলবে’র সঙ্গে যুগলে যুগলে প্রকাশিত হয়েছিল
গুয়াহাটির স্টুডেন্টস স্টোর্স থেকে। এই প্রকাশনা আর হোমেন বরগোহাঞির লেখক
জীবন ছিল অবিচ্ছেদ্য। তাঁর অধিকাংশ রচনা এখান থেকেই প্রকাশিত হয়েছিল।</p><p style="text-align: justify;">সদ্য প্রয়াত কথা শিল্পী হোমেন বরগোহাঞির লেখা খুদে উপন্যাস ‘তিমির তীর্থ’ প্রকাশিত হয় ১৯৭৫-এ। প্রকাশক স্টুডেন্টস̖ স্টোর্স, গুয়াহাটি। এক সাংবাদিকের রক্তাক্ত অন্তর্দ্বন্দ্ব ও আত্মশুদ্ধির কাহিনি। লেখক নিজেও ব্যক্তিগত জীবনে সাংবাদিক ছিলেন। ফলে এর মধ্যে তাঁর ব্যক্তিগত জীবনের ছায়াপাত ঘটলেও একে আত্মজৈবনিক উপন্যাস বলা যাবে না। কিন্তু সমকালীন অসমের আর্থ-সামাজিক পরিবেশের একটি রেখাপাত তো ঘটেইছে।]</p><p style="text-align: justify;"><i><span style="color: #ff00fe;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: medium; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">{ এই উপন্যাসটি প্রথমে ধারাবাহিকভাবে ২০২১-এ প্রকাশিত হয় অঞ্জলি সেনগুপ্ত সম্পাদিত <!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>BN</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘অন্যদেশ’-এ। ধারাবাহিক ভাবে নয় অধ্যায়গুলো এখানে দেখা যেতে পারে। <a href="https://www.annyodesh.in/article/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B0-%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5-%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE-%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97?v=PL30yjrK4" target="_blank">১ম ভাগ</a>, <a href="https://www.annyodesh.in/article/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B0-%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5-%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A7%9F-%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97?v=46XJBaXOG" target="_blank">২য় ভাগ</a>, <a href="https://www.annyodesh.in/article/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B0-%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5-%E0%A7%A9%E0%A7%9F-%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97?v=YVXwGgX1D" target="_blank">৩য় ভাগ</a>, ৪র্থ ভাগ, <a href="https://www.annyodesh.in/article/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B0-%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5-%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97-%E0%A7%AB?v=Per48erWa" target="_blank">৫ম ভাগ</a>, ৬ষ্ঠ ভাগ, <a href="https://www.annyodesh.in/article/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B0-%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5-%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97-%E0%A7%AD?v=Z0rp5Jnmp" target="_blank">৭ম ভাগ,</a><a href="https://www.annyodesh.in/article/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B0-%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5-%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97-%E0%A7%AE?v=5JnzoQXox" target="_blank"> ৮ম ভাগ</a>, <a href="https://www.annyodesh.in/article/%e0%a6%a4%e0%a6%bf%e0%a6%ae%e0%a6%bf%e0%a6%b0-%e0%a6%a4%e0%a7%80%e0%a6%b0%e0%a7%8d%e0%a6%a5-%e0%a6%ad%e0%a6%be%e0%a6%97-%e0%a7%af-%e0%a6%b8%e0%a6%ae%e0%a6%be%e0%a6%aa%e0%a7%8d%e0%a6%a4-%e0%a6%aa?v=gZrxlpr5K" target="_blank">৯ম ভাগ</a>। </span>সম্প্রতি প্রকাশিত হল সঞ্জয় সাহা সম্পাদিত ‘তিতির'</span><span style="font-size: medium;"> কাগজে। }</span></span></i></p><p style="text-align: justify;"><i><span style="color: #ff00fe;"><span style="font-size: medium;"></span></span></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><span style="font-size: medium;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjnRmxj0vltOiVFkL4nEXIOXTen-dZX5NL5wNmw6tx5hJeTKG-3rpdzsOsCWdOW4BoRcgygsHAxQCnnwCYcJocUk-bt4CkglJocgWtLdfAyKvUUrRQmwEdMDSJaKyLeQUJdmV8cdzifbh5wNzqwtqCxMH58YrLhs7IkN3ex9qnsDhjl0eHfXoAT8szV=s636" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="636" data-original-width="423" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjnRmxj0vltOiVFkL4nEXIOXTen-dZX5NL5wNmw6tx5hJeTKG-3rpdzsOsCWdOW4BoRcgygsHAxQCnnwCYcJocUk-bt4CkglJocgWtLdfAyKvUUrRQmwEdMDSJaKyLeQUJdmV8cdzifbh5wNzqwtqCxMH58YrLhs7IkN3ex9qnsDhjl0eHfXoAT8szV=s320" width="213" /></a></span></i></div><i><span style="font-size: medium;"><br /> </span></i><p></p><p style="text-align: justify;">বহুদিন পর প্রহ্লাদ স্ত্রীকে নিয়ে সিনেমা দেখতে বেরোচ্ছিল। দুজনেই পোশাক আসাক পরে বেরুতে যাবে মাত্র, তখনই কাজের ছেলেটি এসে খবর দিল---বাইরে একজন অতিথি এসছে। মুহূর্তেই দুজনের মুখ কালো হয়ে এল। ললিতা হতাশায় ভেঙে ধপ করে বিছানাতে বসে পড়ল। বলল, “ তুমি কিন্তু পাঁচ মিনিটের মধ্যে লোকটাকে বিদেয় দিতে হবে। মরবার জন্যে আর আসবার সময় পেল না। বেছে বেছে আজই এসময়ে এসে হাজির। আমি কিন্তু ঘড়ির কাঁটায় তাকিয়ে বসে থাকব। পাঁচ মিনিটের মধ্যে ওকে বিদেয় করে না এলে আমিই বাইরে গিয়ে বলে দেব, সিনেমার টিকেট করা আছে। না গেলেই নয়।”<br /> কোনও কথা না বলে সান্ত্বনার ছলে প্রহ্লাদ স্ত্রীর মুখে হাতটা বুলিয়ে দিল, তারপর গম্ভীর মুখে বেরিয়ে গেল। <br /> পাঁচ মিনিটের ঠাঁই দশ মিনিট চলে গেল, কিন্তু প্রহ্লাদের ভেতরে আসবার নামই নেই। ললিতা যদিও নিজেই গিয়ে অতিথি বিদেয় করবার হুমকি দিয়েছিল, তাই বলে মুখের সব কথা কি আর কাজে পরিণত করা যায়? সে শোবার ঘর থেকে বেরিয়ে বসবার ঘরের দরজার পর্দার আড়ালে দাঁড়িয়ে স্বামী আর অতিথির কথা শুনবার চেষ্টা করল। কিন্তু লোকটা এত সরু গলাতে কথা বলছিল যে শ্রবণের সব শক্তি ব্যয় করেও একটা শব্দও ভালো করে ধরতে পারল না। লোকটাই শুধু কথা বলছে। প্রহ্লাদের মুখে রা নেই। পর্দা সামান্য ফাঁক করে খুব সতর্কতার সঙ্গে ললিতা দু-জনকে দেখবার চেষ্টা করল। অতিথিটি একটু মোটাসোটা যত্নে পেটা লোক, পরনে খদ্দরের ধুতি আর পাঞ্জাবি। একবার দেখলেই বোঝা যায় রাজনীতির লোক। লোকটার মুখের কথাগুলো ললিতা ধরতে পারল না বটে, ভাবভঙ্গী দেখে এটা আঁচ করল যে খুবই বড় বা জরুরি কোনো কথা সে স্বামীকে বলছে। সে তার দৃষ্টি লোকটার মুখের থেকে সরিয়ে এনে স্বামীর মুখের উপরে ফেলল। তার মুখের ভাব দেখে বেশ অবাক হল। সাধারণত মানুষের সঙ্গ সে বড় ভালোবাসে না। ঘরে কখনও কেউ এলেও সে মুখে এমন এক শুকনো আর নির্বিকার ভাব ফুটিয়ে তুলবে যে সেই ব্যক্তি গেলেই যেন রক্ষা পায়। কিন্তু আজ ললিতা দেখে অবাক হল এই দেখে যে লোকটার দিকে শরীর হেলিয়ে এত মনোযোগের সঙ্গে সে লোকটার কথা শুনছে যেন এই কথা ক’টির উপরেই তার গোটা ভবিষ্যৎ নির্ভর করছে।তার চোখে বিস্ময়, বিমূঢ়তা আর নিবিষ্টতা সব ভাব একসঙ্গে ফুটে উঠেছে।প্রহ্লাদের মুখে কিছুক্ষণ তাকিয়ে ললিতা উপলব্ধি করল যে সিনেমা দেখার আশা এখানেই ছেড়ে দেওয়া ভালো। প্রহ্লাদের মন থেকে সিনেমাতে যাবার চিন্তা বোধহয় হাজার মাইল দূরে সরে গেছে। দাঁতে দাঁত চেপে সে ভেতর ঘরের দিকে পা বাড়াল। কাপড়চোপড় খুলে এদিক ওদিক ছড়িয়ে ঘরে পরা কাপড় পরে ঘোর সন্ধ্যায় বিছানায় গা এলিয়ে দিল।<br /> ললিতার ছেলেমেয়েরা—মানিক আর মুনমুন দিনের খেলা শেষে ঘরে ফিরে এল। এসময়ে মাকে এভাবে শুয়ে থাকতে দেখে বেশ অবাক হল। দুটিতেই এক সঙ্গে চেঁচিয়ে উঠল, “মা, খিদে পেয়েছে। কিছু খেতে দাও!” ললিতা মৃদু ধমকে বলল, “ আমাকে জ্বালাবি না। রান্না ঘরে গিয়ে কী পাস দেখ গে যা! খেয়ে ভালোয় ভালোয় পড়তে বস!”<br /> মানিক আর মুনমুন বুঝল যে আজ খবর আছে। বেশি আহ্লাদ করলে মায়ের থেকে আজ ধমক, চাই কি কিলও জুটতে পারে। বেশি বাক্য ব্যয় না করে ওরা মনে মনে রান্নাঘরে গিয়ে ঢুকে পড়ল।<br /> ইতিমধ্যে বোধহয় এক ঘণ্টা সময় পেরিয়ে গেছে। ললিতার রাগটাও একটু হাল্কা হয়ে এসেছে। প্রহ্লাদ এখনও ভেতরে এল না বলে সে বেশ অবাক হল। আজ অব্দি ঘরে আসা কারও সঙ্গে প্রহ্লাদের এতটা সময় কাটানো ললিতার মনে পড়ে না। অল্প আগেও বাইরের ঘরে কথা পেতে থাকবার গুনগুন শব্দ একটা ওর কানে আসছিল। কিন্তু এখন তাও নেই। এত নীরবে লোক দুটি করছে কী? মনের কৌতূহল দমাতে না পেরে সে বিছানার থেকে উঠে দাঁড়াল আর বাইরের ঘরের দরজার দিকে এগিয়ে গেল।<br /> ওমা! দরজায় দাঁড়িয়ে দেখে ঘরে এখনও আলো জ্বালানো হয় নি। ঘরটাতে শুধু অন্ধকারই নয়, সম্পূর্ণ নীরবতা বিরাজ করছে। পর্দাটা উঠিয়ে ভেতরে উঁকি দিল সে। অন্ধকারে প্রথমে কিছুই নজরে পড়েনি। কিন্তু তারপরেই মনে হল ঘরটিতে শুধু একটিই লোক রয়েছে। তার মানে অতিথি সেই কখন চলে গেছে। সুইচ টিপে আলো জ্বালিয়ে দিল।<br /> আলো জ্বলবার সঙ্গে সঙ্গে প্রহ্লাদ চমকে উঠে নড়ে চড়ে বসল। অপ্রস্তুত হয়ে ললিতার মুখের দিকে তাকিয়ে সে শুধু বলল, “অহ, তুমি।” <br /> ললিতা মুখে একটাও কিছু না বলে স্বামীর মুখে স্থির দৃষ্টি ফেলে কাছে এগিয়ে গেল এবং সামনের চেয়ারটাতে বসল। তারপর প্রহ্লাদের চোখে চোখ রেখে শান্ত স্বরে জিজ্ঞেস করল , “তোমার আজ হয়েছে কী? কোনও বড় ঘটনা নিশ্চয়। না হলে তুমি এমন কর না। কী হয়েছে , আমাকে বলবে?”<br /> সহজ হবার চেষ্টা করে প্রহ্লাদ। মুখে হাসি একটা এনে বলে,“হবার কী আছে? কিছু হয় নি। এমনিতেই এটা ওটা ভেবে বসে ছিলাম।”<br /> ললিতা মুখের গম্ভীর ভাব বজায় রেখে বলল, “জীবনে আগে কখনও এমনটি করেছ বলে তোমার মনে পড়ে কি? কোনদিনই বা ঘরে আসা মানুষের সাথে বসে বসে এক ঘণ্টা কথা বলেছিলে?--- ঐ লোকটা কে ছিল? আগে তো কোনও দিন একে আসতে দেখিনি।” <br /> প্রহ্লাদ উঠে দাঁড়াল।পকেট থেকে চারমিনার একটা বের করে জ্বালিয়ে বলল,“ তুমি ঠিকই ধরেছ। লোকটা আমাদের ঘরে আগে কখনও আসে নি। এই প্রথম এসছে। আমি অবশ্য লোকটাকে আগেই চিনি। জগন্নাথ চৌধুরী। কংগ্রেসি এম এল এ। ... আমার আজ সত্যিই খারাপ লাগছে ললিতা। আজ প্রায় এক বছর পর এত হ্যাপার পর সিনেমাটা দেখব বলে বেরুচ্ছিলাম। অসময়ে লোকটা এসে সব নষ্ট করে দিল। কাল নিশ্চয়ই যাব---ভূকম্প হোক আর প্রলয় আসুক। এখন ওঠো। এক কাপ চা দাও আমাকে। কথা বলে বলে গলাটা শুকিয়ে গেছে।”<br /> প্রহ্লাদ ভেতর ঘরের দিকে পা বাড়াল।<br /> ললিতা বসে রইল। গম্ভীর অথচ চড়া গলাতে বলল, “আমার কাছে কোনও কথা গোপন করবার থাকে তবে আর কিছু বলতে হবে না। আমি তোমাকে জোর করব না। এম এল এ লোকটা তোমাকে এমন কি কথা বলল যে তুমি স্থান কাল ভুলে পাথরের মূর্তির মতো একই জায়গাতে বসে ছিলে? নিশ্চয়ই সে তার মেয়ের বিয়েতে ডাকে নি?”<br /> প্রহ্লাদ ঘুরে তাকিয়ে বলল,“তা বটে,মেয়ের বিয়ের নেমতন্ন নয়। কিন্তু সে শুধু আমাকেই ডেকে রাজভোগ খাওয়াবার মতো ব্যাপার বটে। ... জানোই তো,খবরের কাগজের লোকের কাছে কত লোক আসে কত কথা নিয়ে। কোনও একটা কথা না থাকলে এম এল এ-র মতো মানুষ আমার ঘরে আসতে যাবে কেন?... এসো এসো , সময়ে তোমাকে সবই বলব। এখন আগে চা এক কাপ আমাকে দাও”<br /> ললিতা কিছু বলার অপেক্ষা না করে সে ভেতরে চলে গেল। <br /> কিছুক্ষণ ললিতা সেখানেই ঠায় বসে রইল। ওর মনে নিশ্চিত ধারণা হল যে আজকে প্রহ্লাদ ওর থেকে কিছু একটা লুকোবার চেষ্টা করছে। সাধারণত সে এমনটা কখনও করে না।যেখানে যা ঘটে বা শুনে প্রতিটি কথা তার ললিতাকে বলা চাইই। তার কোনো বন্ধুবান্ধব নেই।ললিতাই একমাত্র বন্ধু।ললিতার সঙ্গে কথা বলাই তার একমাত্র বিলাস,একমাত্র সান্ত্বনা,একমাত্র বিনোদন। ঘরেই বা বাইরে --- কার সঙ্গে কী আলাপ হল---তার সব কটা শব্দও বাদ না দিয়ে ললিতাকে সে বলে শোনায়। আজই তার ব্যতিক্রম হল।ওর মনে নানা দুশ্চিন্তা ঠাঁই নিন।চিন্তার দোহায় যেন দেহটা হেলে পড়ছে।এমনই এক ভঙ্গীতে সে বসার থেকে উঠল আর ধীরে ধীরে রান্নাঘরে পা বাড়াল।<br /> খানিকক্ষণ পরে তৈরি চা এক কাপ ললিতা প্রহ্লাদ বসে থাকা কোঠায় ঢুকতে যাবে ঢুকতে যাবে--- কানে এল মানিক আর মুনমুনের সঙ্গে খুব আড্ডা জমিয়েছে। মুনমুন বলছে,“জানো বাবা, মা না ভীষণ খারাপ। আজ আমাদের উপর শুধু শুধু রাগ করেছে।” মাণিক সঙ্গে জুড়ল,“দেখো তো বাবা, খেলার থেকে এসে মাকে কিছু খাবার দিতে বললাম। মা রাগ করে বলে কি না ---রান্না ঘরে যা পাবি গে খা। আমরা এসে দুটো শুকনো রুটিই শুধু পেলাম। আর কিচ্ছুটি নেই। গরুর ছালের মত দুটো শুকনো রুটি। সেগুলো কি খাওয়া যায়? আজ আমরা কিছুই খাইনি বাবা।” <br /> বেদনায় ভেজা স্বর নিয়ে প্রহ্লাদ জিজ্ঞেস করল , “আজ খেলার থেকে এসে তোমরা কিছু খাও নি?”<br /> বাবার থেকে সহানুভূতি পেয়ে ঝরনা দুটোর বাঁধা মুখ খুলে গেল যেন।একসাথেই ওরা ঢের কীসব এটা-ওটা বলতে শুরু করে দিল। মানিক বোনকে মাঝে ধমকে থামাবার চেষ্টা করে বলল,“ দাঁড়া না! আমি বাবাকে কথাটা বুঝিয়ে বলি।জানো বাবা,আমাদের সঙ্গে রানা আর নান্টুরা খেলা শেষ করে ঘরে গিয়ে পড়তে বসবার আগে রোজ এক গ্লাস হরলিক্স খায়।রুটি মাখন এগুলো তো খায়ই।আমাদেরই রোজ মুড়ির নাড়ু,নইলে রুটির সঙ্গে ঠাণ্ডা জল এক গ্লাস খেতে হয়। আমাদের জন্য তুমি হরলিক্স আনো না কেন,বাবা? খেতে যা ভাল্লাগে। আমি একদিন রানাদের ঘরে খেয়েছিলাম।”<br /> “আমিও খেয়েছিলাম।” মুনমুন গর্বের সঙ্গে কথায় কথা জুড়ল। <br /> প্রহ্লাদ দু-জনের দুই গালে চুমো খেয়ে বলল,“আনব,আনব আমার সোনারা!আমিও তোমাদের জন্যে নিশ্চয় একদিন হরলিক্স আনব।হরলিক্স আনব,ওভালটিন আনব,জাম-জেলি আনব...।” <br /> আনন্দে মাতোয়ারা হয়ে শিশু দুটি এক সঙ্গে চেঁচিয়ে উঠল,“আর কী কী আনবে বাবা? বল না, আর কী কী আনবে?”<br /> পর্দা ঠেলে ললিতা ভেতরে এল। মানিক ও মুনমুনের চোখের দিকে তাকিয়ে সে বলল,“ তোরা পড়া শুরু করিস না কেন?খালি খেলা আর গল্প,গল্প আর খেলা!পড়বি কখন?” প্রহ্লাদের দিকে তাকিয়ে বলল,“তুমি তোমার ঘরে এসো।ওদের পড়তে দাও।হাওয়া মিঠাই খাইয়ে এদের আর পাগল না করলেও চলবে।”<br /> বাতাসে বাতি নেভার মতো তিনেরই মুখের হাসি নিভে মুহূর্তে আঁধার নেমে এল।মানিক মুনমুন মুখ কাঁচুমাচু করে বই মেলে ধরল। <br /> নীরবে চা-কাপ খেয়ে শেষ করলে ললিতা প্রহ্লাদকে বলল,“তুমি বিছানায় অল্প শোও।আমি মাথাটা একটু টিপে দিই।” <br /> প্রহ্লাদ অবাক হয়ে বলল,“কেন? আমি তো তোমাকে মাথাব্যথা করছে বলে বলিনি।” <br /> “তুমি তর্ক না করে বিছানায় শুয়ে পড়।” ললিতা কড়া হুকুম দিল। সুইচ টিপে আলোটা নিভিয়ে দিল। দীর্ঘ একটা শ্বাস টেনে আত্মসমর্পণের ভঙ্গীতে প্রহ্লাদ সটান বিছানায় শুয়ে পড়ল।বিছানাতে পড়েই শুধু সে অনুভব করল সত্যিই তার হাত পা মেলে আরাম করবার প্রয়োজন ছিল।তার মাথার কাছে বসে ললিতা কপালে হাত বুলাতে শুরু করল।অপরিসীম আরামে প্রহ্লাদের সারা শরীরে শিহরণ খেলে গেল।কিছুক্ষণ চিৎ হয়ে শুয়ে সে ডানদিকে কাত হয়ে শুল আর ছোটো ছেলে মাকে যেমন করে---দুই হাতে ললিতার কোমর জড়িয়ে ধরে মুখটা তার কোলে গুঁজে দিল।মুখে একটাও কথা না বলে ললিতা তার সারা মাথা মালিশ করে দিল। মাথা মালিশ হলে গলা হাত পিঠও মালিশ করে দিল। ললিতা কিছু না বললেও প্রহ্লাদ অনুভব করল--- ওর আঙুলগুলো যেন আবেগে জড়িয়ে এসে বহু কথা বলতে শুরু করেছে। ওর হৃদয়ের সমস্ত মমতা যেন আঙুলগুলোর মধ্য দিয়ে প্রবাহিত হয়ে তার সারা শরীরে ছড়িয়ে পড়েছে। জ্যা-বদ্ধ ধনুর মতো টান হয়ে থাকা তার শরীরের স্নায়ুর জটিল বন্ধনগুলো ধীরে ধীরে শিথিল হয়ে এল। এক অপরিসীম আরাম আর মাধুর্যের আবেশে তার চেতনা তন্দ্রাচ্ছন্ন হয়ে এল।সে আরো জোরে কোমরটা জড়িয়ে ধরে কোলের আরও গভীরে ডুব দিল।ওর কাপড়ে দিনের কাজের গন্ধ, ঘামের গন্ধ, রান্নাঘরের নানা মশলা তেল হলদির গন্ধ। কিন্তু প্রহ্লাদের মনে হল পৃথিবীর দুর্মূল্যতম সুরভির নির্যাস থেকেও ললিতার শাড়ির এই গন্ধটা বেশি মধুর। আঁধার ঘরটিতে নিশ্ছিদ্র নীরবতাটি এক সর্বক্লান্তিহর মধুর সুরের মতো তার কানে বাজতে শুরু করল। আর কোনও এক সময়ে গভীর ঘুমে ঢলে পড়ল।<br />****<br /><br /> রাতে ভাত খাবার জন্য ললিতাকে বেশ বেগ পেতে হল।দিন জুড়ে খেলাধুলোর পর ক্লান্ত হয়ে দিনের শেষে শুয়ে পড়া শিশুর মতো প্রহ্লাদ কিছুতেই আর উঠতে চায় না।বহু কষ্টে ললিতা তাকে ভাতের টেবিল অব্দি টেনে আনল।কিন্তু সেই টেবিলে শুরু হল আরও এক যুদ্ধ।ভাতের থালাতে হা না দিয়েই গর্জে উঠল প্রহ্লাদ,“এই গরুর দানাগুলো আর কত খাওয়াবে? দিনের পরে দিন গোটা জীবনটাতেই আমার অরুচি ধরে গেছে।” <br />মানিক আর মুনমুন এর মধ্যেই ভাত খাওয়া সেরেইছিল। বাবার কথায় তারাও থালা দুখানা ঠেলে দিয়ে বলল,“এই গরুর দানাগুলো আমরাও খেতে চাইনে বাবা!কিন্তু না খেলে মা আমাদের মেরে আধমরা করে দেবে।আমাদের জোরে খাওয়াচ্ছে।”<br />ললিতা প্রথম গ্রাসটা মুখে নিচ্ছিল মাত্র। কিন্তু স্বামী আর সন্তান দুটোর কীর্তি দেখে আধোপথ থেকে হাতটা আবার থালায় নামিয়ে আনল।শান্ত দৃষ্টিতে স্বামীর দিকে তাকিয়ে বলল,“ ডায়োজিনিসের গল্প তুমিই আমাকে একদিন শিখিয়েছিলে---নিজের আদর্শ বিসর্জন না দিয়ে বা কারও পায়ে তেল না দিয়ে জীবন কাটাতে হলে শাক-পাতা খেয়েই জীবন কাটানো শিখতে হবে। আজ যদি নতুন করে ভাবছ যে সে শিক্ষা মূল্যহীন,তবে যাও না!কারও হাতে পায়ে ধরে ভালো চাকরি একটা নিলেই হল। আমার কী! তুমি থলি ভরে টানা এনে দিলেই আমি রোজ মাছ মাংস রেঁধে দেব।”<br />ললিতা নীরবে খেতে শুরু করে।<br />ললিতা লক্ষ করে নি,কিন্তু ওর কথাগুলো শোনে সাপে কাটা লোকের মতো প্রহ্লাদের মুখ যন্ত্রণায় বিকৃত হয়ে পড়ল। কয়েকটি মুহূর্ত সে স্তব্ধ এবং নিশ্চল হয়ে রইল।তারপর থালা টেনে কাছে এনে খেতে শুরু করল।মানিক মুনমুনও তার অনুসরণ করল।সেদিন তাদের রাতের আহার ছিল মোটা চালের ডাল,অল্প জলের মতো ডাল,আর কয়েক ফোঁটা তেলে ভাজা বেগুন। দুই গ্রাসের মতো খেয়ে প্রহ্লাদ অনুভব করল ভাতগুলো তার গলা দিয়ে যেতে চাইছে না।প্রতি গ্রাস ভাতের সঙ্গে এক এক ঢোক জল খেয়ে ভাতগুলো সে ভেতরে ঠেলে দেবার চেষ্টা করল।খেয়ে শেষ করাটা তার জন্যে এক যন্ত্রণার কাজ হল। তার ইচ্ছে হল আধো ভাত খেয়েই বাকিটাতে জল ঢেলে উঠে চলে যায়।কিন্তু ললিতার দিকে না তাকিয়েও স্পষ্ট অনুভব করল সে তার প্রতিটা গতিবিধি চোরাচোখে লক্ষ করছে।প্রহ্লাদ ঈশ্বর শয়তান রাজা মহারাজা বাঘ ভালুক কিছুতেই ভয় পায় না।সে এক dare-devil বলে সমাজে একটা নামই আছে।কিন্তু অবাক করা কথা হল—ললিতার ভয়ে মনে মনে সে সারাক্ষণ কম্পমান থাকে। এ ভয় অবশ্য অপরাধী যেমন পুলিশ বা বিচারকদের ভয় করে তেমন ভয় নয়।এ হল প্রাণাধিক প্রিয়জনে কোনোভাবে আঘাত পাবে বলে সদা সতর্ক হয়ে থাকার ভয়।ললিতা প্রহ্লাদের উপর মুখ ফুটিয়ে কদাচিৎই রাগ করে,কিন্তু ওর সামান্যতম ভ্রু সংকোচনও তার জন্যে এক নির্দেশ বা সতর্কবাণী।সে তখন সঙ্গে সঙ্গেই বুঝে নেয় নিশ্চয়ই কোনও ভুল করতে চলছে। খেতে খেতেই বাঁকা চোখে একবার সে ললিতার মুখের দিকে তাকাল। অন্য মনস্ক হয়ে আছে আর সে ভাবনার বেদনার ছাই ওর মুখটাকে কালো আর গম্ভীর করে তুলেছে।প্রহ্লাদ জানে ওর এই গাম্ভীর্য রাগ বা অভিমানের নয়। স্বামী সন্তানেরা যে খেয়ে তৃপ্তি পাচ্ছে না---তেতো ঔষধের বড়ি গেলার মতো অতি কষ্টে গলা দিয়ে পার করছে—এ অনুভূতিই ওর মনে ভীষণ যন্ত্রণা দিতে শুরু করল। ভাত খাওয়াতে আগ্রহ দেখিয়ে গ্রাস একটা চিবিয়ে চিবিয়ে মানিককে বললে,“কী রে মানিক! অনেকদিন পর বেগুন ভাজা। দারুণ লাগছে, না?” “একদম না!” মানিক চড়া গলায় ঘোষণা করল, “ এই জলে ভেজা বেগুন খেয়ে আমার বমি পাচ্ছে।” <br />প্রহ্লাদ আর টু শব্দটি করল না। কিন্তু সেই মুহূর্তে গলাটা বাষ্পরুদ্ধ হয়ে আসছে যেন অনুভব করল। এই কচিকাঁচা শিশুগুলো! ওদের এখন পুষ্টিকর খাদ্য চাই, কত স্বাদ-সুগন্ধ-রুচিকর খাবার খেতে ওদের আগ্রহ! কিন্তু গরীব বাবার সন্তান হয়ে এদের জন্মের থেকে ডালের জল আর বেগুন পোড়া খেতে হচ্ছে। ইচ্ছে করলে কাল সকাল থেকেই সে ওদের ঘি-দুধ-মাছ-মাংস খাওয়াতে পারে! এদের জীবনের নিম্নতম প্রয়োজন আর সুখ –স্বাচ্ছন্দ্যের থেকে বঞ্চিত করার সত্যি কি তার কোনো নৈতিক অধিকার রয়েছে? জীবনের কোন আদর্শের বেদিতে সে তার সন্তানের কল্যাণ আর আশা আকাঙ্ক্ষা বলি দিচ্ছে?<br /> **** <br />ওদের সবার বিছানা একটা ঘরেই। এক বড় বিছানায় মা আর সন্তানেরা শোয়। আর একটি বিছানাতে প্রহ্লাদ একা শোয়। বিছানায় শুয়ে শুয়ে কিছুক্ষণ বই পড়ার অভ্যাস আছে ললিতার। কিন্তু আজ বিছানাতে পড়েই আলো বুজিয়ে দিল। কতক্ষণ নীরবে পড়ে রইল। অল্প পরে গভীর ঘুমে মানিক মুনমুনের শ্বাস নেবার শব্দ পাওয়া গেল। প্রহ্লাদ মনে মনে এক মৃদু আতঙ্ক অনুভব করল।এতক্ষণ ধরে যা নিয়ে সে ভয় করছে তা নিশ্চয় আর কয়েক মুহূর্তে ঘটবেই। ললিতা তাকে জিজ্ঞেস করবে,“সন্ধ্যাবেলা যে লোকটা এসেছিল সে সত্যিই কী বলে গেছে, বল।” সাধারণত প্রহ্লাদ এই সময়ের জন্যে সারাদিন জুড়ে মধুর আশায় পথ চেয়ে থাকে। বিছানায় শুয়ে শুয়ে ঘুম না আসা অব্দি দু-জনে একথা ওকথা কয়ে থাকে।প্রহ্লাদ ললিতাকে বলে শোনায় সারাদিনের তার অভিজ্ঞতার কথা---কার সঙ্গে কই দেখা হল,কে তাকে কী বলল,কোথায় কার সম্পর্কে কী শুনতে পেল—এই সব।ললিতাও তাকে বলে দিনটাতে সে কী কী করল,দুপুর বেলার খাবার পর কী বই পড়ল,ঘরে কে কে এসেছিল,পাড়ার প্রতিবেশীদের সম্বন্ধে নতুন কী কী কথা কানে এল ইত্যাদি। দিনের অভিজ্ঞতা নিয়ে কথা যখন ফুরিয়ে যায় তাদের মন তখন উড়ে যায় কখনও বা অতীতের বুকে, কখনও বা ভবিষ্যতে। তাদের মনে পড়ে বিয়ের আগের প্রেম পর্বে এক অরণ্যে ঘুরতে গিয়ে চুমু খেতে যাচ্ছে,তখনই এক কাঠবেড়ালি ঝোপের থেকে বেরিয়ে কেমন তাদের ভয় পাইয়ে দিয়েছিল।এক পূর্ণিমা রাতে দু-জনে হাত ধরাধরি ব্রহ্মপুত্রের পাড়ে নীরবে দাঁড়িয়ে থাকার বেলা হঠাৎ এক অপার্থিব, অনির্বচনীয় অনুভূতি কেমন করে এক পলকা বাতাস যেমন হঠাৎ এসে গাছের পাতা,তৃণের ডগা দুলিয়ে দিয়ে যায়---তেমনি তাদের দুটি শরীর কাঁপিয়ে দিয়ে গিয়েছিল।একবার অভিমান করে ললিতা এক সপ্তাহের জন্যে প্রহ্লাদের কাছে আসে নি। চিঠিও লেখেনি।তাতে সে ব্লেড দিয়ে কেমন করে আঙুল কেটে রক্ত দিয়ে ললিতাকে চিঠি দিয়েছিল।যৌবনের সেই সব উন্মাদ দিনগুলোর সুধাময় কথা-কণিকাগুলো একটা একটা করে ওরা স্মরণ করে।আর পুরো অতীতের জীবনটা যেন আরও একবার যাপন করে ফিরে আসে।দুজনেরই মনে এমন বিস্ময়কর এক ক্ষমতা আছে যে জীবনের জমা কিছুই অতীতের অতল গর্ভে হারিয়ে যায় নি। ইচ্ছে করলেই স্মৃতি থেকে সত্তায়,সত্তার থেকে স্মৃতিতে এরা অবাধে বিচরণ করতে পারে। মাঝে মধ্যে এরা স্বপ্নের বুকেও এক একবার অভিযান করে আসে।স্মৃতি-সত্তা-স্বপ্নে,অতীতে বর্তমানে ভবিষ্যতে এখনও হাত ধরাধরি করে আরণ্যক ভ্রমণ করে রোজ রাতে।এখন।এই সময়ে।অনেক রাত অব্দি জেগে এখনও এরা আকাশে কুসুম ফোটায় ꠩ কেমন করে আশ্রমের মতো ছোট্ট এক ঘর করবে,তাতে ফুলের কী কী গাছ রুইবে।অল্প টাকা জমাতে পারলেই কী করে পুরিতে ঘুরতে যাবে আর সমুদ্রের গর্জন কানে নিতে নিতে দু-জনে পরস্পরের দেহের সমুদ্রে,হৃদয়ের সমুদ্রে ডুব দেবার প্রয়াস নেবে ইত্যাদি। কিন্তু স্মৃতি যেমন আনন্দে উত্তেজনায় এদের সঞ্জীবিত করে তুলে,স্বপ্ন তেমন পারে না।মুখ ফুটিয়ে বলতে না পারলেও মনে মনে দু-জনেই জানে যে তাদের এই নিরাকার স্বপ্ন কোনোদিন সাকার চেহারা নিয়ে ধরা দেবে না। কিন্তু অন্যে যদি ব্যথা পায় তাই নিজ হৃদয়ের নিরাশা দু-জনের কেউই মুখে প্রকাশ করে না।<br />আজ বিছানাতে পড়ে প্রহ্লাদ নিজে কোনও কথা শুরু করলই না।বরং সে জোরে শ্বাস টেনে ঘুমিয়ে পড়ার ভান করল। স্বামীর কাজ কারবার আজ ললিতাকে যে বেশ হতবুদ্ধি করে তুলেছে তাতে সন্দেহ নেই।ললিতার সাড়া না পেয়ে একদিকে প্রহ্লাদ যেমন স্বস্তি অনুভব করল,ললিতা মনে মনে অস্থির হয়ে উঠল।তাদের জীবনে যেন হঠাৎই এক ছন্দপতন হতে শুরু করল।কান খাড়া করে প্রহ্লাদ ললিতার শ্বাসের শব্দ শোনার চেষ্টা নিল।ললিতা তার উপরে অভিমান করল না রাগ করল?তখনই সে অনুভব করল যে কেউ তার মশারি তুলে ধরছে।কী হচ্ছে ভালো করে বোঝার আগেই সে দেখল ললিতা তার পাশে শুয়ে দুই হাতে জোরে জড়িয়ে ধরেছে।কখন যে সে নেমে এল,এত চুপি চুপি নেমে এলোই বা কী করে তার কিছুই প্রহ্লাদ টেরই পেল না।<br />মুখে কোনও কথা না বলে অসীম মমতায় প্রহ্লাদ ললিতার মাথাটা পিষে দিতে শুরু করল।ললিতার এই কাজের অর্থ সে বুঝে।যখনই ললিতা বুঝে যে কোনও এক দুশ্চিন্তা বরকে পীড়ন করছে,মানুষটা হঠাৎ নীরব হয়ে পড়েছে,দূরে সরে গিয়ে নিজের নিঃসঙ্গতার খোলাতে লুকিয়ে পড়ছে---তখনই সে নিজের বিছানা ছেড়ে এসে বরের বিছানা গ্রহণ করে।এরকম সময় সে বোধহয় অনুভব করে যে এখন আর মুখের কথা যথেষ্ট নয়,এখন কেবল সারা শরীরের ভাষাতে সে হৃদয়ের গভীর সহানুভূতিটুকু ব্যক্ত করতে পারে বা বরকে দূরে সরে যাবার থেকে বাধা দিতে পারে।প্রহ্লাদও ভালো বুঝতে পারে এ ললিতার দেহের প্রয়োজন নয়।এ তার দেহের প্রয়োজন।স্বামীর সঙ্গে নিবিড়তম ঐক্য স্থাপন করবার প্রয়োজন।কিন্তু আজ সে এমন ভান করল যেন ললিতার এই উঠে আসবার অর্থ সে বুঝেইনি।বলল,“তোমার হয়েছে কী ললিতা? ঘুম পাচ্ছে না?” <br />আদর করে স্বামীর বুকের মধ্যে মুখটা বেশি করে গুঁজে দিয়ে ললিতা বলল,“তার আগে তোমার কী হয়েছে সে কথা বল না কেন?তোমার যে আজ কিছু একটা হয়েছে সে কথা আমি বুঝতে পারিনি বলে মনে করেছ কি? তোমাকে চিনতে আমার বাকি আছে?”<br />প্রহ্লাদ তার নগ্ন বুকে ললিতার ঠোঁটের কোমল ছোঁয়া আর নাকের গরম নিঃশ্বাস তার পুরো শরীরে এক মধুর পুলকের শিহরণ জাগিয়ে তুলল।কিছু সময়ের জন্য সে মনের সব দুশ্চিন্তা এবং অস্বস্তি ভুলে গেল।তার হঠাৎ মনে হল--- কালো মেঘের বুক চিরে রোদের একফালি সোনালি কিরণ যেমন হঠাৎ বেরিয়ে আসে,ঠিক তেমনি এই সব বিরল মুহূর্তের মধ্য দিয়েও যেন জীবনের দুর্লভ সুধার দুই একটা কণিকা গলে পড়ে। দশবছরের বিবাহিত জীবনে প্রহ্লাদকে একটা কথা শিখিয়েছে যে প্রেমপূর্ণ সবচে বড় দান হল নিঃসঙ্গতার থেকে মুক্তি।সে নিঃসঙ্গতা শুধু মনের নয়,দেহেরও।গভীর কৃতজ্ঞতায় সে ললিতাকে জোরে জড়িয়ে ধরল।আর আলতো করে ঠোঁটে একটা চুমু খেল।প্রহ্লাদের চুমার মাধুর্য লেহন করে করে ললিতা কিছু সময় নীরবে রইল।তার পর আবার সেই আগেকার প্রশ্নে ঘুরে এল,“তুমি আজ আসল কথাটা আমাকে বল না কেন?তুমি বুঝে পাও না যে তুমি যতই আমাকে কথাটা ভোলাবার চেষ্টা করছ ততই আমার কৌতূহল বেড়ে যাচ্ছে।” <br />প্রহ্লাদ শেষঅব্দি হার মেনে নিয়ে বলল,“ললিতা জীবনে কখনও কোন কথা তোমার থেকে গোপন করেছি,বলতে পার?”একটা কথা ঠিক,আজ আমি এক ভীষণ বড় বিষয় মনে মনে ভাবছি।কিন্তু এখন অব্দি চিন্তাটা আমার নিজের মনেই সম্পূর্ণ স্পষ্ট হয়ে উঠেনি। কথাটা আমি নিশ্চয় তোমাকে বলব। কিন্তু আগে পুরো কথাটা আমাকে ভেবে নিতে দাও। তোমাকে এখন শুধু এইটুকুই বলে রাখি কোনও ভয়ের কথা নয়,দুশ্চিন্তা করার কথা নয়।বরং এ আমাদের জন্যে এক বড় সৌভাগ্যের পূর্ব-সংকেত। কাল সকালে ঘুম থেকে উঠেই দিন শুরু করার আগে কথাটা তোমাকে বলব।এখন তুমি নিশ্চিন্ত মনে শুয়ে থাকো। আমি তোমার গা মাথা আস্তে আস্তে টিপে দিচ্ছি। তুমি ঘুমিয়ে পড়ো।<br />বুকের থেকে প্রকাণ্ড পাথর যেন গড়িয়ে পড়ে গেল।বরকে অবিশ্বাস করার মতো কখনও কোনও কারণ ঘটেনি। ললিতার এক প্রচণ্ড স্বস্তির ভাবে শিথিল হয়ে এল।হাঁটু মুড়ে প্রহ্লাদের দু-পায়ের ফাঁকে ভর দিয়ে সে ঘুমোবার জন্যে তৈরি হল। বাবা যেমন ছোটো মেয়ের গায়ে হাত বুলিয়ে ঘুম পাড়াবার চেষ্টা করে প্রহ্লাদও ললিতার সঙ্গে সেভাবেই করতে শুরু করল।দশ মিনিটের মধ্যে গভীর ঘুমে ললিতা ডুবে গেল।<br />নিদ্রিতা প্রেয়সীকে বুকের মাঝে নিয়ে প্রহ্লাদ আরও কিছুক্ষণ জেগে কাটাল।<br /><br />মানুষের জীবনে এমন এক একটা মুহূর্ত আসে যখন দুই বা ততোধিক পথের মধ্যে একটা বেছে নিতে হয়।গড় কাপ্তানি রাস্তার মতো জীবনের রাস্তাতেও কোনও পথ নির্দেশ লেখা থাকে না,অন্য কেউও এক্ষেত্রে বিশেষ সাহায্য করতে পারে না। দুটি কর্তব্যের মধ্যে যখন শুধু একটিকে বেছে নিতে হয়---মহাভারত যাকে বলেছে ধর্ম সংকট---তেমন সংকটের সময় বিবেকবান মানুষ পুরো একা হয়ে পড়ে। প্রহ্লাদের জীবনে আজ হঠাৎ তেমন এক মুহূর্ত এসে হাজির।<br />জগন্নাথ চৌধুরী এম–এল –এ-কে প্রহ্লাদ ব্যক্তিগতভাবে চেনে না।অসমের রাজনীতিতে সে একজন ধুরন্ধর ব্যক্তি। পর্দার আড়ালে থেকে সে অসমের রাজনীতি অনেকটাই নিয়ন্ত্রণ করে।এমন একটা লোক হঠাৎই তার ঘরে এসে উপস্থিত হওয়াতে সে বেশ অবাক হয়েছিল।সে নিশ্চয়ই প্রহ্লাদের ঘরে চা-পান খেয়ে আড্ডা দিতে আসেনি।মতলব একটা থাকতেই হবে।কিন্তু সেটি কী? সে মানুষের সঙ্গে খুব একটা গলাগলি করে না।কেউবা উপযাচক হয়ে ঘনিষ্ঠতা করতে এলেও সে খুব একটা প্রশ্রয় দেয় না।জগন্নাথ চৌধুরী তার সঙ্গে আলাদা কী কী বিষয়ে উত্থাপন করতে পারে খুব দ্রুত তার কয়েকটি সে মনে মনে অনুমান করে নিল। আর মানসিক মানসিক ঢাল-তলোয়ারে সুসজ্জিত হয়ে তার মুখোমুখি হবার জন্য প্রস্তুত হল।<br />জগন্নাথ চৌধুরীও চতুর লোক।তিনি বোধহয় ঠিক করেই নিয়েছিলেন যে প্রহ্লাদের মতো মানুষের সঙ্গে ধানাই পানাই করে বেশি কথা বলে লাভ নেই।বেশি ভূমিকা বা বাগাড়ম্বর করলে বরং তার মনে সন্দেহ জাগারই সম্ভাবনা।আসন গ্রহণ করেই তিনি আরম্ভ করলেন,“কোনও দিন না আসা মানুষটা আজ আপনার ঘরে এসছি।অতএব বুঝতেই পারছেন কোনও একটা গরজে এসছি। এটাও বুঝতে পারছেন নিশ্চয় গরজটা আপনার নয়,আমার।অবশ্য শুধু আমার বললেই ভুল হবে,গোটা দেশের গরজ। আশা করছি আপনি আমাকে নিরাশ করবেন না।”<br />নিজের মুখটাকে প্রশ্নবোধক চিহ্ন একটার মত করে প্রহ্লাদ জগন্নাথ চৌধুরীর মুখের দিকে তাকিয়ে রইল। তিনি আশা করেছিলেন তাঁর কথা শুনে প্রহ্লাদ যারপর নাই কৌতূহলী হয়ে পড়বে এবং মুখ খুলে সেই কৌতূহল প্রকাশ করবে।কিন্তু সেসব কিছু না করে নীরব হয়ে থাকতে দেখে তিনি সামান্য হতাশ হলেন।কিছুক্ষণ থেমে থেকে তিনি আবার আরম্ভ করলেন,“দেশের উন্নতির জন্য সরকারের যেভাবে কাজ করা উচিত সেভাবে করতে পারে নি।এ কথাটা আপনার চেয়ে ভালো আর কেই বা বুঝে? জীবনভর আপনি অন্যায় অবিচার অকর্মণ্যতার বিরুদ্ধে লড়ে এলেন।শাসন যন্ত্রের আনাচ-কানাচ আপনি খুব ভালো চেনেন। কিন্তু কথা একটা হল কি জানেন প্রহ্লাদ বাবু,ভালো কাজ করবার আমাদের সরকার বা নেতাদের সদিচ্ছার যেমন অভাব সুদক্ষ লোকের।বেশি ভালো কাজ যে শুধু সদিচ্ছার অভাবেই খারাপ হয় তাই নয়--- যে কাজে যেমন মানুষকে দিতে হয় তেমন মানুষ না পাওয়াও আমাদের ব্যর্থতার প্রধান কারণ।আমাদের সবচে’ বড় অভাব হল দক্ষতার অভাব যোগ্যতার অভাব।Pursuit of excellence যে কথাটি জীবনের প্রতিটি ক্ষেত্রে আমাদের মূল মন্ত্র হওয়া দরকার সেটি আমাদের দেশে একেবারেই নেই। তারচে’ও দুঃখের ব্যাপার—যাদের কিছু যোগ্যতা আছে,কাজ করবার তুখোড় সামর্থ্য ও বুদ্ধিবৃত্তি আছে---তাঁরা নিজে দায়িত্ব নিতে এগিয়ে না এসে শুধু বাইরে থেকে সমালোচনা করেন। আপনি কী বলেন?”<br />প্রহ্লাদ একটা হাসি ছুঁড়ে দিয়ে বলল,“এখন অব্দি আপনার ভূমিকাটাই শুনলাম।আসল কথা শুনি নি।আপনি যেটি বলবার জন্যে আমার এখানে এলেন সে কথাটি একসঙ্গে বলে ফেলুন।”<br />“বলব, বলব! বলব বলেই তো এসেছি।” ছোট্ট কাশি একটা তুলে জগন্নাথ চৌধুরী আসল কথাটা বলবার জন্য তৈরি হলেন,“আপনার কথাই ধরুন। আপনার মতো যোগ্যতা আর বুদ্ধিবৃত্তি থাকা লোক অসমে ক’টা আছে?আপনার অর্থনীতি নিয়ে যে জ্ঞান আর ক্ষুরধার বিশ্লেষণী শক্তি সেটুকু যদি শুধু সমালোচনার কাজে ব্যবহৃত না হয়ে গঠনমূলক কাজে ব্যবহৃত হয়,তবেই দেশের উন্নতিতে বেশি কাজে আসবে বলে আপনি মনে করেন না কি?আপনি যদি রিপোর্টার না হয়ে একটা কাগজের সম্পাদক হতেন তবুও একটা কথা ছিল।তখন একটা সান্ত্বনা থাকত যে যোগ্যতা একটা স্বীকৃতি পেল।সমাজে তার প্রাপ্য স্ট্যাটাস পেল। কিন্তু ঠাকুর ঘরের বাতির মতো আপনার মতো একজন মানুষ শুধু মাত্র রিপোর্টার হয়েই জীবনে অজ্ঞাত,অখ্যাত থেকে যাবেন—এর চে’ দুঃখের ব্যাপার আর কী হতে পারে! আর, সে কথা নয় যেতেই দিন।আমি আপনাকে যে কথা বলতে এসছি সেটিই শুনুন।অসম সরকারের দেখুন হঠাৎ একটা সুমতি হয়েছে,তাঁরা একটা ‘অর্থনৈতিক গবেষণাকেন্দ্র’ শুরু করতে চাইছেন। এই কেন্দ্রের কাজ হবে অসমের অর্থনীতির বিষয়ে নানা রকম সমীক্ষা আর গবেষণা করে সরকারকে অর্থনৈতিক পরিকল্পনা করতে সাহায্য করবে।অবশ্য বিষয়টা যদিও সরকার শুরু করবে—এ একটা সরকারি বিষয় হয়ে থাকবে না।অনুষ্ঠানটি সম্পূর্ণ স্বায়ত্ত শাসিত হবে।কিন্তু সরকার অনুষ্ঠান একটা শুরু করলেই তো হল না।তাকে চালাবার জন্য উপযুক্ত লোকের দরকার পড়বে। যোগ্য লোকের হাতে না পড়লে এও আর দশটা অনুষ্ঠানের মতো আবর্জনার স্তূপে পরিণত হবে।এখন যোগ্য লোকের সন্ধানে পুরো দশ চষে বেড়ানো হচ্ছে।দিন দুই আগে গেছিলাম মুখ্যমন্ত্রীর কাছে একটা কাজে।তখন কথা প্রসঙ্গে কথাটা উঠল।আমার চট করে আপনার কথা মনে পড়ল। মুখ্যমন্ত্রী বললাম,“আপনারা সবসময় লোক নেই নেই বলে থাকেন।কিন্তু প্রতিভা খুঁজে বের করার চেষ্টা করেন না।আমাদের মধ্যে গণ্ডায় গণ্ডায় প্রতিভাশালী লোক নেই বটে,কিন্তু খুঁজতে জানলে দু-একজন যে কোত্থাও বেরোবে না এও সত্য নয়।ছাইচাপা সোনার মতো আমাদের কাছেই কোথাও কোথাও প্রতিভা লুকিয়ে আছে।”তারপরেই আপনার কথাটা তুললাম।আমার ভয় ছিল,আপনার নাম শুনে তিনি ঝ্যাং করে উঠবেন।আপনি তো আর অসমের কংগ্রেস সরকারকে এমনি ছেড়ে দেন নি,কাপড়ে চোপরে ন্যাংটো করে রেখেছেন।কিন্তু আমাদের মুখ্যমন্ত্রীর একটা ব্যাপার স্বীকার করতেই হবে,শত্রু হলেও গুণীর গুণ স্বীকারে তিনি কখনও পেছন পা হাঁটেন না।আপনার নাম শুনে তিনি ভীষণ আগ্রহ প্রকাশ করলেন।সঙ্গে শুধু অল্প সন্দেহ প্রকাশ করলেন---আপনার মতো স্বাধীনচেতা মানুষ সংবাদপত্রের কাজ ছেড়ে সরকারি প্রতিষ্ঠান একটার দায়িত্ব নিতে আসবেন কি না?আমি তাঁকে বললাম,‘আপনি সে ভার আমাকে দিন।আমি যেভাবেই পারি প্রহ্লাদবাবুকে নিয়ে আসছি।আমাদের লোক বেশি নেই;যে দুই চারজন আছেন তারাও যেচে দেওয়া সুযোগ আর দায়িত্ব পরিহার করে এরকম মাথা লুকিয়ে থাকতে পারেন না...’এইমাত্র আমার কথা।মুখ্যমন্ত্রীর কাছে ফুটানি মেরে বড় আশাতে আমি আপনার কাছে এসেছি। এখন আপনি যা বলেন।”<br />সঙ্গে সঙ্গেই কিছু না বলে কিছুক্ষণ প্রহ্লাদ জগন্নাথ চৌধুরীর মুখের দিকে তাকিয়ে রইল।তাঁর দীর্ঘ কথাগুলো শুনে মনের ভেতরে তার একটা আলোড়ন যদিও উঠল বারে সে নির্বিকার দেখাবার চেষ্টা করল।সত্যি বলতে,এমন প্রস্তাব শোনার জন্য সে সামান্যও প্রস্তুত ছিল না।বেশিরভাগ মানুষও আসে কোনও খবর দিতে।সবাই যে সমাজ বা দেশের স্বার্থেই খবরগুলো দেয় তাও নয়।ক্ষমতার রাজনীতি একটা দলের ভেতরেই নানা মানুষকে পরস্পরের শত্রু করে তুলে।বহু লোকে ঘনিষ্ঠ সহকর্মীর বিরুদ্ধেও প্রহ্লাদকে নানান খবর দেয় উদ্দেশ্য গায়ের ঝাল মেটানো কিংবা প্রতিদ্বন্দ্বীকে ঘায়েল করে নিজের পথ সুগম করা। রাতের আঁধারের আড়াল রেখে বহু মন্ত্রীর আগমনও তার এ ঘরে হয়ে থাকে--- আর বহু চমকপ্রদ খবর সে মন্ত্রীদের থেকেই পেয়েছে।আরেকদল লোক আসে নিজেদের স্বার্থ হানিকর খবরের প্রকাশ বন্ধ করতে।এরা হাতজোড় করে অনুরোধ করে, নতুবা পুরস্কারের লোভ দেখায়--- তাতেও কাজ না হলে কেউবা ভীতি প্রদর্শনও করে থাকে।এমনই কিছু একটা উদ্দেশ্য নিয়ে জগন্নাথ চৌধুরীও এসেছেন---প্রথমটা সে এরকমই ভেবেছিল।কিন্তু তাঁর মুখে সম্পূর্ণ অপ্রত্যাশিত অন্য একটা কথা শুনে সে এত অপ্রস্তুত হল যে কী উত্তর দেবে তাই না ভেবে পেয়ে কিছুক্ষণ চুপ রইল।<br />প্রহ্লাদকে চুপ করে থাকতে দেখে জগন্নাথ চৌধুরীই আবার বললেন,“ অহ!আপনাকে আসল কথাটাই বলা হয় নি। কত মাইনে পাবেন তাও নিশ্চয় আপনার জানা উচিত। মুখ্যমন্ত্রী এখন পনেরোশ’ দেবার কথা ভাবছেন।অবশ্য আপনি চাইলে দুই আড়াইশ’বাড়িয়ে দেওয়া এমন কঠিন কাজ হবে না।... আমি তা’লে আজ উঠি।মুখ্যমন্ত্রীকে বলব,আপনার সম্মতি রয়েছে।”<br />“আমি তো বলিনি আপনাকে,আমি সম্মত।” প্রহ্লাদ হঠাৎই রূঢ়ভাবে বলে উঠল,“আপনি বরং মুখ্যমন্ত্রীকে বলবেন যে তাঁর অফারটার জন্য ধন্যবাদ।কিন্তু গ্রহণ করতে না পেরে আমি দুঃখিত।”<br />জগন্নাথ চৌধুরী প্রায় উঠেই যাচ্ছিলেন।প্রহ্লাদের কথাতে আবার বসে পড়লেন।আহত কণ্ঠে বললেন,“বলুন তো দেখি মশাই,এই সুবর্ণ সুযোগটা হাতে পেয়ে হারাচ্ছেন।সরকার তো আপনাকে একটা চাকরি নিতে বলছে না।নিজের প্রতিভাকে যাতে দেশের কাজে লাগাতে পারেন তার জন্যে একটা সুযোগ হে দিতে চাইছে।আপনি বরং কথাটা আরেকবার ভেবে দেখুন, প্রহ্লাদবাবু।আমার মনে হচ্ছে, অফারটা না নিলে আপনি একটা বড় ভুল করে বসবেন।” <br />ঘরটা অন্ধকার হয়ে এসেছিল।তবু উঠে গিয়ে আলো জ্বালবার কথা না ভেবে প্রহ্লাদ বলল, “দেখুন চৌধুরিবাবু আমি গরিব মানুষ।টাকার খুবই দরকার।মাসে পনেরোশ’ মাইনে আমার জীবনের অনেক কথাই পালটে দেবে ঠিক।আমার যে লোভ হচ্ছে না তাও বলব না।তবুও পদটা গ্রহণ করতে আমি অক্ষম।কারণ আমার মনে হয় আপনার অর্থনৈতিক গবেষণা কেন্দ্রের কাজ করবার জন্য দুই একজন উপযুক্ত মানুষ খুঁজলে অবশ্যই পেয়ে যাবেন।কিন্তু আমি যে কাজটা এখন করছি তার জন্য দ্বিতীয় লোক পাওয়া দুষ্কর। কথাটা আমার অহংকার বলে ভাববেন না।যা সত্য তাই বললাম।”<br />জগন্নাথ চৌধুরী তবুও নিরাশ না হয়ে বললেন,“দেখুন প্রহ্লাদ বাবু,বয়সে আমি আপনার চেয়ে বড়।বোধ হয় আপনার বাবার বয়সীই হব।জীবনে অভিজ্ঞতারও নিশ্চয়ই দাম আছে।আপনার বয়স তো বোধহয় এখনও চল্লিশের ঘাট পেরোয় নি। যৌবনের উৎসাহ আর আদর্শবাদীতার কিছু অবশেষ এখনও আপনার হাতে জমা আছে।তার জোরেই ভাবছেন যে পৃথিবীটা শুধু আপনার কাঁধেই দাঁড়িয়ে আছে।কিন্তু এ ভাবনাটা বড় ভুল।বলদ একটার গায়ে মাছি একটা বসেছিল।বলদটা কান-মাথা ঝাঁকাচ্ছে দেখে মাছিটা ভাবছিল যে তার ভার সইতে না পেরেই বোধহয় বলদটা এমন ছটফট করছে।কিন্তু বলদটা যে তার অস্তিত্বই টের পায় নি মাছি বেচারা তা আঁচ পর্যন্ত করতে পারে নি।আমরা বেশিরভাগ লোকই এই ভুলটা করি।যৌবনের শ্রেষ্ঠ বছরগুলো আপনি সমাজের জন্য উৎসর্গ করলেন।এখন আপনার নিজের কথাও ভাবার সময় হল।নিজের স্ত্রী সন্তানের কথাও ভাবতে হবে। সমাজের প্রতি যেমন আপনার কর্তব্য আছে স্ত্রী সন্তানের প্রতিও একটা কর্তব্য কি নেই?আমি জানি,আজ অব্দি আপনার এক টুকরো মাটি নেই। বাড়ি একটা নেই। যা উপার্জন করেন তাতে স্ত্রী সন্তানের পেট ভালো করে ভরাতে পারবেন না। আজ হয়তো আদর্শের নেশাতে এসব কথা ভাববার আপনার সময় নেই।কিন্তু দিন একটি আসবে—যখন আপনি বুড়ো হবেন, দুর্বল হবেন,যে সমাজের জন্যে আপনি জীবনপাত করলেন---সেই সমাজ আপনার খবর নেওয়া দূরে থাক,আপনার ত্যাগগুলোর স্বীকৃতিটুকুও দেবে না।তখন অতীতের দিকে তাকিয়ে আপনি শুধু অনুভব করবেন এক বিশাল শূন্যতা।তখন আপনার অভিমান হবে,অনুতাপ হবে--- কিন্তু করবার কিছু থাকবে না।পৃথিবীতে হাজার হাজার লোকের এ দশা হয়েছে।আপনার না হয়ে কখনও থাকবে না। আমি বুড়ো লোক।শুনতে খারাপ দেখালেও আরও একটা কথা বলে রাখি,শুনুন।অনেক মানুষ জীবনে সুযোগ এলেও তাকে পায়ে ঠেলে দেয়।তার কারণ কিন্তু শুধু আদর্শ নিষ্ঠাই নয়।আসল কারণ অহংকার।কী জানি লোকে বাজে ভাবে নেয়,কী জানি ইমেজ নষ্ট হয়—এই ভয়।অনেক লোক নিজের রক্ত নিংড়ে এই অহংকারকে লালন করে আর তিলে তিলে মৃত্যু বরণ করে। মানুষ হয়ে জন্ম নেবার এক এক বড় যন্ত্রণা।থাক,সে কথা থাক।বুড়ো মানুষের এই একটা বড় দোষ—একবার মুখ খুললে আর বন্ধ হবার নাম নেয় না।আপনি এখনই আমাকে কথা দিতে হবে না।পুরো কথাটা ভালো করে ভেবে দেখুন।স্ত্রীর সঙ্গেও কথা বলুন। তার পর আমাকে জানান।দুদিন পরে আবার আসব। আজ শুধু এইটুকুই বললাম যে দেশের ভালোর জন্যেই এ পদটাতে আপনাকে আমরা চাইছি।<br /><br />****<br />"পনেরোশ’ টাকা মাইনে? নিদ্রিতা স্ত্রীকে নিজের বাহুবন্ধন থেকে মুক্ত করে বালিশটাতে ভালো করে শুইয়ে দিয়ে দিল। নিজে হাত পা লম্বা করে মেলে আরাম করে এক দিবা মধুর স্বপ্নের মতো প্রহ্লাদ ভাবতে শুরু করল---পনেরোশ’ টাকা মাইনে?চল্লিশের ঘাটে পা দিতে আর মাত্র দুই বছর রয়েছে। যৌবনের দিনগুলো প্রায় শেষই হল। এখন তার এমন এক বয়স যখন তার মতো সাধারণ মানুষের জীবনে আর নতুন কিছু ঘটার সম্ভাবনা থাকে না। এখন শুধু ঘটতে পারে অতীতের ক্লান্তিকর আর অন্তহীন পুনরাবর্তন।দিনের পরে দিন।মাসের পর মাস।কলুর বলদের মতো মৃত্যুর মুহূর্ত পর্যন্ত চক্রাকারে ঘুরতে থাকার যন্ত্রণা।বারো বছর সংবাদপত্রে সাংবাদিকের চাকরি করে এই আটত্রিশ বছর বয়সেও তার মাইনে হয়েছে মাত্র পাঁচ শত টাকা। অসমীয়া সংবাদ পত্রের যা অবস্থা তাকে পাঁচশ টাকার বেশি মাইনে দিতে মালিকেরও সংগতি নেই।সে কথা সে বুঝে।পাঁচশো টাকার ভেতরে দেড়শত টাকা ঘর ভাড়া দিতেই যায়।বাকি সাড়ে তিনশো টাকাতে এ দুর্মূল্যের বাজারে মোটা চালের ভাত, ডালের জল আর বেগুন ভাজার বাইরে স্ত্রী-সন্তানকে আর কিছু খাওয়াবার সাধ্য তার নেই।প্রোটিনের অভাবে ছেলেমেয়ের দৈহিক আর মানসিক স্বাস্থ্য কেমন ব্যাহত হয় এ নিয়ে সে নিজেই সংবাদপত্রে বহু তথ্যপূর্ণ প্রবন্ধ লিখেছে।কিন্তু তার নিজের ছেলেমেয়েরাই দুমাসের মাথায় একবার মাছ-মাংসের চেহারা দেখতে পায় কি না পায়---তারই ঠিক নেই।স্ত্রীর অবস্থা আরও শোচনীয়।ভারতীয় নারীর সতীত্ব ধর্ম রক্ষা করে ললিতা এই অভাবের সংসারে সবই স্বামী সন্তানকে খাওয়াবার চেষ্টা করে নিজে প্রায় আধপেটাই থাকে।ঘরে কখনও মাছ একটুকরো এলে ললিতার পাতে তার অবশেষটুকুই পড়ে। না খেয়ে না খেয়ে বত্রিশ বছরের মেয়েটার পঞ্চাশ বছরের মহিলার মতো চেহারা হয়েছে।প্রহ্লাদের নিজের অনেক শখ-আহ্লাদ ছিল।মাসে মাসে বই কিনে লাইব্রেরি করা।একটা রেকর্ড প্লেয়ার কিনে মাঝে মধ্যে ভালো ভালো গান দুই একটা শোনা,বছরে কখনও কোথাও বেড়াতে যাওটা।এখন এসব শখ পূরণ হওয়া দূরের কথা,জীবনে যে কখনও এসব স্বপ্ন দেখেছিল সেসব কথাই গেছে ভুলে।তার জীবন এখন বাস্তবিক অর্থেই শুধু দিন যাপনের,শুধু প্রাণ ধারণের গ্লানি।জীবনে যে কখনও এই অবস্থার পরিবর্তন হবে সে আশাও সে এখন আর মনে আনে না।মাইনে হয়তো বছরে বিশ টাকা বাড়বে,কিন্তু সে অনুপাতে নিত্যব্যবহার্য জিনিসপত্রের দামও বাড়বে।খাদ্য সন্ধানী বন্য জন্তু বা আদিম মানুষের মতো তার পুরো জীবন শেষ হয়ে যাবে দুবেলা দুমুঠো খাদ্যের সন্ধানে।সেই ভয়ঙ্কর ভবিতব্যকেই সে এখন মেনে নিতে শিখেছে।না মেনে আর লাভ নেই।কিন্তু হঠাৎ এই পনেরোশ’ টাকার মাইনে অবর্ণনীয় সুযোগ।আলাদীনের আশ্চর্য প্রদীপ হাতে এলেও বোধহয় সে এরচে’ বেশি চমকিত হত না।<br /> আলাদীনের প্রদীপের মতোই পনেরোশ’ টাকার এ চাকরি তার জীবনটাকে না চেনার মতো সমূলে পালটে দিতে পারে।অবশেষে সে মানুষের মতো বাঁচতে শুরু করতে পারে।যৌবনের আবেগ আর আদর্শবাদের মোহে আবদ্ধ হয়ে সে এক এক করে অনেক সোনালি সুযোগ নষ্ট করেছে।পড়াশোনায় সে অত্যন্ত মেধাবী ছিল।তখন চাকরি সমস্যাও আজকের মতো তীব্র ছিল না।ইচ্ছে করলেই একটা ভালো চাকরিতে ঢুকে সে আজ নিশ্চিন্ত নিরুদ্বেগ আর আরামের জীবন যাপন করতে পারত। বেশিরভাগ সহপাঠীরাই --- যাদের তার সঙ্গে এক আসনে বসবার যোগ্যই ছিল না—জীবনে একটা ক্ষেত্রে অন্তত তার চেয়ে বেশি বুদ্ধির পরিচয় দিয়েছে।প্রহ্লাদের মতো নিজেকে যৌবনসুলভ ভাবালুতা বা স্বপ্ন বিলাসিতা দিয়ে অন্ধ হতে দেয় নি তারা। এক এক করে জীবনের সব সুযোগ গ্রহণ করেছে।এদের মধ্যে কেউ আজ উঁচু পদের আমলা,কেউ ডাক্তার,কেউ উকিল, কেউবা সফল রাজনৈতিক।তারা ভালো ঘরে থাকে,ভালো খায়,ভালো মটরগাড়িতে ঘুরে।তাদের সুবেশা সুন্দরী স্ত্রীদের শরীর থেকে বিচ্ছুরিত হয় আরাম পুষ্ট জীবনের ঔজ্জ্বল্য আর সুরভি।এ সবই তার নিজেরও হতে পারত।তাদের সবার থেকে প্রতিভা আর যোগ্যতা ছিল তার বেশি।ঈশ্বর তাকে প্রতিভা আর দিলে কী হবে সদ্ব্যবহারের বুদ্ধি তেমন দেন নি।সঙ্গীরা যেদিন সামাজিক মানমর্যাদা,ধনদৌলত,সুন্দরী পত্নী আর বিলাস-বৈভবের স্বপ্ন দেখছিল সেদিন প্রহ্লাদের কানে এসেছিল এক অপরিচিত দুর্গম পথের আহ্বান।যুগে যুগে যেসব মানুষ পৃথিবীটা ভেঙে চুরে চায় এক নতুন গড়ে তুলতে আর জীবনকে চায় এক নতুন অর্থ দিতে প্রহ্লাদ ছিল তাদেরই একজন।<br /> যৌবনের অহংকারে ভোগ বিলাস আর আরাম স্বাচ্ছন্দ্য তার চোখে ছিল পরম অবহেলা আর ঘৃণার বিষয়।প্রতি মুহূর্তে ঐ সময় সে জপ করত গ্যাটের মহামন্ত্র--- হে স্বর্গীয় শক্তি,যে মানুষ কখনও চোখের জল মুছে মুছে আহার করে নি আর বিষাদের রাত জেগে চোখে জলে বালিশ ভেজায় নি তেমন মানুষ কখনও তোমাকে লাভ করতে পারে নি।” সেই স্বর্গীয় শক্তির সন্ধানই ছিল সেদিন তার জীবনের পণ।বহুমূল্য সুদৃশ্য মটরগাড়িতে সুন্দরী স্ত্রীকে বসিয়ে ক্লাবে বা পার্টিতে যাবার কল্পনা সেদিন তাকে রোমাঞ্চিত করতে পারে নি।তার অন্তর রোমাঞ্চিত করে তুলেছিল এমন এক পথিকের দৃশ্য--- যে কিনা রক্তাক্ত পায়ে সুদূরে এক দুর্গম পথ ধরে এগোচ্ছে।যার বজ্র গম্ভীর আহ্বানে শুয়ে থাকা মানুষেরা এক এক করে জেগে উঠছে; পথের শেষে যার জন্য অপেক্ষা করছে সমস্ত জীবনের পুরস্কার স্বরূপ মান-সম্মান বা বিলাস –বৈভব নয়, আছে ঘাতকের ছুরি বা বন্দিশালার লৌহকপাট।এমন এক উন্মাদ বাসনা তাকে এত আবিষ্ট করে রেখেছিল যে কলেজে পড়তে এসেই সে এক গুপ্ত বিপ্লবী দলে যোগ দেয়।পঞ্চাশের দশকের প্রথম বছর ক’টা তখন।মেধাবী ছেলেদের জন্যে চারদিকে তখন ভালো চাকরি বাকরির সুযোগ। সে সবই উপেক্ষা করে সে হল বিপ্লবী।সরকার যখন দলটাকে বে আইনি ঘোষণা করে ধরপাকড় আরম্ভ করল প্রহ্লাদ আত্মগোপন করে পালিয়ে বেড়াল।কিছুদিন পরে ধরা পড়ল আর দুবছর কাটাতে হল জেলে।জেল থেকে বেরিয়ে বাবার চাপে আবার পড়তে বাধ্য হল।কিন্তু জীবনের যে দুর্গম পথের আহ্বানে একদিন সে সর্বস্ব পণ সংকল্প করেছিল সেই আহ্বান তখনও তার সঙ্গ ছাড়ে নি।কিন্তু এখন?তার মুখে এসে পড়া ললিতার চুল কটা আলতো করে গুছিয়ে দিয়ে প্রহ্লাদ নিজেকে প্রশ্ন করল---‘সুদীর্ঘ পনেরো বছরের পর,হাজারটা উপবাসী দিন আর জেগে থাকা রাত পার করে যৌবনের এই পড়ন্ত বেলায় সেই আহ্বান এখনও আমার রক্ত টগবগিয়ে তুলে কি?যৌবনের যে অহংকারে একদিন আমি সমস্ত পৃথিবীর বোঝা নিজ কাঁধে তুলে নিয়েছিলাম সে অহংকার আজও অটুট আছে কি? শীতের দিনে যখন গরম কাপড়ের অভাবে কেঁপে কেঁপে মানিক আর মুনমুনের স্কুলে যাবার দৃশ্য দেখে আমার কলজে ফাটার উপক্রম হয়; অত্যধিক পরিশ্রম,অর্ধাহার আর রোগের যন্ত্রণায় যখন ললিতার এ যৌবনেই কোমর ভেঙে নুয়ে পড়বার উপক্রম দেখি বোবা যন্ত্রণায় দেয়ালে মাথা কুটে আমার মরে যেতে মন চায়।তখনও আমার সে অহংকারকে বুকের রক্ত খাইয়ে জিইয়ে রাখার দুঃসাহস বাকি আছে কি?’<br />প্রহ্লাদ সঙ্গে সঙ্গে এ প্রশ্নের উত্তর দিল না।সে ভালো করেই জানে যে সে প্রশ্নের কোনও সহজ সরল উত্তর নেই।আর বাস্তব বুদ্ধি যে উত্তর দেবে,বিবেক তার প্রতিবাদ করে উঠবে।অহংকার তার টুঁটি চেপে ধরার প্রয়াস নেবে।মনের সেই দ্বন্দ্ব চলতে দিয়ে সেই পনেরোশ’ টাকা মাইনের চাকরিটার চিন্তা করা অনেক ভালো।মাসে পনেরোশ’ টাকা মাইনে তার গোটা জীবনকে পুরো পালটে দিতে পারে। <br />জীবনে সে বহু কষ্ট ভোগ করেছে।বেশির ভাগ কষ্টই সে স্বেচ্ছাতে বরণ করে নিয়েছে।যে সময়ে সে হাত মেললেই যে কোনো সরকারি চাকরির নিযুক্তি পত্র পেতে পারত। সে সময়ে স্বেচ্ছায় হাত মেলে দিয়েছিল গ্রেপ্তারি পরোয়ানার দিকে।অবশ্য সরকারি চাকরি না করেও সে সুখে স্বাচ্ছন্দ্যে খেয়ে দেয়ে থাকতে পারত,কারণ তার অনেক পৈত্রিক সম্পত্তি ছিল।ব্যক্তিগত সম্পত্তিতে বিশ্বাস না করা বহু মার্ক্সবাদী বন্ধুকে সে দেখেছে---যারা গ্রামে একটা ছোটোখাটো জমিদারি চালিয়ে শহরে কম্যুনিস্ট রাজনীতি করে।অথবা দরিদ্র আধিয়ারকে বঞ্চিত করে সে জমি মহাজনকে বিক্রি করে শহরে ভাড়াঘর সাজিয়ে তুলে। কিন্তু প্রহ্লাদের সেটুকু সুবুদ্ধিও হল না।যেহেতু সে নিজে ব্যক্তিগত সম্পত্তিতে বিশ্বাস করে না আর অনুপস্থিত জমিদারের ভূমিকাও নিতে চায় নি,সেই জন্যে পৈত্রিক জমির নিজের অংশটুকুরও স্বত্ব আধিয়ারদের ছেড়ে দিল। গত বারো বছর ধরে সে নিজের আর ছোট্ট পরিবারটার প্রাণ রক্ষা করবার জন্য প্রাণান্তকর পরিশ্রম করছে।তবুও কোনোদিন এরা কেউ পেট ভরে খেতে পায় নি। ললিতা বহুদিন ধরে রক্তাল্পতাতে ভুগছে।ডাক্তার অনেক সুপথ্য আর টনিকের ব্যবস্থা দিয়ে গেছে। কিন্তু সেসব কেনার সামর্থ্য তার আজ অব্দি হয় নি।কোনোদিন যে হবে তার কোনও আশাও নেই।কিন্তু নিজেকে এভাবে সবদিক থেকে বঞ্চিত করেও ইতিমধ্যে প্রায় দুই হাজার টাকার ধার তাত কাঁধে।আর দু-মাসের ঘরভাড়াও বাকি পড়েছে।তাগাদা করে কেউ তাকে ব্যতিব্যস্ত করে নি যদিও ঋণী হবার গ্লানি আর দুশ্চিন্তা সারাক্ষণ তাকে পীড়ন করে চলেইছে।পীড়ন করে কেননা ধার শোধ করবার কোনও উপায় তার চোখে পড়ে না।কিন্তু এত কষ্ট ভোগার মূল্য কী? কী মহৎ উদ্দেশ্যে সে এমন এক দুঃখের জীবন বরণ করে নিয়েছে? এ ত্যাগের বিনিময়ে নিজের বা সমাজের কোনও মঙ্গল হয়েছে কি? জমা খরচের হিসাব করে সে দেখল—লাভের ঘরে একটা বিশাল শূন্য।জীবনের এক মহৎ আদর্শের জন্য গত পনেরো বছর ধরে সে কৃচ্ছ্র সাধন করছে বলে ভেবে সে আত্মপ্রসাদ লাভ করছিল।নির্মোহ দৃষ্টিতে গভীর ভাবে চিন্তা করে সে দেখল এর কোনও মূল্য নেই।গেল পনেরো বছরে যে কাজ সে করেছে সেটুকু না করা হলেও সমাজের তিল পরিমাণও ক্ষতি বৃদ্ধি হত না।এক ক্ষুদ্র অকিঞ্চিৎকর খবরের কাগজের মন্ত্রী আমলা ব্যবসায়ী আদি ক্ষুদ্র অকিঞ্চিৎকর মানুষগুলোর ক্ষুদ্র ক্ষুদ্র অপকর্মের সংবাদ দেয়া।সে কেবল কারও বসার ঘরের মুখরোচক গল্পের বিষয়বস্তুর যোগান দিতে পারে,কারোবা কেবল ক্ষোভ নির্গমনের পথ খুলে দিতে পারে;কিন্তু এ নিশ্চয় এমন এক মহৎ Cause নয় যে তার জন্যে কেউ একজন তার জীবন উৎসর্গ করল বলে ভেবে আত্মপ্রসাদ লাভ করতে পারে।সে একদিন বিপ্লবের স্বপ্ন দেখেছিল।সমাজকে ভেঙে চুরে নতুন করে গড়ার স্বপ্ন দেখেছিল।কিন্তু সেই বিপ্লবী আজ পরিণত এক পতিত আর রুগ্ন সমাজের দিনগত পাপক্ষয় লিখে রাখার সাংবাদিকে।এমন কি সমাজের প্রকৃত পাপের রূপ উদ্ঘাটনেরও সুযোগ আর সাহস তার আজ অব্দি হয়ে উঠেনি।তাহলে সে করছে কী এতদিন ধরে?কী আদর্শের বেদীতে স্ত্রী আর সন্তান দুটোর স্বাস্থ্য আনন্দ আর ভবিষ্যৎকে বলি দিচ্ছে? হঠাৎ এক নতুন আলোয় সে তার গোটা জীবনটার দেখা পেল আর অনুভব করল এক জঘন্য বেশ্যাবৃত্তির বাইরে সে জীবনে আসলে আর কোনও কাজই করেনি। বেশ্যা নিজের দেহ বিক্রি করে ক্ষুন্নিবৃত্তি করে।সে তাই বুঝি বা করছে নিজের বুদ্ধি বিক্রি করে।এ অর্থহীন আত্মক্ষয়ী কৃচ্ছ্র সাধনার থেকে নিজের মিথ্যে অহংকার বিসর্জন দিয়ে পনেরোশ’ টাকা মাইনের চাকরিটা গ্রহণ করা নিশ্চয়ই কোনও অপরাধ বা অগৌরবের কথা হবে না।আর কিছু না হলেও এই পনেরোশ’ টাকাতে ছেলেমেয়ে দুটোর পেটে একমুঠো বেশি ভাত দিতে পারবে।তাদের মুখে ক ফোঁটা দুধ দিতে পারবে।বাবা হিসেবে সন্তানের প্রতি তার নিম্নতম দায়িত্বগুলো পালন করতে পারবে।জগন্নাথ চৌধুরী এলে সে নিশ্চয় বলে দেবে যে,নিশ্চয় বলে দেবে,নিশ্চয় বলে দেবে...।<br /> আধো ঘুমে প্রহ্লাদ শুনতে পেল দূরের থানার ঘড়িতে দুটো বাজার ঘণ্টা বাজছে।তারপর সে আর কিছুই বলতে পারে না। ছোট্ট শিশু যেমন মাকে ধরে তেমনি ললিতাকে জড়িয়ে সে ঘুমের কোলে ঢলে পড়ল।<br /><br />সকাল বেলা ঘুম ভাঙতেই প্রহ্লাদের রাতের গোটা ব্যাপারটা মনে পড়ল।কিন্তু কথাগুলো তার স্বপ্ন যেন মনে হল।সে সত্যিই কি ভেবেছিল জগন্নাথ চৌধুরীর প্রস্তাবে সম্মতি দেবে? অসম্ভব। সুস্থ মগজে এমন একটা কথা সে নিশ্চয়ই ভাবে নি।হয় সে স্বপ্ন দেখছিল অথবা দিনের ক্লান্তি আর তন্দ্রার জড়িমাতে অবশ করে তোলা এক মানসিক অবস্থাতেই শুধু সে এমন একটা কিছু ভাবতে পেরেছিল। নিজের বুকে হাত বুলোতে বুলোতে সে ভাবল---যে অহংকারকে বুকের রক্ত পান করিয়ে আজন্ম লালন করে এসছি,যে অহংকার আমার দ্বিতীয় প্রাণ তাকে এখন আমি হত্যা করে নিজে কী করে বেঁচে থাকব?<br />ললিতা বিছানার কাছে এসে ডাক দিল,“ সাতটা বেজে গেল।তুমি বিছানা ছেড়ে উঠবে নি কি?”<br />“আজ আমার শরীরটা ভালো বোধ হচ্ছে না ললিতা।” প্রহ্লাদ স্ত্রীর আদর পাবার আশায় স্বরটা করুণ করে বলল, “স্নান করার সময় না হওয়া অব্দি আজ আমি শুয়ে থাকব।আমাকে এখানেই এক কাপ চা দাও।”<br />প্রহ্লাদের শরীর ভালো নেই শুনে ললিতা হঠাৎ অস্থির হয়ে উঠল,“কী হয়েছে তোমার? মাথা ব্যথা করছে? জ্বর হয় নি তো?” কাছে বসে কপালে হাত দিল।<br />প্রহ্লাদ ললিতার হাতটা নিজের চোখ দুটোর উপর চাপ দিয়ে ধরে বলল,“আমার যে অসুখ করেছে ডাক্তারি শাস্ত্রে তার কোনও নাম নেই ললিতা। কিন্তু তার লক্ষণগুলো তোমাকে বলতে পারি।প্রথম লক্ষণটা এই যে এ অসুখে আক্রান্ত লোকের দিনে রাতে স্ত্রীর আদর পাবার ইচ্ছে যায়।” <br />“ঠাট্টা করো না।” ললিতা স্বামীর কপাল টিপে দিয়ে বলল,“তোমার সত্যিই কিছু একটা হয়েছে। কপালটা গরম হয়ে উঠেছে।” <br />প্রহ্লাদ খলখল করে হেসে উঠে স্ত্রীকে বুকের মধ্যে টান মেরে আনবার চেষ্টা করল।ললিতা জোরে বাধা দেবার চেষ্টা করে বলল,“তুমি কি দিনে দিনে বুড়ো হচ্ছ,না শিশুটি হতে চাইছ?ছেলেই তোমার কাঁধের সমান হতে চলল,তবু দিন দুপুরে এসব কাণ্ড করতে লজ্জা হয় না? হঠাৎ যদি ছেলেমেয়ে দুটো এসে পড়ে কেমন লাগবে?”<br />“খুব ভালো লাগবে।” প্রহ্লাদ বলল,“তুমিই দেখি লোকজনকে বেল থাকো তোমার তিন ছেলেমেয়ে---মানিক, মুনমুন আর শ্রী যুক্ত প্রহ্লাদ হাজরিকা।তাই যদি হয়,তবে বাচ্চামো করবার অধিকার আমার নিশ্চয়ই আছে।”<br />“দেখি,আমাকে ছাড়ো।তোমার জন্য চা এক কাপ করে আনি।ঘরটার সব কাজ পড়ে আছে।তোমার সাথে বসে বসে রং করে থাকলে আমার সংসার চলে না।”<br />খানিকক্ষণ পরে চা এক কাপ এনে প্রহ্লাদকে দিয়ে ‘সংসার চালাবার’ জন্যে চলে যাচ্ছিল,খাপ করে প্রহ্লাদ তার আঁচল ধরে বলল,“তুমি যেতে পারবে না।আমার কাছে অল্প বস।”<br />“তোমার আজ হলটা কী?আমার কাছে বসে থাকলে মানিক মুনমুনের ভাত রেঁধে দেবে কে? স্কুলে যেতে হবে না? স্ত্রীর সঙ্গে এরকম দিনে রাতে প্রেম করে থাকতে হলে ঘরে দুটো চাকর রাখতে হয়।”<br />“এবার সত্যিই চারক রাখব,জানো?”, প্রহ্লাদ চায়ের কাপ মুখে দিয়ে বলল।<br />“চাকর রাখবে? কোথাও লটারির টাকা পেলে বুঝি?” ললিতা ব্যঙ্গ করে জিজ্ঞেস করল।<br />“টাকা শুধু লটারির থেকেই আসে না।তুমি তোমার স্বামী-রত্নটির মূল্য বুঝে না পেলে কী হবে?পাকা জহুরি ধূলি বালিতে পড়ে থাকা এই রত্নটিকে ঠিকই খুঁজে বের করেছে। ... বসই না,খানিকক্ষণ আমার কাছে!”<br />ললিতা স্বামীর কাছে বিছানায় বসে প্রহ্লাদের চোখে খুব গভীর এক দৃষ্টিতে তাকিয়ে বলল,“আমার একটা কথা সবসময়েই স্বপ্ন যেন মনে হয়।বিশ্বাস করতে মন চায় না।আমাদের বিয়ের ক’বছর হল –তোমার মনে আছে? বারো বছর,পুরো বারো বছর!কিন্তু আজও তুমি আমার সঙ্গে এমন ব্যবহার কর যেন আমাদের বিয়ে হল এই গতকাল। কোনও মেয়ের এতটা সৌভাগ্য কী করে হতে পারে? সত্যি করে বল দেখি তুমি আমার সঙ্গে অভিনয় কর, না সত্যি তোমার মনটা এত সুন্দর?”<br />চা-কাপটা শেষ করে কাছের টেবিলে রেখে প্রহ্লাদ দু’হাতে ললিতাকে মুখের কাছে টান দিয়ে আনল আর পরিপূর্ণ দৃষ্টিতে ওর চোখ দুটোতে তাকিয়ে বলল, “তোমার প্রশ্ন শুনে আমার সক্রেটিসের একটা কথা মনে এল।একদিন সক্রেটিস বন্ধু একজনকে বললেন,‘কী অবাক করা কথা জান নিকারেটাস বুঝি ওর স্ত্রীকে ভালোবাসে,আর ওর স্ত্রীও বুঝি নিকারেটাসকে ভালোবাসে।স্বামী-স্ত্রী পরস্পরকে ভালোবাসে এর চেয়ে অবাক করা কথা যেন এ পৃথিবীতে আর দুটো নেই।তোমার প্রশ্নটাও এরকমই হল না কি?”<br />স্বামীর প্রেমপূর্ণ দৃষ্টি আর মধুর কথা ললিতার মনে এমন এক প্রবল আবেগের উথাল পাথাল ঢেউ তুলল যে তার আনখশির দেহটা থরথর করে কেঁপে উঠল।নিপুণ হাতের ছোঁয়ায় সুপ্ত তার মুহূর্তে ঝংকৃত হয়ে উঠার মতো ওর সমস্ত হৃদয় গান গেয়ে উঠল।প্রহ্লাদও মুগ্ধ দৃষ্টিতে ললিতার মুখের দিকে তাকিয়ে দেখতে পেল---প্রাত্যহিক তুচ্ছতার আবরণ খসে গিয়ে ওর আবেগ বিহ্বল মুখটাতে এমন এক নবীন লাবণ্য ফুটে উঠেছে যে লাবণ্য শুধু প্রেমের আপন হাতে তৈরি। এক অপার্থিব শিল্প কর্ম। সে খুব ধীরে ধীরে ললিতার মুখটা নিজের মুখের কাছে নিয়ে এল। আর দু-হাতে মুখটা ধরে আলতো করে একটা চুমা খেল।ঠিক সে মুহূর্তে মানিক কিছু একটা খুঁজে সে ঘরে চলে এল আর মা-বাবাকে চুম্বনরত দেখে ভূত দেখার মতো দৌড়ে পালাল। ললিতা লজ্জায় মরে যায় আর কি। অর্থহীন কীসব চেঁচামেচি শুরু করে দিল।</p><p style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiTBeNqbnFoRJic-WHT_ft_Y4KjIriPq2YlC0VQH8eZSoruA-Z_OteRGcsdZtGr1_Ip3xlDej_181oEt6XQzFarvzKmJOr28xlXwCW7dgEr7Iz8MJlw7Qkxadwal_Y_rhkgOUvZAhRawpwV5eSuEuavmj9a2897Uymp59_1t_uaFjzl59McB_uUy-xX=s1347" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1347" data-original-width="984" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiTBeNqbnFoRJic-WHT_ft_Y4KjIriPq2YlC0VQH8eZSoruA-Z_OteRGcsdZtGr1_Ip3xlDej_181oEt6XQzFarvzKmJOr28xlXwCW7dgEr7Iz8MJlw7Qkxadwal_Y_rhkgOUvZAhRawpwV5eSuEuavmj9a2897Uymp59_1t_uaFjzl59McB_uUy-xX=s320" width="234" /></a></div><br />কিন্তু কেবল প্রেম আর মানুষকে কদিন আর বাঁচিয়ে রাখতে পারে---ললিতা চলে যাবার পরে প্রহ্লাদ একটা দীর্ঘশ্বাস ফেলে ভাবল।ললিতার বয়স মাত্র বত্রিশ। অথচ রোগ পরিশ্রম আর অর্ধাহারে ওর অবস্থা দেখলে মনে হয় যেন পঞ্চাশ বছর বয়সের মহিলা।তাদের পাশের বাড়ির জয়ন্ত চৌধুরী ব্যারিস্টারের স্ত্রী অপর্ণা ললিতার সমবয়সী।কিন্তু বিলাস বৈভবে জীবন কাটানো অপর্ণার রূপ আর স্বাস্থ্যের দীপ্তি দিনে দিনে যেন উজ্জ্বল হয়েই চলেছে।দু-জনকে এক সঙ্গে দেখলে মা-ঝি বলেই মনে হয়।প্রহ্লাদের ইচ্ছে যায় তার স্ত্রী দীর্ঘ যৌবনা হয়ে থাক,সুন্দরী আর স্বাস্থ্যবতী হয়ে থাক,বিচিত্র সুন্দর সাজপোশাকে তারও শরীর বিচিত্র সুরে গান করতে থাকুক।তার কি ইচ্ছে হয় না শরীরের সেই শতদল প্রতি প্রভাতে নিতি-নব বর্ণগন্ধে প্রস্ফুটিত হয়ে উঠুক।আর জীবনটাকে নিতি-নব ধারায় প্লাবিত করে রাখুক? কী আদর্শের বেদীতে সে তার সেই অন্তহীন,উদ্দেশ্যহীন, প্রচণ্ড অথচ স্বাভাবিক লোভ বিসর্জন দিয়েছে?এই অর্থহীন,উদ্দেশ্যহীন ত্যাগের দ্বারা কার কী মঙ্গল করছে?... আবার তার মনটা ঘুরে এল জগন্নাথ চৌধুরীর পনেরোশ’ টাকার মাইনের চাকরির প্রস্তাবে।অতি শীঘ্র এ নিয়ে কিছু একটা হেস্ত নেস্ত না করলেই নয়। নিজেকে ফাঁকি দিয়ে কী লাভ?চাকরিটার প্রতি তার প্রচণ্ড লোভ হচ্ছে।জীবনে অনেক সুযোগ সে স্বেচ্ছায় নষ্ট করেছে।দারিদ্র্যের দাসত্ব আর আত্মক্ষয়ী অহংকারের লৌহ বন্ধন থেকে মুক্তি পাবার এই তার শেষ সুযোগ।এ সুযোগ যদি হারায়,তবে এ অভিশাপের থেকে তার আর কোনোদিনই মুক্তি পাবার নিশ্চয়ই কোনও আশা নেই। <br />****<br />পর্বতের এক দুর্গম অদৃশ্য উৎসের থেকে একদিন বেরিয়ে এসেছিল এক খরস্রোতা ঝরনা।তার স্রোতের বুকে খসে পড়ছিল এক অখ্যাত পার্বতী শিলা।পথে সে ঝরনা তার মতো করে আরও কত ঝরনার সঙ্গ পেল।আর সব ক’টা মিলে মিশে এক বিশাল নদীর রূপ নিয়ে বিস্তীর্ণ সমভূমি হয়ে সাগর অভিমুখে এগিয়ে গেল।সেই খসে পড়া পাথর টুকরোও সঙ্গে সঙ্গে এগুলো।সে আরও কত পাথরের সঙ্গ পেল।কিন্তু এ ওর গায়ে ধাক্কা খেতে খেতে আঘাতে আঘাতে ক্ষতবিক্ষত হয়ে অবশেষে সে ক্ষীণকায় মিহি বালু-দানাতে পালটে গেল।সে এমনই পালটাল যে আদিরূপটা কল্পনা করাও দুষ্কর হল।<br />নিজের বর্তমান অবস্থা কল্পনা করে প্রহ্লাদের প্রায়ই এমনই এক উপমা মনে পড়ে।আজ থেকে পনেরো বিশ বছর আগে সে কী ছিল,আর আজ কী রূপ নিয়েছে?আজ থেকে বিশ বছর আগে যৌবনের গরীয়ান সূর্যোদয়ের শত-ক্লান্ত বর্ণচ্ছটায় উদ্ভাসিত হয়ে সে নিজেকে অনুভব করেছিল একজন দেবতা বলে--- যে সে স্থূলবুদ্ধি ভোগ-সর্বস্ব আর স্বার্থপর সাধারণ দেবতা নয়।সে ছিল প্রমিথিউস!সেই দুর্বিনীত দেবতা---মানুষের দুঃখে যে দেবতার প্রাণ কেঁদে উঠেছিল,মানুষকে মুক্তি দেবার জন্যে যে দেবতা দেবরাজের অন্তহীন ভয়ঙ্কর রুদ্ররোষ বরণ করে নিয়েছিল।সেদিন তার এমন এক অভ্রংলেহি অহংকার ছিল যে সারা পৃথিবীকে শুনিয়ে সে চিৎকার করে বলতে পারত,‘In simple truth, I harbars hate against all the Gods.’সে বলতে পারত,‘For your vile slavery, be assured, never would I change my unhappy lot.’ <br />কিন্তু আজ?মাত্র বিশ বছরের ব্যবধান!ইতিহাসের বিচারে এক চোখের পলকও নয়।কিন্তু আজ মাত্র পনেরোশ’ টাকার চাকরি একটার জন্য,এক গ্রাস বেশি ভাত খাবার লোভে,আর স্ত্রী-সন্তানের হায়ে কাপড় একটুকরো বেশি দেবার জন্যে লালায় তার জিহ্বা ভরে আসছে।শক্তিমানের কাছে নতজানু হয়ে হাতজোড় করতে সে প্রস্তুত হচ্ছে।প্রমিথিউসের কী অবিশ্বাস্য রূপান্তর! কী দুঃসহ করুণ পরিণতি!<br />ষষ্ঠ শ্রেণির ইংরাজি পাঠ্যপুথিতে পড়া কথা একটা প্রহ্লাদের প্রায়ই মনে পড়ে : Two men looked through the prison bars,one saw the mud and the other stars.জীবনের প্রতি মুহূর্তে এমন ঘটনা ঘটে থাকে।একই ব্যাপার,একই ঘটনার প্রতি মানসিক প্রকৃতি আর অবস্থা ভেদে নানা মানুষের মনে নানা প্রতিক্রিয়ার সৃষ্টি হয়।<br />গ্রামের সমৃদ্ধ চাষি গুণাভিরাম হাজরিকার দুজন ছেলে ছিল।প্রদ্যুৎ আর প্রহ্লাদ।গুণাভিরাম হাজরিকার নিজের শিক্ষা দীক্ষা বেশি ছিল না;কিন্তু শিক্ষার প্রতি ছিল তাঁর প্রবল অনুরাগ।দুই ছেলেকেই উচ্চশিক্ষিত করে তোলাই ছিল তাঁর জীবনের লক্ষ্য।তাঁর ভাগ্য ভালো যে প্রদ্যুৎ আর প্রহ্লাদও বর্ণপরিচয়ের দিন থেকে পড়াশোনায় অসাধারণ কৃতিত্বের পরিচয় দিয়েছিল।সে জন্য ছেলে দুটোকে পড়াশোনায় সবরকম সুবিধা দিতে গুণাভিরাম কখনও কোনও কার্পণ্য করেন নি।দুই ছেলের জন্যই ভালো গৃহশিক্ষক রেখে দিয়েছিলেন আর সে শিক্ষকের পরামর্শ অনুসারেই তাদের জন্য এক ছোট্ট লাইব্রেরিও করে দেন। <br />প্রদ্যুৎ তখন ক্লাস সেভেন আর প্রহ্লাদ সিক্সের ছাত্র।বাৎসরিক পরীক্ষা এক মাস থাকতে বাবা দুজনকে কাছে ডেকে বললেন,“তোরা দুজনেই ক্লাসে প্রথম হয়ে আসছিস।আর জানি যে এবারেও হবি।কিন্তু এবার যদি শতকরা আশির উপরে পেয়ে প্রথম হস,তবে আমি একটা করে পুরস্কার দেব।কী চাই তাই বল।”<br />প্রদ্যুৎ কিছু বলবার আগেই প্রহ্লাদ বলেছিল,“আমার বই চাই বাবা,আর কিছু চাই নে।কিন্তু যে বই আমি বলব,সেটি দিতে হবে।”<br />বাবার মুখে আনন্দ আর গর্বের হাসি ফুটে উঠল।প্রহ্লাদকে কাছে টেনে মাথায় হাত বুলিয়ে আদর করলেন।প্রদ্যুতের আর কিছু চাইবার ইচ্ছে ছিল যদিও ছোটো ভাইয়ের বাবার থেকে পাওয়া আদরের পরিমাণ দেখে বলল,“আমারও বই চাই।”<br />সেবার সেই পরীক্ষায় দুজনেই শতকরা নব্বুইর উপরে পেয়ে প্রথম হল।বাবা ডেকে বললেন,“তোদের কী কী বই চাই লিস্ট করে দে।ডাকে আনিয়ে নেব।”<br />দুজনেই ম্যাগাজিনের বইয়ের বিজ্ঞাপন দেখে তালিকা করতে বসে গেল।ওদের বাড়িতে ‘আবাহন’ পত্রিকাটা নিয়মিত আসত।প্রদ্যুৎ তাতে তার মনোমতো বইয়ের নাম পেল না। সে সময়কার নতুন প্রকাশিত ‘গোলাই সিরিজ’ নামের গোয়েন্দা কাহিনিগুলো ওর অতি প্রিয় ছিল।গ্রামের লাইব্রেরি থেকে সে বইগুলো এনে পড়েছিল।তারই একটার শেষ পৃষ্ঠাতে সিরিজের সব ক’টা বইয়ের নাম দেখে তালিকা একটা করে সে বাবাকে দিল।অর্ধ্বশিক্ষিত গুণাভিরামের কাছে বই মাত্রেই ছিল পবিত্র বস্তু। তিনি বিনা বাক্য ব্যয়ে প্রদ্যুতের তালিকা মঞ্জুর করলেন।<br />‘আবাহনে’র বইয়ের তালিকা দেখে প্রথম যে বই গ্রামের হাইস্কুলের ক্লাস সিক্সের ছাত্র প্রহ্লাদ নির্বাচন করল,সেটি হল কার্ল মার্ক্সের ‘কম্যুনিস্ট ম্যানিফেস্টো’র অসমিয়া অনুবাদ।অনুবাদ করেছিলেন কেদারনাথ গোস্বামী।তখনই কেন প্রহ্লাদ এমন সিদ্ধান্ত নিয়েছিল পরে সে বহুবার ভেবে দেখেছে।তার অশিক্ষিত বাড়িটিতে বা প্রত্যন্ত গ্রামটিতে কার্ল মার্ক্সের নাম সে এর আগে কখনও শুনেনি।দেশ তখনও স্বাধীন হয় নি,গ্রামের লোকের মুখে মুখে ফিরছিল কেবল গান্ধি নেহরু আর সুভাষের নাম। আলোচনার বিষয় ছিল শুধু স্বাধীনতার আন্দোলন।এও ঠিক নয় যে সমাজে চলতে থাকা দারিদ্র্য-শোষণ আর অন্যায় অবিচার তার মনকে বিদ্রোহী করে তুলেছিল আর সে সচেতনভাবে দরিদ্র জনতার মুক্তির কোনও এক পথের সন্ধান করে অবশেষে মার্ক্সকে আবিষ্কার করেছিল।সমৃদ্ধ ঘরে লালিত প্রহ্লাদের পক্ষে সমাজের অন্ধকার দিকটা জানার তখনও সুযোগ হয়নি।তবুও কম্যুনিস্ট ইস্তাহারের প্রতি প্রহ্লাদের আকৃষ্ট হবার সহজ কারণ এটিই ছিল যে বইটার বিজ্ঞাপনের ভাষাতে তার কল্পনা প্রবণ মনটাতে অবুঝ আবেগের এক স্পন্দন তুলেছিল।তখন যে আবেগ ছিল তার কাছে দুর্বোধ্য,আজ সে তার স্বরূপ ভালো বুঝতে পারে।কিছু মানুষের মনে আদর্শের প্রতি এক সহজাত অনুরাগ থাকে।সবার নিশ্চয়ই থাকে না।খুবই ছেলেবেলার থেকে প্রহ্লাদের মনে এক আদর্শের মোহ ছিল;বয়স বাড়ার সঙ্গে যোগ হল ত্যাগ আর দুঃখ বরণের প্রতি এক তীব্র আকর্ষণ,বিদ্রোহ বা বিপ্লবের প্রতি এক রোম্যান্টিক অনুরাগ।নিজের মনটা ভালো করে বিশ্লেষণ করে সে পরে আরও একটা কথা বুঝে উঠেছিল যে তার মনে ছিল সমাজের সংখ্যালঘিষ্ঠের প্রতি এক স্বাভাবিক আকর্ষণ।অর্থাৎ বেশির ভাগ লোকে যেটি ভাবছে বা করছে তা না করে তার বিরুদ্ধে দাঁড়ানো সংখ্যালঘিষ্ঠ দলে যোগ দিয়ে নিজের বৈশিষ্ট্য প্রমাণ করার উগ্র আকাঙ্ক্ষা। সে সময় দেশের স্বাধীনতার জন্য হওয়া বিয়াল্লিশের বিপ্লব তিন বছর আগে শেষ হয়েছিল।দেশে তখন চলছিল স্বাধীনতার জন্য আপোস আর আলাপ আলোচনার চেষ্টা।যে করেই হোক স্বাধীনতা লাভ অবশ্যম্ভাবী বলে লোকে ভাবতে আরম্ভ করেছিল।‘আবাহনে’র পৃষ্ঠায় ‘কম্যুনিস্ট ইস্তাহারে’র বিজ্ঞাপন পড়ে প্রহ্লাদ অনুভব করল ঠিক এই মুহূর্তে কোনও এক বই যদি তাকে বিপ্লবের পথে আহ্বান জানাতে পারে,তার সামনে কারাগারের দ্বার মুক্ত করতে পারে,তার থেকে চরম ত্যাগ দাবি করতে পারে তবে সে বইটি এই। দেশ স্বাধীন হবার সঙ্গে সঙ্গে গান্ধির শিষ্যেরা হবেন শাসক,বিপ্লবের রক্তাক্ত পথে পথ চলবার অধিকার থাকবে কেবল মার্ক্সের শিষ্যদের।যৌবনের দূরাগত পদধ্বনি অনেকের মনে নিয়ে আসে ভোগ বিলাসের স্বপ্ন,কিন্তু আরও অনেকের মনে সে জাগিয়ে তুলে মৃত্যুর সঙ্গে খেলা করার কামনা।প্রহ্লাদ ছিল এই দ্বিতীয় শ্রেণির মানুষ।সে শুধু ‘কম্যুনিস্ট ইস্তাহারে’র নামটা লিখে বাবাকে দিল।<br />বইয়ের নামটা পড়ে বাবা জিজ্ঞেস করলেন,“এ কেমন বই রে?বইয়ের এমন নাম তো আগে শুনিনি।খুব ভালো গল্পের বই বুঝি?”<br />প্রহ্লাদ গর্বের সঙ্গে বলল,“গল্প না বাবা,প্রবন্ধের বই। আমার প্রবন্ধ পড়তে বেশি ভালো লাগে।”<br />যথা সময়ে বইটা ডালে এল,আর প্রহ্লাদ উত্তেজিত হয়ে পড়তে শুরু করল।সত্যি বলতে গেলে আদি অন্ত পড়েও সে বইটার বিন্দু বিসর্গ কিছু বুঝে পেল না।কিন্তু যেটি বুঝতে চাইছিল,তা বুঝতে পারল। বইটা তার উপরে মন্ত্রের মতো কাজ করল। এই ছোট্ট বইটার দুর্বোধ্য শব্দগুলোর মধ্যে মিশে আছে কোনও এক প্রচণ্ড শক্তি সারাজীবন ধরে সে সেই শক্তির সাধনা করবে। বইটার থেকে আর কিছু চায় নি,চাইছিল শুধু একটা স্বপ্ন।কৈশোরের সবচে’ মূল্যবান আর প্রার্থিত সম্পদ।সেই স্বপ্ন সে পেল। বইটা পড়ে শেষ করে নিজেকে নিজে সে বলল,“বড় হয়ে আমি কম্যুনিস্ট হব।”তারপর সে বইটাতে নিজের নাম লিখল : কমরেড প্রহ্লাদ হাজরিকা। <br />কলেজে গিয়েই সে বিপ্লবী কম্যুনিস্ট পার্টিতে নাম লেখাল।কিন্তু সে কথা পরে হবে।জীবনে সে কী হতে চেয়েছিল, আর কী হল গিয়ে ভেবে ভেবে অতীতের আরও অনেক কথা প্রহ্লাদের মনে আসে।লোকে কথায় বলে, “একই গাছের পান, কীই বা হবে আন।”কিন্তু একই গাছের পান যে কত ভিন্ন হতে পারে তা ভাবলেও অবাক হতে হয়।প্রদ্যুতের সঙ্গে সেই ছেলেবেলা থেকে একটা ব্যাপারে তার ভীষণ মিল ছিল।আর তা হল পড়াশোনায় দুজনেই দারুণ মেধাবী ছিল।কিন্তু আর সবেতেই এক সুমেরু তো অন্যে কুমেরু।প্রদ্যুৎ ছিল পড়াশোনা করে বড়লোক,অন্যদিকে প্রহ্লাদ ছিল ক্ষীণকায়,স্বল্পবাক আর অতিশয় লাজুক।মানুষের সঙ্গকে সে সব সময়েই ভীষণ ভয় পেত।তার একমাত্র সঙ্গী ছিল বই।বই পড়ে পড়ে তার অবস্থা হয়েছিল প্রায় ডন কুইক্সোটের মতো।সে সারাক্ষণ স্বপ্ন দেখত ---একদিন সে হবে জগতের সেরা বিপ্লবী।তার মেঘমন্দ্র উদাত্ত আহ্বান শুনে হাজার হাজার মানুষ ঘরের বাঁধন আরাম শয্যা ছেড়ে বিপ্লবের রক্তাক্ত রাজপথে বেরিয়ে আসবে।তার নাম শুনেই পৃথিবীর অত্যাচারী আর নিষ্ঠুর শাসকবর্গের চোখের ঘুম উড়ে যাবে।কিন্তু যে মানুষটি একদিন সমস্ত পৃথিবীর বিরুদ্ধে বিদ্রোহ করবে,তার বিদ্রোহের প্রথম রেওয়াজ নিজের ঘরেই আরম্ভ হয়।প্রহ্লাদেরও হয়েছিল।জীবনের প্রথম বয়সের সেই এক ঘটনা প্রহ্লাদের মনে মুছতে না পারা দাগ বসিয়ে রেখে গেছে। <br />প্রহ্লাদের ঘরে রমেশ নামের এক চাকর ছিল।প্রায় পাঁচ বছর তাদের ঘরে থাকার পর একদিন সে দশটা টাকা চুরি করে পালাল।প্রদ্যুৎ তখন ক্লাস নাইনে পড়ে।প্রহ্লাদ এইটে।প্রদ্যুৎ ঘোষণা করল যে সে তাকে ধরে এনে কঠোর শাস্তি দেবে। সামান্য একটা চাকরের এমন স্পর্ধা সে কখনও সহ্য করবে না।কাজের অতি প্রয়োজনের সময় চাকরটা পালিয়ে যাওয়াতে বাবারও ভীষণ রাগ উঠল।তিনি প্রদ্যুতকে পুরো সমর্থন দিলেন।<br />বাবা আর দাদার এ আলোচনায় ঢুলে প্রহ্লাদ বলল,“বাবা, তোমাদের একটা কথা আমার ভালো লাগে নি।রমেশের বাবা খুব বিপদে পড়ে তাকে আমাদের ঘরে এনে রেখেছিল।তাদের দারিদ্র্যের সুযোগে তুমি মাত্র দশ টাকা মাইনেতে তাকে চাকর করে রাখলে।সে খুবই ছোট্ট ছিল তখন।কিন্তু এখন বড় হবার পরেও এতদিনে তার একটাকাও মাইনে বাড়ালে না।সে অন্যত্র বিশ পঁচিশ টাকার চাকরি পেয়ে ভালোয় ভালোয় আমাদের থেকে যেতে চাইছিল। কিন্তু তোমরা নানা ভয় দেখিয়ে সেটাও তাকে করতে দিলে না।প্রতিটা লোকের বুঝি নিজের উন্নতির জন্য চেষ্টা করা আর নিজের পছন্দ মতো কাজ খুঁজে নেবার অধিকার নেই?সে সম্পূর্ণ নিরুপায় হয়ে আমাদের ঘরের থেকে পালিয়ে গেছে।এখন তাকে খুঁজে এনে শাস্তি দেবার কথা ভেবো না।সে বড় অন্যায় হবে।”<br />প্রহ্লাদের কথা শেষ হবার জন্যে প্রদ্যুৎ কোনোক্রমে ধৈর্য ধরে রাখছিল।শেষ হওয়া মাত্র অট্টহাসিতে ফেটে পড়ে বলল,“বাহ! বাহ! আজই জানলাম,আমাদের ঘরে একজন ধর্মপুত্র যুধিষ্ঠিরের অবতার আছেন।দেখ,তোর শরীর যেমন রোগা ---হাঁটতে নুয়ে পড়ে,তোর মনটাও মেয়েদের মতো দুর্বল।আসলে তুই মেয়ে হয়ে জন্মালে বেশি ভালো ছিল।এমন দুর্বল মন নিয়ে আজকের সংসারে করে খেতে পারবিনে,বুঝলি?বইয়ের পোকা তুই যা তোর বইয়ের মধ্যে মুখ গুঁজে পড়ে থাক গে যা! আমাদের কথাতে তুই কথা বলতে আসবি নে।”<br />দৈহিক স্বাস্থ্য আর রূপের দিক থেকে প্রদ্যুতের কাছে এত নিষ্প্রভ ছিল যে তার মনে এক হীনমন্যতার ভাব গড়ে উঠেছিল। এখন প্রদ্যুৎ নির্মম ভাষাতে তার স্বাস্থ্যের প্রতি কটাক্ষ করাতে অন্তরে সে মরণান্তিক আঘাত পেল।উদ্গত ক্রন্দনটুকু জোর করে সংবরণ করে সে বাবার প্রতি আবেদন জানাল,“বাবা, তুমি কিছু বল না কেন? তুমিও দাদার কথাই কি সমর্থন কর?”<br />বাবা বললেন,“আমার আবার বলার কী আছে?প্রদ্যুৎ যা বলছে,ঠিকই বলছে।তুই যে আজ রমেশের হয়ে ওকালতি করতে এসেছিস,ওর করাটা তুই সমর্থন করিস না কি?একদিকে ন্যায় অন্যায়ের কথা বলছিস,আর দিকে চুরির সমর্থনে বলছিস যে বড়? প্রদ্যুৎ ঠিকই বলছে।সংসারে তুই যে করে খাবি,সে লক্ষণ দেখছি নে।” <br />প্রহ্লাদ আজ কিছু দিন থেকে লক্ষ্য করছে যে প্রায় সব কথাতে বাবা আজকাল প্রদ্যুতের প্রতি পক্ষপাত দেখাচ্ছেন। হয়তো তার সুন্দর স্বাস্থ্য,সপ্রতিভ আচরণ আর প্রখর বুদ্ধিবৃত্তি তার এক উজ্জ্বল ভবিষ্যতের ইঙ্গিত দেয়;সংসারের যে কোনও কাজে কৃতকার্য হবার জন্য যেন তাঁর জন্ম হয়েছে।বাবার মনে স্বাভাবিকভাবেই একটা আশার সঞ্চার হয়েছে যে প্রদ্যুতই তাঁর জীবনের স্বপ্নকে বাস্তবে পরিণত করতে পারবে।সে জন্য আজ কাল তিনি প্রহ্লাদের তুলনায় স্পষ্টতই প্রদ্যুতের প্রতি পক্ষপাতিত্ব দেখান।এখন সে কথাটা এত বেশি স্পষ্ট হয়ে পড়ল যে তার মনে হল যেন বুকের মধ্যি দিয়ে একটা শেল এফোঁড় ওফোঁড় করে চলে গেল।<br />উত্তেজিত হয়ে সে বলল,“বাবা,তুমি যে চুরি করার কথা বলছ,চুরি আসলে করছে কে?আমি বলতে চাইছি,চুরি যদি কেউ করেছে তবে সে তুমি করেছ।একটা ছেলেমানুষকে তার দারিদ্র্যের সুযোগ নিয়ে আজকের দিনে মাত্র দশটাকা মাইনেতে তুমি খাটিয়ে নিয়েছ।রমেশকে তার প্রাপ্যের থেকে বঞ্চিত করে তুমি তার জীবনের সমস্ত আশা আকাঙ্ক্ষা আর স্বপ্নকে চুরি করেছ।চুরি নয়, ডাকাতি করেছ।জীবনে দু-টাকা বেশি রোজগারের জন্যে অন্যত্র সে যেতে চাইছিল।তুমি নানা ভীতি দেখিয়ে তাকে যেতে দিলে না।সে অবস্থাতে পালিয়ে যাওয়া ছাড়া তার আর কী উপায় ছিল?ভেবেছিলাম পৃথিবীতে ক্রীতদাসের যুগ কবে শেষ হল।কিন্তু সে আমার ভুল।আমাদের নিজেদের ঘরেই ক্রীতদাস আছে।তুমি নিজে চোর হয়ে এখন এক অসহায় ছেলের বিরুদ্ধে চুরির অভিযোগ আনাটা তোমার মুখে শোভা পায় না বাবা।বইতে ধনির দ্বারা দরিদ্রের শোষণের যে কথাগুলো লেখা আছে,তার এক জ্বলন্ত উদাহরণ হলে তুমি নিজে।যাই হোক,এখন কিন্তু তোমরা রমেশকে খুঁজে এনে তাকে কোনও শাস্তি দিতে পারবে না।কথা খারাপ হবে,আমি তোমাকে বলে রাখলাম।”<br />প্রহ্লাদ কথাগুলো বলেছিল।আর রাগে কাঁপতে কাঁপতে বাবা তার কথাগুলো শুনছিলেন।এখন তার কথাগুলো শেষ হতে না হতে তিনি তার গালে এক প্রকাণ্ড চড় মেরে বললেন,“দৈত্য কুলে তুমি বেশ,প্রহ্লাদ হয়ে দেখা দিয়েছ,না? আমার ধন সম্পত্তি যদি চুরি করে করা জিনিস হল,তবে তুই তার উপরে বসে বসে খাচ্ছিস কেন?আজই তুই আমার ঘর থেকে বেরিয়ে যা। ... প্রদ্যুৎ দেখছিস কী?এখনই গিয়ে ঐ খেতে না পাওয়া কুকুরটাকে খুঁজে পেতে বেঁধে নিয়ে আয়।সুপুরি গাছে বেঁধে চাবুক পেটা করে আমি ওর পিঠের ছাল-বাকল তুলব।কী খারাপ কথা হয়,দেখব।ঠোঁট চাপলে এখনও দুধ বেরোয় সে তার বাবাকে কিনা শোনায় সতর্কবাণী।”<br />প্রহ্লাদদের ঘরে একটা বড় ঘোড়া ছিল।প্রদ্যুৎ ঘোড়ায় চড়তে খুবই পাকা।সুন্দর পোশাক আসাক পরে সে যখন ঘোড়া ছুটিয়ে যায় দেখে মনে হয় বুঝিবা রাজকুমার যাচ্ছে।পথের পথিকরা ফিরে ফিরে চায়।বাবার কথাগুলো মাত্র সে ভেতরে গিয়ে সাজ পোশাক পরে হাতে চাবুক একটা নিয়ে বেরিয়ে এল।উঠোনে এক মুহূর্ত দাঁড়িয়ে প্রহ্লাদের দিকে বাঁকা চোখে চেয়ে কটাক্ষ-বাণ ছুঁড়ল। তারপরেই ঘোড়ার পিঠে এক লাফে উঠে পলাতক ক্রীতদাসের সন্ধানে বিদ্যুৎ বেগে ছুটে চলল।<br />প্রহ্লাদ দুপুরে ভাতটাত না খেয়ে শুয়ে থাকল।<br />বেলা পড়ে গেলেও প্রহ্লাদ শুয়েই রইল।বাইরে হঠাৎ হুলুস্থূলু শুনে কী হয়েছে দেখবার জন্য সে বেরিয়ে এল।বেরিয়ে দেখে প্রদ্যুৎ তার অভিযানে সফল হয়েছে।রমেশকে সে ধরে এনেছে আর তাই দেখবার জন্যে উঠোনে লোকজন ভিড় করেছে। প্রদ্যুৎ ইতিমধ্যে রমেশকে উত্তমমধ্যম শাস্তি নিশ্চয়ই দিয়েছে।তার সারা গায়ে এর দাগ পড়েছে।কিন্তু এর পরেও বাবা তাকে সুপারি গাছে বাঁধার হুকুম দিলেন।রমেশ বলির পাঠার মতো ভয়ে কাঁপছিল।প্রহ্লাদের চোখের সামনে সত্যি তাকে সুপারি গাছে বাঁধা হল।সে আর ধৈর্য ধরতে পারল না।বাবার কাছে গিয়ে বলল,“বাবা রমেশ দোষ একটা করেছে মানছি।কিন্তু সে পাঁচ বছর আমাদের ঘরে থেকে মানুষের মতো হয়ে গেছে।তোমার কি হৃদয় বলে কিছু নেই?যদি তুমি রমেশকে এখন কোনও শাস্তি দাও তবে জেনে নিও,আজ থেকে আমি আর তোমার ছেলে নই।এ ঘরে আর জল এক ফোঁটাও আর আমি ছোঁব না। না খেয়ে মরে যাব, তবু।<br />বাবার হুকুম পাওয়া মাত্র প্রদ্যুৎ চাবুকের কোপটা বসিয়েই দিল।সঙ্গে সঙ্গে রমেশ পশুর মতো আর্তনাদ করে উঠল। প্রহ্লাদ দৌড়ে ভেতরে গিয়ে আবার বিছানায় পড়ল।<br />পুরো তিনদিন কিচ্ছুটি না খেয়ে সে বিছানায় পড়ে রইল।অবশেষে সে অবশ্য অনশন ভাঙতে বাধ্য হল,কেননা সাথে করে মা-ও জল স্পর্শ বাদ দিয়েছেন।কিন্তু সেই ঘটনার পর বাবা আর দাদার সঙ্গে তার যে মনোমালিন্যের সূচনা হল জীবনে কখনো এর অন্ত পড়েনি।<br />কলেজে গিয়ে কম্যুনিস্ট পার্টিতে যোগ দিয়ে সে আরও একটা কাণ্ড করল।একবার বন্ধে ঘরে এসে সে বাবাকে বলল, “তুমি বেঁচে থাকতে জমি বাড়ি আমার আর দাদার মধ্যে ভাগ করে দেবে কি?”<br />সন্দিগ্ধ দৃষ্টিতে তার দিকে তাকিয়ে বাবা বললেন,“কেন? নিজের ঘর সংসার না হতেই তুই আলাদা হতে চাস নিকি? তোর মতলবটা কী?” <br />বাস্তববুদ্ধিহীন প্রহ্লাদ বলল,“আমি ব্যক্তিগত সম্পত্তিতে বিশ্বাস করি না।আমার ভাগের জমি বাড়ি আমি আধিয়ারদের মধ্যে ভাগ করে দিতে চাই।”<br />অট্টহাস্য করে বাবা বললেন,“পাগল আর কি!কেউ এসে কি গৃহস্থকে বলে কখনও,আপনি আমাকে সিন্দুকের চাবিটা দিয়ে খানিকক্ষণ চোখ বোজে থাকুন তো,আমি আপনার ঘর থেকে সোনাদানা চুরি করে নিয়ে যেতে চাইছি।এই বুদ্ধিতে তুই সংসারে করে খেতে চাইছিস,হ্যাঁ?যা করলি ভালোই করলি।আমার জমিজমার এক কণাও তুই পাবি না।সব আমি প্রদ্যুতের নামে লিখে রেখে যাব।<br />অবশ্য গুণাভিরাম হাজরিকা এই এক ব্যাপারে নিজের কথা মতো কাজ করেন নি।তাঁর মৃত্যুর পর দেখা গেল জমি জমা তিনি সবই দুই ছেলের নামে সমানে লিখে রেখে গেছেন।<br />প্রদ্যুৎ তখন পুলিশ সুপার।আর প্রহ্লাদ শিবসাগর জেলার কোনও এক ভেঞ্চার স্কুলের শিক্ষক।বাবার মৃত্যুর পরে পরেই সে নিজের ভাগের জমিজমা আধিয়ারদের মধ্যে ভাগ করে দিল।প্রদ্যুৎ তার ভাগের মাটি বিক্রি করে ডিব্রুগড়ে পাকা বাড়ি একটি সাজিয়ে তুলল। <br />অতীতের কথাগুলো আজ নতুন করে প্রহ্লাদের মনে পড়ছে।একই মা-বাবার দুটো সন্তান—অথচ তাদের আদর্শ ও অভীপ্সা ছিল কত আলাদা।প্রদ্যুৎ চাইছিল শুধু ধন,মান,ক্ষমতা,বিলাস সম্ভোগ।যেমনটি চায় লোকে তেমনটি সব কি আর পায়? প্রদ্যুৎ কিন্তু পেয়েছে।সে পুলিশের বড় সাহেব।বিরাট তার ঘর।উপচে পড়া বিলাস সামগ্রী।সুন্দরী পত্নী।কী নেই তার!আঙুলের মৃদুতম সংকেতে দশ-বারোটা সেপাই গৃহ ভৃত্যের মতো তার সেবা করবার জন্য তৈরি।প্রহ্লাদ সেসব কিছুই চায় নি।সে শুধু চাইছিল জীবনের কোনও এক মহৎ আদর্শের সাধনায় পুরো জীবন উৎসর্গ করতে।আর যেহেতু ত্যাগ ছাড়া কেউই আদর্শের সাধনা করতে পারে না সে জন্য সম্ভবপর সমস্ত ত্যাগ করতেও সে তৈরি ছিল।ত্যাগ নিশ্চয়ই সে করেছে।নিজের প্রতিভাকে কেবল বৈষয়িক স্বার্থের জন্যে কোনোদিন সে প্রয়োগ করেনি।নিজে বেছে নেওয়া পথে সে তাকে সমাজের কাজেই লাগিয়েছে। পৈত্রিক সম্পত্তির উপর সে সারাজীবন বসে খেতে পারত,কিন্তু সেটুকুও ত্যাগ করে সে দারিদ্র্যে আর দুঃখ বরণ করে নিয়েছে। কিন্তু সারা যৌবন আদর্শের সাধনাতে অতিবাহিত করে আর তার কী উপলব্ধি হচ্ছে?আর তার মনে কেন ক্লান্তি এসেছে? কেন আজ সে জগন্নাথ চৌধুরীর ফাঁদে নিজেই ধরা দিতে যাচ্ছে?<br />প্রদ্যুৎ জীবনে যা চেয়েছিল তাই পেয়েছে।সে সম্পূর্ণ!পরিতৃপ্ত।কিন্তু প্রহ্লাদ জীবনে যা চাইছিল,তাই পেয়েছে কি? আদর্শের সাধনা তাকে অবিমিশ্র আনন্দ দিতে পারল কি? কখনও কোনও মুহূর্তে সে অন্য এক জীবনের প্রতি প্রলুব্ধ হয় নি?<br />নিজেকে পরীক্ষা করে দেখার এক বড় সুযোগ প্রহ্লাদের হয়েছিল। প্রদ্যুৎ তখন যোরহাটের পুলিশ সুপার।প্রায় পাঁচ বছর দু-জনের মধ্যে দেখাদেখি দূরের কথা পত্রালাপ পর্যন্ত ছিল না।হঠাৎই একদিন প্রহ্লাদ প্রদ্যুতের থেকে একটা চিঠি পেল, “তোদের অনেকদিন দেখিনি।একবার দেখতে মন যাচ্ছে।আগামী জানুয়ারির ২১শে বাবার বাৎসরিক শ্রাদ্ধের দিন।তোরা সবাই আমাদের ঘরে কদিন থাকবি বলে আসবি। শ্রাদ্ধটা এক সাথে করব।”<br />প্রহ্লাদ কখনও মা-বাবার শ্রাদ্ধ করে না।কারণ সেসব সংস্কারে তার বিশ্বাস নেই।কিন্তু প্রদ্যুতকে দেখার খুব ইচ্ছে তার হল।হাজার হোক সহোদর ভাই।ললিতাও কোনও আপত্তি করেনি।সে বলল,“আর কিছু না হলেও দুদিনের জন্যে তুমি বিশ্রাম পাবে।দুবেলা দুটো খাবার জোটাতে যে অমানুষিক পরিশ্রম করছ,কোনোদিন না অসুখ করে বিছানায় পড় সেই চিন্তায় আমার ঘুম গেছে।”<br />প্রদ্যুতের ঘরে গিয়ে বিলাস সম্ভোগের আতিশয্যে তাদের দিশেহারা হবার উপক্রম হল।প্রদ্যুৎ ভোগী মানুষ।বিচিত্র সুখাদ্য তার জন্যে জীবনের আনন্দের এক প্রধান উৎস।দাসদাসী ঘেরা নবাবের মতো তার আরাম পুষ্ট জীবন।এমনি যে পায়ের জুতা দুটোও তার নিজেকে খুলতে হয় না।পুরো ঘরটাতে এক ক্লান্তিহর মধুর নীরবতা।ঘরে ঘরে দামী কোমল কার্পেট পায়ে হাঁটার মৃদুতম শব্দটাকেও শোষণ করে নেয়।সন্ধ্যাবেলা স্কচ-হুইস্কির গ্লাস হাতে নিয়ে প্রদ্যুৎ আরাম করতে বসে। রেডিওগ্রামে তখন বাজতে থাকে মোজার্টের সিম্ফনি বা রবীন্দ্রসঙ্গীত।প্রদ্যুতের স্ত্রীর দামী শাড়িতে আবৃত সুন্দর সোনালি শরীর প্রতি মুহূর্তে বিচ্ছুরণ করে মদির সুরভি।সৌন্দর্যের দীপ।ইন্দ্রিয় সঞ্জাত উত্তেজনার অতীন্দ্রিয় উত্তাপ—“Beautiful idle woman blossoming before him like flower of flesh.”<br />এক সপ্তাহ প্রদ্যুতের ঘরে থেকে প্রহ্লাদরা আবার নিজের দারিদ্র্যের মাঝে ঘুরে এল। <br />ঘরে যেদিন এল সেই সন্ধ্যায় বিছানায় শুয়ে শুয়ে প্রহ্লাদ কিছু একটা ভাবনায় তন্ময় হয়ে আছে দেখে ললিতা জিজ্ঞেস করল,“এত অন্যমনস্ক হয়ে কী ভাবছ?দুবার ডাকলাম,কানেই গেল না যে? দাদাদের বাসাতে এক সপ্তা ভোগ বিলাসের মধ্যে কাটিয়ে এসে এখন নিশ্চয়ই তুমি অনুতাপ করছ?ভাবছ যে তোমার জীবনটা বৃথাই গেল? ইচ্ছে করলে তুমিও তো এমন এক সুখী বিলাসী জীবন পেতে পারতে। হ্যাঁ কি না?”<br />“সে প্রশ্নটা আমি তোমাকেই করব বলে ঘরে ফিরে আসা অব্দি অপেক্ষা করছিলাম।” প্রহ্লাদ সস্নেহ দৃষ্টিতে ললিতার মুখে তাকিয়ে বলল,“দাদাদের বাসায় থাকার সময় বৌদি আমার মুখের সামনেই বলে ফেলেছিল,‘প্রহ্লাদ তুমি ললিতার অবস্থাটা কী করেছো দেখেছ?এ যুবতি বয়সে ওর যে হাড় মাস ক’টা গুনা যাচ্ছে।তার উপর যে কাপড় পরে আমাদের ঘরে এসেছে, সে তো আমাদের ঘরে কাজ করা বিহারি মেয়ে লোকটাও পরে না।”ললিতা আমি দেখছি শুধু শুধুই এক আদর্শের নামে এই দারিদ্র্য বরণ করে নিয়েছি।অহংকারের বেদীতে নিজের জীবনটা উৎসর্গ করেছি।কিন্তু তুমি নিজে কী পেলে?তোমার দিদিদের মতো ডাক্তার ইঞ্জিনিয়ারকে বিয়ে করলে না বলে আজ তোমার অনুতাপ হয় না?”<br />“হয় না।” ললিতা প্রহ্লাদের বিছানায় বসে তার চুলে আঙুল বুলিয়ে বললে,“কারণ দিদিরা ভালো খেতে পাচ্ছেন, ভালো পরতে পারছেন,মটর গাড়ি দৌড়চ্ছেন,ছেলেমেয়েকে দুন পাবলিক স্কুলে পড়াচ্ছেন।কিন্তু আমি যে জিনিস পেয়েছি,যা পেলে অন্য সব কিছুই তুচ্ছ হয়ে যায়,যা না পেলে অন্য সব পাওয়া অসার---সেটি তারা পান নি।”<br />“বাহ! বাহ! আকাশবাণী গুয়াহাটি কেন্দ্রের নাটকে যেন অভিনয় করছ।” প্রহ্লাদ ললিতাকে বুকের মধ্যে টেনে নিল, “আরও এক ধাপ এগিয়ে গিয়ে মৈত্রেয়ীর মতো বললে না কেন,‘যেনাহাং নামৃতস্যাম,কিমহং তেন কুর্য্যাম?’” সে দেব দুর্লভ বস্তুটি কী জানতে পারি কি?”<br />ললিতা প্রহ্লাদের বুকে মুখ লুকিয়ে বলল,“ নিশ্চয় পারো।সে বস্তুটা হল তোমার প্রেম। বিয়ের পনেরো বছর পরেও দিদিদের তাদের স্বামীরা দিনে দশবার এমন করে বুকে টেনে নেয় না। সব মানুষই দিনে দিনে মৃত্যুর দিকে এগিয়ে যায়;প্রতি মুহূর্তে তিলে তিলে তাদের মৃত্যু হয়।যৌবনের আবেগ,আদর্শপরায়ণতার অহংকার—এ সবই একদিন পরিণত হয় অতীতের ফেলে দেওয়া আবর্জনায়।কিন্তু তুমি আমাকে অবাক করে দিয়েছ।প্রতি ভোরেই তুমি নতুন করে জন্ম নাও।বেশিরভাগ লোকেরই জীবনে একবার মাত্র বসন্তকাল আসে।তারা জীবনে Renewal, Refreshment, Rebirth কী বস্তু দ্বিতীয়বার চিনতেই পারে না।কিন্তু তোমার আছে প্রতিদিনই নিজেকে নতুন করে সৃষ্টি করতে পারবার দুর্লভ ক্ষমতা।এইই হল অমৃত।আর যে মানুষ অমৃতের স্বাদ পেয়েছে একবার তার আর কোনও কিছুর প্রতি লোভ থাকে না।<br />প্রহ্লাদের ঠোঁটের হাসি হঠাৎ মিলিয়ে গেল।ললিতার পিঠে হাত বুলিয়ে দিয়ে সে গম্ভীর স্বরে বলল,“ললিতা তুমি বোধহয় নিজেকে মোহাবিষ্ট করছ,প্রতারণা করছ।আজ আমার কি মনে হচ্ছে জানো?যে আদর্শে আমি নিজেকে জীবনের সব সুখ –স্বাচ্ছন্দ্যের থেকে বঞ্চিত করেছি,আর তোমার মাথাতেও দারিদ্র্যের দুর্বহ বোঝা তুলে দিয়েছি,সে আদর্শকে বাস্তবে রূপায়িত করবার জন্য বাস্তবে আমি কিছুই করি নি।জীবনটা শুরু করেছিলাম মার্ক্সবাদী বিপ্লবী হয়ে।কিন্তু আমার সে বিপ্লবের স্বপ্ন আজ কোথায় গেল? দু-পা এগোতে না এগোতে আমার ক্লান্তি এল।আর আজ যে সংগ্রাম করছি সে শুধু আমার নিজের বেঁচে থাকার সংগ্রাম। যে সংগ্রাম মোটে বা রিকশাওয়ালা একজনও করছে।”<br />“মিথ্যে বলে অহেতুক নিজেকে শাস্তি কেন দাও?” ললিতা মাঝে ঢুকে বলল,“পৃথিবীর আর কেউ না জানলেও আমি তো অন্তত জানি যে তুমি অন্তত প্রতিবাদের স্ফুলিঙ্গ একটা হলেও জ্বালিয়ে রেখেছ।অন্যায়ের সাথে আপোস করতে অস্বীকার করে ন্যায়ের আদর্শের পুজো করছ।আর কিছু না হলেও অন্তত একটা স্বপ্নকে বাঁচিয়ে রেখেছ।পৃথিবীতে এইটুকুনই বা কজনে করে?হতে পারে বর্ষার ভরা নদীর তুলনায় তুমি বৃষ্টির জলবিন্দু মাত্র।কিন্তু প্রকৃতির বিচারে সে জলবিন্দুও মূল্যহীন নয়।মানুষ কাঠের মূল্য দেয়,ফুলের মূল্য দেয়,ফলের মূল্য দেয়---কিন্তু গাছের পাতা মানুষের চোখে সম্পূর্ণ মূল্যহীন।অথচ হাজারো বছর ধরে এই গাছের পাতাও নিজে পচে মাটিকে উর্বর করে।নতুন জীবনের জন্য জমি তৈরি করে।ইতিহাস তো আর কজন বীরের সৃষ্টি নয়,যদিও তাদের নামই ওখানে লেখা মেলে।নীরবে সবার নজরের অলক্ষে পচা গাছের পাতার মতো কোটি কোটি অনামা নগণ্য মানুষ যদি নিজের নীরব আত্মদান আর সহজ কাজ দিয়ে পৃথিবী উর্বর করে না রাখত, তবে সে কবেই মরুভূমিতে পরিণত হত।জীবনে মানুষের কখনও পুরস্কার,প্রতিদান আর স্বীকৃতির আশাতে কাজ করা উচিত নয়। <br />ললিতাকে বুকের মাঝে নিয়ে বেশ কিছুক্ষণ প্রহ্লাদ নীরব আর নিশ্চল হয়ে পরে রইল।আবেগের আবেশ নেমে যাবার পর বলল,“তোমার তো খুব অহংকার জীবনে কখনও মিথ্যে বল নি।কিন্তু আজ বললে।আমি নিজেকে কখনও প্রতিদিন সৃষ্টি করিনি। সেটি করে আসছ তুমি। ওয়ার্ডসওয়ার্থ নিশ্চয় তোমার কথা ভেবেই লিখেছিলেন <br /> A perfect woman nobly planned<br /> To warn, to comfort and command;<br /> And yet a spirit still and bright<br /> With something of angelic light.<br />বাংলার কবি বুদ্ধদেব বসুও লিখেছেন,‘দিলে তুমি দিতে পারো ঈশ্বরেরও বেশি।’একজন ভালো মহিলা যে এক একটা মানুষের জীবনে কী মিরাকল ঘটাতে পারে,সে কথা আমার মতো এক ভাগ্যবানের বাইরে আর কে বুঝবে?তবুও ললিতা, মাঝে মাঝে আমার মনে প্রচণ্ড অপরাধ বোধ হয়।তুমি আমার তথাকথিত আদর্শের নামে মার্টিয়ারডম বরণ করে নিয়েছ।কিন্তু আমি ভাবি,আমি আসলে চেকভের ‘Uncle Vaniya’ নাটকের সেই লেখক নয় তো?সেই লেখক গোটা জীবন ধরে একটা বই লেখার নামে স্ত্রীর মাথায় দুর্বহ দারিদ্র্য আর দুঃখকষ্টের জীবন তুলে দিয়েছিল।স্ত্রীও ভাবছিল যে প্রতিভাবান স্বামীর সাধনাকে সফল করে তুলবার জন্য এটুকু ত্যাগ স্বীকার তার পবিত্র কর্তব্য। কিন্তু শেষে দেখা গেল মানুষটার অণুমাত্র প্রতিভা ছিল না।পুরো জীবন জুড়ে সে সৃষ্টি করল মাত্র কিছু আবর্জনা।অথচ তার জন্যই এক মহিলার গোটা জীবন নষ্ট হয়ে গেল।তুমি কেমন করে বলতে পারো যে আমিও ঠিক তাই করছি না?”<br />ললিতা স্বামীর আলিঙ্গন থেকে নিজেকে মুক্ত করে বিছানায় বসে বলল,“আমি সবসময়েই বলে আসছি না যে তুমি একটা মেসোকিস্ট। আবোলতাবোল বকা এখন বাদ দাও।আমার রাঁধতে যাবার সময় হল।দাঁড়াও তোমার প্রথম প্রশ্নটা ছিল, “আমরা দাদাদের ঘর থেকে কী শিক্ষা নিয়ে এলাম? তুমি কি বলছ এ নিয়ে?”<br />প্রহ্লাদ নাটকীয় ভাবে বলল,“দাদার সফলতার চে’ আমি আমার ব্যর্থতাকে বারবার বরণ করে নেব।স্থূল ভোগ আর ঐশ্বর্যের সেই কারাগারে মানুষের স্বপ্ন আর স্বর্গীয় অতৃপ্তির তিলে তিলে মৃত্যু ঘটে।সে ক্ষয়ে ক্ষয়ে শেষ হয়ে যায়।আমি মুক্ত পথিকের মৃত্যু বরণ করতে চাই।কারাগারের কয়েদীর মৃত্যু নয়।” <br /><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEikhZroez0YOz9fSzpAwSiS6V0UH6PYM_dIHSuVuSEEUlw3NwkldkLoFoJCNJzy1f0hGyZRuDD_rFJJlE8tO2DLUrNi85aaIBJTSPZRq1GaN14PyRN57afEMnJjOQSZoi8cJ7CHnlezU6huMExtC24SGnrn6a5fFSoI7Oz46M4DBGI2d7oTcNb4K2BI=s1395" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1395" data-original-width="992" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEikhZroez0YOz9fSzpAwSiS6V0UH6PYM_dIHSuVuSEEUlw3NwkldkLoFoJCNJzy1f0hGyZRuDD_rFJJlE8tO2DLUrNi85aaIBJTSPZRq1GaN14PyRN57afEMnJjOQSZoi8cJ7CHnlezU6huMExtC24SGnrn6a5fFSoI7Oz46M4DBGI2d7oTcNb4K2BI=s320" width="228" /></a></div><br /><p style="text-align: justify;"><br />বিছানায় শুয়ে শুয়ে কেবল দিবাস্বপ্ন দেখে থাকলেই বা নিজের সঙ্গে নিভৃত আলাপ করে থাকলে প্রহ্লাদের পেটের ভাত জোটে না।বিকেল হতেই তাকে কাজে বেরিয়ে যেতে হল।জগন্নাথ চৌধুরী আরও দুদিন পরে আসবে।কোনও একটা সিদ্ধান্ত নেবার জন্য তার হাতে এখনও অনেক সময় আছে।তার উপর তার ভাগ্য ভালো যে ললিতা কালকের প্রসঙ্গ এখনও উত্থাপন করে নি।বেচারি মনে হয় কথাটা ভুলেই গেছে।<br /> অফিসে সম্পাদক বললেন,“ইন্ডিয়ান সায়েন্স কংগ্রেসের আগামী বছরের অধিবেশন গুয়াহাটিতে বসার কথা আছে। অভ্যর্থনা সমিতির সম্পাদক ড০অরুণ চৌধুরী আমাকে অল্প আগে ফোনে বললেন,সে সম্পর্কে বুঝি কি একটা খবর দেবার আছে কালকের কাগজে না গেলেই নয়।আমি আপনাকে তাঁর ওখানে পাঠিয়ে দেব কথা দিয়েছি।যান তো,চট করে ওঁর ওখান থেকে গিয়ে আসুন।<br /> ড০চৌধুরী গুয়াহাটি বিশ্ববিদ্যালয়ের পদার্থ বিজ্ঞান বিভাগের অধ্যাপক।জালুকবাড়ি থাকেন।বিকেল চারটা নাগাদ প্রহ্লাদ গিয়ে ওর ঘরে পৌঁছল।তাকে বসতে দিয়ে ড০চৌধুরীর স্ত্রী বললেন,“আপনাকে অল্প বসতে হবে।উনি পুজোয় বসেছেন।”<br /> “পুজোয় বসেছেন?” প্রহ্লাদ অবাক হয়ে জিজ্ঞেস করল, “এ বিকেল বেলা পদার্থ বিজ্ঞানের অধ্যাপক ল্যাবরেটরিতে না থেকে পুজোয় বসেছেন?” <br /> ড০চৌধুরীর স্ত্রী অপ্রসন্ন হয়ে মুখে বললেন,“পদার্থ বিজ্ঞানের অধ্যাপক হলেও তিনি মানুষ,জানোয়ার তো নন।পদার্থ বিজ্ঞানের অধ্যাপক হলেন বলেই কি জীবন থেকে গুরু গোস্বামীদের বাদ দিতে হবে?আপনাকে ঘণ্টা খানিক বসতে হবে।না হলে ঘুরে ফিরে ঘণ্টা খানিক পরে আসতে পারেন।” <br /> প্রহ্লাদের যাবার জায়গা ছিল না।সে বসে রইল।বসে বসে আধা ঘণ্টা খানিক পরে তার বেজার লেগে গেল।এক ঘণ্টা পরে যখন তার ধৈর্যচ্যুতি ঘটার উপক্রম হয়েছিল,ঠিক সেই সময় ড০ অরুণ চৌধুরী বেরিয়ে এলেন।তাঁর পরনে একটা ধুতি, খালি পা,খালি গায়ে একটা চাদর,আর কপালে ছাইয়ের এক মস্ত ফোঁটা।প্রশান্ত সহাস্য মুখে তিনি বললেন,“ক্ষমা করবেন, আপনাকে অনেকক্ষণ বসিয়ে রাখলাম। আমি এসময় রোজই ‘বাবা’র পূজাতে বসি।” <br /> প্রহ্লাদ কোনও কিছুই না জানার ভান করে বলল, “কোন বাবা?” ড০চৌধুরী চোখ দুটো মুদে বিড়বিড় করে কোনও এক নাম স্মরণ করলেন।তারপর বললেন,“গেল বছর হায়দ্রাবাদে বিজ্ঞান কংগ্রেসের অধিবেশন বসেছিল।সেখানে গিয়েই ঘটনাচক্রে বাবার সঙ্গে সাক্ষাৎ হল।ওসমানিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ের এক অধ্যাপকের সৌজন্যে।ভগবানের অপার করুণা প্রহ্লাদবাবু, সেই সাক্ষাৎ আমার জীবনের গতি একেবারে পালটে দিল।আজ আমি অন্তরে যে শান্তি অনুভব করছি তাকে আমি ভাষায় বোঝাতে পারি না।আপনাকে বলি,পারলে আপনিও একবার গিয়ে বাবার আশীর্বাদ নিয়ে আসবেন। জীবনে যে শান্তি পাবেন—এর কোনও তুলনা নেই।<br /> প্রহ্লাদ বলল,“ড০চৌধুরী আপনি শান্তি পেয়েছেন শুনে ভালো লেগেছে।আমার যদি জীবনে কখনও শান্তির প্রয়োজন পড়ে তখন আপনার উপদেশ স্মরণ করব।কিন্তু আপাতত বাবার সম্বন্ধে আপনাকে দুটো প্রশ্ন করি,অবশ্য আমার কৌতূহলটা নেহাতই সাংবাদিক সুলভ।মূলত কী কী কারণে বাবা আপনাকে আকর্ষণ করলেন?তাঁর চরিত্র মাহাত্ম্য,ব্যক্তিত্ব,ধর্মজ্ঞান না আর কিছু?”<br /> ড০ চৌধুরী ভাবলেন প্রহ্লাদ বোধ হয় ‘বাবা’র প্রতি আকৃষ্ট হতে শুরু করেছে।‘বাবা’র জন্য আরেকজন ভক্ত সংগ্রহ করতে পারার সম্ভাবনা দেখে তিনি হঠাৎ উৎফুল্ল হয়ে উঠলেন।পরম উৎসাহে বলতে শুরু করলেন,‘চরিত্র মাহাত্ম্য বা ব্যক্তিত্বটা নিশ্চয়ই আছে।কিন্তু আরও হাজারজন মানুষেরও সেটা থাকতে পারে।কিন্তু বাবার প্রধান আকর্ষণ এটাই যে ‘ভগবানে’র পূর্ণ অবতার।আজকের এ চরম সংশয়বাদ আর অবিশ্বাসের যুগে শুধু চরিত্র মাহাত্ম্যে মানুষকে ঈশ্বরের পথে আকর্ষণ করা যায় না। পৃথিবীর থেকে দিব্য শক্তি এখনও সম্পূর্ণ বিলুপ্ত হয় নি,এক একজন অবতারী পুরুষের মধ্যে তার পূর্ণ প্রকাশ ঘটে---মানুষকে সে কথা প্রমাণ করে দেখাতে হবে।এমনকি যিশুখ্রিস্টও মানুষকে ঈশ্বরের পথে টানতে মিরাকলের আশ্রয় নিয়েছিলেন।বাবার মধ্যে আমি সেই দিব্য-শক্তির পূর্ণ প্রকাশ দেখলাম।শূন্যে হাত মেলে তিনি যখন বিভূতি সৃষ্টি করে দেখালেন।আমরা সবাই তাকিয়ে থাকতে থাকতেই যখন বাবার উপর পুষ্পবৃষ্টি হল।শূন্য থেকেই দশটা হাতঘড়ি বের করে উপহার দিলেন।তখন এমন কোনও নরাধম থাকতে পারে কি---যার মাথা এ সাক্ষাৎ মানব দেবতার চরণে আভূমি নত না হবে?আমার মনের সমস্ত সন্দেহ আর অবিশ্বাস মুহূর্তে মিলিয়ে গেল,ঠিক যেমন করে সূর্যোদয়ের সঙ্গে সঙ্গে রাতের অন্ধকার মিলিয়ে যায়।ঈশ্বরহীন হৃদয় মরুভূমির বাইরে আর কিছু নয় প্রহ্লাদবাবু।আপনি যদি ঈশ্বরকে পেতে চান,তবে অবিশ্বাসী আর সংশয়বাদী এই বিশ শতকেও মিরাকল খুঁজে পেতে চান তবে একদিনও দেরি না করে একবার বাবার দর্শন করে আসুন গে। আমার কথার হাতে হাতে প্রমাণ পাবেন।” <br /> প্রহ্লাদ মুহূর্ত খানিক নীরব রইল।ড০ চৌধুরী ভাবলেন,তাঁর কথাগুলো ইতিমধ্যে প্রহ্লাদের উপর মন্ত্রশক্তির মতো কাজ করতে আরম্ভ করেছে।অসমে বাবার ভক্তের সংখ্যা আরেকজন নিশ্চয়ই বাড়ল।প্রহ্লাদ হঠাৎ বলে উঠল,“ড০ চৌধুরী আমিও মিরাকলে বিশ্বাস করি।আমি নিজের চোখে মিরাকল দেখেছি।আর সে মিরাকল যে মানুষ করেছে আমি তাঁকে সহস্রবার প্রণাম করি।”<br /> ড০ চৌধুরী উচ্ছ্বসিত হয়ে বললেন,“আমি আপনাকে দেখেই বুঝেছি প্রহ্লাদবাবু,আপনি নিশ্চয়ই একজন আধ্যাত্মবাদী ভক্তি পরায়ণ মানুষ।আপনি সাধারণ মানুষ নন।বলুন তো বলুন,আপনার গুরু কে? কী কী মিরাকল আপনি দেখেছেন? এসব কথা শোনাও পুণ্যের কাজ।” <br /> “আপনি ঠিকই বলেছেন ড০ চৌধুরী।” প্রহ্লাদ শান্তভাবে বলল,“আমি অজস্র মিরাকল দেখেছি আর শুনেছি। আমরা যে দুজন মিরাকলের কথা বলে বলে এখন বসে আছি ঠিক এখন আমেরিকা যুক্তরাষ্ট্রের মহাকাশযান জুপিটার কোটি কোটি মেইল অতিক্রম করে বৃহস্পতির আকাশমার্গে গিয়ে প্রবেশ করছে।আর কবছরের মধ্যে সে সৌরজগৎ পার করে মহাকাশে যাত্রা করবে। আমাদের পৃথিবী এক বিশ্বের ক্ষুদ্রাতিক্ষুদ্র গ্রহ; এই গ্রহের পিঠে বসে অণু পরিমাণ এই মানুষ নামের জীবটা কোটি কোটি আলোকবর্ষ দূরের মহাকাশের স্বরূপ সন্ধান করছে---এর চে’ বড় মিরাকল কিছু আছে কি?ঠিক এই মুহূর্তে পৃথিবীর শ’ শ’ গবেষণাগারে জেনেটিক্স বা প্রজনন-তত্ত্বের বিষয়ে এমন কতকগুলো অবিশ্বাস্য গবেষণা হচ্ছে যার ফলে মানুষ প্রাণ সৃষ্টির প্রক্রিয়াতেও হস্তক্ষেপ করতে পারবে আর নিজের ইচ্ছে অনুযায়ী নতুন নতুন জীব সৃষ্টি করতে পারবে। এর চেয়ে বড় মিরাকল কী আছে? পৃথিবীর শত শত গবেষণাগারে কৃষি বিজ্ঞানীরা আজ অধিক ফসল দিতে পারা বিচিত্র শস্যের বীজ উদ্ভাবন করছেন। যা না করলে পৃথিবীর কোটি কোটি মানুষ ইতিমধ্যে দুর্ভিক্ষের মুখে পড়ত।হাজার হাজার বছর ধরে কত সব কালান্তক বীজাণুর হাতে মানুষ পরাজিত হয়ে আসছিল আর রোগ যন্ত্রণার কাছে অসহায় আত্মসমর্পণ করে আসছিল। কোনও বাবার মন্ত্রের প্রভাবে সেসব রোগ এক এক করে পৃথিবী থেকে বিদেয় নেয় নি।মানুষের পরম শত্রু সে সব রোগ পরাজিত হয়েছে বিজ্ঞানীর গবেষণাগারে। এর চে’ বড় মিরাকল আর কিছু আছে কি?” <br /> ড০ চৌধুরীর মুখের প্রশান্তি হঠাৎ অন্তর্হিত হল।তিনি ক্রুদ্ধ হয়ে জিজ্ঞেস করলেন,“আপনার লেকচার ছাড়ুন প্রহ্লাদবাবু! কী বলতে চাইছেন,তাই বলুন।”<br /> প্রহ্লাদ শান্তভাবে বলল,“ড০ চৌধুরী আমি এটাই বলতে চাইছি যে আপনি দেখার চে’ বড় মিরাকল আমি দেখেছি। আর যে মানুষ এই মিরাকলটা সম্ভব করে তুলেছে,আমি তাকে হাজার বার প্রণাম করি। নবজাগরণের উজ্জ্বল প্রভাতে ইউরোপ এই মানুষকে আবিষ্কার করেছিল :What a piece of work is a man! How noble in reason! How infinite in faculty! In form, in moving, how express and admirable! In action, how like an angle! In apprehension, how like a god! The beauty of the world! The paragon of animals!” ত্রিশ হাজার বছর ধরে দেবতার সাহায্যে মানুষ যে কাজ করতে পারে নি,নিজের প্রকৃত মহত্ব আবিষ্কারের মাত্র তিনশ বছরের মধ্যে ইউরোপের লোক তারচেয়ে হাজারগুণ বেশি অসাধ্য সাধন করেছে।আজ মহাকাশের বুকে অনন্তের প্রান্তসীমাতে সে মানুষ দাঁড়িয়ে ঘোষণা করছে : I am God! আর আপনি? যে মন্ত্রের বলে মানুষ একটা একটা করে প্রকৃতির সমস্ত রহস্য উন্মোচিত করে দেবতার মতো শক্তির অধিকারী হল সেই মন্ত্রই আপনাকে বিন্দু মাত্র বিস্মিত আর আকৃষ্ট করে না। সে মন্ত্রের সাধনায় জন্য আপনি মোটেও অনুপ্রাণিত বোধ করেন না। আপনি ল্যাবরেটরিতে বসে বসে গবেষণা করার বদলে ঘরে বসে জপ করছেন কিনা কেবলই ‘বাবা’র নাম। আধুনিক জ্ঞানবিজ্ঞানের চর্চার জন্য প্রতিষ্ঠিত এই বিশ্ববিদ্যালয়ের নেতৃত্বের ভার পড়েছে আপনার মতো মানুষের হাতে। দেশের জন্য এর চেয়ে বড় দুর্ভাগ্যের কথা আর কিছু হতে পারে কি?”<br /> প্রহ্লাদ যাবার জন্য তৈরি হল।<br /> ড০ চৌধুরী রাগে কাঁপতে কাঁপতে বললেন,“আপনার ভাগ্য ভালো যে আজ আপনি আমার ঘরে অতিথি।না হলে আমি আপনার মদগর্বী কথার উপযুক্ত প্রত্যুত্তর দিতাম।আপনার মতো ব্লেকমেইলার জার্নালিস্ট অনেক দেখেছি।নিজে যে সব কথা বুঝেন না সেসব কথায় এরকম নাক গলাতে গেলে কখনও কিন্তু কোথাও আপনাকে অপমানিত হতে হবে।আপনার বিষয়ে লোকে কী ভাবে আপনি মনে হয় সেইসব কথা জানেন না।জানলে এরকম সাধুতা আর পাণ্ডিত্য জাহির করে ফিরতেন না।”<br /> প্রহ্লাদ নম্র ভাবেই জিজ্ঞেস করল,“আমার সম্বন্ধে লোকে কী ভাবছে অনুগ্রহ করে বলবেন কি?”</p><p style="text-align: justify;">ড০ চৌধুরী বললেন,“নিশ্চয়ই বলে দেব।গুহায়াটিতে শুধু আপনারটাই খবরের কাগজ নয় বুঝলেন?বাকি খবরের কাগজ আপনার সম্পর্কে কী লেখে দেখেন নি?আপনি একজন টাইম সার্ভার আর ব্লেকমেইলার।এক সময়ে আপনি ছিলেন একজন মার্ক্সিস্ট বিপ্লবী।সেই মানুষটা এখন হল গিয়ে এক বুর্জুয়া কাগজের সাংবাদিক।খবরের কাগজে আপনি সারা রাজ্যের লোককে চোর বলে বেড়ান।কিন্তু তলায় তলায় কী করছেন?ব্লেকমেল করে টাকা যোগাড় করছেন।সরকার থেকে চুপি চুপি নানা অনুগ্রহ বাগাচ্ছেন। কিন্তু মানুষের চোখে আর কতদিন আপনি এভাবে ধূলি দেবেন? যান! যান! আর বেশি দিন নেই। আপনার আসল স্বরূপ সমানে বেরিয়ে যাবে।”<br /> বজ্রাহত মানুষের মতো প্রহ্লাদ খানিকক্ষণের জন্য স্তম্ভিত হয়ে গেল।তারপর প্রকৃতিস্থ হয়ে সে হাসি একটা ফুটিয়ে তুলে বলল,“নমস্কার ড০ চৌধুরী আপনার অনেক সময় নষ্ট করল।এখন বিদায় নিই।” যে উদ্দেশ্যে সে ড০ চৌধুরীর কাছে এসেছিল তা একেবারেই ভুলে গেল।<br /> টাইম সার্ভার! ব্ল্যাকমেইলার! প্রহ্লাদের মনের মধ্যে ড০ চৌধুরীর সেই নিষ্ঠুর শব্দ ক’টি বার বার প্রতিধ্বনিত হতে শুরু করল।মানুষের ঈর্ষা এবং ঘৃণার সঙ্গে সে ভালোই পরিচিত। গুয়াহাটি তথা অসমের পুরো বৌদ্ধিক পরিবেশটাই নানা কারণে এমনভাবে দূষিত হয়ে গেছে যে এখানে মানুষ প্রতিটি শ্বাস-প্রশ্বাসের সঙ্গে ঈর্ষার বিষবাস্প সেবন করতে হয়।এর কারণও সে জানে না নয়।সমাজের মঙ্গলের জন্য চিন্তা করা অনেক শিক্ষিত আর চিন্তাশীল মানুষ এখন অসমেও অনেক বেরিয়ে এসেছে। কিন্তু তারা কাজ করবার পথ খুঁজে পাচ্ছে না।তরঙ্গ মুখর কর্ম প্রবাহে ঝাঁপিয়ে পড়তে পারলে তাদের মানসিক শক্তি আর প্রতিভা সমাজে যে কৃষ্টি-শীল বিপ্লবের সৃষ্টি করতে পারত তাই করার সুযোগ না পেয়ে তারা এখন সে শক্তিকে প্রয়োগ করছে পারস্পরিক চরিত্রহননের ধ্বংসলীলায়।এজন সেজনকে কল্পনা করে সামাজিক প্রগতির প্রতিবন্ধক বা শত্রু রূপে।গার্হাট হপটমান ঠিক এরকম চরিত্রগুলোকে নিয়েই রচনা করেছিলেন তাঁর ‘নির্জন জীবন’ নামের বিখ্যাত নাটক। সে সময়ের জার্মানিতে তিনি যেসব আদর্শবাদী অথচ স্পর্শকাতর আর দুর্বল চরিত্রের তরুণদের দেখা পেয়েছিলেন,এক করুণ বিচ্ছিন্নতাবোধ যে সব তরুণদের মনে এক গভীর আধ্যাত্মিক শূন্যতার সৃষ্টি করে তাদের নিঃসঙ্গ করে তুলেছিল অসমেও আজ তেমনি একদল আদর্শবাদী অথচ কর্ম বিমুখ তরুণের সৃষ্টি হয়েছে।তারা এজন সেজনকে পীড়ন করে খুব সম্ভব এই আত্মপ্রসাদ লাভ করছে যে তারা সমাজের শত্রু নিপাত করছে।মানুষের প্রগতির পথ সুগম করছে। ভলতেয়ার লিখেছিলেন,“ ঈশ্বর যদি নেই তবে মানুষের তাঁকে আবিষ্কার করে নিতে হবে।”এসব লোকেও বোধহয় ভাবে যে কারও বিরুদ্ধে যদি বদনাম রটাবার কোনও কারণ নেই তবে প্রয়োজনে তেমন এক কারণ আবিষ্কার করে নিতে হবে।প্রহ্লাদ সেসব কথা বোঝে না,সে জন্য সে কারও বিরুদ্ধে নিন্দা বা ঈর্ষায় বিচলিত হয় না।তবু সেও রক্ত মাংসের এক দুর্বল মানুষ।কখনও মানুষের নিন্দা বা ঈর্ষার বিষক্রিয়া এত তীব্র হয় যে সে দস্তুর মতো ভীষণ যন্ত্রণা অনুভব করে। এক প্রচণ্ড নিঃসঙ্গতা বোধ তাকে দুর্বল করে তুলে।<br /> আজও তার এমনি এক অবস্থা হল।ড০ চৌধুরীর কথাটাই তাকে শেলের মতো বিঁধতে থাকল।নিজের মানসিক যন্ত্রণার কারণ বিশ্লেষণ করে সে হঠাৎ একবার অনুভব করল যে তার মনেও হয়তো এক গোপন অপরাধ বোধ আছে।সে সত্যিই কি একদিক থেকে বলতে গেলে ‘টাইম সার্ভার’ই নয়?যৌবনের শুরুতে যে পতিত সমাজ ব্যবস্থার বিরুদ্ধে সে বিদ্রোহ করার সংকল্প নিয়েছিল,সমাজকে ভেঙে গুড়িয়ে সে এক নতুন সমাজ সৃষ্টি করার স্বপ্নে দেখেছিল,আজ জীবিকার তাড়নাতে সে বুঝি সেই সমাজ ব্যবস্থারই ক্রীতদাস হয়ে কাজ করে নি?আদর্শের জন্য সে বুঝি নিজের সর্বস্ব ত্যাগ করতে পেরেছে?পারে নি।বরং একটু একটু করে সে শত্রুর সঙ্গে আপোস করেছে আর নিজের প্রতিটি স্খলনকে সে র্যা শনেলাইজ করার চেষ্টা করছে।নির্মল বিবেকের বর্মে সে নিজেকে সম্পূর্ণ আবৃত করতে পারে নি।ফলে তার অনাবৃত দুর্বল স্থানে এসে লেগেছে নিন্দুক আর সমালোচকের বিষাক্ত তীর।তার কলজে চিরে ফোয়ারার মতো রক্ত বেরোচ্ছে।প্রতি মুহূর্তে নীরব যন্ত্রণায় সে কাৎরাচ্ছে।কোনও নিন্দুক তার প্রকৃত শাস্তিদাতা নয়।তার যন্ত্রণার কারণ হল নিজের অপরাধী বিবেক।নিন্দুকের বিরুদ্ধে তার কোনও অভিযোগ নেই।তার মনে শুধু একটাই দুঃখ যে যে সব লোক তাকে সমালোচনার বিষবাণে ক্ষতবিক্ষত করছে,সেসব লোকেরও তাকে সমালোচনা করবার কোনও নৈতিক নেই।জীবিকার জন্য যেমন সে এই সমাজব্যবস্থার দাসত্ব করছে তারাও ঠিক তাই করছে। অথচ নিতান্ত মামুলি কারণে তারাও তাকে সমালোচনা করবার সুযোগ পেয়েছে যে সুযোগের থেকে সে বঞ্চিত।বেরিয়ে আসুক সেই সমালোচক বিবেক যার নির্মল।যে সর্বত্যাগী।বিপ্লবের দুর্গম পথে পথ চলতে পা দুটো রক্তাক্ত আর ক্ষতবিক্ষত।তার অভিশাপ বাণী সে আশীর্বাদ বলে মাথা পেতে নেবে।<br /> পানবাজারে বাসের থেকে নেমে প্রহ্লাদ ঘরে না গিয়ে প্রভাত বরুআর ঘরের দিকে পা বাড়াল।প্রভাত আরেকটা কাগজের সাংবাদিক।প্রহ্লাদের একমাত্র ঘনিষ্ঠ বন্ধু।প্রহ্লাদ আজ অনেকদিন তার দেখা পায় নি।প্রভাত প্রহ্লাদকে দেখে অবাক হয়ে জিজ্ঞেস করল,“কীরে প্রহ্লাদ!আজ দেখছি অমানিশায় চাঁদ উঠল।খবর কী?”<br /> “খবর এটাই যে আমি এখন ব্ল্যাক মেইলার।” প্রহ্লাদ চেয়ার একটাতে ধপাস করে বসে বলল।<br /> চেয়ারে বসতেই টেবিলে রাখা বইটার দিকে চোখ পড়ল।কভারে অত্যন্ত কামোদ্দীপক ভঙ্গির এক নগ্নিকার ছবি। ইংরাজি পর্ণগ্রাফি Sensuous Women । প্রভাত লজ্জা পেয়ে তাড়াতাড়ি বইটা সেলফে রেখে বলল,“তুমি এমন অতর্কিতে এসে পড়লে যে বইটা লুকোবার সময়ই পেলাম না।মিথ্যে বলে লাভ কী ভাই,আমি এই সব বই পড়ে বেশ আনন্দ পাই।”<br /> “লুকোতে হবে কেন?” প্রহ্লাদ সহজে মুখে হাসি একটা এনে বলল,“আমি কি তোমার কথা জানি না নিকি?তুমি বাইরে মরুভূমি ভেতরে রসের ফল্গুধারা।তা তুমি এই বয়সেও অবিবাহিত মানুষ।এই সব বই পড়ে থাক।বেশ তো।কিন্তু তুমি অন্তত এই বাহাদুরি করতে পারবে না যে অসমে পর্ণগ্রাফির বিগেস্ট কালেকশনটা তোমারই আছে।” <br /> “কার আছে?” প্রভাত মিকচার সিগারেট একটা পাকাতে শুরু করে প্রশ্ন করল। <br /> “ড০ অরবিন্দ বরুআর।”নামটা উচ্চারণ করেই প্রভাতের মুখে ফুটে উঠা প্রতিক্রিয়া উপভোগ করে প্রহ্লাদ একটা মুচকি হাসি হেসে নীরব হয়ে রইল।<br /> প্রভাত অবিশ্বাসের সুরে বলল,“কী বলছ?সেই ষাট বছরের বৃদ্ধ আমাদের সবার ‘স্যর’! রাতের গভীর নিদ্রাতে যে মানুষটি শিলালিপি,তাম্রলিপি আর প্রাচীন মুদ্রার বাইরে কিছু স্বপ্ন দেখেন না,যে মানুষটাকে... যে মানুষটাকে আমরা আদর্শ নৈতিক চরিত্রের জীবন্ত প্রতিমূর্তি বলে ভাবি!”প্রভাতের মুখের কথা কেড়ে নিয়ে প্রহ্লাদ বলল,“ প্রাচীন গ্রিসে ইস্কাইলাসের নাটক অভিনীত হবার সময় নৈতিক সততার গুণ ব্যাখ্যা করে কোনও অভিনেতা কোনও একটা সংলাপ বললেই যেমন দর্শকের চোখ আপনা আপনি দর্শক আসনে বসা এরিস্টাইডিসের মুখের দিকে গেছিল ঠিক তেমনি আদর্শের প্রসঙ্গ উঠলেই প্রথমে যে মানুষটির কথা আমাদের মনে আসে...”<br /> “সেই ড০ অরবিন্দ বরুআ এ বয়সে পর্ণগ্রাফি পড়েন? আমি বিশ্বাস করি না।” <br /> “এমন কি বড় কথা হল?” নাটকীয় ভঙ্গি ছেলে প্রহ্লাদ বলল,“এই সহজ কথাটা তুমি কেন মেনে না নাও যে প্রতিটা মানুষই একই সময়ে দুটো আলাদা জগতে বাস করে?একটা বাইরের—যেখানে মানুষ সমাজের একজন হয়ে বাস করে; যেখানে তার প্রতিটা কাজ;প্রতিটা গতিবিধির উপর সহস্র মানুষের দৃষ্টির আলো পড়ে।যেখানে সে প্রতি পায়ে সমাজের অনুমোদন আর প্রশংসা চায়; যেখানে সে প্রতি মুহূর্তে আত্ম সচেতন আর ইতিহাস চেতন;যেখানে তার জীবন অন্য আরও অনেক জীবনের সঙ্গে অবিচ্ছেদ্য ভাবে গাঁথা।আর অন্যটি হল তার অন্তরের জগৎ।প্রাইভেট ওয়ার্ল্ড বা অধিক শুদ্ধ করে বললে তার প্রাইভেট হেল।যেখানে তিনি ভয়ঙ্কর ভাবে নিঃসঙ্গ,দায়মুক্ত আর স্বাধীন।যেখানে নিষিদ্ধ্বতম ভাব-চিন্তা আর কামনাবাসনাগুলোও অরণ্যের হিংস্র পশুর মতো অবাধে বিচরণ করে।শেকল ছেড়ে মুক্ত হওয়া,মানুষকে কামড়াতে চাওটা কুকুরের মতো যেখানে মানুষের মনের অন্ধকার প্রবৃত্তিগুলো মুক্ত হয়ে বাইরে বেরোতে প্রতি মুহূর্তে যুদ্ধ করে থাকে আর তাদের বেঁধে রাখার চেষ্টা করতেই মানুষের জীবনের বেশির ভাগ সময় যায়...।”<br /> অবাক বিস্ময়ে প্রভাত কিছুক্ষণ প্রহ্লাদের মুখের দিকে তাকিয়ে রইল। অন্যমনস্কভাবে সিগারেটে ঘন ঘন দু-বার টান দিয়ে শেষে বলল,“প্রহ্লাদ আজ নিশ্চয় কিছু একটা গণ্ডগোল হয়েছে।কিন্তু আমি ধরতে পারি নি—সে গণ্ডগোলটা তোমার না আমার।”<br /> “তার মানে?” প্রহ্লাদ একটু অবাক হয়ে প্রশ্ন করল।“দাঁড়াও! দাঁড়াও!আমাকে পুরো কথাটা ভালো করে বুঝতে দাও।”প্রভাত হতবুদ্ধি হওয়া মানুষের মত বলতে শুরু করল,“তুমি এসেই প্রথমে ঘোষণা করলে যে তুমি একটা ব্ল্যাক মেইলার। সে কথাটা ভালো করে যাচাই করবার আগেই তোমার চোখে পড়ল আমার Sensuous Woman-এর উপর। তারপর তুমি যে লেকচার আরম্ভ করলে--- একসঙ্গে তোমার মুখে এতগুলো কথা শোনা আমার পুরো জীবনে মনে পড়ে না। বলতে পারব না কেন,তোমাকে আজ বড় প্রকৃতিস্থ লাগছে না।নিশ্চয়ই আজ তোমার কোনও একটা কিছু হয়েছে।বল,প্রহ্লাদ কী হয়েছে আমাকে খুলে বল।আজ নিশ্চয়ই তোমার কিছু একটা বড় কিছু হয়েছে।” <br /> প্রহ্লাদ প্রভাতকে উদগ্রীব করে রেখে কিছু সময় নীরব হয়ে রইল।এক মানসিক অন্তর্দ্বন্দ্বের ছায়া তার মুখটাকে গম্ভীর করে তুলল।কিছু সময় পর খুবই ক্লান্ত স্বরে সে বলতে শুরু করল,“প্রভাত,আজ বাড়ি গিয়ে আমি ভাত খেতে পাব কি না তার ঠিক নেই। বাড়ি থেকে বেরিয়ে আসার সময় ললিতা চাল কেনার টাকার কথা বলেছিল। আমি না শোনার ভান করে চলে এলাম। সুতরাং ঘরে ফিরে যদি ভাত খেতে পাই তবে নির্ঘাৎ বুঝতে হবে যে হয় ললিতা বিপদে আপদে লাগতে পারে বলে জমিয়ে রাখা শেষ কপর্দকটা পর্যন্ত ব্যয় করেছে।অথবা লাজ লজ্জা ছেড়ে কাছের মজিদ উকিলের বাড়ি গিয়ে তাঁর থেকে ধার এনেছে গিয়ে। এই যার বাড়ির দশা সেই মানুষটা ইউনিভার্সিটির বিদগ্ধ পণ্ডিত ড০ চৌধুরীর ঘরে গিয়েছিলাম। গিয়ে তাঁর মুখে কী শুনে এলাম জান?আমি বুঝি একটা ব্ল্যাকমেইলার।অর্থাৎ ক্ষমতাশালী মানুষের বিষয়ে গোপন ক্ষতিকর খবর সংগ্রহ করে সেগুলো প্রকাশ করে ভয় দেখিয়ে তাঁদের থেকে টাকা সংগ্রহ করে থাকি।ড০ অরবিন্দ বরুআ আর Sensuous Woman -এর মধ্যে কি তুমি কোনো সংযোগ খুঁজে পেলে প্রহ্লাদ? <br /> প্রভাত হতবুদ্ধি হয়ে শুধু মাথাটা নাড়ল। অর্থাৎ সে প্রহ্লাদের কথার মাথামুণ্ডু কিছু ধরতে পারে নি।<br /> “অতি সহজ।” প্রহ্লাদ বলতে শুরু করল,“অসমের সর্বশ্রেষ্ঠ জীবিত ঐতিহাসিক ড০ অরবিন্দ বরুআর সামনে কথা বলতে গিয়ে আমরা এক মুহূর্তের জন্যও কি কল্পনা করতে পারি যে অসমের বিগত ত্রিশটা শতাব্দীর স্মৃতি রোমন্থনের বাইরে এই ষাট বছরের প্রশান্ত মানুষটার মনে আর কোনও চিন্তা ঠাঁই পেতে পারে?কিন্তু এই বৃদ্ধ বয়সে তাঁর অবসর বিনোদনের একমাত্র পন্থা হল পর্ণগ্রাফি পড়া।নিশ্চয়ই তাঁর মনে এমন এক অনিবার্য তাগিদ আছে,তাড়না আছে—যার জন্য তাঁকে এই বৃদ্ধ বয়সেও পর্ণগ্রাফি পড়ে vicarious pleasure আদায় করতে হয়।অর্থাৎ মানুষ একজনকে বাইরে থেকে দেখেই তাঁকে যা বলে ভাবি,তিনি আসলে তাই নন।সম্পূর্ণ মানুষটাকে আমরা কখনও জানতে পারি না।আজকাল ইউরোপ আমেরিকাতে জীবনী রচনার এক নতুন পদ্ধতি বেরিয়েছে—যাকে বলা হয় Psychohistory।আমরা যদি ড০ অরবিন্দ বরুআর Psychohistory রচনা করতে পারতাম তবে হয়তো এই বৃদ্ধ বয়সেও তাঁর পর্ণগ্রাফিপ্রীতির আসল ব্যাখ্যা খুঁজে পেতাম।যাই হোক,আমি যে কথাটা তোমাকে বলতে চাইছিলাম,তার থেকে সরে এলাম।আমি তোমাকে বলতে চাইছিলাম,ড০ অরবিন্দ বরুআর পাবলিক ইমেজের অন্তরালে লুকিয়ে থাকা আর একটা রূপ যেমন কোনও মানুষ কখনও দেখেনি,ঠিক তেমনি তোমার বন্ধু এই প্রহ্লাদ হাজরিকার আর একটা রূপও অন্যের কথা বাদ দাও---তুমি নিজেও কোনও দিন দেখ নি।” <br /> <br />প্রহ্লাদ অল্প থেমে রইল।<br />প্রভাত আরেকটা সিগারেট জ্বালিয়ে বলল,“দাঁড়াও,তুমি আমার সামনে কোনও স্বীকারোক্তি করতে এসছো না কি? খ্রিসচিয়ানরা মরার সময় সে কাজটা করে।তুমিও আমার কাছে কোনও স্বীকারোক্তি করে গিয়েই তেমন কোনও এক কাণ্ড করবার কথা ভাব নি তো?”<br />“তুমি সব কথা এমন হাল্কা করে ফেল কেন?”প্রহ্লাদ ক্লান্তিতে করুণ স্বরে বলল।তারপরে হঠাৎ যেন নতুন কোনও কথা একটা মনে পড়ে গেছে,সেরকম মুখ করে সে কথার সুর পালটে বলল,“অবশ্য তুমি নিজের অজান্তেই খুব সত্য কথাগুলো বলে ফেলেছ।আমি আসলে তোমার সামনে স্বীকারোক্তি একটা করতেই এসেছি।সঙ্গে এটিও সত্য যে তোমার সামনে স্বীকারোক্তি করবার পরে আমাকে হয়তো আত্মহত্যাও করতে হতে পারে।চমকে ওঠো না।আমি যে আত্মহত্যার কথা বলছি, সেটি আসলে মানসিক।”<br />প্রভাত হঠাৎ গম্ভীর হয়ে কিছুক্ষণ প্রহ্লাদের চোখের দিকে তাকিয়ে রইল,তারপর কোমল শান্ত গলায় বলল,“বল! কী বলতে চাইছ,বল।”<br />প্রহ্লাদ কথা বলবার জন্য ঠোঁট মেলেও থেমে গেল।তার পুরো মুখে একটা লজ্জার আভা দেখা দিল।প্রভাত ঠিক বুঝতে পারল---প্রহ্লাদের মনের মধ্যে একটা ভীষণ অন্তর্দ্বন্দ্ব চলছে।সে ধৈর্য ধরে অপেক্ষা করে রইল।কিছুক্ষণ প্রহ্লাদ নিজের সঙ্গে নিজে যুদ্ধ করে পরে বলল,“আচ্ছা প্রভাত,তোমাকে যদি হঠাৎ কেউ পনেরোশ’ টাকা মাইনের চাকরি একটা দিতে চায়,তুমি কী করবে?”কথাগুলো বলেই জীবনে প্রথম দেহ বিক্রি করতে তৈরি নিষ্পাপ কিশোরীর মতো প্রহ্লাদ লজ্জিত আর বিষণ্ণ হাসি মুখে নিয়ে এল।<br />প্রভাত তাকে চমকে দিয়ে হঠাতই খিলখিলিয়ে হেসে উঠল,“ও!কথা তবে এই!তোমাকে কেউ পনেরোশ’ টাকার চাকরি দিচ্ছে।সোজা না বলে আমার গায়ে খোঁচা দিয়ে বলছ কেন?কিন্তু ভাই,প্রশ্নটা আমাকে করে কী লাভ? আমাকে তো আর কেউ এমনটি যাচবে না।যাচলে এক মুহূর্তের জন্য আমার ভাবার দরকার পড়বে না।এক লাফে চাকরিটা কেড়ে নেব।”<br />“কেন” বোকার মতো প্রহ্লাদ প্রশ্ন করল।<br />“কেন,মানে! কুকুরের মতো জীবনের আধা বয়স পার হল।খবরের কাগজের সাব-এডিটরি করে মাইনে পাই সাতশো টাকা।আজকের দুর্মূল্যের বাজারে সে টাকার ডালভাত খাবার কটাও জোটে না।অভাবের চিন্তায় আজ অব্দি বিয়েটাও করতে সাহস জোটাতে পারিনি।সে জায়গায় খেলার পুরস্কার পাবার মতো যদি হঠাৎ পনেরোশ’ টাকা পাবার মতো এই মাইনের চাকরি একটা পেয়ে যাই তবে সেটি কেন নিতে হবে সেই প্রশ্ন উঠতে পারে বুঝি?”<br />“কিন্তু... কিন্তু” বিশ্বাসের জোর না পাওয়া মানুষের মতো দুর্বল গলায় প্রহ্লাদ বলল,“টাকাই কি একমাত্র প্রশ্ন? তোমার টাকার বড় প্রয়োজন হতে পারে,কিন্তু তাই বলে অন্যায় কাজ করবার জন্য কেউ ঘুষ হিসেবে টাকা দিলেও তুমি নেবে কি? কেউ তোমাকে খুনের কাজে লাগাতে চেয়ে টাকা দিলেও কি নিয়ে নেবে? যে সত্য প্রকাশ করলে মানুষের মঙ্গল হয়---তেমন সত্য গোপন করবার জন্য উপহার দিলেও তুমি সে টাকা নেবে কি?”<br />“তুমি এই সব কি জট লাগিয়ে কথা বলছ,প্রহ্লাদ? আগে বললে চাকরির কথা,এখন আবার বের করছ ঘুষের কথা। আমি তোমাকে এ সহজ সরল কথাটাই বলতে চাইছি যে বেশি মাইনের চাকরি পেলে আমি নিশ্চয়ই নেব।তোমারও নেয়া উচিত। টাকার জন্যই তো চাকরি করছি।তা হলে যে চাকরিতে বেশি টাকা পাবে সেই চাকরি নেবে না কেন?”<br />প্রভাতের নির্বোধ যুক্তি শুনে প্রহ্লাদ কিছুক্ষণ চুপ রইল।তার জীবনের এ জটিল সমস্যা বা মানসিক অন্তর্দ্বন্দ্ব নিয়ে আলোচনা করবার জন্য প্রভাত উপযুক্ত মানুষ কি না,সে নিয়ে তার মনে সন্দেহ উপস্থিত হল।কিছু সময় মনে মনে চিন্তা করে অবশেষে সে বলল,“তুমি একটা কথা ঠিকই বলেছ।কথাগুলো আমি সোজা-সাপটা না বলে বড় ঘুরিয়ে বলেছি।যে মানুষের বিবেক নির্মল নয়,যে মানুষ মনের মধ্যে গোপন অপরাধ বোধ লালন করে সেসব মানুষই সহজ সত্যের দিকে রাস্তা না নিয়ে এভাবেই নিজের সঙ্গে লুকোচুরি খেলে।আর যেতে দাও সেই সব কথা।সংক্ষেপে আমার সমস্যাটা এই যে একজন ক্ষমতাশালী রাজনৈতিক নেতা নিজে যেচে এসে আমাকে একটা বড় চাকরি দিচ্ছে।যে সময় পাথরে মাথা কুটে মরলেও চাকরি পাওয়া যাচ্ছে না,তখন আমার মতো একটা মানুষকে কেউ যেচে চাকরি দিতে এলে তাঁর আসল মতলব সম্পর্কে সন্দেহ হওয়াই খুব স্বাভাবিক নয় কি? অবশ্য এক্ষেত্রে সন্দেহের অবকাশ নেই। জগন্নাথ চৌধুরীর আসল মতলব আকাশের দুপুর রোদের মত পরিষ্কার। কথাগুলো আমি তোমাকে ভেঙে বলছি।কথাগুলো আমি তোমাকে ভেঙে বলছি।ঘটনাচক্রে কিছুদিন আগে অসমে একজন অত্যন্ত ক্ষমতাশালী নেতা তথা মন্ত্রীর বিষয়ে তাঁর নিজের হাতে লেখা একটা কাগজ আমার হাতে পড়েছে।তাঁর প্রতিদ্বন্দ্বী অন্য একজন নেতা চুরি করে এনে কাগজটা আমাকে দিল।কাগজটাতে মন্ত্রীর বেনামী ব্যবসা সম্পত্তির পরিমাণ,কর ফাঁকি দেওয়া আদি অনেক বিপজ্জনক তথ্য লেখা আছে।কাগজটা কোনও ভাবে প্রকাশ পেলেই নেতাটির রাজনৈতিক মৃত্যু অবশ্যম্ভাবী।কিন্তু আমার সম্পাদক সেসব তথ্য প্রকাশ করতে রাজি নন।তাঁর ধারণা যে সেই তথ্যগুলো প্রকাশ পেলে দীর্ঘ মানহানির মামলায় লুটোপুটি খাওয়া ছাড়াও তাঁর চাকরিটিও যাবে।অনেকদিন ধরে কাগজটি আমি বুকে বেঁধে ফিরছি।মন্ত্রীটি কথাটা জানতে পেরেছে।তিনি এও বুঝতে পেরেছেন যে কাগজটা আমার হাতে থাকা পর্যন্ত তাঁর শান্তি স্বস্তি আর নিরাপত্তা নেই।আমাদের সম্পাদক যে কোনও মুহূর্তে মত বদলাতে পারেন।আমি কাগজটা অন্য কোনও সাহসী সংবাদপত্রের সাংবাদিককে দিয়ে দিতে পারি।এমন কি বিরোধী পক্ষের কোনও এম পি বা এল এল এ-কে দিয়েও দিতে পারি।আমি আজ অব্দি কাগজটা আর কাউকে দিইনি এর জন্যেই যে তারা কাগজটি প্রকাশ না করে ব্ল্যাকমেইলের অস্ত্র হিসেবে ব্যবহার করতে পারে।এখনও আশা রাখছি যে সময় হলে আমাদের কাগজেই তথ্যগুলো প্রকাশ করতে পারব।সে সম্ভাবনা রোধ করবার জন্য মন্ত্রীর দালাল জগন্নাথ চৌধুরীর দ্বারা আমার কাছে এই চাকরির অফার।এখন কথাটা বুঝলে?”<br />“কিছুই বুঝিনি।”প্রভাত চট করে উত্তর দিল,“ঘটনাটা শুনলাম।কিন্তু তোমার সমস্যাটা কী কিছুই বুঝিনি।তুমি শুরুতে এসেই আমার মনে এমন এক ধারণা সৃষ্টি করতে চেষ্টা করলে যে তোমার মনের মধ্যে কোনও একটা দ্বন্দ্ব চলছে।গোটা দুনিয়া জানে যে ড০ অরবিন্দ বরুআ একজন জ্ঞান তপস্বী পণ্ডিত ইতিহাস চর্চার বাইরে আর কোনও ধান্দা নেই।কিন্তু তুমি জান যে তাঁর জীবনে পর্ণগ্রাফির জন্যেও স্থান রয়েছে।তেমনি পুরো অসম জানে যে প্রহ্লাদ হাজরিকা একজন সৎ,আদর্শবাদী বিবেকবান সাংবাদিক।আদর্শের জন্য সে স্বেচ্ছায় চরম দারিদ্র্য বরণ করে নিয়েছে।কোনও প্রলোভন তাকে টলাতে পারে না।কিন্তু এখন কি তুমি এটিই বলতে চাইছ না যে বাইরে তোমাকে যেমন দেখায় তুমি আসলে তেমন মানুষই নও?মনের মধ্যে তুমিও লালন করছ গোপন লোভ আর উচ্চাকাঙ্ক্ষা?সোজা ভাষায় বলতে গেলে এই পনেরোশ’ টাকার চাকরির প্রতি তোমার মনে প্রচণ্ড লোভ জন্মেছে।শুধু চক্ষু লজ্জার জন্যেই এটি নিতে পারছ না?মোট কথা তোমার সমস্যাটা হচ্ছে,to take or not to take। একেবারে হেমলেটিয় নৈতিক সংকট!”<br />প্রভাতের শেষ কথা কটিতে এমন এক শাণিত বিদ্রূপের সুর ফুটে উঠল যে প্রহ্লাদে হৃদপিণ্ডে একটি শেল যেন এ ফোঁড় ও ফোঁড় করে চলে গেল।হঠাৎ এক প্রকাণ্ড শারীরিক আর মানসিক দুর্বলতা তাকে চেপে ধরল।চেয়ারটার থেকে উঠে গিয়ে সে প্রভাতের বিছানায় গিয়ে গড়িয়ে পড়ল।চোখ দুটো মুদে অনেকক্ষণ স্থির হয়ে পড়ে রইল।সে মনে কষ্ট পেয়েছে বলে বুঝতে পেরে প্রভাত লঘু পরিহাসের সুরে কথা দুই একটা বলতে শুরু করল।কিন্তু কোনও কথাই প্রহ্লাদের কানে গেল না।এটা ওটা নানা কথা বলেও প্রভাত যখন প্রহ্লাদের মুখে কথা বের করতে পারল না তখন ধৈর্যচ্যুত হয়ে প্রায় চেঁচিয়ে বলল,“দেখ প্রহ্লাদ, তুমি আমাকে যতটা গাধা বলে মনে কর,আমি তত গাধা নই। বুঝলে?তোমার মনে আসলে কীসের দ্বন্দ্ব চলছে সে আমি বুঝিনি মনে করেছ কি?আমি সবই বুঝতে পেরেছি।শুধু তোমাকে আঘাত দেবার জন্যে ইচ্ছে করেই এভাবে বলেছি।মানুষের মাঝে মাঝে আঘাত পাওয়াটা খুবই ভালো।কেবল ভালোই নয়,মানসিক স্বাস্থ্যের জন্য সে অতি দরকারিও।শোন,আসলে তোমার মনে কোনও লোভ নেই।এখনও কোনও লোভের উদয় হয় নি।কিন্তু তোমার মনে এক প্রচণ্ড অভিমান পুঞ্জিভূত হয়েছে।আমি জানি, তুমি জীবনে এক আদর্শ মেনে চলতে গিয়ে অনেক ত্যাগ করেছ।বহু প্রলোভন জয় করেছ।স্বেচ্ছায় চরম কৃচ্ছ্র সাধনের পথ বেছে নিয়েছ।কিন্তু তোমার মনে এটাই অভিমান যে সমাজ তোমার এই দুঃখ ব্রতের কোনও স্বীকৃতি দেয় নি।বরং মানুষ নানা মিথ্যা কুৎসা রটনা দিয়ে তোমার জীবন দুর্বিষহ করে তুলেছে।কত মানুষ তোমার বিরুদ্ধে কত মিথ্যে বদনাম করে ফিরে।কেউবা বলে তুমি সি আই এ-র এজেন্ট।কেউ বা বলে শাসকদলের সঙ্গে তোমার গোপন মিতালি আছে।আর এর সুযোগ নিয়ে তুমি অনেক সা-সম্পত্তি করে নিচ্ছ।কেউ বা বলে,তুমি মন্ত্রীর দালাল।তোমার অনেক বেনামী ব্যবসা আছে।এসব কথা আমার কানে পড়েনি বলে ভেবো না।এ কথাও সত্য যে অনেক মানুষ এসব কথা বিশ্বাস করে।মানুষকে দোষ দিয়ে লাভ নেই।গোটা সমাজটাই এমন হয়ে পড়েছে যে সততাকে জীবনের এক স্বাভাবিক কথা বলে ভাবতে মানুষ ভুলে গেছে।সে এমন এক বিরল ব্যতিক্রম যে মানুষ শেয়ালের শিং আছে বলে বিশ্বাস করলেও কারও বা সততা আছে বললে সহজে বিশ্বাস করতে চায় না।চারদিকের ঈর্ষা,সন্দেহ আর ঘৃণার শরাঘাতে জর্জরিত হয়ে তোমার মনে হঠাতই এক বড় দুর্বলতা এসেছে।তুমি হয়তো ভাবতে শুরু করেছ---সব রকমে সৎ হয়ে থেকেও যদি তুমি মানুষের চোখে মতলববাজ,স্বার্থপর আর ভণ্ড হয়েই থাকলে তবে আর এই কৃচ্ছ্রসাধনের মূল্যই বা কী? অর্থই বা কী?এমন করে থেকে তুমি একুল ওকুল দুকুল হারিয়েছ।ঘরে তোমার ছেলেমেয়ে দুবেলা দুমুঠো পেট ভরে খেতে পায় না।অথচ লোকে ভাবে তুমি প্রস্টিট্যুশন অর্থাৎ সাংবাদিকতার বেশ্যাবৃত্তি করে টাকার পাহাড় বানিয়েছ।সুতরাং এই মূল্যহীন কৃচ্ছ্রসাধন করে নিজেকে আর ছেলেমেয়েকে সব দিক দিয়ে বঞ্চিত করার থেকে না চাইতে এসে পড়া পনেরোশ’ টাকার চাকরিটা নিয়ে অন্তত একটা কুল রক্ষা করে চলাই বেশি ভালো।এটুকুই তোমার মনের ভাব নয় কি? সত্যি করে বল!” <br />প্রহ্লাদ চোখ দুটো মেলে কিছুক্ষণ প্রভাতের মুখের দিকে তাকিয়ে রইল।তাকে অত্যন্ত ক্লান্ত আর বিষণ্ণ দেখাচ্ছিল।কী একটা বলতে চেয়েও কথা বলতে যেন সে শরীরের জোর খুঁজে পাচ্ছিল না।কিছু সময় তেমনি নীরব হয়ে থেকে অবশেষে সে বলল,“আচ্ছা প্রভাত,আমি মেনে নিয়েছি তুমি অনেক পরিমাণে আমার মনের ভাব ধরতে পেরেছ।তর্কের খাতিরে এটাও ধরে নাও—এটাই আমার প্রধান সমস্যা,একমাত্র সমস্যা।অনেস্টলি একটা কথা বল তো---আমার অবস্থায় পড়লে তুমি নিজে কী করতে?সব অহংকার বিসর্জন দিয়ে তুমি এ চাকরিটা নিতে কি না মনের মধ্যে গোপন লোভ,ক্ষোভ আর অভিমান দমন করে রেখে নিষ্ফল আত্মক্ষয়ী দারিদ্র্যের মধ্যে জীবনটা শেষ করতে?”<br />প্রভাতের মুখের স্বাভাবিক চপলতাটুকু হঠাৎ মিলিয়ে গেল। গম্ভীর হয়ে সে বলল,“আমাদের এই গম্ভীর আলোচনার বিষয়বস্তুটা কী প্রহ্লাদ?কোনও কুচক্রী রাজনৈতিক নেতা অসমের একজন সৎ আদর্শবাদী সাংবাদিককে পথভ্রষ্ট করবার জন্য উপহার হিসেবে এক লোভনীয় চাকরি এগিয়ে দিচ্ছে।চাকরিটা সে নেবে,না নেবে না---সেটাই তার সামনে বড় প্রশ্ন।কিন্তু প্রহ্লাদ,আমি নির্মমভাবে তোমাকে একটা কথা বলি—তুমি রাগ কর না।সামান্য চাকরি একটার প্রস্তাব পেয়েই যে মানুষের মনে দ্বন্দ্ব উপস্থিত হয়,লোভের উদয় হয়, কর্তব্যাকর্তব্যের উভয় সংকট সৃষ্টি হয়--- তেমন মানুষকে সৎ আর আদর্শবাদী বলতে পারি কি? আমি যদি বলি যে তোমার মনে সারাক্ষণ লোভ ছিল,ছিল না শুধু সুযোগ---সেই জন্যেই তুমি এতদিন সততা আর আদর্শের মুখোস একটা পরে মানুষকে ফাঁকি দিয়ে ঘোরাফেরা করতে পারছিলে।কিন্তু প্রথম সুযোগের গন্ধ পাওয়া মাত্রই তুমি মুখোস খুলে নিজের আসল রূপে বেরিয়ে এসছ।তবে এর উত্তরে তুমি কী বলবে?অবশ্যই এই কথাও ঠিক যে পৃথিবীতে বীর আর অসম সাহসী বলে পরিচিত অনেক মানুষ প্রকৃতপক্ষে ছিল নৈতিক আর শারীরিকভাবে কাপুরুষ।কাপুরুষতাকে গোপন করবার জন্যই তাদের অতিমাত্রায় বীরত্ব দেখাতে হয়েছিল।তোমার ক্ষেত্রেও যদি ঠিক তাইই হয়েছে,তবে সে কথা আমি জানিনে।যেহেতু মনে মনে তুমি খুব লোভী,সেই জন্যেই বাইরে তুমি খুব বেশি পরিমাণে নির্লোভ আর ত্যাগীর ভূমিকাতে অভিনয় করতে হয়েছে।”<br />প্রহ্লাদ কিছু একটা বলবে বলে প্রভাত অপেক্ষা করে রইল।কিন্তু প্রহ্লাদ কোনও কিছু না বলে এক দীর্ঘ নিঃশ্বাস ফেলল।দুজনে কিছুক্ষণ নীরব হয়ে রইল।হঠাৎ একবার নীরবতা ভেঙে প্রহ্লাদ করুণ একটা হাসি হেসে বলল,“প্রভাত,তুমি একটা কথা জান যে গ্রামে আমার অনেক পৈত্রিক সম্পত্তি আর ছোটোখাটো একটা জমিদারি ছিল? আজকের বাজারে কম করে হলেও তার মূল্য লাখ টাকা হত।কিন্তু আমি সেই কবেই সে জমিজমা আমাদের আধিয়ারদের দান করে দিয়েছি।তবুও আমি এক বুর্জুয়ার দালাল।অন্যদিকে আমাদের বিখ্যাত কম্যুনিস্ট নেতা ত্রিনয়ন কাকতি গ্রামে একটা জমিদারি রেখে আর শহরে দুটো করে পাকাঘর বানিয়েও সমাজে বিপ্লবী আর সর্বহারার বন্ধু বলে পরিচিত।আর একজন কম্যুনিস্ট নেতা দিগম্বর শহরীয়ার কথা বলি শোনো।সম্প্রতি তিনি নতুন ঘর একটা করে গৃহপ্রবেশ উৎসবে আমাদেরও নিমন্ত্রণ করেছিলেন।গিয়ে দেখি ঘরে তাঁর সত্যনারায়ণ পুজোর বিশাল আয়োজন।তাঁর স্ত্রীও কম্যুনিস্ট পার্টির সক্রিয় সদস্যা।একদিন ললিতা রাস্তায় তাঁর দেখা পেল। শহরীয়া দেবীর কপালে এক বিশাল সিঁদুরের ফোঁটা।গলায় এক নার্জি ফুলের মালা আর হাতে একটা টোপলা নিয়ে রিক্সায় করে ঘরে যাচ্ছেন।তাঁর মূর্তি দেখে কৌতূহলী হয়ে ললিতা জিজ্ঞেস করল,“মালা টালা পরে কোত্থেকে এলেন?” কম্যুনিস্ট নেত্রী অম্বা শহরীয়া অম্লান বদনে জবাব দিলেন,“আর বলবেন না, বুঝলেন কি না! গেলবার দিগম্বর নির্বাচনে দাঁড়ালে কামাখ্যাতে মানত করেছিলাম! আজ তাই দিয়ে এলাম।” <br />প্রহ্লাদ অল্প চুপ করে রইল। প্রভাত জিজ্ঞেস করল, “তোমার সমস্যাটার সঙ্গে এসব কথার সম্পর্ক কী?”<br />প্রহ্লাদ কিছু একটা বলতে গিয়েও বলল না।কোনও এক অনুশোচনার গ্লানি মুহূর্তের মধ্যে তার মুখ আঁধার করে ফেলল।নিজেরই কথার প্রতিবাদ করবার মতো মাথা ঝাঁকড়ে ঝাঁকড়ে সে সম্পূর্ণ অন্য সুরে বলল,“আমি বড় ভুল করেছি প্রভাত। এসব কথা বলে আমি ভীষণ বড় ভুল করেছি।কী অধিকার আছে আমার...।”<br />প্রভাত খুবই অবাক হয়ে বলল,“আরে হঠাৎ কী হল তোমার? কী ভুল হবার কথা বলছ?”<br />“এতক্ষণ ধরে বলছি কী তোমাকে?”প্রহ্লাদ বলল,“বলছিলাম,মানুষের নিন্দা আর সমালোচনার বিষাক্ত তীর আমাকে কী করে জর্জরিত করছে--- সেসব কথা।কিন্তু এখন নিজে কী করছি?ত্রিনয়ন কাকতি আর দিগম্বর শহরীয়ার নিন্দাতে পঞ্চমুখ হয়ে উঠেছি।আমি খুব ভালো করেই জানি প্রভাত,অন্তত আমার সে অধিকার নেই। Judge not,that ye be not judged---মানুষ একজনের বাইরেরটা দেখে আমরা তার সম্বন্ধে কদ্দূরই বা জানি?ত্রিনয়ন কাকতি বা দিগম্বর শহরীয়ার আজকের আদর্শচ্যুত আর ভোগ সর্বস্ব জীবন যদ্দূর সত্য,ঠিক তদ্দূরই সত্য তাঁদের অতীতের ত্যাগ,আদর্শের জন্য অপরিসীম দুঃখ স্বীকার।তাঁদের সমালোচনা করবার অধিকার কারও নিশ্চয়ই আছে।কিন্তু সেই ব্যক্তি কখনও আমি নই।তুমি জান প্রভাত,আমরা সবাই—আমি, ত্রিনয়ন কাকতি, দিগম্বর শহরীয়া---আমরা সবাই প্রায় একই সময়ে একই সঙ্গে বিপ্লবী জীবন আরম্ভ করেছিলাম। আমি নিশ্চিতভাবে জানি যে যে গভীর আদর্শনিষ্ঠা আর আবেগের সঙ্গে আমরা সেই দুর্গম পথে পা দিয়েছিলাম---সেই আদর্শনিষ্ঠা আর আবেগে বিন্দুমাত্র ফাঁকি ছিল না। জীবনে একটা সময় এসেছিল—যে সময়ে আমরা সবাই হেসে হেসে ফাঁসিকাঠে চড়তে পারতাম। কিন্তু সেই সময় কখন কী করে পেরিয়ে গেল আমরা কেউ বলতেই পারলাম না।মাঝে মাঝে আমার মনে হয়---যৌবন কালটা জীবনের শ্রেষ্ঠতম সময় এ জন্য নয় যে, সে সময়েই ভোগের শক্তিও অপরিমেয় হয়।যৌবন জীবনের শ্রেষ্ঠ ঋতু এ জন্য যে সে সময় অপরিমেয় প্রাণ প্রাচুর্যের বলে মানুষ অতি অকৃপণ হতে পারে।জীবনকে বেপরোয়া ভাবে খরচ করতে পারে।মৃত্যুর চোখে চোখ রেখে মানুষ বলতে পারে যে মৃত্যুর চেয়ে জীবন বেশি মহৎ আর বলশালী।আজ আমরা যার জন্য হাহাকার করে মরি সে আমাদের হারানো যৌবন।আমাদের হারানো স্বপ্ন আর আদর্শ।... ত্রিনয়ন কাকতি বা দিগম্বর শহরীয়াকে সমালোচনা করবার কোনও অধিকার আমার নেই প্রভাত।আমরা প্রত্যেকে সমান ক্লান্ত,পরাজিত আর নতজানু।কালের বিনাশী শক্তির কাছে আমরা প্রত্যেকে পরাজয় স্বীকার করেছি।জীবনকে বিকাশের পথে এগিয়ে নিয়ে যাবার বদলে আমরা প্রত্যেকে হয়ে পড়েছি জীবনের পিঠে দুর্বহ বোঝা স্বরূপ।আঁদ্রে মালরোর Man’s Estate উপন্যাসটা পড়েছ? পড়ো।আমি দেব তোমাকে।ব্যর্থ বিপ্লবের পরে তাঁর উপন্যাসের চরিত্রগুলো মানবিক পরিস্থিতিকে অতিক্রম করবার জন্য নানা পথের আশ্রয় নিচ্ছে।ফেরেল মুক্তি পাচ্ছে সেক্সের মধ্যে,ক্লেপিক জুয়া খেলার মধ্যে চেষ্টা করছে কালহনন আর আত্মবিস্মরণের। চেন খুঁজে পাচ্ছে হিংসা আর রক্তপাতের মাদকতা।আর বুড়ো গিসরের জন্য আছে আফিমের নেশা। আর আমরা?... আমার কথা শুনে শুনে তোমার ঘুমই এল।মাফ কর,তোমার অনেক সময় নষ্ট করলাম।আজ এ কথাগুলো আমার কাউকে বলার ভীষণ প্রয়োজন হচ্ছিল।আর কিছু না হলেও বুকটা বড় হাল্কা লাগছে। যাই হে! রাত অনেক হল।”<br />প্রভাতের আপত্তিতে কান না দিয়ে প্রহ্লাদ প্রায় দৌড়ে বেরিয়ে গেল।<br />****<br />প্রহ্লাদ রাত করে ঘরে ফিরে দেখে ছেলেমেয়েরা শুয়ে গেছে। ললিতা বিছানায় বসে ওর ছেঁড়া পেটিকোট একটা সেলাই করছে। সেলাই থেকে মাথা না তুলে প্রহ্লাদকে জিজ্ঞেস করল, “এত দেরি হল কেন?”<br />ললিতার এত শুকনো ঠাণ্ডা গলা প্রহ্লাদ অনেকদিন শোনেনি।গায়ের কাপড় খুলতে খুলতে সে চুরি করে দু-একবার ললিতার দিকে তাকাল।অনেকদিন রোগে ভোগে এই মাত্র উঠে বসা মানুষের মতো তাকে ক্লান্ত রোগা আর দুর্বল দেখাচ্ছিল। আজ নিশ্চয়ই ওর শরীর মনের উপর দিয়ে ধকল একটা গেছে---প্রহ্লাদ মনে মনে ভাবল। সে শান্ত গলাতে বলল,“এই আজ দেরিই হয়ে গেল।অনেকদিন পর প্রভাতের ওখানে গেছিলাম। ওখানে কথা বলতে বলতেই...”<br />তার কথা ফুরোতে না দিতে ললিতা মাঝপথেই বলল,“কোনও ভাবে জানছিলে যে আজ ঘরে চাল নেই,আমার হাতে পয়সা একটাও নেই,আজ ঘরের মালিকও ভাড়া খুঁজতে আসবে, তোমার সেই জগন্নাথ চৌধুরী না কাকতি লিডারটাও তোমার সন্ধানে আসবে---সে জন্য সব আপদ আমার উপর ঠেলে বন্ধুর ঘরে পালিয়ে বেড়ালে।”<br />কিছুক্ষণেরে জন্যে প্রহ্লাদ স্তব্ধ হয়ে গেল।অনেকদিন ললিতার মুখে এমন রূঢ় কথা শুনেছে বলে তার মনে পড়ে না। আজ পুরো দিনটাই তার উপর কোন কুগ্রহ চেপেছে বুঝি?বাইরে বেরিয়ে গেল--- প্রফেসর চৌধুরীর মুখে শুনতে পেল সেই বুকের রক্ত জল করা কথা কটি। কষ্টেসৃষ্টে বাড়ি ফিরে এল তো চির মমতাময়ী মৃদুভাষিণী স্ত্রীর মুখে শুনতে হল কখনও না শোনা রূঢ় কথা।মিথ্যে অভিযোগ।হঠাৎ এক বিরাট অবসাদ তাকে গ্রাস করতে শুরু করল।সেখানেই বসে পড়বার ইচ্ছে হল। কোনোক্রমে দাঁড়িয়ে থেকে স্ত্রীর মুখের দিকে তাকাল।আবিষ্কার করবার চেষ্টা করল রাগটা কৃত্রিম অর্থাৎ কেবল অভিনয় কি না। কিন্তু সে হতাশ হল।ললিতার শীর্ণ শুকনো মুখটাতে সত্যি সত্যি এক যন্ত্রণা আর ক্রোধের আভা ফুটে উঠেছে।হঠাৎই নিজেকে সে ভীষণ নিঃসঙ্গ অনুভব করল।তার শেষ আশ্রয়ও যেন ভেঙে চুরমার হবার জোগাড়।সেও ভারি গলায় বলল,“জগন্নাথ চৌধুরী কিছু বলে গেছে কি?”<br />ললিতা বলল,“চিঠি একটা লিখে রেখে গেছে। সেটি টেবিলের উপরে আছে।”<br />চিঠিটা দেখবে বলে সে টেবিলের দিকে এগিয়ে গেল।কিন্তু টেবিলে চোখ পড়ার আগেই পড়ল ললিতার মুখের দিকে। ললিতার কথাগুলো যেন এখনও সে বিশ্বাস করতে পারে নি।কাছে থেকে আলোতে ললিতার মুখের দিকে ভালো করে তাকালে তার নজরে পড়ল---অস্বাভাবিক লাল দেখাচ্ছে।কপালের ডান দিকে রগ একটা ফুলে রীতিমত নাচছে।চিঠির কথা ভুলে সে ললিতার কপালে হাত দিল।জ্বরে মুখটা ওর পুড়তে শুরু করেছে।সে এক অস্ফুট আর্তনাদ করে উঠল,“ইস!ললিতা!তোমার দেখছি মস্ত জ্বর উঠেছে।”<br /> “জ্বরই উঠল বোধহয়।” ললিতা আগের চে’ কোমল গলায় বলল,“জ্বর থেকেও মাথার ব্যথা আরও কাহিল করেছে। আমি সেই কখন শুয়ে পড়তাম।তোমার পথ চেয়ে শুধু বসে আছি।কিছু একটা অল্প রেঁধে রেখেছি।তুমি খাও।আমি আর আজ খেতে পারব না।”<br /> ললিতা শুয়ে পড়তে তৈরি হল। <br /> প্রহ্লাদ জগন্নাথ চৌধুরীর চিঠিটা খুলে পড়তে শুরু করল,“প্রিয় প্রহ্লাদবাবু,আপনার সিদ্ধান্তটা জানতে এসেছিলাম। মুখ্যমন্ত্রী বড় তাগাদা দিচ্ছেন।তা আমারই দুর্ভাগ্য যে আপনাকে পেলাম না।এক জরুরি সামাজিক অনুষ্ঠানে আমি কাল শিলং যাচ্ছি।দিন তিনেক পরে ফিরে আসব।এসেই আপনার সঙ্গে দেখা করব।আশা করি,দেশের বৃহত্তর স্বার্থের কথা ভেবে আপনি আমাদের নিরাশ করবেন না।” <br /> প্রহ্লাদ রান্নাঘরে গেল।টেবিলে তার ভাত ঢাকা।ঢাকনা তুলে দেখে---ভাত,অল্প ডাল আর সামান্য আলু ভাজা। কিছুক্ষণ সে চেয়ারটাতে এমনি বসে রইল।তারপর ভাত ক’টা আবার ঢেকে রেখে বেরিয়ে গেল।মানিক-মুনমুনদের কাল সকাল বেলা যদি খাবার কিছু না থাকে তবে এ ভাতগুলোই কাজে আসবে।<br /> সে বিছানাতে পড়ার সঙ্গে সঙ্গে ললিতা বলল,“আজ তোমার এত তাড়াতাড়ি খাওয়া হয়ে গেল?”<br /> প্রহ্লাদ বলল,“কেন,যেটুকু সময় লাগে,সেটুকুই তো লাগল।” অনেকক্ষণ দুজনে নীরব আর নিশ্চল হয়ে পড়ে রইল। নীরবতা এর গম্ভীর হয়ে পড়েছিল যে ললিতার বুকের ধুকপুক শব্দটাও প্রহ্লাদ যেন শুনতে পাচ্ছিল।এমনটা ওর মনে হচ্ছিল। হঠাৎ সে অনুভব করল এ নীরবতা দুজনের মাঝে প্রাচীর হয়ে দাঁড়িয়ে আছে।জীবনে এতটা নিঃসঙ্গ সে কক্ষনো অনুভব করে নি। তার পুরো শরীরে একটা গোপন ভয়ের শিহরণ ঢেউ খেলে গেল।সবাই তাকে ত্যাগ করেছে।সংসার ত্যাগ করেছে।আদর্শ ত্যাগ করেছে।যৌবন ত্যাগ করেছে।শেষ আশ্রয় ছিল ললিতা।শেষ অব্দি সেও না ত্যাগ করছে।সে হাতটা মেলে ললিতার কপালটা ছুঁল। জ্বরে ওর শরীর পুড়ে যাচ্ছে যেন।অপুষ্টি আর হাড়ভাঙা খাটুনি মানুষটাকে অকালে বুড়ি আর বেমারি করে ফেলেছে।জীবনে অনেকবার মুখোমুখি হওয়া প্রশ্নটা আবার একবার তার মনে জেগে উঠল।জীবনের ঠিক কী আদর্শের বেদীতে সে তার ভালোবাসার মেয়েটিকে বলি দিচ্ছে?চেখভের ‘আঙ্কল ওয়ানিয়া’ নাটকের সেই অক্ষম আত্মপ্রতারক লেখকের কথা আরও একবার তার মনে পড়ল।বেচারি স্ত্রীটি ভাবছিল তার স্বামী মস্ত বড় লেখক,সমস্ত জীবন সে এক মাস্টারপিস লেখার কাজে উৎসর্গ করেছে।এ ধারণার বশবর্তী হয়ে সে তার স্বামীর জন্যে পুরো জীবনপাত করল।পরে জীবন সন্ধ্যায় এসে দেখা গেল যে স্বামীটির বিন্দু মাত্র প্রতিভা ছিল না।এক দুঃসাধ্য নিষ্ফল কাজে সে নিজের জীবনটা তো অপচয় করলই সঙ্গে স্ত্রীর জীবনটাও সমূলে ধ্বংস করল।সে কি নিজেও আজ ঠিক তাই করছে না?ললিতার জ্বর-তপ্ত কপালে হাত বুলিয়ে প্রহ্লাদ ডাক দিল,“ললিতা!”<br /> প্রহ্লাদের আর কিছু বলতে হল না।ললিতা বলে ডাক দেবার সঙ্গে সঙ্গে ও তার মনে জমা হওয়া সব কথা যেন বুঝে নিল।মান-অভিমান সব ভুলে সে স্বামীর বুকের কাছে চেপে এল আর দু-হাতে তাকে জড়িয়ে ধরে বলল,“আমার আজ বড় ভয় হচ্ছে,ভয়ে আমার জ্বর উঠে গেছে।”<br /> “ভয়?” প্রহ্লাদ অবাক হয়ে জিজ্ঞেস করল,“কীসের ভয়?” ললিতা বুকের মধ্যে থেকে চিঠি একটা স্বামীকে দিয়ে বলল,“এই চিঠিটা পড়ে দেখ।তুমি বেরিয়ে যাবার পরে পরেই পিয়ন দিয়ে গেল।কী ভেবে যেন চিঠিটা আমি খুলে পড়লাম, বলতে পারব না।কিন্তু এখন ভাবছি পড়ে ভালোই করলাম।না হলে এ চিঠিটার কথা তুমি নিশ্চয়ই আমার কাছে বলতে না চেপে যেতে।” বিস্ময়ে প্রহ্লাদ কিছুক্ষণ প্রহ্লাদ হতভম্ব হয়ে রইল।তারপর কম্পিত বুকে বিছানার থেকে উঠে এল।আলো জ্বেলে চিঠিটা পড়তে শুরু করল। <br /> প্রিয়<br /> প্রহ্লাদ হাজরিকা,<br /> আমি আপনার শুভাকাঙ্ক্ষী।সে জন্যই আপনাকে সময় থাকতে সাবধান করে দিতে চাইছি।আপনি কারও কথা না শুনে যে তদন্তে নেমেছেন,সে তদন্ত এই চিঠি পাবার সঙ্গে সঙ্গে বন্ধ করুন।অন্যথা আগামী দুমাসের মধ্যে আপনার পত্নী অকাল বিধবা হবে।এ সাবধান বাণীকে স্রেফ এক ঠাট্টা ভেবে যদি আপনি উড়িয়ে দিতে চাইছেন তবে একটা কথা আপনার মনে পড়িয়ে দেই।আপনার নিশ্চয় মনে আছে,আজ প্রায় দুমাস আগে পুলিশ ইন্সপেক্টর দয়াল হাজরিকার একটা স্কুটার দুর্ঘটনায় মৃত্যু হয়। আমাদের সাবধান বাণী না শোনার জন্যেই বেচারার এমন করুণ মৃত্যু হতে পারল। যে কোনও মুহূর্তে এমন আরও এক দুর্ঘটনা হতে পারে।গুয়াহাটির পথে এমন দুর্ঘটনায় কত মানুষ মরে কেবা তার খবর রাখে?এমনকি পুলিশের লোক দেখানো তদন্ত একটাও হবে না।আপনাকে আমাদের এই প্রথম আর শেষ সাবধান বাণী।আপনার পত্নী অকালে বিধবা হয়ে পথের ভিখারি হোন, এ আমরা চাই না।<br /> ইতি<br /> আপনার শুভাকাঙ্ক্ষী<br /> ‘সর্দার’<br /> চিঠিটা পড়ে শেষ করে প্রহ্লাদ আরও একবার পড়ল।ললিতার কথা একেবারে ভুলে গিয়ে সে কিছুক্ষণ থমকে রইল। হঠাৎ একবার ললিতার গলা শুনে সে চমকে উঠল,“তুমি বিছানায় উঠে এস।আমাকে এসে কথাগুলো বল।”<br /> টেবিলের দেরাজে চিঠিটা রেখে সে আবার বিছানায় পড়ল।ললিতা তাকে জড়িয়ে ধরে আর্তস্বরে বলল,“মাণিক মুনমুনের শপথ নিয়ে বলছি,আমাকে সব কথা খুলে বল।একটাও কথা আমার থেকে লুকোতে পারবে না।বল,বলছি না। তাত্তাড়ি বল। বল না কেন?”<br /> হঠাৎ সে হুক হুক করে কাঁদতে শুরু করল।<br /> ললিতার পিঠে হাত বুলিয়ে বুলিয়ে প্রহ্লাদ কিছুক্ষণ নীরব রইল।মনে মনে সে ভাবতে শুরু করল,“কী আশ্চর্য যোগাযোগ!জগন্নাথ চৌধুরীর স্বনামা চিঠি আর সর্দারের বেনামা চিঠি—দুটোই একসঙ্গে এল।দুজন নিশ্চয় পরস্পরের সঙ্গে আলোচনা করে চিঠি দুটো লেখেনি।অথচ দুজনের উদ্দেশ্য একই।শুধু কৌশল আলাদা।একজন ভীতি প্রদর্শন করছে,অন্যজনে প্রলোভিত করছে।এই ভীতি প্রদর্শন যে ধোড়া সাপের ফিসফিসানি নয়,বিষধর কালান্তক শাপের দংশনোদ্যত প্রস্তুতি সে কথা আমি ভালো করেই জানি।একদিন আমি রাস্তায় হেঁটে যাবার সময় এক দ্রুতগামী লরি এসে আমাকে ধাক্কা দিয়ে পিষে গুড়িয়ে চলে যাবে,পরদিন খবরের কাগজে বেরোবে যে রাস্তায় লরি দুর্ঘটনায় সাংবাদিক প্রহ্লাদ হাজরিকার মৃত্যু।ইন্সপেক্টর দয়াল হাজরিকার মৃত্যুও এভাবেই হয়েছিল।নগরওয়ালা মামলার তদন্ত করেছিলেন যে পুলিশ আধিকারিক কাশ্যপ---তাঁরও মৃত্যু এভাবেই হয়েছিল।ভারতে ফিজিক্যাল এনিহিলেশনের এই এক নয়া খেলা শুরু হয়েছে।কোনও সন্দেহ নেই যে আজ আমার বিরুদ্ধে ডেথ সেন্টেন্স,মৃত্যু দণ্ডাজ্ঞা জারি হয়ে গেল।আজ থেকে আমি ফাঁসির অপেক্ষমাণ কয়েদি।খুব শীঘ্রই আমাকে করণীয় কী তা ঠিক করে নিতে হবে।”<br /> ললিতা গায়ের জোরে তাকে ঝাঁকিয়ে বলল,“তুমি চুপ করে আছ কেন?কিছু একটা আমাকে বল না কেন? মনে রেখো,আমি তোমাকে মানিক আর মুনমুনের শপথ দিয়েছি।”<br /> প্রহ্লাদ শান্তভাবে বলল,“অধৈর্য হয়ো না ললিতা।জীবনে আমি তোমার থেকে কোনও কথা গোপন করিনি।আজও করব না।কিন্তু আমার কথাগুলো বলবার আগে জীবনে অনেকবার করা প্রশ্ন আজ আর একবার করছি।আজ আমরা দরিদ্র।কিন্তু তুমি জান,এ দারিদ্র্য আমরা স্বেচ্ছায় বরণ করে নিয়েছি।আমাদের গ্রামে থাকা লাখ টাকার পৈত্রিক জমিবাড়ি যখন আমি আমার ভূমিহীন আধিয়ারদের দান করে দেই তুমি তখন বাধা দাও নি।বরং উৎসাহ দিয়েছিলে।কেন?”<br /> ললিতাও সমান শান্তভাবে উত্তর দিল,“পৃথিবীতে ধনসম্পত্তি থাকা মানুষ অনেক আছে।কিন্তু হৃদয় থাকা মানুষের সংখ্যা অতি নগণ্য।গতানুগতিক জীবনে ধরাবাঁধা পরিচিত পথ পরিহার করে নিজের জন্য আলাদা পথ কেটে নিয়ে পারা মানুষ খুব কম।কোটির মধ্যে কখনও বা একজন বেরোয়।আমার বাবা ছোটো থাকতে আমাদের রামায়ণ মহাভারত পুরাণ উপনিষদের অনেক সুন্দর গল্প বলে বলে নীতিশিক্ষা দেবার চেষ্টা করতেন।তারই একটা গল্প আমার ভাবপ্রবণ কোমল মনে বড় রেখাপাত করেছিল।ঋষি যাজ্ঞবল্ক্য যখন তাঁর সমস্ত সম্পত্তি গরু গাড়ি দুই পত্নীর মধ্যে ভাগ করে দিয়ে স্বয়ং বনবাসী হতে যাচ্ছিলেন তখন দ্বিতীয়া পত্নী মৈত্রেয়ী তাঁকে বললেন,‘যেনাহং নামৃতস্যাম কিমহং তেন কূর্যাম’—যার দ্বারা অমৃত লাভ হয় না,তাই নিয়ে কী করব? আমি ধনসম্পত্তি চাইনি,চেয়েছিলাম তোমাকে।”<br /> প্রহ্লাদ বলল,“সে ছিল বালিকা বয়সের ভাবপ্রবণ হৃদয়ের কথা।জীবনের একটা সময় অনেক লোকই এরকম ভাবে। প্রাণশক্তির প্রাচুর্যের মানুষ তখন পার্থিব সুখ-সম্ভোগ,ধনসম্পদকে অতি তুচ্ছ বলে গণ্য করে।এক অপার্থিব জগৎ তখন মানুষকে দু’হাত তুলে ডাকে।কিন্তু উষার ভুবনমোহিনী সোনালি আলো মানুষের মনে যে অপার্থিব আবেগ জাগিয়ে তুলে,ভর দুপুরের অগ্নিবর্ষী সূর্য সেই একই আবেগকে কখনোই জাগিয়ে তুলতে পারে না।সে বরং চোখকে দগ্ধ করে।দেহমনকে ক্লান্ত করে। জগন্নাথ চৌধুরীর মতো যে দেশসেবক একদিন যৌবনের আবেগে ব্রিটিশ সরকারের হাকিমের পথ ত্যাগ করে লৌহ শৃঙ্খল আর কারাগার বরণ করে নিয়েছিল,সমগ্র জীবন বিপন্ন করেছিল,সেই মানুষটা আজ পঞ্চায়েতের সভাপতির পদ একটাও ত্যাগ করতে পারে না।সত্য বল ললিতা,আজ তুমি যখন পেট ভরে খেতে পাও না,টাকার অভাবে রোগের চিকিৎসা করতে না পেরে তিলে তিলে নিশ্চিত মৃত্যুর মুখে এগিয়ে যাও,সন্তানের সামান্য আশা আকাঙ্ক্ষাও পূরণ করতে পার না,আর যখন বিশেষ করে জান যে এই সমস্ত ত্যাগ আর কৃচ্ছ্রসাধন একেবারেই অর্থহীন,তা দিয়ে নিজের বা সংসারের বিন্দুমাত্র কল্যাণ হয় নি,তখনও তোমার সামান্যও অনুতাপ হয় কি না?জীবনটা নতুন করে আরম্ভ করতে,অভাবমুক্ত জীবন একটা পেতে,জীবনে সামান্য সুখ স্বাচ্ছন্দ্যের মুখ দেখতে তোমার একবারও ইচ্ছে হয় না?”<br /> ললিতা কোনও কিছু না ভেবে উত্তর দিল,“ইচ্ছে হলই বা।কিন্তু সেই সুযোগ এখন পাব কী করে? জীবনের এখন শেষ সময়। ফুরিয়ে যাবার সময় হল।এখন আর জীবনটা নতুন করে আরম্ভ করার কথা ভাবতে পারি কী করে?”<br /> ললিতার কথাগুলোর আসল অর্থ বুঝে নিতে প্রহ্লাদ কিছু সময় নিল।তারপর খুব ধীরে ধীরে সে বলল,“তাহলে একটা সুযোগ যদি আসে তুমি নেবে?”<br /> হঠাৎ পরিবেশ লঘু করবার চেষ্টা করে ললিতা অল্প হেসে নিয়ে বলল,“লটারিতে লাখ খানিক পেলে বুঝি?তার বাইরে তো আমাদের ভাগ্য পরিবর্তনের কোনও উপায় আমি দেখছি না। ... কিন্তু দাঁড়াও!এসব গাঁজাখুরি গল্প বলে তুমি আমাকে আসল কথাটা ভোলাবার চেষ্টা কর না।আমাকে সেই চিঠিটার কথা বল।তুমি এমন কি করেছ –যার জন্য সর্দার না কি সেই লোকটা আমাকে বিধবা করেই ছাড়বে?” ওর কথায় আগের ভয় আর উৎকণ্ঠা পুরোটাই আবার ঘুরে এল।<br /> <br /> ললিতার এবার ধৈর্যচ্যুতি ঘটল।সে উত্তেজিত হয়ে বলল,“তুমি যে ঘুরিয়ে প্যাঁচিয়ে দীর্ঘ ভূমিকা জুড়ছ,আসল কথাগুলো তাড়াতাড়ি বল না কেন? এমন এক চিঠি পাবার পর মেয়ে মানুষের মনের অবস্থা কী হতে পারে তুমি কল্পনা করতে পার না কি? তোমার থেকে আর কোনও কথা শুনতে চাই না।এখনই আমাকে তোমার আসল কথাটা বলতে হবে।”<br /> প্রহ্লাদ দীর্ঘ এক শ্বাস ছেড়ে বলল,“শুনতেই যদি চাইছ তবে শোন।সংক্ষেপেই বলছি।খুব টায়ার্ড ফিল করছি।বেশি কথা বলবার শক্তি নেই শরীরে।তুমি জান যে আমাদের দেশে মাল পরিবহনের প্রধান উপায় রেলগাড়ি।রেলের এই মালগাড়ি করে যত জিনিস আনা হয় তার আধাটাই কিন্তু গন্তব্যে গিয়ে পৌঁছয় না।আধা জিনিসই মাঝপথে চুরি হয়।যে দুর্বৃত্তরা কাজটা করে তাদের ওয়াগন ব্রেকার বলে।রেলের ওয়াগন ভেঙে তারা লাখ লাখ টাকার জিনিস কতগুলো অসৎ ব্যবসায়ীকে সস্তা দামে বিক্রি করে।ব্যবসায়ীরা আবার সেগুলো চড়া দামে বিক্রি করে কোটি কোটি টাকার মুনাফা করে।এক বিশাল আর দুর্জেয় পাপচক্র দীর্ঘকাল ধরে সারা দেশে এই বেপরোয়া দিনে ডাকাতি করছে।এর ফলে কী বিপুল পরিমাণের জাতীয় ক্ষতি হয় তার হিসেব পাওয়াও দুষ্কর।জিনিসের কৃত্রিম অভাব হয়।মূল্যবৃদ্ধি হয়।কালোটাকার পাহাড় সৃষ্টি হয়।রেলওয়ের যে বিরাট আর্থিক ক্ষতি হয় তা পূরণ করা হয় যাত্রীভাড়া আর কর বৃদ্ধি ইত্যাদি করে।অথচ এসব কুকর্ম কখনও ধরা পড়ে না কেন?সরকার বছরের পর বছর ধরে এই সব ভয়ঙ্কর দিনে ডাকাতি অসহায় দর্শকের মতো চেয়ে দেখে কেন? পুলিশে খবর দিলে এই সব ওয়াগন ব্রেকার ধরা দূরের কথা,সামান্য একটা তদন্তও হয় না কেন?সশস্ত্র রেলওয়ে প্রটেকশন ফোর্সের চোখে ধুলো দিয়ে দিনে দুপুরে রেল ওয়াগন থেকে হাজার হাজার টন জিনিস পত্র উধাও হয়ে যায় কী করে?”<br /> এক সঙ্গে অনেকগুলো কথা বলে প্রহ্লাদ বোধ হয় সামান্য ক্লান্ত হল।কিছু সময় নীরব হয়ে থেকে সে দুই একবার দীর্ঘ শ্বাস নিল তার মনে পড়ল যে আজ তার পুরো দিনটা মানসিক অশান্তি আর উত্তেজনার মধ্য দিয়ে গেছে।আজ রাতে সে ভাত খায় নি।ভাঙা শরীর আর মন নিয়ে ঘরে ফিরে এসে ললিতাকে রুগ্ন আর মৃতপ্রায় অবস্থাতে দেখে আজ তার দুঃখের পাত্র উপচে পড়ছে।কথা বলবার ইচ্ছে তার একেবারেই হচ্ছিল না,প্রতিটা শব্দ উচ্চারণে তার ক্লান্তি বাড়ছিল।তার শুধু ইচ্ছে হচ্ছিল চিরদিনের মতো সম্পূর্ণ নীরব হয়ে যেতে।জীবনের সংগ্রামে চূড়ান্ত পরাজয় বরণ করে নিতে। কিন্তু সে অনুভব করল,ললিতা প্রায় রুদ্ধ শ্বাস নিয়ে তার কথা শোনার জন্যে কান খাড়া করে রেখেছে।যদি সে আজ চুপ করে থাকে পুরো রাত ওর শোয়া হবে না। পুরো জীবন নীরব যন্ত্রণায় ছটফট করে মরবে। <br /><br />প্রহ্লাদকে নীরব দেখে ললিতা বলল, “এসবের মধ্যে যে তুমি এসে পড়লে কী করে?”<br />“কী আশ্চর্য!” প্রহ্লাদ বিষাদ মাখানো হাসিতে বলল, “আমি ভেবেছিলাম যে অল্প আগে আমি যে কটা প্রশ্ন করলাম, তোমার মনেও সেই একই প্রশ্নের উদয় হবে,আর তুমি আমার থেকে সেগুলোর উত্তর চাইবে।তা না করে তুমি কিনা শুধোলে আমি এসবের মধ্যে এলাম কী করে?নিজের স্বার্থের প্রশ্ন যখন এসে পড়ে,তখন বেশিরভাগ মানুষের জন্যই জীবনের আর সব বড় বড় কথা অতি তুচ্ছ হয়ে যায় না? আরও শোন।আমার আজ সব কথা তোমাকে বলতেই হবে।দেশের আরও অনেক জায়গার মতো আমাদের এখানেও নিউ গুয়াহাটি স্টেশনের রেলওয়ে ইয়ার্ডে বছরের পর বছর ধরে এই দিনে ডাকাতি চলে আসছে। দেশের নানা জায়গা থেকে শতশত ওয়াগন এসে এখানে জমা হয়। সেগুলোতে গম,চাল,চিনি,মিঠাতেল,ডালডা আদি নানা খাদ্যসামগ্রী থাকে।এক সুসংগঠিত চোর আর ওয়াগন ব্রেকারের দল নিয়মিতভাবে সেখান থেকে সেগুলো বিক্রি করে কিছু ব্যবসায়ীকে বিক্রি করে।কিন্তু কখনওই তারা ধরা পড়ে না।কাগজে সবিস্তারে খবর বেরোলেও কোনও কাজ হয় না।পুলিশকে খবর দিলেও কোনও তদন্ত হয় না।তোমার মনে আছে কি আজ প্রায় বছর দেড়েক আগে যখন গুয়াহাটির খোলা বাজারে চালের দাম কিলোতে তিনটাকা হয়েছিল তখন একদিন একজন বিহারি মহিলা মাথায় একটা চালের বস্তা নিয়ে আমাদের ঘরে চাল বিক্রি করতে এসেছিল?দাম চাইছিল মাত্র দেড় টাকা?তোমার মনে কোনও প্রশ্ন জাগেনি?কিন্তু আমার জেগেছিল।কারণ অস্বাভাবিক কিছু একটা দেখলে প্রশ্ন করা আর উত্তর খোঁজাই আমার জীবিকা।আমি একজন সত্যান্বেষী সাংবাদিক।কেঁচো খুড়তে গিয়ে সাপ বেরিয়ে এল।জানলাম, রেলওয়ের জিনিস চুরি করা ছোটো ছোটো চোরগুলো অনেক গরিব মহিলাকে কমিশন দিয়ে সেই চোরাই মাল বিক্রিতে নিয়োগ করে।কিলোতে দেড়টাকা দামে চাল বিক্রি করে পঞ্চাশ পয়সা সে মহিলাকে কমিশন দিলেও চোরগুলোর লোকসান কিছু নেই।কারণ তার জন্য তাদের পকেট থেকে একটা পয়সাও যায় নি।কিন্তু এগুলো হল খুচরো চোর। কোটি কোটি টাকার লেনদেন করা আসল বড় চোরগুলো তাদের চুরির মাল বিক্রি করে গুয়াহাটির অনেক বড় বড় ব্যবসায়ীকে। কিন্তু তারা কখনোই ধরা পড়ে না।কারণ,কোটি কোটি টাকার এই পাপ ব্যবসার অংশীদার অনেকে।এ অংশীদারগুলো হল চোরের দল,ওয়াগন ব্রেকারের দল,রেল-কর্মচারী,রেলওয়ে প্রটেকশন ফোর্স,অসামরিক পুলিশ আর দেশের হর্তাকর্তা অনেক বড় বড় রাজনৈতিক নেতা।দেখেও না দেখার ভান করে থাকার জন্য পুলিশ কমিশন পায় ওয়াগন ব্রেকার আর ব্যবসায়ীর থেকে।সেই পুলিশের মধ্যে যদি বা দুএকটা ব্লেকশিপ বেরোয়—যেমন ইন্সপেক্টর দয়াল হাজরিকা।যেসব মানুষ বিবেক নামের এক দুরারোগ্য ব্যাধিতে ভোগে,তাদের নিজের দুঃসাহস আর স্পর্ধার মূল্য চুকোতে হয় নিজের প্রাণ দিয়ে।সরকার সব জেনে শুনেও কেন নীরব আর নিষ্ক্রিয় দর্শক হয়ে থাকে? কারণ সরকারের এই চোরাই মালের ব্যবসা করে কোটিপতি হয়েছে এমন ব্যবসায়ীর বেতনভোগী এজেন্টরা হচ্ছে সরকারের ভিত্তি।মানুষ ভাবে যে দেশ চালায় সে সরকার।কিন্তু সরকারকে চালায় কে? সরকার চালায় এই ব্যবসায়ীরা।এক এক জন ধনি ব্যবসায়ী এক দেড়শ নেতা-পালিনেতাকে পোষে। সংসার চালাবার খরচ থেকে আরম্ভ করে নির্বাচন খরচ পর্যন্ত, মাসে বিমানে দিল্লি যাওয়া আসার খরচ থেকে শুরু করে ছেলেমেয়ের পড়াশোনা, বিয়ের খরচ পর্যন্ত ---- আমাদের বেশিরভাগ দেশ নেতার সমস্ত আর্থিক দায়িত্ব বহন করে এ ব্যবসায়ীরা।কোনও কোনও সমাজবাদী দেশনেতার ছেলে কোন ব্যবসায়ীর ধনে বিদেশে উচ্চশিক্ষা নিয়ে এসেছে সে কথাও আমরা জানি।আমাদের বাইরেও হয়তো অনেকে জানে।কিন্তু একটা কথা বেশির ভাগ জানে না যে কোনও ব্যবসায়ীই সৎ উপায়ে অর্জন উপার্জন করা ধন এমন পরার্থে ব্যয় করে না।ভাড়াটে রাজনৈতিক দালাল পোষে রাখতেও ব্যয় করে না।চুরি-ডাকাতি করে উপার্জিত কালোটাকাতেই এরা দেশের শাসকদের কিনে রাখে।এ এক vicious circle বা দুষ্টচক্র।রাজনীতিকদের ব্যবসায়ীকে দরকার নিজেদের পরিবার চালাবার জন্য,ইলেকশন খেলার জন্য,রাজনীতি করবার জন্য।ব্যবসায়ীর রাজনীতিককে দরকার আইনের চোখে ধুলো দেবার জন্য,ধরা না পড়ে অবাধে পাপ ব্যবসা চালাবার জন্য।নিউ গুয়াহাটি রেলওয়ে ইয়ার্ডে চলা দিনে ডাকাতি কোনও দিন ধরা না পড়বার কারণ এটাই।এই দিনে ডাকাতি বাধা দেবার বা ধরার দায়িত্ব যাদের উপর সমাজ ন্যস্ত করেছে তাদের প্রত্যেকেই--- রাজনীতিক,সরকারি আমলা,পুলিশ—প্রত্যেকেই ওয়াগন ব্রেকার আর কালোবাজারির থেকে কমিশন পায়।এই পাপচক্রের প্রধান অস্ত্র দুটি --- টাকা আর হত্যা।তুমি যদি টাকা নিয়ে সন্তুষ্ট না হও,তবে একমাত্র বিকল্প হল তোমাকে একেবারে নিশ্চিহ্ন করে দেওয়া।কারণ মরা মানুষ কখনও কথা বলে না।দয়াল হাজরিকা মুর্খামি করে টাকাকে তুচ্ছ জ্ঞান করেছিল।ফলে আজ তার হাড়ে ঘাস জন্মাচ্ছে।যেভাবে এ হত্যাকাণ্ডগুলো হয় সেগুলো ধরবারও কোনও উপায় নেই।কারণ এসব আকস্মিক মৃত্যু বেশির ভাগ ক্ষেত্রেই বন্দুকের গুলি বা ছুরির আঘাত থাকে না।তুমি রাস্তা দিয়ে হেঁটে,সাইকেলে বা স্কুটারে যাচ্ছ।হঠাৎ প্রচণ্ড বেগে ট্রাক একটা এসে তোমাকে পিষে গুড়িয়ে একটা মাংসপিণ্ডে পরিণত করে চলে গেল।”<br /> ললিতা একটু নড়ে চড়ে দুহাতে প্রহ্লাদকে জোরে জড়িয়ে ধরল।<br /> “এখন নিশ্চয়ই তুমি বুঝেছ।”প্রহ্লাদ বলে গেল, “আজ একই দিনে দেশনেতা জগন্নাথ চৌধুরী আর ‘নিনাও সর্দারে’র চিঠি দুটো আসার অর্থ কী?গত ছয় মাস ধরে আমি অবিরাম তদন্ত করে এই সমগ্র পাপচক্রের সমস্ত গোপন তথ্য উদঘাটন করেছি।আমার রিপোর্ট আমাদের প্রকাশ তো করলই না,বরং সেই কথা জগন্নাথ চৌধুরীকে জানিয়ে দিল।আমাদের কাগজে এই সব ভয়ঙ্কর তথ্য প্রকাশ হতে পারে বলে জগন্নাথ চৌধুরী এখন মোটেও ভয় করে না।তবুও সাবধানের মার নেই।আমার হাতে এই সব তথ্য থাকা পর্যন্ত সে বা তার অংশীদারেরা কখনও পুরো নিশ্চিন্ত হতে পারে না।আমি কৌশল করে অন্য কোনও কাগজে এই সব তথ্য প্রকাশ করবার ব্যবস্থা করতে পারি।জগন্নাথ চৌধুরীকে ব্লেকমেইল করতে পারি।তাই চিরদিনের জন্য আমার মুখ বন্ধ করতে তারা এক সঙ্গে দুদিক থেকে অস্ত্র শানাচ্ছে।একটা হল লোভনীয় চাকরির প্রলোভন।অন্যটা হল ‘সর্দারে’র চিঠির ভীতি প্রদর্শন।”<br /> ললিতার সারা গায়ের উপর দিয়ে একটা ভয়ের শিহরণের ঢেউ খেলে গেল।সে প্রহ্লাদের আরও ঘনিষ্ঠ হয়ে আতঙ্কিত গলায় বলল,“ কিন্তু তুমি যে বললে,---তারা পুলিশ ইন্সপেক্টর দয়াল হাজরিকাকে হত্যা করছে।তুমি যদি জগন্নাথ চৌধুরীর প্রস্তাবে সম্মত হয়ে চাকরিটা না নাও,তুমি যদি চুপচাপ থাকো...।”<br /> “তবে তুমি একদিন খবর পাবে যে তোমার স্বামী প্রহ্লাদ হাজরিকা পথে লরি চাপা পড়ে মাংসপিণ্ডে পরিণত হল।” প্রহ্লাদ এক তিক্ত নির্মম হাসি হাসল।<br /> দুজনেই কিছুক্ষণ নীরব হয়ে রইল।<br /> ললিতার ভয়ে কেঁপে উঠারুগ্ন বুকের ঢুক ঢুক শব্দগুলো প্রহ্লাদের কানে পড়তে শুরু করল।কিন্তু হঠাৎ সে ললিতার প্রতিও নির্মম হয়ে উঠল।ওর যতগুলো দুঃখ পাবার আছে একসঙ্গেই পাক।একটু একটু করে পেয়ে কী লাভ?সে আবার বলতে শুরু করল,“শোন ললিতা,কথা শেষ হয় নি।আরও কথা আছে।গেল কদিন ধরেই শুনছি আমাদের কাগজটা যেকোনও দিন বন্ধ হয়ে যেতে পারে।কাগজটা অনেক লোকসানে চলছে।সার্কুলেশন দ্রুত কমে আসছে।সম্পাদক সরকারের সঙ্গে একটা গোপন চুক্তি করেছে।আগামী ছয়মাসের মধ্যে রাজ্যসভাতে অসমের এক আসন শূন্য হবে।এই ছয়মাসের মধ্যে আমাদের সম্পাদক সরকারের এমন একটা উপকার করে দেবে যে --- আমার রিপোর্টটা প্রকাশ না করে ইতিমধ্যেই একটা উপকার তো করেইছে--- তাঁকে রাজ্যসভাতে কংগ্রেসের মনোনয়ন দেওয়া হবে।কাগজের মালিককে প্রেসটা বড় করবার জন্য সরকার একটা বড় রকমের ঋণ দেবে।খবরের কাগজের লোকসানি ব্যবসা ছেড়ে সে সরকারের বড় বড় কাজের ঠিকা পাবে। মরবে তবে কে? তোমার স্বামীর মতো কয়েকটি হতভাগা। তোমার সামনে এখন জীবন মরণ সমস্যা।একদিকে হত্যার হুমকি আর কর্মচ্যুত হবার নিশ্চিত সম্ভাবনা।অন্যদিকে জগন্নাথ চৌধুরীর এগিয়ে দেওয়া পনেরোশ’ টাকা মাইনের চাকরি।গোটা জীবন আদর্শের কথা বললে। আমিও বললাম।তথাকথিত আদর্শের নামে সর্বস্ব ত্যাগ করেও আর চরম দুঃখব্রত বরণ করে নিয়েও কারও থেকে একদিনের জন্যও কোনও স্বীকৃতি পাইনি।একটা প্রশংসার উক্তি শুনি নি।বরং জীবন জুড়ে শুনতে হয়েছে নিন্দার শরাঘাত।পান করতে হয়েছে ঈর্ষা আর সন্দেহের হলাহল।সেসবও সহ্য করতাম,যদি দেখতাম যে সমগ্র জীবন ধরে অন্যায় অবিচারের বিরুদ্ধে করা যুদ্ধে একটাও অন্যায়ের প্রতিকার করতে পেরেছি।বরং আমার সমস্ত আঘাত হাতির পিঠে অঙ্কুশের মারের থেকেও নিষ্ফল আর অসার প্রতিপন্ন হয়েছে।তবুও আমার একটা সান্ত্বনা ছিল।অন্যে যে যাই বলুক আমি নিজে বিশ্বাস করি যে অন্যায়ের বিরুদ্ধে প্রতিবাদ,অন্যায়ের প্রতিকার করতে না পারলেও বা অন্যায়কারীকে শাস্তি দিতে না পারলেও প্রতিবাদ যে করে তার মনটা অন্তত মহৎ হয়ে থাকে।এ তার নৈতিক জীবনকে বলবান করে তুলে।মানুষের হৃদয়ে প্রতিবাদের তুষের আগুনটুকু জ্বালিয়ে রাখে। অনুকূল পরিবেশ তৈরি হলে একদিন তার থেকেই দাবানল জ্বলে উঠবে।সেই আগুন নিশ্চয় একদিন পুঞ্জিভূত পাপ আর অন্যায় অবিচারকে পুড়িয়ে ছাই করবে।আর কিছু করতে না পারলেও আমি এই তুষের আগুনটা জ্বালিয়ে রেখেছিলাম। ‘মানুষের আত্মাকে রক্ষা করতে না পারলেও তাকে রক্ষা করবার জন্য যোগ্য করে রেখেছিলাম।’ কিন্তু আজ তো আমার চরম সর্বনাশ উপস্থিত। আর এক সপ্তাহ বা এক মাসের পর আমি হয় সপরিবারে পথের ভিখিরি হব অথবা ‘সর্দারে’র লরির তলায় চাপা পড়ে পথের কুকুরের মতো মৃত্যু বরণ মৃত্যু বরণ করব।কিন্তু এখনও আমার হাতের মুঠোয় আছে জগন্নাথ চৌধুরীর পনেরোশ’ টাকা মাইনের চাকরির প্রস্তাবটা।ললিতা,আমার সহধর্মিণী,আমার জীবনের এই ধর্ম সংকটের সময় তুমি আমাকে কী করতে উপদেশ দাও?”<br /> ললিতা অনেকক্ষণ নীরব থেকে পরে বলল,“জীবনে কোনোদিনই তোমাকে উপদেশ দেবার ধৃষ্টতা আমার হয়নি। আজও হবে না।তুমি কখনও ভুল করনা—এই বিশ্বাসই আমার জীবনের ধ্রুবতারা। ... আমি বুঝতে পারছি, আমাদের জীবনে এক বড় পরীক্ষার সময় উপস্থিত হয়েছে।সে পরীক্ষার ফলাফল পৃথিবীর কাউকে স্পর্শ করবে না।কারও জীবনে তিলমাত্র ক্ষতিবৃদ্ধি ঘটাবে না।কিন্তু আমাদের এ ছোট্ট গরিব পরিবারটার জন্য এ জীবন-মরণ সমস্যা। ... তুমি নিজে কী করবে বলে ভেবেছ?”<br /> প্রহ্লাদ হঠাৎ বিছানার থেকে উঠে গিয়ে লাইটটা জ্বালাল আর টেবিলে পড়ে থাকা দুটো চিঠি তুলে নিয়ে পরম ঘৃণায় টুকরো টুকরো করে ছিঁড়ে ফেলল।ললিতা মশারির ফাঁক দিয়ে স্বামীর মুখের দিকে তাকিয়ে রইল। চিরকালের পরিচিত মানুষটাকে হঠাৎ আর খুব অচেনা যেন লাগল।প্রহ্লাদের মুখের থেকে এমন এক জ্যোতি বেরোতে শুরু করেছে যা সে এর আগে কোনও দিন দেখেনি।প্রহ্লাদ লাইটটা নিভিয়ে আবার বিছানায় এল।কিছুক্ষণ চুপ থেকে বলল – নিশ্ছিদ্র অন্ধকারের ভেতর থেকে ওর স্বর যেন গলার থেকে না বেরিয়ে বহু উপরের কোনও অশরীরী কণ্ঠের থেকে বেরোচ্ছে যেন মনে হল,“ললিতা এমন এক সংকট আমার জীবনে কোনও দিনই আসে নি।অতীতেও হাজারো মানুষের জীবনে এসেছিল। ভবিষ্যতেও হাজারো মানুষের জীবনে আসবে।প্লেটোর রিপাবলিকে আডিমেণ্টাস দুজন মানুষের জীবনের ছবি এঁকেছেন। একজন ভয়ঙ্কর পাপী আর শয়তান। কিন্তু তার জীবন অতিবাহিত হল পরম সুখে।মৃত্যুর মুহূর্তেও সে লাভ করল সমস্ত মানুষের শ্রদ্ধা আর সম্মান।অন্যজন সারাজীবন অশেষ দুঃখ বরণ করে সৎ পথে থেকেও সবার থেকে পেল শুধু নিন্দা,অপবাদ আর ধিক্কার।কেবল তাই নয়,শেষ অব্দি তাকে ক্রুশে বিঁধে হত্যা করা হল।এ দুজনের নমুনা দেখিয়ে আডিমেণ্টাস প্লাটিনাসকে জিজ্ঞেস করলেন,‘তুমি এই দুয়ের মধ্যে কোন জীবনটা বেছে নেবে?’ প্লাটিনাস উত্তর দিল, ‘যে মানুষ শুধু সততার জন্যই সৎ জীবন বেছে না নেয়, অর্থাৎ কোনও পুরস্কারের আশাতে সৎ জীবন কামনা করে,তেমন মানুষ আসলে কখনোই সৎ জীবন কামনাই করে না।’<br /> কিছু সময় পরেই প্রহ্লাদ গভীর ঘুমে ঢলে পড়ল।তার নাক দিয়ে মৃদু ঘর্ঘরধ্বনি বেরোতে শুরু করল।ললিতার চোখে অনেকক্ষণ ঘুম এল না।অনাগত অনাহার আর দুঃখ কষ্টের দিনগুলো ওর চোখের সামনে ভাসতে শুরু করল।কিন্তু কী আশ্চর্য! সে সামান্যও ভয় পায়নি।প্রহ্লাদের দেহের ছোঁয়াতে যেন কী এক অমৃত ছিল, সেই অমৃত তার মনটাকে অভয় আর আনন্দে ভরিয়ে তুলল।সুপ্ত সন্তানের চুমো খাবার মতো সে প্রহ্লাদের ঠোঁটে আলতো করে একটা চুমো খেল।তারপর তাকে জড়িয়ে ধরে সেও নিশ্চিন্ত মনে ঘুমিয়ে গেল। <br /> <br />সমাপ্ত<br /><br /></p><br /><br /></div>সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-62608242102463187932022-02-06T23:10:00.002+05:302022-02-07T00:25:57.017+05:30‘বরাকের শালমহুয়া’ এবং পাঠবিষাদ<div><div style="text-align: justify;"><br /></div><p style="text-align: left;"> <!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-IN</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
</p><p class="MsoNormalCxSpFirst" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhWaCH_TzHA2NgyftzT1Y_QAATjzsUXH3ncaaMlPS6yZvMUk3eU9J9X94VykO7upvAW7hAlpF-TJqEfl7zbuhpOD_ASMspUM5yOe67LUBK16rUtFiPUGEDyMxVPinVkgVEOkMvRwNtTrZrC-vuUTZQh_8nCVPxRhUYf11tFTQzNfPdh0ycL6FEaawMn=s1647" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1647" data-original-width="1124" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhWaCH_TzHA2NgyftzT1Y_QAATjzsUXH3ncaaMlPS6yZvMUk3eU9J9X94VykO7upvAW7hAlpF-TJqEfl7zbuhpOD_ASMspUM5yOe67LUBK16rUtFiPUGEDyMxVPinVkgVEOkMvRwNtTrZrC-vuUTZQh_8nCVPxRhUYf11tFTQzNfPdh0ycL6FEaawMn=s320" width="218" /></a></div><br /></div><div style="text-align: justify;"> <!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-IN</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]--><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">কাজল দেমতা-দির <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রবন্ধ সংকলনটি
পড়লাম। </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">‘বরাকের শালমহুয়া’<span lang="BN"> । ভাস্কর দাস ও শুভঙ্কর চন্দের সঙ্গে মিলে লেখিকা স্বয়ং প্রচ্ছদ সহ ভেতরের
অলঙ্করণে কাজ করেছেন। ভেতরের অলঙ্করণ নিয়ে পরে বলব। প্রচ্ছদটি ছিমছাম। সুন্দর।
নিচে যে অচেনা চিহ্ন কিছু দেখছেন--সেই সব অলচিকি হরফ। অলচিকির হরফ নিয়ে একটি
পূর্ণাঙ্গ লেখা থাকলে ভালো লাগত। যদিও একটি প্রবন্ধে এর জন্ম কথা রয়েছে। কুড়িটি
প্রবন্ধের সংকলন। নানা সময়ে বিভিন্ন কাগজে লেখা। আদিবাসী শ্রমিক এবং শ্রমিক-জীবনের
বাইরের আদিবাসী জীবন</span></span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">সংস্কৃতি</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">শিক্ষা</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">স্বাস্থ্যের স্বরূপ ও সংকট নিয়ে লিখেছেন। </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">নানা সময়ে কাগজে
লেখা প্রবন্ধ বলে কিছু কিছু পুনরুক্তিও আছে। সে খুবই স্বাভাবিক। আমরা লেখাগুলোর ভেতরে
কী আছে লিখতে চাইনা--- বইটি পাঠকে পড়েই জেনে নিন বলে। </span></div><p style="text-align: left;"></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">প্রবন্ধগুলো
পড়তে পড়তে একটি বিষাদে আমার মন ভরে গিয়েছিল। তার একটি কারণ এই --১৯ সংখ্যক
প্রবন্ধে আছে--আদিবাসী ছেলেমেয়েদের নিয়ে নাটক করতে গেলে অনেকে লজ্জাতে অনুশীলনে
আসে না। </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">‘<span lang="BN">সুন্দর সুন্দর স্বপ্নিল নাচগানে ভরপুর হিন্দী সিনেমা দেখানো
হয়। কত ভালো লাগে মনটা একেবারে সেঁটে থাকে আর কোথায় সাঁওতালী নাটক! হোক না তা
স্বাধীনতার জন্যে সাওঁতাল বীরের কাহিনী!</span>’<span lang="BN"> এই যখন অবস্থা--তখন
তাঁর এই বই পড়বেন কারা</span></span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">আদিবাসী পাঠক পড়বেন তো</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">বাঙালী পড়বেন</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">? --</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">এই প্রশ্ন হয়তো লেখিকার মনে কাজ করে।
ফলে আত্মবিশ্বাসের একটি অভাব নজরে না পড়ে থাকে না। অগত্যা কী পরামর্শ দেওয়া দরকার
নিজেও ভেবে পাচ্ছি না। তাঁকে চিনি কলেজ জীবন থেকেই। অন্তত নাম তো শুনেইছি। বছর কয়
আগে বন্ধু বিশ্বজিৎ দাসের সঙ্গে বাড়িও গেছি। বরাক উপত্যকাতে আদিবাসী জীবনের সুখ
দুঃখ নিয়ে ভাবেন</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">কাজ
করেন এমন ব্যক্তি এই সমাজ থেকে দ্বিতীয় আছেন বলে আমি অন্তত জানি না। এক দশকের মতো
হল তিনি শিক্ষিকা জীবন থেকে অবসর নিয়েও লেগে আছেন। যদি এই সমাজের বৌদ্ধিক ও
সাংস্কৃতিক জীবনে কিছু আশার আলো</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">উদ্দীপনার তেজ ছড়াতে পারেন। </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">হামদের বাত</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">বলে একটি কাগজও
প্রকাশ করেন--যদিও অনিয়মিত। এই সব কাজেরই অংশ এই বই। দুটি সাদ্রি ভাষাতে প্রবন্ধ আছে।
আমার পড়তে সামান্যও সমস্যা হয় নি। ফলে পরামর্শ থাকবে আগামীতে পুরো একখানা বইই তিনি
এই ভাষাতে সাজাবেন। এই বইতেও প্রবন্ধ দুটিই সবার শুরুতে দিয়ে সম্মানের আসনে বসাতে
পারতেন। বসান যে নি</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">,</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">সেটিকেই
আমি বিশ্বাসের অভাব বলতে চাই। </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;"></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">উপভাষা</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">','</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">উপজাতি</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">শব্দগুলো অপমান
জনক তিনি লিখেছেন। উচিত ছিল আগাগোড়া নিজেও </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">জনজাতি</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">শব্দটি ব্যবহার করা</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">আর </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">উপভাষা</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">র বিকল্প শব্দ ব্যবহার করা। করেন নি। আর সাদ্রিকে </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">উপভাষা</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">বলাই কেন</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">আদিবাসী সমাজের
সমস্যাই হচ্ছে যে শুধু সাওঁতালি নয় --প্রায় প্রতিটি ছোটো ছোটো জনগোষ্ঠী আজকাল
নিজের নিজের ভাষার স্বীকৃতি দাবী করছেন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমাদের বন্ধু দেবব্রত শর্মাও দেখছি সব ভাষার
স্বীকৃতির পক্ষে দাঁড়িয়ে পড়েন। তাতে বাস্তব সমস্যা আছে। পরিকাঠামোগত তো বটেই। তার
থেকে ভালো কি নয় একটি </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">প্রমিত</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">ভাষার পাশে
সবার দাঁড়িয়ে যাওয়া</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">আর
প্রমিত ভাষা হিসেবে </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">সাদ্রির</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">দাবী সবার
উপরে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেখানে সামান্য তফাৎ আছে বলে
ছিলোমিলো ভাষার দাবিকেও তুলে ধরলে সমস্যা। এহেন ভাষা বৈচিত্র্য বাংলা হিন্দিতে আরও
ব্যাপক। তাই বলে কেউ কেউ সিলেটিকেও স্বতন্ত্র ভাষার দাবি জানান। সিলেটি আর
কাছাড়িতে তফাৎ নেই</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">ঢাকাই
চট্টগ্রামীর কী হবে তবে</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">?
</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">এই ভাবে এগোতে এগোতে বাংলা বলেও কী থাকবে কিছু</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">একই কথা </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">সাদ্রি</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">সম্পর্কে। লেখিকার </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">সাদ্রি</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">কে </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">উপভাষা</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">ভাবাই ঠিক
হয়নি। নির্দ্বিধাতে একে প্রমিত ভাষা বলে প্রতিষ্ঠার আয়োজন করা ভালো। এই ভাষাতে এখন
সাহিত্যিক সম্পদও ব্যাপক।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এর লিপি অসমে
বাংলা বা অসমিয়া হলে সমস্যা নেই। </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">ভারতীয় উপমহাদেশে পাঞ্জাবির মতো ভাষারও গুরুমুখি,
আরবি, রোমান---তিনটি হরফ চালু আছে। না থাকলে ভালো ছিল। আছে তো কী করা যাবে? সাদ্রি
দেবনাগরিতে লেখারও একটি চাপ অসমের বাইরে রয়েছে। সেখানে থাক, অসমে এত চাপ না নিলেই হল।<span lang="BN"> তা নইলে </span>‘<span lang="BN">চা-জনগোষ্ঠী বাগানীভাষা</span>’-<span lang="BN"> এই সব অপবাদ থেকে বেরোনো কঠিন হবে। এই সব জনগোষ্ঠীর নাম হয় বুঝি</span></span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">?<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>কিন্তু কোনও এক ভাষার পাশে না দাঁড়ালে সেই অপবাদ থাকবেই।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘বরাকের চা-নারীদের অবস্থান ‘ লেখাতে তিনি একটি প্রসঙ্গ
ছুঁয়ে গেছেন। (পৃষ্ঠা ৭৫)আমার মতে এটি অত্যন্ত গুরুত্বপূর্ণ প্রসঙ্গ। এই নিয়ে একটি
স্বতন্ত্র পূর্ণাঙ্গ লেখা থাকা উচিত ছিল। আমার অনুমান এই ঘটনাই আদিবাসীদের চা-বাগানের
বন্দি দশার থেকে মুক্ত করে দিচ্ছে। নিছক পাশের গ্রামে ‘প্রাক্তন চা-শ্রমিক’দের দিয়ে
এই ঘটনা সম্ভব ছিল না। কারণ তাঁরা চা-বাগিচার অস্থায়ী শ্রমিকের যোগানদার ছিলেন চিরদিন।
এখন আরও বাড়ছে এই অস্থায়ী শ্রমিকদের সংখ্যা ---তিনি নিজেই লিখেছেন। যদি বাড়তেই থাকে
তবে বাগান থেকে দূরে নবীন প্রজন্ম চলে যাবেন খুবই স্বাভাবিক। ফলে যাদের পূর্বপুরুষ
এককালে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বৃহত্তর ঝাড়খণ্ড এলাকার থেকে অসমে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ত্রিপুরাতে উত্তর বাংলাতে চা বাগানে কাজ করতে এসেছিলেন---তারা
এখন এক উলটো প্রব্রজন শুরু করেছেন। ‘চরগোলা এক্সোডাসে’র শতবর্ষে এই প্রব্রজনের অধ্যয়ন
করবেন না? কেন কেউ এখন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই উল্টোযাত্রাকে আটকাচ্ছে
না? </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">বাকি যে কোনও জনগোষ্ঠীরই মতো আদিবাসী
ছেলে-মেয়েরা আবার রাজ্যের বাইরে চলে যাচ্ছেন কাজের সন্ধানে। অসংগঠিত ক্ষেত্রে গিয়ে
ভিড়ছেন। কী পরিচয় নিয়ে আছেন তারা সেখানে? তাঁদের তো কেউ সেখানে ‘চা-শ্রমিক’ বা ‘</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">বাগানীয়া</span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">' বলবেন না। এরই জন্যেই কি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নানান ভাষার নামে চিহ্নিত হবার এত তাগিদ? জানি না।
কিন্তু বৌদ্ধিক এবং সাংস্কৃতিক জীবনে এই পরিঘটনা যে ব্যাপক প্রভাব ফেলতে চলেছে এটি
নিশ্চিত। </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">‘নবশাখ’ সম্প্রদায়ের মতো কিছু কিছু মানুষের
বাঙালিতে মিশে যাবার আগ্রহ দেখা যাচ্ছে, অসমিয়া সমাজে মিশে যাবার প্রবণতা তো ব্রহ্মপুত্রে
অনেক ব্যাপক, বরাকে এবং উত্তর বাংলাতে হিন্দিতে মিশে যাবারও প্রবণতা রয়েছে। সম্প্রতি
দেখলাম উত্তর বাংলার কিছু সংগঠন হিন্দি মাধ্যমের স্কুল প্রতিষ্ঠা ও শিক্ষকের সংখ্যা
বাড়াবার দাবি জানাচ্ছেন। এই সব থাকবে। কিন্তু যদি কোনও দৃঢ় বিকল্প দাঁড় করাবার ব্যর্থতা
থাকে তবে সবারই তাই হবে। এই সব অসমে বাঙালি সহ আরও বহু জনগোষ্ঠীর রয়েছে। কেবল আদিবাসীদেরই
নেই। তাই সাদ্রি না ছিলোমিলো এই দ্বিধার থেকে বেরিয়ে আসতে হবে। </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">এক জায়গাতে লেখা আছে ‘১৮৬৩ সন থেকে পশ্চিম
বঙ্গ, উড়িশা, শিলচর, মধ্যপ্রদেশ, উত্তর প্রদেশ এবং অন্ধ্র প্রদেশ থেকে শ্রমিক আমদানি
শুরু হয়’ (পৃঃ ১৬) এই বাক্যে ‘শিলচর’ কেন? ছাপাখানার ভূত? এরকম বেশ কিছু জায়গাতে আছে/
শুরুতে উদ্ধার কথা অংশেও দেখুন বাক্য গঠনে সমস্যা আছে। আমি বুঝি, বাইরে ভেতরে কোন </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">প্রতিকূলতার</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt;"> </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">বিরুদ্ধে লড়ে তিনি লিখছেন। কিন্তু যুদ্ধ
জয়ের স্বার্থেই এই সব ভ্রান্তির বাইরে বেরোতে হবে। নইলে বাঙালি পাঠকও ব্যক্তিগতভাবে
যারা তাঁকে চেনেন না, বইটি সিরিয়াসলি নেবেন না। এর থেকে সপ্তম ও অষ্টম প্রবন্ধের শিরোনাম—যথাক্রমে
‘ ‘দুদিন সাংস্কৃতিক পরবে হামদের সপোন সময় যাপন’ এবং ‘আন্ধা বিশোয়াস’ পড়তে কারও কোনও
সমস্যা হচ্ছে? কোনও বাঙালির? আর আদিবাসী কারও তো সমস্যা হবারই কথা নয়। তবে এই ভাষাটাই
হোক না আত্মপ্রত্যয় প্রতিষ্ঠার ভাষা? সেখানে এখনই কেউ ভাষার ভুলভাল নিয়ে বেশি প্রশ্ন
তুলবেন না। আর তুললে ভালোই। ভাষা চিন্তা এগোবে। ভাষা কেবল ‘শুদ্ধ’ করে লেখাই সবটা নয়,
তাঁকে সুন্দর করে তোলাও একটা কাজ। বেশি বেশি ব্যবহারেই এটি সম্ভব। তাও লেখাতে। মৌখিক
ভাষার বিশেষ মর্যাদা নেই। লিখিত ভাষার কদর যত।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রতিটি প্রবন্ধের নিচে কোন পত্রিকাতে কবে প্রকাশিত
হয়েছে সেই সব উল্লেখ আছে। তাতে লেখিকা হিসেবে তাঁর প্রতিষ্ঠাটি বুঝতে সুবিধে হয়। তাই
বলে নিজের বইতে ‘লেখিকা আসামের বাসিন্দা ও আন্দোলনের সক্রিয় কর্মী’ –লেখা কেন? এই অংশ
বাদ দিলেই ভালো হত।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">নিজের সম্পাদিত ‘হামদের বাত’ বাদ দিলে
এর সব কটিই বাংলা পত্রিকা। বাংলা পত্রিকার থেকে পাওয়া এই সম্মান অভিনন্দন যোগ্য। বাংলা
কাগজগুলো যদি আদিবাসীদের মধ্যেও গিয়ে </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; mso-bidi-language: BN;">পৌঁছচ্ছে</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt;"> </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">তবে কোনও প্রশ্ন নেই। কিছু কিছু তো গেছেই। যেমন মর্লি উচ্চমাধ্যমিক
বিদ্যালয়ের স্মরণিকা ‘শালবনী’ পৌঁছুবেই –এই নিয়ে প্রশ্ন নেই। বা মার্চ ২০১৮-তে কলকাতার
থেকে প্রকাশিত তাঁর লেখা প্রকাশ করেছে ‘অন্য নারী’ নামে যে পত্রিকা—সেটিও পৌঁছেই থাকবে।
এর আগের বছরে নবনীতা দেবসেন ‘ভূমিকন্যা’ নামে সইমেলাতে যখন তাঁকে ডাকেন সেই প্রক্রিয়াতে
পরোক্ষে আমারও কিছু সংযোগ ছিল। জানতাম তাঁকে কেন ডাকা হচ্ছে। এর পরেই এই লেখা। নিশ্চয়
সেটিও গেছে। দেওয়ান বাগানের ‘শিল্পী সংসদ’ দীর্ঘদিন আদিবাসী ও বাঙালি উভয় সমাজে সাংস্কৃতিক
বোধের বিকাশে ভালো কাজ করেছেন আমরা জানি। তাদের কাগজ ‘স্রোতস্বিনী’ও নিশ্চয় পৌঁছত আদিবাসী
পাঠকের কাছে। ‘আমাদের সমকাল’ পৌঁছেই থাকে। ‘প্রবাহ’ সম্প্রতি একটি আদিবাসী সংখ্যা করেছে।
কাজল দেমতার লেখা ছাড়া সেই সংখ্যা সম্পূর্ণ হতেই পারত না। সেই সব ঠিকই আছে। কিন্তু
‘সাদ্রি’ পত্রিকার সংখ্যা বাড়ুক নিশ্চয় লেখিকা স্বপ্ন দেখেন, আমরাও দেখি।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কীভাবে কী করতে হবে আমরা বলব না। বলা যত সহজ করা
তত কঠিন না। সে কাজল দেমতাই ভালো জানেন। </span></p><p style="text-align: left;"> <span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">কিন্তু ভেবে দেখুন তো আজকের দিনে আমি এই আলোচনা যখন
লিখছি তিনসুকিয়ার থেকে কাজল দেমতা দিনের মধ্যেই তা পড়ে ফেলবেন উধারবন্ধ থেকে। ছাপা
কাগজের হ্যাপার থেকে এই কাজ এখন অনেক সহজ। হোক না সেই কাজ আন্তর্জালেই/ ব্লগে হোক।
লিখে হোক। বলে হোক। ভিডিও পোর্টাল তো হতেই পারে। কম করে হলেও এই সব </span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">কাজ</span><span lang="BN" style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">পশ্চিম বাংলা ঝাড়খণ্ডে
হচ্ছেই। ভোজপুরির মতো যদিও নাচে গানের ভিড় অনেক। ভোজপুরি গানের মতোই তারও অধিকাংশের
প্রবণতা খুব স্বাস্থ্যকরও না। বলিউডের মতো হয়ে উঠবার ঝোঁক ব্যাপক। তবু এই পথ তো ধরা
যেতেই পারে। খানিক প্রায়োগিক কাজ নিজেরা শিখে নিতে হবে শুধু।</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;"><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-IN</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]--></span>
</span></p><p class="MsoNormalCxSpFirst" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;">যত বই পত্রিকা আমার হাতে আসে সব বই পত্রিকা
নিয়ে আমি লিখি না। এই বই নিয়ে লিখতে ইচ্ছে হল ভালো মন্দ এই সব ভাবনা পৌঁছে দেবার জন্যেই।
মনে হল এই বই নিয়ে উদাসীন থাকা অপরাধ হত।</span></p><p class="MsoNormalCxSpFirst" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: center; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt;"> 📞📞📞📞📞☎☎☎📞📞📞📞📞 <br /></span></p>
<p style="text-align: center;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;"><a href="https://www.facebook.com/kajal.demta" target="_blank"> লেখিকার সঙ্গে যোগাযোগ করতে এখানে টিপুন।</a></span></p><p style="text-align: center;"><span style="font-family: Galada; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">অথবা ফোন করুন 📲📲 9954160344 <br /></span></p>সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-72362239199707301582022-01-29T23:23:00.001+05:302022-01-29T23:23:10.319+05:30রক্তদ্বীপের গল্প ৵ ২ ৷৷ মরিচঝাঁপি গণহত্যার মৌখিক ইতিহাস<p> <!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-IN</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-bidi-font-family:BenSen;
mso-ansi-language:EN-GB;
mso-fareast-language:EN-US;}
</style>
<![endif]-->
</p><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span><span lang="EN-GB" style="font-size: 16.0pt;"></span>
<p class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: right;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মূল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইংরাজি</span><span lang="EN-GB">: </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দীপ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হালদার</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: right;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুবাদ</span><span lang="EN-GB">: </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুশান্ত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কর</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">জ্যোতির্ময় মণ্ডল</span></b><b><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"> : </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;">১ম ভাগ</span></b><b><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; line-height: 115%;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjkS6aJOS6exyhISOlSUACeSmAEFHZilnfSng0YiT6ZJq1NiwzAS1k-IP8adaEAAv5AnmWZfh5nzdromZG8qiEajr9By4XO4UafpqgB0b5J4nimxIP0wqFT1tpGMuRJuQqejIVrOQdUSsYzPMu0orVB_rImmO732LPt8izI-FK6UBa6FeYlyAPDqEAk=s721" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="721" data-original-width="525" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjkS6aJOS6exyhISOlSUACeSmAEFHZilnfSng0YiT6ZJq1NiwzAS1k-IP8adaEAAv5AnmWZfh5nzdromZG8qiEajr9By4XO4UafpqgB0b5J4nimxIP0wqFT1tpGMuRJuQqejIVrOQdUSsYzPMu0orVB_rImmO732LPt8izI-FK6UBa6FeYlyAPDqEAk=s320" width="233" /></a></div><br /> <span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জ্যোতির্ময় মণ্ডল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ডাইনি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দের রক্ষা করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এমনটাই বলা চলে এই ভদ্রলোক সম্পর্কে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এর বেশি কোনোভাবে তিনি পরিচিত নন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সরকারি
ব্যাঙ্ক থেকে অবসর নিয়েছেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জীবনের সত্তরটি বছর পার করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এক কন্যা
আছেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অভিনেত্রী</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জীবনের কিছু কথা সত্যি কথায় বলে বোঝানো মুস্কিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">৮৪ গৌরাঙ্গ
সরণি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কলকাতার একটি অংশ </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">— </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যাকে
খুব বেশি লোকে ভদ্রপাড়া বলবেন না</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,--
</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি তখন বিড়ি ফুঁকছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমি
তাঁকে গিয়ে ধরলাম সেই গল্প আবার বলতে হবে যা তিনি আগেও আমাকে বহুবার বলেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমার
সাংবাদিক জীবনের শুরুর দিকে যখন দুনিয়ার খবর আমাকে রাখতে হবে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অথচ সাধন ছিল অল্প তিনিই ছিলেন আমার বহু মানবিক আগ্রহের সংবাদের উৎস</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি
প্রায়ই বাংলার প্রত্যন্ত গ্রামাঞ্চলে ছুটে যান সেই সব বিধবাদের পাশে দাঁড়াতে যাদের
তাঁর প্রতিবেশী বা পরিজনেরা ডাইনি সাজিয়ে দিয়েছে শুধু সামান্য সম্পত্তি হরণ করবার উদ্দেশ্য
নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি এর জন্যে তাদের সাহায্য করেন না যে মঞ্চে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বা কোনো টিভি শোতে বক্তৃতা করবেন বা পুরষ্কার পাবেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বরং
এর জন্যে যে তিনি মরিচঝাঁপির পরে নিজের কাছে প্রতিজ্ঞা করেছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পুরুষের হিংসার বিরুদ্ধে লড়বার যাদের সামর্থ্য থাকবে না তিনি তাঁদের পাশে থেকে
লড়বেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">স্বাভাবিকভাবেই মরিচঝাঁপির মানুষের মৌখিক ইতিহাস যখন নথিবদ্ধ করব বলে ঠিক করেছি
আমার প্রথম গন্তব্য হল এই জ্যোতির্ময় মণ্ডলের বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দণ্ডকারণ্যের
মানা এবং অন্যান্য শিবিরের কাহিনি জ্যোতির্ময় মণ্ডলের থেকে বেশি কেউ নিজের অভিজ্ঞতার
থেকে বলতে পারতেন না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি আমাকে নিয়ে যান কাহিনির
একেবারে শুরুতে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর শৈশবে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যখন
তাঁর বাবা এক দেশ থেকে আরেক দেশে পালিয়ে বেড়াচ্ছেন পরিবারকে বাঁচাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সে ছিল
১৯৫৬</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">৫৭</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">র কথা শত সহস্র রাজমিস্ত্রি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কৃষক</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মৎস্যজীবী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মৃৎশিল্পী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভূমিহীন বা ভূম্যধিকারী একটি মাত্র শব্দে পরিচিত হতে শুরু করলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">---‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">উদ্বাস্তু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’,‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রিফ্যুজি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি আমাকে বললেন বাবা ও ছেলের</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ ও শচীনের গল্প</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">
— </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যারা এই পুরো প্রক্রিয়াতে সর্বস্ব
হারিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এভাবে তিনি শুরু করেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">
: </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 5;"> </span></span><span lang="EN-GB" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">000</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অচেনা একটি লোক সুখচাঁদকে হুঁকা এগিয়ে দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীন
দিনের ক্লান্তিতে ভারি চোখ নিয়ে দেখল এবং জীবনের একটি সুগভীর পাঠ নিল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শিখল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> – </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই সহযাত্রীকে শ্রদ্ধা করতে হয় যখন দেখা যাবে
সেই লোকটিও তোমারই মতো সব আশা হারিয়ে চলছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">লোকটি
স্টিমারের ইঞ্জিন ঘরের আড়ালে দাঁড়িয়ে ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই
দেশে যাচ্ছিলেন যেখানে কোনোদিন যান নি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যাচ্ছিলেন নয়া বাড়ি বানাবেন
বলে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">--- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে বাড়ি হয়তো কোনোদিন তাঁর হবে না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বেঁটেখাটো
লোকটি বেশ আয়াস করে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সবিনয়ে সামান্য সামনে নুয়ে বাঁ হাতে ডান কুনুই
ধরে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মাটিতে তৈরি হুঁকার নলটি তার বাবা সুখচাঁদকে
এগিয়ে দিচ্ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাদের দেশবাড়িতে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> --</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাংলার
যে অংশে তাঁদের বাড়ি ছিল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ফরিদপুর জেলার কদমবাড়ি গ্রাম</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যাকে তাঁরা পেছনে ফেলে আরেকটি দেশে চলে যাচ্ছেন </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই
ভঙ্গিমাতেই তাঁরা পরস্পরকে শ্রদ্ধা জানান</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেসব
কথা পরে সুখচাঁদ শচীনকে বলেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই রাতের
অন্ধকারে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পুঁতিগন্ধময় স্যাঁতসেঁতে জায়গাটিতে যখন পুরুষেরা
নাক ডাকছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আর মেয়েরা ছেলেভুলানো গান করে বাচ্চাদের ঘুম পাড়াচ্ছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীনের মনে পড়ছিল মাথা ভর্তি সাদা আউলানো চুলের সেই মানুষটিকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর
হাতে পায়ে মরা মাছের পাতির মতো শুকনো চামড়া</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তার
ঠাকুরদাদা গয়ালি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তার মন ব্যাকুল হচ্ছিল শুনতে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> -- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গয়ালি
দুই প্রজন্মের ফাঁক ভরে দিয়ে বন্ধুর মতন ডাকছেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভাই</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’!</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীন শেষবারের মতো</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">খুব
দ্রুত একবার সেই অচেনা লোকটির থেকে বাবার দিকে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাবার
থেকে লোকটির দিকে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নজর
ফেরাল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁরা তখন তামাকের নেশায় আশ্রয় নিয়ে ক্লান্তি ঝরাবার তালে আছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারপরে
তন্দ্রাচ্ছন্নতা নিয়ে সে ভাবার চেষ্টা করল গোটা দিনে কতটা দূর ভ্রমণ সারা হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঘুমের ভেতরে
ঢেউ ভেঙে শচীন সাঁতরে ফিরে গেল মধুমতীর পাড়ে ওদের গাঁয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেখানে
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই বিশাল বট গাছের ছায়ায় গয়ালির বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কৈঠার
বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঢালির বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই সাধু মানুষটির বাড়ি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যিনি দীর্ঘ যাত্রার জন্যে সতর্ক করে দিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই
পাগলের বাড়ি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে বাড়ির সবাই কিন্তু পাগল নন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঢালির পরের বাড়িটিই যেন যুদ্ধের বর্ম</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দূর
থেকে ছুটে আসা বর্শা আটকে ফেলে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তলোয়ারকে ভেঙে দু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">টুকরো করে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নদীর পাড়ে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সামান্য শুকনো চরে স্থানীয় বাজার</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বড়
গোলগাল এনামেলের কলসিতে অজস্র মাছ কিলবিল করছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দিনের
নতুন ধরা মাছ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কখনো বা পদ্মার বিখ্যাত ইলিশও</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আম</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কাঁঠাল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আঁখ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কচ্ছপ সবই সেই বাজারে কিনতে মেলে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জনতার
কলরবে সজীব একটি বাজার</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই সেই বাজারে শচীন সফরির জন্যে বায়না ধরে কান্না
জুড়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গয়ালি দিতে অস্বীকার করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একে বর্ষা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তায়
পেটের ব্যামো বাঁধতে পারে বলে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তার বদলে
কিনে দিয়েছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মদন কুটকুটি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছোট্ট গোল
গোল লজেন্স</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দাঁতের চাপ পড়লেই যার থেকে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কুট কুট</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শব্দ বেরোয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীনের বাবা
সুখচাঁদ এপাড়া ওপাড়া ঘুরতেই থাকেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গ্রামের স্কুলে তিনি ছাত্র পড়ান</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">স্কুল
থেকে ফেরার পথে প্রায়ই এক আনার লজেন্স নিয়ে আসতেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিশ্ববিদ্যালয়ের কোনো ডিগ্রি তাঁর জোটানো হয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেননা মাদারিপুর</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ফরিদপুর</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিংবা ঢাকা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">—</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যেখানেই বিশ্ববিদ্যালয় রয়েছে সবক</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">টাই তাঁদের গ্রাম থেকে বহুদূর</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শেষটিতে যেতে হলে তো নৌকো করে তিনদিন যেতে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ম্যাট্রিক
দেবার বছরেই সুখচাঁদ বিয়ে করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">প্রতিবেশীরা মানা করেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বলেছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছেলের লেখাপড়া চাই আগে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিয়ের জন্যে অপেক্ষা করা চলে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পড়ার জন্যে না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু গয়ালি মেয়েটিকে হারাতে চাইলেন না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর লম্বাটে মুখের ছেলের জন্যে এত সুন্দরী কনে পাবেন কই</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ফলে সুখচাঁদের বিয়ে হল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পরীক্ষা দিলেন এবং ফেল করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পরের
বছরে যদিও পাশটা দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গয়ালি বললেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমাদের নতুন বউ রাঙাবউ
ঘরে লক্ষ্মী নিয়ে এসেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিছুদিন পরেই শচীনের জন্ম</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুই
ছেলে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুই ছেলের বৌ আর এখন নাতিকে নিয়ে বিপত্নীক গয়ালি জীবনের
কাছে আর কিছু চাইবার থাকতে পারে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীন এভাবেই
আদরে আবদারে বড় হচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাপ মায়ের</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঠাকুরদার কোলে পীঠে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই বড় বট গাছটার ছায়ায়</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">—</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে গাছের ছায়াতে বড় হয়েছেন তাঁর আগেকার বহু পূর্ব
পুরুষ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আগামীতেও আরো কিছু প্রজন্ম বড় হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
শচীনের সেই স্বপ্নের দুনিয়াকে অচিরেই কালো মেঘের ছায়া ঘিরে ফেলল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শুরুতে গুজবই
ছিল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দাঙ্গা ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু দশ গ্রামে যার কথাই দৈববাণী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> -- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই গ্রামের স্কুলের প্রধান শিক্ষক যেদিন কোনো বিশ্বাসঘাতকের
তলোয়ারে প্রাণ হারালেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদের মনে সংশয় দেখা দিল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শান্তির দিনগুলো কি তবে ফুরিয়ে গেল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">প্রধান শিক্ষক পাশের গ্রামে গেছিলেন একটি দাঙ্গা
থামাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর ছাত্রদের মধ্যে কেউ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">হিন্দু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেউ মুসলমান</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদের বললেন ধর্মের জন্যে যেন
পরস্পরকে হত্যা না করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মারামারি
তাতে থেমেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু বৃদ্ধ যখন ফিরে আসছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদের কথাতে মানুষের চেহারাতে সাপ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁকে
কেটে দু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">টুকরো করে দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">প্রধান
শিক্ষক এবং তাঁর দুই ছাত্র যখন মারা যাচ্ছিলেন রাতের আকাশ ছেয়ে গেছিল যুদ্ধের দামামাতে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ধমনি দিয়ে বিষ বইয়ে দিয়ে শুনা যাচ্ছিল একদিকে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জয়
মা কালী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তো আর দিকে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আল্লাহু
আকবর</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রামদা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ড্যাগার</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ত্রিশূল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তলোয়ার সবই বেরিয়ে গেছিল যুদ্ধে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 3;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 2;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">০০০ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjmQvweUyE3cbUpYnsJjJh6GU25b4DjWNd_QDJj4-rHQ0yaZlGiazkjlAtDHVl_DQd0Bg1yjYyKlgegGVbjlcn_kId4r9WQEVmMcawtok_FzNrTcIsYyNJhe-zpXLlKXOH4AJ3kH4ZqwT0tNxAm_8d6eVzW5bJmUih-4eMLlm1M6C15uFvbS4YtDa2b=s757" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="757" data-original-width="537" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjmQvweUyE3cbUpYnsJjJh6GU25b4DjWNd_QDJj4-rHQ0yaZlGiazkjlAtDHVl_DQd0Bg1yjYyKlgegGVbjlcn_kId4r9WQEVmMcawtok_FzNrTcIsYyNJhe-zpXLlKXOH4AJ3kH4ZqwT0tNxAm_8d6eVzW5bJmUih-4eMLlm1M6C15uFvbS4YtDa2b=s320" width="227" /></a></div><br />সুখচাঁদ বহুদিন
বাড়ি ছিলেন না<span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুর্গাপুজোর সামান্য আগে ফিরেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গয়ালি
তাঁকে জিজ্ঞেস করলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাড়ি ছেড়ে এদ্দিন ছিলেন কই</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদের বুক ভার হয়ে আসছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই
প্রশ্ন তাঁকে না করলেই ভালো ছিল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে জবাব দেবেন গয়ালি তা না শুনলেই
ছিল ভালো</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ সিদ্ধান্ত নিয়ে ফেলেছেন কদমবাড়ি ছেড়ে চলে যাবেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছেড়ে চলে যাবেন পুব পাকিস্তান</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পাড়ি
জমাবেন সেই নতুন দেশে যাকে লোকে বলে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ইণ্ডিয়া</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শুধু এই নামটাই এখানে গালি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
এই দেশ তো আর হিন্দুর জন্যে নিরাপদ নয়</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">; </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নিরাপদ নয় তাঁর বউ ছেলের
জন্যে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এ হবে তাঁদের
পূর্বপুরুষের গ্রামে শেষ দুর্গা পূজা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গাঁয়ের আকাশে
কালোমেঘ ছেয়ে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাঙাবউর চোখে বিষাদ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গয়ালি
বৃথাই ঝড়কে আটকে রাখবার চেষ্টা করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছোট্ট শচীন কোনো যুক্তিই শুনবে না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সে ঠাকুরদার কোলে গিয়ে ঝাঁপিয়ে পড়ল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেঁদেকুটে আবদার জানাল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই গ্রাম
ছেড়ে যেন তাদের চলে না যেতে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বৃদ্ধ দূরে তাকিয়ে রইলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাইরে
তখন ভারি বৃষ্টি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মাঝি ফেরিতে
নৌকাকে বেঁধে রাখা দড়ি ঢিলে করছে শচীন দেখতে পাচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে দক্ষতাতে
গ্রামের মাদারি চোখের পলক না ফেলে দড়ির উপর দিয়ে হেঁটে যায়</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেরকমই দক্ষতাতে মাঝি ঝাঁপ দিয়ে নৌকাতে চড়ল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: BenSen;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নৌকার
দোলন স্থির করল এবং বৈঠা চালিয়ে দিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গ্রামের লোকে
ভিড় করে তাদের বিদায় জানাতে এসেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুই জা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">য়ে দু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জনকে বিদায় জানালেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গয়ালির চোখ
দিয়ে জল ঝরছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেঁদে উপচানো গলাতে বললেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,‘ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাবা এই লম্বা যাত্রা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দেখেশুনে
যেও বাবা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাঙাবউ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">র যত্ন নিও</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছেলেটার</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পেটটা খারাপ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ওর খাবার দাবারে যত্ন নিও</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাছা
আমার</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">” </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কদমবাড়ি ধূসর
হয়ে এল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারপরে কচুচুষি বিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারপর
চিতলমারি খাল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যেখানে স্টিমার লাইন করে দাঁড়িয়েছিল তাঁরা সেই পাড়ে গিয়ে
পৌঁছুলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেরকম এক ভিড়ে ঠাসা স্টিমারে চেপে ছোট্ট ইঞ্জিন-ঘরের
কাছে তাঁরা জায়গা পেলেন বসবার</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেখানে সেই বেঁটেখাটো লোকটি বসে হুঁকো টানছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই স্টিমার তাঁদের নিয়ে যাবে এক বাংলা থেকে আরেক বাংলাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীনের
বাবা যখন অচেনা লোকটির সঙ্গে হুঁকো ভাগ করে টানছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই
অন্ধ কাছেই গাইছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 108.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দয়াল রে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেনে
রে তুই ভাগ করলি দেশ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 108.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শান্তি আছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেনে
তুই করলি তারে শেষ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?’ </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীনের চোখে তখন গভীর ঘুম</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 5;"> </span><span style="mso-tab-count: 2;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">০০০</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjiW2PzTrarvO2BEYP8A201doQwmSLIxTZwkvQSeuAdopJ249oE3mToxHxxceWD6ScrQV9-Ee9bNJAfVJaFSw3N-umqaB40WDe8Q5b4L9EVCjwBJiddPQ3rCc6lco5QE48--qFBaDM-4U2ugxIh6y-6pt9oKDSOxfis5-nETwUpJ1SGen0WLv8hyFFh=s275" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="273" data-original-width="275" height="273" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjiW2PzTrarvO2BEYP8A201doQwmSLIxTZwkvQSeuAdopJ249oE3mToxHxxceWD6ScrQV9-Ee9bNJAfVJaFSw3N-umqaB40WDe8Q5b4L9EVCjwBJiddPQ3rCc6lco5QE48--qFBaDM-4U2ugxIh6y-6pt9oKDSOxfis5-nETwUpJ1SGen0WLv8hyFFh" width="275" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">জলধর মণ্ডল<br /></td></tr></tbody></table><br />১৯৫৭ সন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীনের সামনে মানুষের মাথার সাগর</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুই
হাতে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বয়ে
নিয়ে যাচ্ছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পোটলা
বাঁধা ভাঙা জীবন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জং ধরা জাহাজ থেকে সবাই নামছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভিড়ে
ঠাসা খুলনা জেটি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অস্থায়ী হোটেল থেকে লোক একে
খাবার জন্যে লোক ডাকাডাকি করছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ফেরিওয়ালারাও বালা চুড়ি বিক্রি করছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু নষ্ট করবার জন্যে সময় ছিল না সুখচাঁদের কাছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি
তাঁর স্ত্রী সন্তানকে বললেন পা চালাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এখনো
তাঁদের বহু পথ চলা বাকি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আগুন ঝরানো
চড়া রোদের তলা দিয়ে খুলনা স্টেশনের দিকে হাঁটা দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এত বড় নগর এই প্রথম দেখতে পেল শচীন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পথ দিয়ে চলে যাচ্ছে মুখ ছাড়া বিশালকায় সব কচ্ছপ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">লোকে এখানে এগুলোকে গাড়ি বলে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মেয়েলোকেরা চপ্পল পরে হাঁটছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পুরুষের
চোখে চোখ রেখে কথা বলছে আর হাসাহাসি করছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাঙাবউ জীবনে চপ্পল পরা মেয়ে দেখেনি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">লজ্জায় চোখ ফিরিয়ে নিচ্ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সবুজ রেলগাড়িগুলো মানুষজনকে কলকাতা নিয়ে যাচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বরিশাল এক্সপ্রেস কোনো এক অজানা স্টেশনে একই সঙ্গে নিয়ে
যাচ্ছিল ইলিশ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মানুষ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আশা
আর স্মৃতি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেউ একজন বলছিল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মধুমতীর
ইলিশের ওপারে কদর অনেক</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁরা বেনাপোল স্টেশন অব্দি
যাবার জন্যে একটি রেলে চাপলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বেনাপোলে
দল বেঁধে পুলিশে কাগজপাতি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তল্পিতল্পা দেখছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দেখছিল
যদি কেউ যতটা লিখেছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তার চেয়ে বেশি জিনিসপত্র নিয়ে যাচ্ছে কি না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অনেকেরই কাগজপত্র কিছু ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারা কাকুতিমিনতি করে বললও</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেগুলো
খুঁজে পায় নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু কড়া পুলিশ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কারো উপায় ছিল না নজর এড়াবার</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পুলিশ তাদের নামিয়ে দিচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঘুস নিয়ে কাউকে কাউকে যদিওবা থাকতে দিচ্ছিল সোনাদানা নিয়ে
নিচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জিনিসপত্রও এলোমেলো করে দিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মেয়েদের
গায়ে ছ্যাঁকা দিচ্ছিল লোভী চোখ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আইন তার নিজের
পথে কাজ করছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">খাকি পোশাকের নীল টুপিতে পুলিশের দল শচীনের বাবার কাছেও এল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এর আগে কোনোদিন শচীন পুলিশ দেখেনি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সে ভাবছিল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এত বড় বড় লোকে স্কুলের পোশাক
পরে আছে কেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">? </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কতটা
কী নিয়ে যাচ্ছ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?”</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নরম স্বভাবের সুখচাঁদ জবাব কী দেবে ভাবতেই লোকটি চালের কলসের ভেতরে হাত ডুবিয়ে
দিল সোনাদানা বা টাকাপয়সা আছে কি না দেখতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শুধুই চাল মনে হচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">লোকটি হেসে ফেলল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
যতটা নেবার তার থেকে বেশি জিনিস নিয়ে যাচ্ছ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">”
</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একটা লোক রাঙাবউর দিকে তাকিয়ে বলল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই তাকানো মানুষের তাকানো নয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীন এমন চোখ দেখেছে আগে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এগুলো জানোয়ারের সন্ধানী চোখ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ওর বুক ভার হয়ে এল ভয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাড়াতাড়ি করে সুখচাঁদ লোকটার হাতে ত্রিশটাকার দোমড়ানো নোট গুঁজে দিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেগুলো
পকেটে ভরে সীমা পার করবার আবার রেলে চাপবার পাস দিয়ে দিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রেল
বেনাপোল ছেড়ে চলে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শ্যামল সবুজ মাঠ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ধীরে স্থিরে চরমান গরু মোষ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নাম জানা অজানা গাছের সারি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শুকনো কিম্বা ভরাট পুকুর</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঘর্মাক্ত চাষি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ব্যস্ত বাজার পেরিয়ে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">স্মৃতি এসে ভিড় করল শচীনের মনে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গয়ালি নিশ্চয় এখন মাঠে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এখন
মাঠে ব্যস্ত থাকার ঋতু</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ওরা চলে এল বলে তিনি কি কাজে ছুটি দিয়েছেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শচীন ওর ঠামুরমাকে দেখেনি কোনোদিনই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু ঠাকুরদাই ওকে দুনিয়ার সব আদর ভালোবাসা উজাড়
করে দিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শৈশবে ঠাকুরদার দুই বাহুই ছিল
ওর নিত্য-ক্ষণের আশ্রয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পাখির</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ঘর</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">হরিদাসপুরে যখন গাড়ি এসে পৌঁছুল শচীনের গলা জড়িয়ে এসেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অনেকটা পথ ওরা পার করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঘণ্টা-খানিক
পরে ওরা একটি ওভারব্রিজ পার করল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঠিক পরে পরেই
একটি সাইনবোর্ডে লেখা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="EN-GB" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">No Man’s Land’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: BenSen;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দিনের
রোদ চড়া হয়ে আসছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কামরার লোকজন অস্থির হয়ে পড়ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আরেকটি সাইনবোর্ডে পেরিয়ে গেল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাতে
লেখা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="EN-GB" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Welcome to India!’</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এঁরা প্রায় পৌঁছে গেলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পলক পড়তেই শিয়ালদা এসে পৌঁছুবেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারা
এখন ভারতবর্ষে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 3;"> </span><span style="mso-tab-count: 2;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">০০০</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjF_UkJjN_5mTgvoXAjmsvEMk9HmOxcJKOWKontFBNEN4zhOj3PdD2lC3le_dchwdhN_4T2boK7EU0tLYPTnHYdduRAQYGpn6rbjlYRmGimgtryYNsQTHNBt1TSk1o4yB7BHr1GJk3BbvM5IIphJoo8p1-a61yzDKxLjaTVY4L0v4Ufq_xC9E51YRlh=s741" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="741" data-original-width="527" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjF_UkJjN_5mTgvoXAjmsvEMk9HmOxcJKOWKontFBNEN4zhOj3PdD2lC3le_dchwdhN_4T2boK7EU0tLYPTnHYdduRAQYGpn6rbjlYRmGimgtryYNsQTHNBt1TSk1o4yB7BHr1GJk3BbvM5IIphJoo8p1-a61yzDKxLjaTVY4L0v4Ufq_xC9E51YRlh=s320" width="228" /></a></div><br />সুখচাঁদ ডুবন্ত সূর্য দেখতে তাঁবু থেকে বেরিয়ে এলেন<span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিছুদিন থেকে তাঁর শরীরটা ভালো যাচ্ছে না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বনগাঁ রেলস্টেশনে প্রতিষেধক ইনজেকশন দেওয়া হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই থেকেই তাঁর বমি হচ্ছে থেকে থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাত
কাটে কাশতে কাশতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁবুর ভেতরে মাথার উপরে টিমটিম করে জ্বলে একটি ভাল্ব</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পাশের তাঁবুতে স্বামী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">স্ত্রীর
শীৎকার শুনা যাচ্ছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পাশে শিশু কাঁদছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ব্যক্তিগত
গোপনীয়তা এখানে একটি বিদেশি ধারণা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বেশ কদিন ধরেই তাঁরা এখানে রয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একটা মোটা ফাইলে তাঁদের নাম পঞ্জিভুক্ত হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শিয়ালদা স্টেশনের বাইরে বাইরে উদ্বাস্তুদের জন্যে একটা
অস্থায়ী আস্তানা করা হয়েছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যেখানে থেকে কাছে বা দূরের নানা ত্রাণ শিবিরে তাঁদের
পাঠানো হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাঙাবউ ফুটপাতে ইট বিছিয়ে চুলো বানিয়েছেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেখানেই পরিবারের জন্যে রান্না করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ডালপালা জ্বালিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">চালের
যে কলসটা নিয়ে এসেছিলেন সঙ্গে করে সেটি দ্রুত ফুরিয়ে যাচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">প্রত্যেক শরণার্থীকে দিনে দু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">টাকা
করে নগদ দেওয়া হত</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ পরিবারের জন্যে পেতেন
পাঁচ টাকা মাত্র</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিরক্তিতে প্রায়ই বলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ধুর ছাই</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">!</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এত ভিখারির জীবন এখানে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">!” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কে জানত ভারত হবে এত</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">হয়রানি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">হতাশা আর ব্যর্থতার দেশ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">
! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি তাঁর চারদিকে দেখছিলেন কেবলই
নিরাশা আর মৃত্যু তিনি একবার স্ত্রীর দিকে তাকালেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এত
শ্রম আর সংকটের ভারেও সজীব সুন্দর</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারপরেই সামনে
দূরে তাকিয়ে দেখেন আশার ঝলক</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">
-- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেটি কলকাতা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সে কি মহানগর না মরীচিকা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">? </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এক সপ্তাহ পরে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদের আবার বলে দেওয়া হল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এগুতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদের নতুন ঠিকানা হবে যজ্ঞেশ্বর ডিহি ত্রাণ শিবির</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আবারও
তারা তাঁদের তল্পি তল্পা নিয়ে একটি ভিড়ে ঠাসা ট্রেনে চাপলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শতশত হিন্দু শরণার্থী</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নতুন দেশে পা রাখবার ভূমি খুঁজে বেড়াচ্ছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভেতরে একটাও খালি বসবার আসন ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে টিনের
সুটকেস তাঁরা সঙ্গে নিয়ে যাচ্ছেন তাতেই বসলেন রাঙাবউ আর বসল শচীন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ দাঁড়িয়ে রইলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদের সামনের একটি আসন থেকে শিশু একটি কেঁদে উঠল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অসহায়ের মতো শিশুটির মা তাঁর চারদিকের উদাসীন পুরুষদের
দিকে তাকালেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বহুদিন ধরে এমন অচেনা মানুষের
ভিড়ে ভ্রমণের অভ্যাসে তার দক্ষতা এসে গেছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি
একটি স্তন উন্মুক্ত করে শিশুটির মুখে গুঁজে দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কোত্থেকে
আসছেন বোন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেউ তাঁকে প্রশ্ন করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গোপালগঞ্জ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর উত্তর</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ওখানেই
তো আমার বাপের বাড়ি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাঙাবউ চেঁচিয়ে উঠলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মহিলাটির
নাম আয়নামতী এবং এও বেরিয়ে গেল যে তিনি রাঙাবউর পরিবারের লোকজনকে চেনেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি রাঙাবউকে জানালেন যে তাঁর মা বাবা এখনো দেশ ছাড়েন
নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারুণ্যে ভরপুর মহিলা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই দীর্ঘ
ক্লান্তিকর যাত্রা পারেনি তাঁকে ভেঙে ফেলতে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মুখের
হাসি কেড়ে নিতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর বর অখিল সুখচাঁদের সঙ্গে
আলাপ জুড়ে দিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মাঝে মধ্যে নিজের স্ত্রীর মুখের দিকেও তাকাচ্ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রেল
গাড়ি ঝিঁ কু কু করে এগিয়ে যাচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 3;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">০০০</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgSlTheTbb0XbvTRJ61OeTWfX1eoX8i8-fhmMVnS_T0nAjoE56SgMFE3hT4QASSM04Z2I2TbFEl7uv3WFmtrAlcxG2zXHPatgbXyFEStzXq56bKEc3FF-jxDnLerZG7tD41DqtTccLFARQP4GTy6OVrFQf9IISh94T2P5lLCkg3ICy1fMR08GuEGO-S=s594" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="594" data-original-width="396" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgSlTheTbb0XbvTRJ61OeTWfX1eoX8i8-fhmMVnS_T0nAjoE56SgMFE3hT4QASSM04Z2I2TbFEl7uv3WFmtrAlcxG2zXHPatgbXyFEStzXq56bKEc3FF-jxDnLerZG7tD41DqtTccLFARQP4GTy6OVrFQf9IISh94T2P5lLCkg3ICy1fMR08GuEGO-S=s320" width="213" /></a></div><br />যজ্ঞেশ্বর ডিহি অস্থায়ী শিবির<span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ডাকঘর কইচোর</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জেলা বর্ধমান</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পশ্চিমবাংলা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একটি ছোট্ট গ্রাম</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বটগাছ ঘিরে তাঁবু ফেলে শিবির তৈরি হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কাছেই একটি পদ্মভরা বড় দিঘি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">লালমাটি
যেন অভ্যাগতদের অভ্যর্থনা জানাবার জন্যে বিছানো ধুলোমাখা কার্পেট</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাতভর
রেল যাত্রা করে এঁরা এসেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নদীর পাড়ে
কিছু বিরতি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শেষে লরির পেছনে চড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দিঘির অন্য পাড়ে সপ্তাহে দু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দিন
সকালে কইচোর বাজার বসে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">স্থানীয় শাকসবজি মেলে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আর মেলে কাছের পুকুরগুলোর মাছ </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিস্বাদ আর চর্মসার</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">---
</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বড় বড় গোল পাত্রে বিক্রি হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পদ্মার মাছের এরা ধারে কাছে আসে না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভাগ্য
ভালো যে রাঙাবঊ দেখলেন দিঘির চারপাশে ঝোঁপ ঝাড়ের মধ্যে প্রচুর ঢেঁকি শাক মেলে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বেশ
কিছু অর্ধাহারের দিন ইতিমধ্যে এরা পার করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যেদিন
সেই শাক আবিষ্কৃত হল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেদিনই প্রথম এই শিবিরে সুখচাঁদের পরিবার খেতে
পেলেন রাজভোগ </span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁবুর বাইরে সামান্য মাটি পেয়ে রাঙাবউ সেখানে লাউ বিচি লাগিয়ে দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বীজগুলো
তিনি দেশের বাড়ি থেকে বয়ে এনেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁবুকেই
বাড়িতে রূপান্তরিত করতে করতেই তাঁর দিনের বেশিটা সময় যায়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ শিবিরে শিক্ষকতার কাজ নিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বটগাছের নিচে ক্লাস বসে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নিজের মনকে বোঝাতে নিজেকেই বলতেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এভাবেই ক্লাস নিতেন রবিঠাকুর</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">চেয়ার
নেই</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">টেবিল নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শুধু
সুখচাঁদের জন্যে একটি টুল আর ব্ল্যাকবোর্ড কোনোভাবে জোগাড় করা গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শিবিরের ছেলেমেয়েদের তিনি শেখান বর্ণমালা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গুণনামতা আর সামান্য কিছু ভূগোল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছাত্রদের
ধরে রাখতে পড়ানোর মাঝে মধ্যে তিনি তাদের ছেড়ে আসা দেশের গল্পও শুনান</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শিবিরের ছাত্রদের পড়িয়ে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ
মাসে সত্তর টাকা করে আয় করতে শুরু করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিছু
শ্বাস ফেলবার ফুরসৎ পাবেন বলে আশা করছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু কীসের কী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এক
অজানা অসুখ এসে শিবিরের লোকজনকে ঘিরে ধরল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এক
অদ্ভুত জ্বরে লোকজন মারা পড়তে শুরু করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুই
শিশু আর এক বৃদ্ধের মৃত্যুতে অনেক কাকুতিমিনতি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিছু
হল্লা চীৎকারের পরে শেষপর্যন্ত শহর থেকে রোগী দেখতে এক চিকিৎসক এলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জীবন এখানে এতোই সস্তা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">!</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ডাক্তার কোনো কাজের ছিলেন না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর
সাদা পিল আর লাল জলে মৃত্যু থামাতে পারল না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গোটা
শিবিরকে নৈরাশ্যতে ঘিরে ফেলল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আয়নামতী আর
তাঁদের সন্তানকে অনিশ্চিত ভবিষ্যতের জন্যে ছেড়ে অখিলও মারা গেলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">০০০</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বছর ঘুরে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রাঙাবউ আবার সন্তান সম্ভবা হলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে সামান্য চারা তিনি তাঁদের তাঁবুর চারপাশে রোপণ করেছিলেন
সেগুলোও শক্তপোক্ত গাছের আকার নিতে শুরু করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদের উদ্বাস্তু জীবনের শূন্যতাকে ভরে তুলবার চেষ্টাতে
অন্যান্য পরিবারও তাই করেছিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নিজেদের তাঁবুর বাইরে লাউ</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মিষ্টিকুমড়ো</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">লঙ্কা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">প্যাঁজের
গাছ লাগিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এখন সময় দশভুজা দেবী দুর্গার
আসবার</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ এখন শিবিরের মুরব্বি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">প্রধান ব্যক্তি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি পুজোর আয়োজন করলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এবং
যে যেটুকু চাঁদা দিতে পারে তাই সংগ্রহ করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনিই এখানকার লোকের মুস্কিল আসান করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যজ্ঞেশ্বর ডিহির শিবিরটি হচ্ছে মানবতার ক্ষুদে সাগর যেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মানুষ এখানে বাঁচে মরে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নারী পুরুষ পরস্পর কাছে আসে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিয়ে
ভাঙে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিধবারা আগ্রহী বিবাহিত পুরুষের বাহুতে আশ্রয় পায়</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">... </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সব গুঞ্জনই সুখচাঁদের কানে আসে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সব তর্কই তিনি গোপন রাখেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যদিও এই সীমান্ত
পার করে আসা ঘরহারা মানুষগুলোর খুব ব্যক্তিগত খুব গোপন বলে কিছুই আর অবশিষ্ট নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 4;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">০০০</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদের স্কুলে ছাত্র উপচে পড়ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শিবিরের
পাশের গ্রাম থেকে দুই নতুন শিক্ষক নিয়োগ করা হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এখন স্কুলে চেয়ার আছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">টেবিল
আছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মাথার উপরে একটা ছাদও আছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এবং ক্লাসের শুরুতে ও শেষে বাজাবার জন্যে একটি ঘণ্টিও আছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একটি
সম্পূর্ণ পাঠশালা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একদিন একটি ছাত্র সুখচাঁদকে জিজ্ঞেস করল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রিফ্যুজি</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শব্দের মানে কী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সে পাড়া ঘুরে বেড়াচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অনেকটা পথ হেঁটে তেষ্টা পেলে এক বাড়ির দরজাতে টোকা দিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এক মহিলা দরজাতে এলে ছেলেটি জল চাইল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মহিলা
প্রবল উপেক্ষার নজরে তার দিকে তাকালেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মুখ
ফিরিয়ে শাশুড়িকে বললেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছেলেটিকে ভালোই তো মনে হচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রিফ্যুজিদের
মতো না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুই মহিলাই এক চোট হাসলেন এই কথাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রিফ্যুজি
মানে কী স্যর</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছেলেটি সুখচাঁদকে আবার জিজ্ঞেস করল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আইনের ভাষাতে বলতে গেলে শব্দটি নেওয়া হয়েছে রাষ্ট্রসংঘের
১৯৫১র অধিবেশন থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাংলাতে বললে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">উদ্বাস্তু</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শরণার্থী</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রিফ্যুজি
সেই ব্যক্তি যে নিজের দেশ ছাড়তে বাধ্য হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সে আর সেই দেশে নিজেকে নিরাপদ বলে ভাবে না</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তার জীবন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিশ্বাস বা অভিমত সেই দেশে অত্যাচারের মুখোমুখি
হবে বলে সে মনে করে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কঠিন কথা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
ছাত্রের জন্যে সেই কথাগুলোই বলে যান সুখচাঁদ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর চোখে জল নামে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর
ছাত্রও শুনে তার পুনরোচ্চারণ করে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> “</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আইনের ভাষাতে বলতে গেলে শব্দটি নেওয়া হয়েছে রাষ্ট্রসংঘের
১৯৫১র অধিবেশন থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">...”</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span><span style="mso-tab-count: 3;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">০০০</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ তাঁর চেয়ার থেকে উঠে দাঁড়ালেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁর
বা কাঁপছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">স্কুল প্রাঙ্গণে নারী পুরুষ তাঁকে ঘিরে রয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এক নয়া ফরমান এসেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আবার
তাঁদের</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যেতে
হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">রেলগাড়ি তৈরি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সরকারি বাবুরা ঘোষণা দিলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদের
যেতে হবে দণ্ডকারণ্য</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">৭</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">৬৭৮ কিলোমিটার জুড়ে ওড়িশার কোরাপুট কালাহাণ্ডি
থেকে মধ্যপ্রদেশের বস্তার অব্দি ছড়ানো বিশাল দণ্ডকারণ্য প্রকল্পের এলাকা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই সেই এলাকা যেখানে রাম চৌদ্দ বছরের জন্যে বনবাস কাটিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এখন এই পুব পাকিস্তানের বাঙালি উদ্বাস্তুদের জন্যে শিবির
বসানো হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যদি তারা না যান তবে সরকারি
নগদ সাহায্য</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যাকে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ডোল</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বলে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">-- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বন্ধ হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমরা
কে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">?” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ প্রশ্ন ছুঁড়ে দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">“ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মানব
সভ্যতার ফেলে দেওয়া অবশেষ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">” </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভিড় জবাব দিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাবুরা নীরবে চলে গেলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু রাতে
আবার ফিরে এলেন খাকি পোশাকের লোক সঙ্গে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কোনো
সতর্কতা ছাড়াই তাঁবুতে প্রবেশ করল তারা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">উদ্বাস্তুরা খুবই দুর্বল প্রতিরোধ যা করবার করলেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">জবাব পেলেন লাঠি আর টিয়ার গ্যাসে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাইরে অপেক্ষা করছিল লরি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুখচাঁদ সহ
সবাইকে তাতে চড়তে বাধ্য করা হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">হৈ হট্টগোল
যখন চলছে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কোত্থেকে কিছু বামদলের নেতারা ছুটে এলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সাহায্যের জন্যে চেঁচিয়ে উঠলেন সুখচাঁদ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এগুলো অস্থায়ী</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁরা
বললেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাঙালি উদ্বাস্তুদের পশ্চিম বাংলাতে ফিরিয়ে আনা
হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দৃঢ় প্রত্যয়ের সঙ্গে তাঁরা বললেন</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কমরেডরা</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমরা নিশ্চিত করব খুবই তাড়াতাড়ি যাতে আপনাদের আবার
ফেরা সম্ভব হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শরণার্থীদের সুন্দরবনের দ্বীপে
বসত গড়ে দেওয়া হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু এখনকার মতো আপনাদের দণ্ডকারণ্যে যেতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 6;"> </span><span style="mso-tab-count: 3;"> </span>(</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">চলবে</span><span lang="EN-GB" style="font-family: Vrinda;">...)<span style="mso-tab-count: 4;"> </span></span></p>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-33094099985837527342022-01-27T23:57:00.001+05:302022-01-29T23:37:04.914+05:30রক্তদ্বীপের গল্প ৵ ১ ৷৷ মরিচঝাঁপি গণহত্যার মৌখিক ইতিহাস<p> <!--[if !mso]>
<style>
v\:* {behavior:url(#default#VML);}
o\:* {behavior:url(#default#VML);}
w\:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
</style>
<![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves>false</w:TrackMoves>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-IN</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-bidi-font-family:BenSen;
mso-ansi-language:EN-GB;
mso-fareast-language:EN-US;}
</style>
<![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:shapedefaults v:ext="edit" spidmax="1027"/>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:shapelayout v:ext="edit">
<o:idmap v:ext="edit" data="1"/>
</o:shapelayout></xml><![endif]-->
</p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhHSzYIVChJu7Uy-w8kTxvRAaN4RC8CpoDwge042Wl3A5WZhUqo7UnpptNPoezRg6CD-ZSXA9CpCjZSLpEzwAAUKHwQ0w2VqNXedZX4AcuvTYon2a6fdIELox8-80t0K5j0wOzMAWKZ-F0Z8EiJMDrrSMoWpx3-1ce5M5mIZVRPFhoUdTCuVZ6n2hba=s495" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="495" data-original-width="363" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhHSzYIVChJu7Uy-w8kTxvRAaN4RC8CpoDwge042Wl3A5WZhUqo7UnpptNPoezRg6CD-ZSXA9CpCjZSLpEzwAAUKHwQ0w2VqNXedZX4AcuvTYon2a6fdIELox8-80t0K5j0wOzMAWKZ-F0Z8EiJMDrrSMoWpx3-1ce5M5mIZVRPFhoUdTCuVZ6n2hba=s320" width="235" /></a></div><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 28.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 28.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span><span lang="EN-GB" style="font-size: 28.0pt;"></span><p></p>
<p class="MsoListParagraph" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 234.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;"><span lang="EN-GB" style="font-family: "Ekushey Bangla"; font-size: 16.0pt; mso-fareast-font-family: "Ekushey Bangla";"><span style="mso-list: Ignore;"><br /><span style="font: 7.0pt "Times New Roman";"><br /></span></span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span><span lang="EN-GB" style="font-size: 16.0pt;"></span></p>
<p align="right" class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: right;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মূল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইংরাজি</span><span lang="EN-GB">: </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দীপ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হালদার</span></p>
<p align="right" class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: right;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুবাদ</span><span lang="EN-GB">: </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুশান্ত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কর</span></p>
<p align="right" class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: right;"><span lang="EN-GB" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><i><span lang="EN-GB" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;">(</span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপ</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হালদার</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইণ্ডিয়া</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টুডে</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাগজের</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কার্যবাহী</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্পাদক</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></i><i><span lang="HI" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর</span></i><i><span lang="EN-GB" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> Blood Inland---An Oral
History of The Marichjhapi Massacre’ </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বইটি</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছর</span> তিনেক আগে <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২০১৯-শে</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রকাশ</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হারপারকলিন্স</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাবলিশার্স</span></i><i><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></i><i><span lang="HI" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুবাদ</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করলাম আমি</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></i><i><span lang="HI" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নয়</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়ের</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বইটির</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুবাদ</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধারাবাহিক ভাবে </span>প্র<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাশ</span></i><i><span lang="AS" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;"> পাচ্ছে উত্তর বাংলার কাগজ <a href="https://www.facebook.com/shankhik/" target="_blank">শাঙ্খিকে</a>। </span></i><i><span lang="EN-GB" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%;">)</span></i></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto;"><span lang="EN-GB"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কখনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্মৃতিতেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুহূর্ত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রয়েছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেগুলো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুর্জ্ঞেয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 6;"> </span>--
</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অমিতাভ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘোষের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উপন্যাস</span><span lang="EN-GB"> ‘The
Shadow Lines’.</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto;"><span lang="EN-GB"> </span></p>
<div style="mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly;">
<table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" vspace="0">
<tbody><tr>
<td align="left" style="padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" valign="top">
<p class="MsoNormal" style="line-height: 28.8pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly; mso-line-height-rule: exactly; page-break-after: avoid; text-align: justify; text-indent: 36.0pt; vertical-align: baseline;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 41.5pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman"; mso-text-raise: -2.5pt;">ম</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 41.5pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman"; mso-text-raise: -2.5pt;"></span></p>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলকাতার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুন্দরবনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৮</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাঝামাঝি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেড়লাখ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তু</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দলিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তপশিলি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্প্রদায়ের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যভারত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বসত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাঝপথ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফেরানো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়েছিল</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকিরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘেরাওর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাঝখান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমর্থ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পৌঁছোন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জনশূন্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভূমিকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কর্মমুখর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গ্রামে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরিণত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সারিবদ্ধ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কুঁড়েঘর</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাছের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমবায়</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঈশকুল</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লবণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাষের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জমি</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্বাস্থ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন্দ্র</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নৌকা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তৈরির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারখানা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিড়ি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তৈরির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারখানা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেকারি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তৈরি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টাকা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জোগাড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সহানুভূতিশীল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লেখক</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুদ্ধিজীবী</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমাজকর্মীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছুই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৯</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাসে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামফ্রণ্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবাইকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপ থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উচ্ছেদ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফেলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশকেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যভারতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিবিরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেখান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সময়পর্বে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রচুর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করুণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মৃত্যু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অপুষ্টিতে</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রোগে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নির্দেশে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নামানো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিংসাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রক্ষা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেয়ে গেছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১০</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দলিতদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্ষুদ্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবসা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্যোগের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উজ্জ্বল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নজির</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বদলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্বাধীন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবচাইতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিকৃষ্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গণহত্যার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নজির</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিংসার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাত্রা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মৃত্যু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধর্ষণের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নজিরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৮৪তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিল্লির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিখ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিরোধী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২০০২তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুজরাটে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিরোধী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হত্যার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গণহত্যার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটনা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন</span><span lang="EN-GB">? </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারণগুলোই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চেষ্টা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেছি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটনার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনোভাবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জড়িয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="EN-GB">—</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষজনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুখে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আগে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলুন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরুতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাই</span><span lang="EN-GB"> --- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশভাগের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিনগুলোতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভিন্ন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জেলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষজন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলকাতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসেন</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যভারতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিবিরগুলোতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেঁধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার</span></b><b><span lang="AS" style="font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিঘ্ন</span></b><b><span lang="AS" style="font-size: 14.0pt;"> </span></b><b><span lang="EN-GB" style="font-size: 14.0pt;"></span></b></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><b><span lang="EN-GB"> </span></b></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৬</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অক্টোবর</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: BenSen;">১৯০৫</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: BenSen;">এ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রধান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পূর্ব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রধান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলগা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদিও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখনকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়লাট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লর্ড</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কার্জন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রকাশ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলেছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শাসনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দক্ষতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাড়াতেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভাজন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আড়ালে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সিদ্ধান্তের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেছনে</span><span lang="EN-GB"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শাসন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করবার</span><span lang="EN-GB">’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঔপনিবেশিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নীতিই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রয়োগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়েছিল</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাম্প্রদায়িক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দুরা</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবসা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জমির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মালিক</span><span lang="EN-GB">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিযোগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রদেশে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংখ্যালঘু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাবেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অংশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিহার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওড়িশাও</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমানেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাধারণভাবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভাজনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমর্থন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেছিলেন</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণহিন্দুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বারা</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবহৃত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবহেলিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাবতেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারউপরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কল</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারখানাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গড়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উঠেছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলকাতার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চারপাশে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেগুলোর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাঁচামাল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুববাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাষির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯০৬</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঢাকাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতীয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমানদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজনৈতিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কণ্ঠ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিসেবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লীগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গড়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উঠল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভাজন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যাপক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজনৈতিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংকট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাতীয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কংগ্রেস</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্বদেশী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আন্দোলন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কর</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিলেতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পণ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিষ্ঠান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্জন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজনৈতিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিবাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১২</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডিসেম্বর</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯১১তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরেক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভাজন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবারে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধর্মের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাইনে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নয়</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাষার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভিত্তিতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দি</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওড়িয়া</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এলাকাগুলো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলগা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিমে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিহার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওড়িশা</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নামে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কয়েকটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রদেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তৈরি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্রিটিশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রশাসনিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজধানীও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলকাতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিল্লিতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রথম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভাজনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কখনোই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুকোয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নি</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘা</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিংস্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পচন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধরল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বিতীয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভাজনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৭এ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আগস্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৭</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শতাব্দী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্রিটিশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেড়ে</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শেষঅব্দি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উপমহাদেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবারও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধর্মের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভিত্তিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাষ্ট্রে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভাজিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রধান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতবর্ষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রধান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাকিস্তান</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এইভাবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইতিহাসের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবচাইতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানবিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রব্রজন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাখো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেলেন</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অথবা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলপ্রয়োগে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাধ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="EN-GB">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাকিস্তানে</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখনকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশ</span><span lang="EN-GB">)</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাখো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিখ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিপরীতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাত্রা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রথম</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তরঙ্গটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণহিন্দুদের</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দলিতদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দলিতেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীবন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীবীকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাড়ির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘনিষ্ঠ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঁধনে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঁধা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণহিন্দুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেরকম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দলিতরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্রুত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বদল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরেকটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুরুত্বপূর্ণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিষয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তপশিলী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্প্রদায়ের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সামান্যই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিরোধ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গোষ্ঠীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষকেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উচ্চশ্রেণির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর্থিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শোষণের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুখে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পড়তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হত</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুধু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীবিকায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীবন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাপনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শৈলী</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাষা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংস্কৃতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণহিন্দুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসলমান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিম্নবর্ণের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুইই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অস্পৃশ্য</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p align="center" class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: center;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০০</span><span lang="AS"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>‘On the Margins of Citizenship:
Cooper’s Camp in Nadia’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নামে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদ্যায়তনিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গবেষণা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিবন্ধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঈশিতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিখেছেন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পূর্বভারতে</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাকিস্তান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে</span><span lang="EN-GB">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রবেশের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুরুত্বপূর্ণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছরগুলো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৭</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৮</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫০</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬২</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬৪</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭০</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতে</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাকিস্তান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উত্তর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতে</span><span lang="EN-GB">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৭</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্পূর্ণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিখেছেন</span><span lang="EN-GB">,“</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তথ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫৩তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২৫</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাখ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লোককে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রয়োগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্থানান্তরিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫৩</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬১</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেরকম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুপ্রবেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটেনি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫৮</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অব্দি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংখ্যাটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩১</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩২</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাখে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পৌঁছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬২তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাবনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজশাহীতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংখ্যালঘু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিধনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫৫</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬৪</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭১এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাখ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সীমা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুক্তিযুদ্ধের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সময়কার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংঘাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যাপক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুপ্রবেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭১</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লক্ষ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন্দ্রীয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যোগান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুনর্বাসন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মন্ত্রী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শ্রী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রামনিবাস</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মির্ধা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৬</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লোকসভাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিতর্কে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তথ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৮</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭১</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অব্দি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫২</span><span lang="EN-GB">.</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩১</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লক্ষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রবেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যাপক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুপ্রবেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বস্তুতই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিমবাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রশাসনিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যন্ত্রকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেঙে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখনকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুখ্যমন্ত্রী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডাঃ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিধান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চন্দ্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫০এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২৮</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেপ্টেম্বর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিধানসভাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিবৃতিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানিয়েছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিতান্ত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আশ্রয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়ার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবস্থাটাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যথেষ্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বারে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বারে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুরুত্ব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিচ্ছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্থানের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভাব</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্পদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভাব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তরফে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নতুন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবস্থার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানসিকতার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভাব</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫২র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৪</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অক্টোবরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাসপোর্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবস্থা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘোষণা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হতেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বন্যা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তথ্যমতে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংখ্যাটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৬</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০০</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপুরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিলিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছরেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংখ্যাটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাঁড়ায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৮৭</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০তে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯৯</span><span lang="EN-GB">%</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নমশূদ্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্যান্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তপশিলী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্প্রদায়ের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষজন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩১</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মার্চ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫৮</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬৩র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডিসেম্বর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পর্যন্ত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিখিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিশ্রুতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাহায্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাবি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করবেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতীয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাগরিককেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিখিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দায়িত্ব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অশন</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বসনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেবেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রমাণপত্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হত</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হোক</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লোকের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থামে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাটিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবৈধ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রবেশ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেসরকারি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সূত্রের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মতে</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংখ্যাটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কম করেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাখে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পৌঁছেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাশ্মীরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হজরতবাল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মসজিদে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুরক্ষিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হজরত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুহম্মদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চুল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হারিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাকিস্তানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যাপক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিংসা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছড়ায়</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরেক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুপ্রবেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬৩র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডিসেম্বর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬৪র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফেব্রুয়ারির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুলনা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঢাকা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যশোর</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফরিদপুর</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ময়মনসিংহ</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নোয়াখালি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চট্টগ্রামে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যাপক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুন</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধর্ষণ</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লুটপাটের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২লক্ষের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মতো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রবেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লক্ষের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মতো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭৫</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমে</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২৫</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপুরাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যুগান্তর</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এপ্রিল</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬৪</span><span lang="EN-GB">) <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাত্রা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কতটা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেদনাদায়ক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবেগিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিষয়গতভাবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বইয়ের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রথম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নথিবদ্ধ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাকিস্তান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্মৃতিকাতর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানবাধিকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কর্মী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্যোতির্ময়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মণ্ডল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><b><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></b></span><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্যের</span><span lang="AS"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঠিকানাতে</span><span lang="EN-GB"></span></b></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দলকে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নমঃশূদ্র</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিমবাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অস্থায়ী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিবিরগুলো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যভারতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্যে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশাল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এলাকা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওড়িশা</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যপ্রদেশ</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছত্তিসগড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মহারাষ্ট্রের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অরণ্যঘেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এলাকা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন্দ্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উন্নয়ন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কর্তৃপক্ষ</span><span lang="EN-GB">(DDA) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তৈরি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রুখাশুখা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভূমিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাজে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাগিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পথঘাটের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কৃষিভূমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উন্নত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রকল্প</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মহাকাব্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রামায়ণে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এলাকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সীতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লক্ষণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখানেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চৌদ্দ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বনবাসে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রাচীন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মহাকাব্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লেখা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখানকারই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোথাও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাবণের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বোন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শূর্পণখা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লক্ষণকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রেমে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পড়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লক্ষণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উপেক্ষা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেছিলেন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেটে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দীর্ঘ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যুদ্ধ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যুদ্ধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাবণকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হত্যা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাখো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওখানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠানো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরেক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কঠিন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লড়াই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লড়তে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লড়াই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গ্রীষ্মের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসহনীয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাপ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাঁপানো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শীতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অযোগ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জমি</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওখানকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্থানীয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাষা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বোঝেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনেকেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সময়ের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিবেশের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়েছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিবাসস্থল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বানিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেমন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬৪</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কালাচাঁদ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাস</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠানো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়েছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রায়পুরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিবিরে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কখনোই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জায়গা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেড়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরোন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভ্রান্ত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিযান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬</span><span lang="EN-GB">)</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকিরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিমবাংলাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদগ্রীব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেখানকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালিদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাষা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংস্কৃতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেলে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিবিরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আধিকারিকদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিবেশী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্থানীয়দের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুর্ব্যবহারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিবিরগুলোতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বসবাসের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিকুল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরিবেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬</span><span lang="EN-GB">)</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span lang="EN-GB"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><b><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></b></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাম</span><span lang="AS"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশ্বাসঘাতকতা</span><span lang="EN-GB"></span></b></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধরে বেঁধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠানো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছিল</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিরোধী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামদলগুলো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাবি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানাচ্ছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হোক</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাক্ষাৎকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনেকেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলছিলেন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্যোতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বসু</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যিনি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাগাতার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২৩</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছরের</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৭</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২০০০</span><span lang="EN-GB">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুখ্যমন্ত্রী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="EN-GB">—</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বক্তৃতাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাবি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেতা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশেষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চ্যাটার্জি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্যেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবস্থা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিশ্রুতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসেছিলেন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্ষমতাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিরিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হবে</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৮</span><span lang="EN-GB">)</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্বাভাবিকভাবেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তুরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেবেছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিত্র</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৭</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জুনে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্ষমতাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিস্ময়কর ভাবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাউকেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আগেকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুনর্বাসন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্পর্কে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিশ্রুতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাবতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আগ্রহী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অপেক্ষা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৭</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১২</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জুলাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারিখে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামফ্রণ্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রাণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুনর্বাসন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মন্ত্রী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাধিকা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চক্রবর্তীকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্মারকপত্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানালেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেরাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দায়িত্বে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসবেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অতি</span><span lang="AS"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জঘন্য</span><span lang="AS"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হত্যাকাণ্ড</span><span lang="EN-GB"></span></b></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হতাশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৮</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মার্চের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সময়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেড়লাখের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেশি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্যের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিভিন্ন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অঞ্চল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাসনাবাদ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেলস্টেশনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রওয়ানা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পৌঁছুতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পৌঁছুতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আটকায়</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জোর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ট্রেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নামায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিরিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠাবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবস্থা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদিও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চেষ্টা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরোটা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সফল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাধা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডিঙিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজারো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরুষ</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মহিলা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিশু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৮</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৮</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এপ্রিলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পৌঁছুলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাসগুলোতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যোগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দক্ষিণে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দূর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুন্দরবনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেতরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানববসতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিহীন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="EN-GB">? </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানালেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেতারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিরোধী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেরাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এলাকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খবর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দণ্ডকারণ্যের</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্যেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেতারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেরাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জায়গাটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবিষ্কার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবাসভূমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বানাবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরিকল্পনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুন্দরবনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টুকরো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশেরও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অংশ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টানেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসবার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাবতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬</span><span lang="EN-GB">)</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লোকচক্ষুর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আড়ালে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গঙ্গার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মোহনাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুন্দরবন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুনিয়ার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবচাইতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছড়িয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গরান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অরণ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঢাকা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভূমি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইউনেস্কো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইতিমধ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীব</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৈচিত্র্যের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংরক্ষিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভূমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিসেবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘোষণা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনন্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাস্তুসংস্থান</span><span lang="EN-GB">
(ecosystem) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশেষ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করছে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জায়গাটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গঙ্গা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পদ্মা</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেঘনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্রহ্মপুত্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="EN-GB">--</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চারটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নদীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিলনস্থল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাহায্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেয়েও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শরণার্থীরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="EN-GB"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সভ্যতার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অস্তিত্বহীন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভূমিকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সজীব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাস্তুতন্ত্রে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরিণত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৯</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাস</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবাইকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাড়িয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিযোগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কুড়েঘর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্বালিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঠিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক</span><span lang="EN-GB">’</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রক্ষা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানুয়ারির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শেষদিকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অর্থনৈতিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবরোধ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুরু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সময়েও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নির্দেশে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপবাসীকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আক্রমণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিযোগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উঠেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কান্তি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গাঙুলির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলেছিলাম</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৮</span><span lang="EN-GB">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্টেটসম্যান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাগজে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখনকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুন্দরবনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধীক্ষক</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেতৃত্বে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাফাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিযান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলেছিল</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অমিয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কুমার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সামন্তের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তথ্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পড়তে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেলাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারলাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="EN-GB"> ‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দশজন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কম</span><span lang="EN-GB">’ </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লোক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেঁচে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লোকজনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললাম</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানালেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংখ্যাটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১০</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মধ্যে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেশি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশাল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তফাৎ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন</span><span lang="EN-GB">? </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংবাদ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাধ্যম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কমই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটনাকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংবাদ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপটি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মূল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্রোতের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন্দ্র</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলকাতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দূর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কঠিন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটেছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেবল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মৌখিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইতিহাসেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুনর্গঠন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্ভব</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৯</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৭</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারিখে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখনকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যোগাযোগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মন্ত্রী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুদ্ধদেব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভট্টাচার্য</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাইটার্স</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিল্ডিঙে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘোষণা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপিকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দখলমুক্ত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><b><span lang="EN-GB"> </span></b></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গণহত্যার</span><span lang="AS"> </span></b><b><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারণ</span><span lang="EN-GB"></span></b></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্যোতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বসু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রয়োগ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষগুলোকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উচ্ছেদ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন</span><span lang="EN-GB">? </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বয়ন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুরক্ষিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বীপ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তুরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গাছগুলোকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেটে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাস্তুতন্ত্রকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নষ্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকারের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিরুদ্ধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণবিদ্বেষের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিযোগও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রয়েছে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেননা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দলিত</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলেন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভদ্রলোক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মার্ক্সবাদীদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চেহারা</span><span lang="EN-GB">-- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলোচনাচক্রে</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজনৈতিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বক্তৃতাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শ্রেণিহীন</span><span lang="EN-GB">,</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণহীন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমাজের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলেন</span><span lang="EN-GB">—</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেতরের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্ণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংস্কার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এহেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটনাতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসে</span><span lang="EN-GB"> (</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মনোরঞ্জন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যাপারী</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধ্যায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯</span><span lang="EN-GB">)</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্যেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলেন</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামফ্রণ্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেবেছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেহেতু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্বাস্তুদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিশ্রুতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসেছিলেন</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেবেছিলেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বামেদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিরুদ্ধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভোট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেবেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনোটাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাসিন্দাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উপরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভয়ানক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলপ্রয়োগকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৈধতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সত্যিকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গল্প</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তৈরি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিথ্যে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবেগিক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কান্নার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাঝামাঝি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোথাও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাপা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পড়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেরকম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহুর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করলাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাঁদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধরে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানতাম</span><span lang="EN-GB">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নতুন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষজনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গেও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুকে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেড়াচ্ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাংবাদিকের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নোটবইতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বসিয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিখে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেলাম</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নর</span><span lang="EN-GB">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নারীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টুকরো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টুকরো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্মৃতিকথা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীবন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিপন্ন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেছিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিচঝাঁপির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গল্প</span><span lang="AS"> </span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="EN-GB"> </span></p>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-17027156967768169082021-03-31T01:35:00.006+05:302021-04-19T10:03:58.082+05:30মুরগি<p> </p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"> </p><div style="text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"><span style="font-size: x-large;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://i.ytimg.com/vi/SRXlWLz5CeE/maxresdefault.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="450" data-original-width="800" height="164" src="https://i.ytimg.com/vi/SRXlWLz5CeE/maxresdefault.jpg" width="291" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://i.ytimg.com/vi/SRXlWLz5CeE/maxresdefault.jpg" target="_blank">(C)Image:ছবি</a></td></tr></tbody></table><br />শ</span></span>হরের জি এন বি রোডে </span><span style="font-family: Vrinda;">অশ্বত্থ বট<span lang="AS">তলা</span>। মূলত বিহারিরা ছোটখাটো মন্দির তৈরি করে রেখেছেন বলে জায়গাটিই পরিচিত
অশ্বত্থ নয়, আঁহত নয়, পিপলতলা <span lang="AS">চারআলি</span>। সেখানে <span lang="AS">যেদিন
প্রথম সাইনবোর্ডটা নজরে এসেছিল চোখ কোঁচকে গেছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আর কয়েক
পা এগোলেই অসমিয়া দুর্গা মন্দির</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">আরো এগোলে অসমিয়া পাড়া</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সাইন বোর্ডে লেখা ছিল</span><span style="font-family: Vrinda;"> ‘ <span lang="AS">রমন হিন্দু মিট শপ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;">’ <span lang="AS">আজকের দিনেও লোকে দোকানের নামে হিন্দু
মুসলমান লেখে</span>? <span lang="AS">তাও যদি বাঙালি বা বিহারি পাড়াতে হত</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অসমিয়াদের
মধ্যে সাধারণ বিশ্বাস হচ্ছে হিন্দু বা মুসলমান পরিচয়টি গৌণ</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">অসমিয়া পরিচয়টিই গৌণ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গেল
এক শতকের জাতীয়তাবাদী রাজনীতির এটি অর্জন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এমনি এমনি সাইনবোর্ডটি নজরে আসে নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">করোনার
প্রকোপে তালাবন্দির দিনে যখন সব দোকানপাট বন্ধ তখনই একদিন মাছ মাংসের সন্ধানে পথে ঘুরতে
ঘুরতে এই দোকানটির সন্ধান পেয়েছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পরে নজর বুলিয়ে বুঝলাম</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">দোকানের মালিক অসমিয়া নন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নেপালি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ওখানে
</span><span style="font-family: Vrinda;">সাধারণ মাংসের বাইরেও ‘<span lang="AS">নেপালি
কাট</span>’ <span lang="AS">পাঁঠার মাংস মেলে বলে বোর্ডে লেখা আছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span style="font-family: Vrinda;">নেপালি কাট মানে
হচ্ছে পাঁঠা কেটে আগে আস্ত পাঁঠাকে অল্প আঁচে কিছু ঝলসে নেওয়া হবে। গরম জলে সেদ্ধও করে
ফেলা হবে। অনেকটা যেভাবে শুকর কাটা হয়। যাই হোক, <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">পরে একাধিক দিনে এই দোকান থেকে মাংস
কিনেও এনেছি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এর জন্যে নয় যে দোকানের নামে</span><span style="font-family: Vrinda;"> ‘<span lang="AS">হিন্দু</span>’ <span lang="AS">আছে</span>,
<span lang="AS">বরং এর জন্যে যে সাধারণত মাংসের দোকানগুলো বসে </span>খো<span lang="AS">লা পথের পাশে নালা নর্দমার পাশে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই দোকানটি
চার দেয়াল ঘেরা টিনের চালের নিচে ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কাছেই গায়ে লেগে আরো কিছু মণিহারী বা মোদীর দোকান
রয়েছে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">যেমন থাকে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তুলনাতে
পরিষ্কার পরিচ্ছন্ন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span></div>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">দোলের দিনে দেরি করে বাজারে
গেছি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span lang="AS">সেদিনও মাংস খাওয়াই রীতি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বছর
ঘুরে গেলেও কোভিডে আক্রান্তের গ্রাফ আবার ঊর্ধ্বমুখী</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কানাঘুষো
</span><span style="font-family: Vrinda;">শো<span lang="AS">না যাচ্ছে রাজ্যে আবার তালাবন্দি
ঘোষিত হতে পারে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভেবেছিলাম পথে না থাকবে দোলোৎসবের ভিড়</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">না হবে বাজারে ভিড়</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
দোকানে দোকানে ভিড় দেখে সেই দোকানে গিয়ে স্বস্তির শ্বাস ফেলে থামলাম</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মানে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">বাইক থামালাম</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেখানে
ভিড় ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুই দোকানি দোকান সামাল দিচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভাই
না বন্ধু জানি না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দুজনেই তরুণ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একজন মাংস কেটে এক গ্রাহককে দিচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আর
জন নতুন কেনা</span><span style="font-family: Vrinda;"> ‘<span lang="AS">লোকাল</span>’
<span lang="AS">মুর্গির ঝুড়ি খালি করে নিজের খাঁচা ভরছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আর বলছিল</span><span style="font-family: Vrinda;">, “ <span lang="AS">কী ছোট ছোট মুরগি দিয়েছে রে বাবা</span>!
<span lang="AS">ঠকিয়ে দিল তো</span>!” “<span lang="AS">আমি তো বলছিলামই তোক</span>্
<span lang="AS">নিবি না</span>! <span lang="AS">এগুলো বিক্রি করব কী করে</span>?” <span lang="AS">ভেতর থেকে সেই দোকানি বলল</span>, <span lang="AS">যে মাংস কাটছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;"> “ <span lang="AS">তুই কখন বললি</span>?” <span lang="AS">চটে গেল ভেতরের দোকানি</span>।<span lang="AS">গলা চড়িয়ে বলল</span>, “<span lang="AS">আমি কি বলিনি তোকে</span>, <span lang="AS">কিনবি না</span>? <span lang="AS">ছোট
ছোট বিক্রি করতে পারবি না</span>! <span lang="AS">শুনলি কই</span>? <span lang="AS">এখন
কর</span>!” <span lang="AS">বাইরের দোকানি যে সত্যমিথ্যা দূরে ঠেলে ভয়ে চুপ মেরে গেল
স্পষ্ট বুঝা গেল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মনের দুঃখে যা করছিল</span><span style="font-family: Vrinda;"> , <span lang="AS">তাই করতে থাকল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মেজাজ
দুজনেরই বিগড়ে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ওদিকে আমাকে পাঁঠা কেটে দিচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-S8fqZu7qdt8/YH0H1-nfkII/AAAAAAAAiV4/pjuTF6v-63sY6LHWhj3VV5jKfeBIKSYJQCPcBGAsYHg/s2338/MURGI.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="2338" data-original-width="1654" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-S8fqZu7qdt8/YH0H1-nfkII/AAAAAAAAiV4/pjuTF6v-63sY6LHWhj3VV5jKfeBIKSYJQCPcBGAsYHg/s320/MURGI.jpg" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> "উজান' নববর্ষ ১৪২৮ বিশেষ ক্রোড়পত্রে প্রকাশিত<br /></td></tr></tbody></table><br /> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বাইরে
এক জোড়া নরনারী ছোট্ট রঙিন মুরগিগুলো দেখে দামদর করতে শুরু করল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দেখেই
বোঝা যাচ্ছিল দরিদ্র আদিবাসী</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">দোলের ফুর্তির আয়োজন করতে এসেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এরা
দম্পতি না কোনো ঠিকাদারের অধীনে সহকর্মী বোঝা যাচ্ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পুরুষটি
একটি মুরগি ওজন করিয়ে বলছিল</span><span style="font-family: Vrinda;">, “<span lang="AS">কাটবে না</span>, <span lang="AS">আমার জ্যান্ত চাই</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;">” <span lang="AS">তখনও ও দরদাম করে যাচ্ছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ওর পোষাচ্ছিল
না দামে</span><span style="font-family: Vrinda;">-- <span lang="AS">বোঝাই যাচ্ছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
দোকানি দ্রুত বৈদ্যুতিন পাল্লা থেকে মুরগি তুলেই ঘাড় মটকে দিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভেতরে
কাটতে নিয়ে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মহিলাটির মুখ কালো</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পুরুষটি
চেঁচিয়ে গেল</span><span style="font-family: Vrinda;">, “<span lang="AS">মারবে না বললাম
না</span>! <span lang="AS">আমি জ্যান্ত নিয়ে যাব</span>! <span lang="AS">দরদামই হলো না
কাটতে নিয়ে গেছ কেন</span>?” <span lang="AS">দোকানির মেজাজ এমনি বিগড়ে ছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">চটে
গেল</span><span style="font-family: Vrinda;">,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“<span lang="AS">মেরে ফেলেছি তো কী করব</span>?
<span lang="AS">ঠিক আছে কাটব না</span>, <span lang="AS">নিয়ে যাও</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;">” <span lang="AS">পুরুষটি বলল</span>, “<span lang="AS">নেব
না</span> ! <span lang="AS">অন্য দাও</span>, <span lang="AS">জ্যান্ত দাও</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;">” <span lang="AS">দোকানি বলল</span>, “<span lang="AS">মজা
পেয়েছিস</span>? <span lang="AS">তুই কি জ্যান্ত চিবিয়ে খাবি</span>? <span lang="AS">মেরে
ফেলেছি তো এখন নিবি না কেন</span>?” <span lang="AS">আদিবাসী নরনারী</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সুতরাং
তুই তোকারি করাটাই হচ্ছে</span><span style="font-family: Vrinda;"> ‘<span lang="AS">সভ্যতা</span>’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">আমার মনে হচ্ছিল</span>, <span lang="AS">এদের হয় সেদিনই খাবার পরিকল্পনা নেই</span>,
<span lang="AS">অথবা খাবার জন্যে নিচ্ছেই না</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পালন
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>করতে</span><span style="font-family: Vrinda;">ও তো নিতে <span lang="AS">পারে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">কথাটা কেবল স্পষ্ট করে বলতে পারছি
না। আদিবাসীদের বহু সময় শহরের বাজারে এমন দ্বিধাভয়ের জড়তা কাজ করে।</span><span style="font-family: Vrinda;"> <span lang="AS">কিন্তু এত সব ভাবার সময় কে নেয় আর কেই বা
দেয় </span>? <span lang="AS">তুই তোকারির চোটে বেচারিরা ভয় পেয়ে গেল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নীরবে
টাকা দিয়ে ফিরে দাঁড়িয়ে কালো মুখ আরো কালো করে পা চালাল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"> আমারও
মনে </span><span style="font-family: Vrinda;">এ<span lang="AS">ল</span>, <span lang="AS">এরা তো ঘাড় মটকায় না</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মুসলমান হলে রগ কেটে ড্রামে ফেলে দিয়ে মরবার জন্যে
ক্ষণ গুনবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">হিন্দু হলে সরাসরি গলা কাটবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মটকাল
কেন</span><span style="font-family: Vrinda;">? <span lang="AS">প্রশ্নটি করেছিলাম</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আপনার
এই রীতি তো হিন্দু রীতি হল না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বলল</span><span style="font-family: Vrinda;">,
<span lang="AS">আমাদের এটাই রীতি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমরা আগে মারি</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">পরে কাটি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এমন চটে গিয়ে বলল</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">যে মনে হল সেটাও মিথ্যে বলছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সত্য
প্রমাণ করা কঠিন ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পাপপুণ্যের সামান্য ভয়টুকু নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নামেই</span><span style="font-family: Vrinda;"> ‘<span lang="AS">হিন্দু মিট শপে</span>’<span lang="AS">র
মোড়ক</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমাকেও অগত্যা মুখ কালো করেই নীরবে বেরিয়ে আসতে হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নিজে যে </span><span style="font-family: Vrinda;">ধোঁকা<span lang="AS">টি খেয়েছে কসাইটি </span>সেই ধোঁকা <span lang="AS">জাতিতে
</span>-<span lang="AS">শ্রেণিতে দুর্বল গ্রাহক পেয়ে তাদের ঘাড়েই চালাকি করে তা চালান
দিয়ে দিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">নির্বিকার। </span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-27105022745270567512021-03-16T22:03:00.002+05:302021-03-16T22:06:25.330+05:30চাষ তো ভালো শিখতে পারে চাষাই কেবল!<div><div style="text-align: justify;"><br /></div><p style="text-align: left;"> </p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; text-align: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-w03nDPYi8Zs/YFDctHSGzYI/AAAAAAAAiSE/4-GLOOH6o6cCKLrXzEtjDtDRG9CGwqLCQCPcBGAsYHg/s1121/Cash%2Bto%2BBhalo%2Bshikhrte%2Bpare%2Bkebol%2Bchasai.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1121" data-original-width="466" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-w03nDPYi8Zs/YFDctHSGzYI/AAAAAAAAiSE/4-GLOOH6o6cCKLrXzEtjDtDRG9CGwqLCQCPcBGAsYHg/s320/Cash%2Bto%2BBhalo%2Bshikhrte%2Bpare%2Bkebol%2Bchasai.jpg" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://www.samayikprasanga.in/archive.php?dt=2021-03-14&pn=11" target="_blank">১৪ মার্চ, সাময়িক প্রসঙ্গ</a><br /></td></tr></tbody></table><br /></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-size: x-large;">সে</span>দিন হায়ার সেকেণ্ডারি ক্লাসে 'অশুদ্ধি সংশোধন', মানে বানান পড়াচ্ছিলাম! তো শুরুতেই সহজ করে বলেদিলাম, তোমাদের কটি ভুল শব্দ দিয়ে বলা হবে শুদ্ধ কর! সেরকম কিছু উদাহরণ এখানে দেওয়া আছে, মুখস্ত করে ফেল। কপাল ভালো থাকলে মার্ক পেয়ে যাবে! এর পরে তোমরা ভুলেও যাবে! এটাই নিয়ম! ফলে ভুলো না - এহেন আবান্তর উপদেশ আমি দেব না। তার জন্য স্বতন্ত্র প্রজাতির শিক্ষক আছেন, তাঁরা নিজেরাও ভুল করেন! কিন্তু তোমাদের ভুল দেখলে মার্ক কেটে দেন! সে জন্য বাংলার ছাত্ররা খুব কম মার্ক পায়! ভয়ে বাংলা লেখা পড়া ছেড়ে দেয়! তোমরাও দেবে হয় তো। কী আর করা যাবে? এই পোড়া দেশে আমাদের জন্ম! কিন্তু তোমরা ভয় করো না, যদি আগ্রহ জন্মায় তবে ভুলে ভালে লেখো বলো! সেই ভাষা যেন বাংলাই হয়! মাস্টারদের হুমকি ধমকিতে ভয় পেয়ো না, কারণ পরীক্ষার বাইরে তাঁদের কিচ্ছুটি করবার ক্ষমতা নেই! ভুল করতে করতেই লোকে শেখে, ভাষাকে ধরে রাখে, বাঁচায় এবং এগিয়ে নিয়ে যায়! বাংলার জন্ম ও বিকাশ এভাবেই হয়েছে। পণ্ডিতেরা বাংলার জন্ম দেন নি, তাঁরা সংস্কৃতের জন্ম দিয়েছিলেন। সে ভাষার কী গতি হয়েছে আমরা সবাই জানি! তাঁরা উনিশ শতকে সংস্কৃতের নকলে 'সাধু ভাষা ' বলে একটি ভাষা গড়তে গিয়ে হাজার বছরের বাংলা লিখিত সজীব ভাষাকে আসলে শ্মশানে পাঠিয়েছেন! কবরেও বলতে পারি এই অর্থে যে বুদ্ধিটি কিছু মিশনারি পণ্ডিতদের ছিল! তৎসম শব্দে বাংলার লিখিত ভাষা ভারাক্রান্ত করে তুলেছিলেন! এখন যে প্রমিতভাষাতে আমরা কথা বলি আর লিখি তার আয়ু ১০০ একশ বছর মাত্র, রবীন্দ্রনাথের হাতে এর জন্ম! কিন্তু সংস্কৃত বা প্রমিত বাংলা যারাই তৈরি করুন এরা মালমশলা উপকরণগুলো নিয়েছিলেন অপণ্ডিত মানুষের মুখে প্রাকৃতিক ভাবে তৈরি ভাষার থেকে! ধরে নিলাম, সে ভাষা খুবই বাজে, খুবই বিশ্রি, অনেকটা ভাষার জঙ্গল! সে কোনো শৃঙ্খলা মানে না, মানে না বিধান। কিন্তু যে দুনিয়াতে জঙ্গল নেই সেই দুনিয়াতে পণ্ডিতেরা দুই চারটি যত্নের বাগিচা করে দেখান তখন জঙ্গলকে অপমান করবেন! ফলে জঙ্গল আমাদের চাই! চাঁদে অরণ্য নেই, তাই সেখানে সভ্যতা নেই! নেই বাবুদের সাধের বাগান! কিন্তু 'বৈপরীত্যের মধ্যে ঐক্য ' বলে একটি কথা আছে! বাবু পণ্ডিতরাও সেসব ভুলে থাকেন, তাঁরা আশা করেন দুনিয়ার সর্বত্র তাঁদের সাধের বাগান হবে! যা অসম্ভব! কিন্তু দুনিয়ার সর্বত্র যদি অরণ্যই থাকত? যদি কোথাও চাষাবাদ না হত? যদি কোথাও না থাকত সাধের বাগান? আমরা তো বানরের সঙ্গে গাছে ঝুলতাম, কলেজে কি ক্লাস করতাম বসে আজ? সেই কথাও মনে রাখা দরকার, যখন তুমি লিখছ পড়ছ! যত বেশি লিখবে পড়বে তত বেশি সেটা মনে রাখা দরকার! আর যদি তুমি রবীন্দ্রনাথকেও ছাড়িয়ে যাও তবে তুমিই হবে ভাষার মান! তোমাকে লোকে অনুসরণ করবে! ভাষার মান রপ্ত করবার এটিই বিজ্ঞান! স্থির মান বলে কিছু হয় না!যারা হয় বলে বিশ্বাস করেন তাঁরা অনৈতিহাসিক কুসংস্কারাচ্ছন্ন লোক! এর পরে চাষাবাদের, মানে 'বানান বিধি'র কিছু নিয়ম কানুন বলে বললাম, এগুলো কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়ে চাষাবাদ শেখাবার মতো বিষয়! শিখলে ভালো! কিন্তু কেউ ভালো শেখে না, পরীক্ষার পর মনেও রাখে না! চাষ তো ভালো শিখতে পারে চাষাই কেবল!</div><p style="text-align: left;"></p>সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-67736739396149789812021-02-23T23:46:00.001+05:302021-02-23T23:47:31.591+05:30 হাড়<p> <!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";
mso-bidi-font-family:BenSen;
mso-fareast-language:EN-US;}
</style>
<![endif]-->
</p><p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;"> মূল অসমিয়া : অরূপা
পটঙ্গীয়া কলিতা</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;"><br />বাংলা
অনুবাদ: সুশান্ত কর</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;"><span style="font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: BenSen;">(মূল গল্পটির নাম ‘অস্থি’।
ষোড়শ সংখ্যা ‘উজান’ পত্রিকাতে এই অনুবাদ ‘অস্থি’ নামেই প্রকাশিত হয়। মনে হলো নামটা
খানিক পালটানো যেতে পারে। তাই করা হল। <a href="https://boilane.com/product/ujan/" target="_blank">এখানে 'উজান' কেনা যাবে।</a>)</span>
</p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;"><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="font-size: x-large;">রূ</span><span lang="AS">পহী
গ্রামে বৈশাখ মাসের নিঝুম রাত</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">শেয়ালের ডাক</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">নতুন কোমল কুঁড়িপাতার মধ্য দিয়ে বাতাসের শব্দকে চাপা দিয়ে
ভেসে উঠল না বাঁশ কাটার শব্দ</span>, <span lang="AS">বুক ভাঙা কান্নার হাহাকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-HWLnh0AJLik/YDVF6GATX4I/AAAAAAAAiOU/5G5WrcrYA78IEP4HSMzswrmpHhb2aSqxgCPcBGAsYHg/s2910/2020.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2910" data-original-width="2250" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-HWLnh0AJLik/YDVF6GATX4I/AAAAAAAAiOU/5G5WrcrYA78IEP4HSMzswrmpHhb2aSqxgCPcBGAsYHg/s320/2020.jpg" /></a></div><br /> <span lang="AS">কেউ ধড়মড় করে পাটিতে বসে
পড়ল না</span>, <span lang="AS">কেউ বুকের কান্না আটকে বলে উঠল না</span>,“ <span lang="AS">এই মাঝ রাতে কাকে বা কালে টেনে নিয়ে গেল গো</span>!”<p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রাতভোরে কেউ বুক ভেঙে ক্রন্দনরত মৃতের আত্মীয়</span><span style="font-family: BenSen;">কে <span lang="AS">সান্ত্বনা দিতে গেল না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বৈশাখের
ফুলের গন্ধের সঙ্গে মিলে গেল না চিতার আগুনের গন্ধ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কারো
হা</span><span style="font-family: BenSen;">-<span lang="AS">হুতাশে পরিবেশ হলো না</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">ভার</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">অথচ
রূপহী গ্রামের <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সবারই আদরের সম্মানের টোকারী<sup>১</sup>
গায়ক বগীরাম গায়নের মৃতদেহ খোলা আকাশের নিচে পড়ে রইল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ভারি
কিছুতে মেরে মাথা ফাটিয়ে দেওয়া হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ঘিলু</span><span style="font-family: BenSen;">র
<span lang="AS">সঙ্গে বেরিয়ে এসেছে রক্ত আরো কত কী তরল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">পূর্ণিমার জ্যোৎস্না</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">সেই তরলে ঝিলিক দিয়ে যাচ্ছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রক্তের
নদীতে মুখ উলটে পড়ে রইল বগীরাম গায়নের মৃতদেহ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কুপিয়ে
টুকরো করা হাতের উপরে পড়ে আছে বগীরামের চির সঙ্গী দোতারা</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বেরিয়ে
এসেছে জিহ্বা</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এই রক্তাক্ত জিহ্বার থেকেই</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">এই থ্যাতলানো হাতের থেকেই একদিন যে সুরের মায়াজাল তৈরি হয়েছিল</span>, “<span lang="AS">বারীরে কাষরে জাতিবাঁহ এজুপি</span>...” <sup>২</sup> <span lang="AS">কিন্তু
গায়নের সঙ্গে আজ সেই জাতিবাঁশের ঝাড়খানাও গেল না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মাঝরাতে কেউ বগীরাম গায়নকে হত্যা করে এই বড় মাঠের মধ্যে ফেলে রেখে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">স্বজন
বিহীন বগীরাম গায়নকে গ্রামের লোকে অত্যন্ত ভালোবাসত</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">প্রথমত</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">তাঁর হৃদয়স্পর্শী গানের জন্যে</span>,
<span lang="AS">দ্বিতীয়ত তাঁর স্পষ্টবাদিতার জন্যে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মুগা
রঙের পাঞ্জাবি আর রক্তাভ চেহারার বগীরাম গায়ন এই রূপহী গ্রামের অবিচ্ছেদ্য অঙ্গ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরাম
গায়ন বিনা রূপহী গাঁও আর সূর্য বিনা আকাশ একই জিনিস</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এতদিন রূপহী গ্রামের</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">আকাশ যেন ঢেকে রেখেছিল কালো মেঘে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মেঘে ঢাকা আকাশের মতোই গুমগুমে পরিবেশ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">থমথমে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আলোর</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">লেশ মাত্রও নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">চারদিকে কেবলই ফিসফিসানি</span><span style="font-family: BenSen;">—<span lang="AS">কামরূপে তিনশ মানুষ মরেছে</span>! <span lang="AS">ও হো</span>!<span lang="AS">তিনশ নয়</span>, <span lang="AS">হাজারও হতে পারে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">শিবসাগরের
বাঙালি বস্তি জ্বলছে</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">তেজপুরে
অসমিয়া মরছে</span>, <span lang="AS">দুলিয়াজানে রক্তের নদী বইছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কথা
অনেক</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কিছু তার সত্য</span><span style="font-family: BenSen;">,<span lang="AS">কিছু
মিথ্যে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কিন্তু কালো আকাশে লটকে আছে আশঙ্কা</span><span style="font-family: BenSen;">-<span lang="AS">আতঙ্ক</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">গায়নের হত্যা রূপহী গ্রামের কালো আকাশ আরো কালো করে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের আকাশে এখন রোদের</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">উত্তাপ নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মাঝরাতে
হত্যা করে ফেলে রেখে গেছে বগীরাম গায়নকে</span><span style="font-family: BenSen;">,
<span lang="AS">ভোর রাতে হাঁটতে বেরিয়ে প্রথম দেখেছেন গুণরাম পণ্ডিত</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বাতাসের
থেকে দ্রুত এই মৃত্যুর সংবাদ ছড়িয়ে পড়ল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মৃত্যু রূপহী গ্রামের একটি স্বাভাবিক সত্য</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের লোকে অনেক মৃত্যু দেখেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বৃদ্ধ মৌজাদারের আড়ম্বরপূর্ণ মৃত্যু</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">দিন হাজিরা করা রমার কর্কট রোগে ডেকে আনা
তিল তিল মৃত্যু</span>, <span lang="AS">হরিচরণের সঙ্গে বিয়ে হল না বলে গাছে দড়িতে ঝুলে
রাণুর সেই করুণ মৃত্যু</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এই মৃত্যুগুলো দিন দুই চেলা মাছে যেমন জলে বুদবুদ
তৈরি করে সেরকম রূপহী গ্রামের জীবনেও কালো দাগ একটা রেখে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">পরদিন থেকে মৃতদেহ পচতে শুরু করল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">অল্প অল্প গন্ধ বেরুতেও শুরু করল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের শান্ত বাতাসে যেমন মিলে গেল বগীরাম গায়নের পচা মাংসের গন্ধ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বাতাস
হয়ে পড়</span><span style="font-family: BenSen;">ল <span lang="AS">দুর্গন্ধময়</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কেউ
বলল</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">বগীরাম গায়নকে আসলে</span>
‘<span lang="AS">বাংলাদেশী</span>’ <span lang="AS">কেউ মেরেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের মানুষে দেখেছে বাংলাদেশের থেকে আসা লোক</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">দেখেছে
বসন্ত গোয়ালাকে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রিফিউজি ক্যাম্পে মা বাবা ঠাকুরদা সবাইকে হারিয়ে তালপাতার
ঘর একটা বানিয়েছিল একটা মাত্র গরু নিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এখন দশটি গরুর দুধের ব্যবসা করে পেটে ভাতে করে
খাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বসন্ত গোয়ালার গায় গরুর গন্ধ আছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">একই ঘরে গরুতে মানুষে থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">দেখেছে
রাম রতনকে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এক টুকরোও মাটি না পেয়ে সে জলাজমি পরিষ্কার করে চাষাবাদ করে এখন পেটের ভাত
জোগাড় করছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">দেখেছে সরস্বতীর মাকে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ডিমাকুছির
ক্যাম্পেই স্বামীকে হারিয়ে দুই কাঁখে দুই সন্তান নিয়ে সে এসে উঠেছিল এই রূপহী গ্রামে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বাকি
মানুষের সঙ্গে রূপহী গ্রামের রিজার্ভে গিয়ে সেও সমান শ্রম দিয়েছিল জঙ্গল কাটতে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সমস্ত মানুষ একই সঙ্গে সম্মুখীন হয়েছে নিপীড়নের</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">একই
সঙ্গে সরকারি উচ্ছেদের মুখে পড়ে হাবুডুবু খেয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সরকারি
হাতিতে ঘর ভাঙলে সবাই মিলে আবার সেই ঘর দাঁড় করিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বেঁচে
থাকবার সংগ্রাম করেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এই মানুষেরা কেন বগীরাম</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">গায়নকে হত্যা করতে
যাবে</span>? <span lang="AS">ওরাও শুনেছিল বগীরাম গায়নের দোতারার সুরে সুরে বেজে বেজে
উঠা করুণ ভাটিয়ালী গান</span>, “ <span lang="AS">ও মাঝি রে</span>...!”</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">গায়নের মৃতদেহের গন্ধ আরো খানিক বেড়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">একদিন মাঝরাতে লোকে দেখতে পেল রিজার্ভের দিকের বস্তিতে আগুন লেগেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বসন্ত
গোয়ালার গরুর হাম্বারব</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">সরস্বতীর
মায়ের বাচ্চার কান্না</span>, <span lang="AS">রামরতনের চীৎকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আগুনের
ধোঁয়ার সঙ্গে বাতাসে মিশে গেছে মানুষের মৃত্যুর গোঙানি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কেউ
যেন বাতাসে বলে গেল গায়নের মৃত্যুর প্রতিশোধ নেওয়া হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">গায়নের মৃতদেহ পচছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">নীল রঙের পচা মাংসপিণ্ডের মধ্যে সুন্দর সুঠাম বগীরাম
গায়নকে খুঁজে পাওয়া যায় না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী গ্রামের আকাশের নীলের সঙ্গে যেন গায়নের দেহের
নীলগুলো মিশে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রক্তহীন নীল পচা শিরাগুলোর বিষ রূপহী গ্রামের মাটিতে ছড়িয়ে
পড়ছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বিষ মাখানো মাটিতে ছ্যাঁচড়ে আসছে এক নতুন তথ্য</span><span style="font-family: BenSen;">---<span lang="AS">বগীরাম গায়নকে মুসলমানে মেরেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সবাই যে পুকুরের পানি পান করেন তার পাড়ে পাওয়া গেল গরুর হাড়</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মসজিদে
পাওয়া গেল মরা কচ্ছপ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">লোকগুলোর মাথাতে মাঠের থেকে ফেরা ক্ষুধাতুর</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">ক্লান্ত হালুয়া চাষার নির্দোষ ক্রোধ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বাড়িঘর জ্বলছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">নিতাই পণ্ডিতের কুয়োতে পাঁচটি মৃতদেহ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আবদুল্লার
পাঁচ বছরের ছেলেটি কাটা মাথা নিয়ে মাঠে পড়ে আছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">অথচ বগীরাম দোতারা বাজিয়ে সুর দিয়ে গাইতেন</span><span style="font-family: BenSen;">, “ <span lang="AS">যদি আল্লাহ রহমত</span>...”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">বগীরাম গায়নকে ঘিরে থাকা মানুষ তালে
তালে মাথা </span>না<span lang="AS">ড়া দিয়ে বলতেন</span>, ‘ <span lang="AS">হ্যাঁ</span>,
<span lang="AS">সাহেব</span>, <span lang="AS">হ্যাঁ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;">” </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আবার নতুন তথ্য</span><span style="font-family: BenSen;">—<span lang="AS">না</span>,
<span lang="AS">বগীরাম গায়নকে বাঙালিরা মেরেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরাম
গায়ন বুঝি অসমিয়া বরগীত গাইছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">তখন একদল বাঙালি ধরল বাউল গাইতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">না গাওয়াতে
লাগল গণ্ডগোল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সেই রাতেই অজ্ঞাত আততায়ী বগীরাম গায়নকে খুন করে বড় মাঠটাতে
ফেলে চলে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কেউ বুঝি বগীরাম গায়নকে খুন করতে ব্যবহৃত লোহার খুন্তি
সুধীর মিত্রের বাড়িতে দেখতে পেয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">সুধীর মিত্রের বাড়ি জ্বলল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সঙ্গে
পাশের রমেন হাজরিকার খড়ের ঘরটাতেও আগুন লাগল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মিত্র
আর হাজরিকার ছেলে</span><span style="font-family: BenSen;"> –<span lang="AS">মেয়েরা সেই
রাতে আতঙ্কে বিহ্বল হয়ে পথের পাশে জড়ো হয়ে চিৎকার করে করে কেঁদেছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সেই
কান্নার সুর যেন ভেঙে ছিঁড়ে রূপহী গ্রামের বাতাসে মিশে গেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">যেভাবে
গভীর রাতে গায়নের দোতারার সুরের ঝর্ণা গ্রামের জ্যোৎস্নার বুক বেয়ে ভেসে যেত</span><span style="font-family: BenSen;">, “ <span lang="AS">মাঝিরে</span>...”, “<span lang="AS">বারীরে
কাষরে</span>...” </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">নরম নরম পোকায় ঘিরে ধরেছে
গায়নের দেহ</span>, <span lang="AS">খসে পড়ছে পচা মাংস</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">গলা পচা মাংস ঘিরে
হাজার হাজার মাছির ভন ভন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মাটিতে কিলবিল করছে সাদা সা</span><span style="font-family: BenSen;">দা <span lang="AS">পোকা</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আকাশে
শকুনের ঝাঁক</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">ওদের বাঁকা ঠোঁটে
লোভ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আকাশ শকুনের পাখাতে অন্ধকার হয়ে পড়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সেই
আঁধারই থোকা থোকা ঝরে পড়ছে রূপহী গ্রামের সবুজ মাঠের মাঝখানে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামে এখন মানুষ নেই</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">আছে
বাঙালি অসমিয়া</span>, <span lang="AS">হিন্দু মুসলমান</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">দাউ
দাউ করে জ্বলছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রক্তের নালা বইছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বাতাসে
শুধুই শকুনের পাখার ধপধপানো</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">যে পূর্ণিমাতে ভরা জ্যোৎস্নাকে সাক্ষী
করে গায়নের সুর চিরদিনের জন্যে স্তব্ধ হয়েছিল</span>, <span lang="AS">সেই ভরা জ্যোৎস্নাকে
সাক্ষী করে অন্য এক পূর্ণিমাতে রূপহী গ্রামে শান্তি ঘুরিয়ে আনবার জন্যে ট্রাক ভরে এসে
নামল পুলিশ মিলিটারি</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">শুরু হল রূপহী গ্রামে অত্যাচারের
তাণ্ডব লীলা</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মিলিটারির লাঠির সামনে হিন্দু</span><span style="font-family: BenSen;">- <span lang="AS">মুসলমান</span>, <span lang="AS">বাঙালি</span>
–<span lang="AS">অসমিয়ার রক্ত এক হয়ে গেল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সবারই
চোখের জলের রং এক হয়ে গেল</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">একই সঙ্গে ভেসে উঠল কান্নার রোল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">এখন রূপহী গ্রামে বাঙালি</span>-<span lang="AS">অসমিয়া</span>, <span lang="AS">হিন্দু</span>-<span lang="AS">মুসলমান নেই</span>,
<span lang="AS">আছে শুধু এক দল নির্যাতিত মানুষ</span>,<span lang="AS">এক ঝাঁক দরিদ্র
মানুষ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী গ্রামের মৌজাদার</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">ঠিকাদার</span>, <span lang="AS">মণ্ডল</span>, <span lang="AS">আগরওয়ালা থেকে শুরু করে পাকা বাড়ির বাসিন্দা কয়েক ঘরের লোকজন কবেই সরে গেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের শকুনের পাখার অন্ধকার থেকে এদের ঢেকে রেখেছে টাকার পর্দা</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">বগীরাম গায়নের মৃতদেহে এখন
আর পচা মাংস নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আছে শুধু শুকনো হাড়</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">পচা
গন্ধে আর মাছি কাছে চেপে আসছে না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">শকুনও চলে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">পোকাগুলোও
মিশে গেছে মাটিতে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরামের শরীরের পাশ থেকে চলে গেছে পুলিশ মিলিটারি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বিশাল
মাঠে এখন পড়ে আছে বগীরাম গায়নের হাড় কতকগুলো</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">খোলা
মাঠের বাতাস বগীরামের বুকের হাড়ের মধ্যে পাক খেয়ে শিসের শব্দ তুলে আকাশে ছড়িয়ে পড়েছে
</span><span style="font-family: BenSen;">--- <span lang="AS">এ যেন গায়নের বুকের সুর</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">রূপহী গ্রামে শ্মশানের স্তব্ধতা</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">গাছে
পাতায় এক মূক বেদনা</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">লোকে যেন গভীর রাতে শুনতে পায় বগীরামের বুকের হাড় থেকে
বেরুনো এক দীর্ঘ শিস</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">নিথর হয়ে শুনে লোকে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সেই
শিস সবার মগজে পাক খেয়ে</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">বুকে গিয়ে থামে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">একদিন লোকে দেখল</span>---<span lang="AS">গাড়ি নিয়ে এসে অনেক ছেলে</span>-<span lang="AS">মেয়ে এসে রূপহী গ্রামের বড় মাঠটাতে
নামল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এরা গ্রামের লোকের জন্যে নিয়ে আসা চিঁড়া</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">তেল</span>, <span lang="AS">নুন</span>,
<span lang="AS">কেরোসিন</span>, <span lang="AS">পুরোনো কাপড়ের পোটলা মৌজাদারের হাতে দিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মৌজাদার
ইতিমধ্যে শহর থেকে ফিরে এসেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">বগীরাম গায়নের শুকনো হাড়গুলোর
ছবি নেবার জন্যে কাঁধে ক্যামেরা ঝুলিয়ে সাংবাদিক এলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের পোড়া বাড়িগুলো দেখতে আসেন এ এল এ</span><span style="font-family: BenSen;">
–<span lang="AS">মন্ত্রী</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">গাঁয়ের মানুষকে দেবে বলে এলো ছাত্র</span><span style="font-family: BenSen;">-<span lang="AS">ছাত্রী</span>, <span lang="AS">এলেন মহিলার
দল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সবাই বগীরামের কঙ্কালে ফুল দিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ধূপ</span><span style="font-family: BenSen;">-
<span lang="AS">ধুনা</span>, <span lang="AS">সতেজ ফুলে জায়গাটি ভরে উঠল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">ইতিমধ্যে রূপহী গ্রামের
লোকজন বাড়িঘর মেরামতি শুরু করেছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কে জানে</span><span style="font-family: BenSen;">,
<span lang="AS">এর ওর থেকে চেরা চিকন বাঁশ</span>, <span lang="AS">দা খোঁজ নেবার ছলে
ভাঙা হৃদয়গুলো জুড়বার চেষ্টা করছে হয়তো</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">বগীরামের কঙ্কালটিকে কেন্দ্র
করে যেন একটা উৎসব শুরু হয়ে গেল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ফুল</span><span style="font-family: BenSen;">,
<span lang="AS">ফুল আর ফুলে বগীরামের হাড়গুলো একেবারে পুঁতে ফেলল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">শহরের
লোকের পদভারে দুলতে থাকল গাঁয়ের এত বড় মাঠটি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">গ্রামের
লোকে দূর থেকে এই মেলা দেখছে</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">কি</span>ন্তু <span lang="AS">কাছে চেপে আসছে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কী এক
সন্দেহ গ্রামের মানুষকে বাধা দিচ্ছে এই সব শহুরে লোকজনের কাছে চেপে যেতে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ফুলে
পোঁতা বগীরামের বুকের থেকে রাতের বেলা লোকের কানে ভেসে আছে এক অদ্ভুত কোঁকানি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কেউ
যেন বগীরামের বুক চেপে ধরেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ছটফট করে মানুষগুলো</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">ফুলের দমের উপরে পড়ছে আরো
ফুল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ক্রমে সেই ফুলগুলোও পচতে শুরু করল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">দুই
একটা মাছিও ভনভন করতে শুরু করল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">গ্রামের মানুষ উঠল কেঁপে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এ হতে
পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মাছি</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">পোকা</span>,
<span lang="AS">শকুন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">লোকের বুকের ধুক</span><span style="font-family: BenSen;">-<span lang="AS">পুক</span>, <span lang="AS">ধুক</span>-<span lang="AS">পুক শব্দ যেন রূপহী গ্রামের মেঘের গর্জনের সঙ্গে মিলে গেল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের আকাশে এখন বৈশাখের মেঘ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">দুই এক ফোঁটা বৃষ্টি পড়ছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আর কিছু
দিন পরেই মাঠে থেকে বেরুবে কাদার কাঁচা গন্ধ</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">একদিন লোকে দেখল </span></span><span lang="AS" style="font-family: SylotiBKD; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-hansi-font-family: BenSen;">꠩</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;"> একদল শহুরে মানুষ</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">এসে বগীরামের কঙ্কালটিকে ফুলের থেকে উদ্ধার করে ট্রাকে তুলে গেয়ে বাজিয়ে শহরে
নিয়ে যেতে চাইছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মৌজাদারের থেকে জানা গেল বগীরাম গায়ন বুঝি কীসের</span><span style="font-family: BenSen;"> ‘<span lang="AS">শহিদ</span>’ <span lang="AS">হলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">শহরে
বগীরামকে সম্মানে শ্মশানে </span><span style="font-family: BenSen;">তো<span lang="AS">লা হবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"> ‘<span lang="AS">শ্মশানে</span>’ <span lang="AS">উপর বগীরামের এক মূর্তি তৈরি হবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরাম
গায়ন বুঝি অমর হবেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কোনো এক ব্যবসায়ী সংস্থা বুঝি বগীরামের স্মৃতি রক্ষার্থে
কুড়ি হাজার টাকা দেবে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরামের নামে এক পথ তৈরি হবে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">আরো
অনেক কথা</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">লোকে কেবল শুনে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">পরদিন বগীরামকে শহরে নিয়ে যাওয়া হবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রাতে
খোলা মাঠে ফুলের দম থেকে মুক্তি পেয়ে বগীরামের কঙ্কালটাই শুধু পড়ে আছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বৈশাখের
উত্তাল বাতাস</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কালবৈশাখী</span><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">বাড়ি ফিরে এসেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">রূপহী
গ্রামের সব ঘরের বাঁশের খুঁটাগুলো যেন পাগলি কালবৈশাখীর মেলা চুলের পাকে লেগে মেড় মেড়
করে উঠেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ঘুমোতে পারেন নি মানুষজন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরামের
বুকের ফাঁকা জায়গাতে ঢুকে যেন কালবৈশাখী তাণ্ডব নৃত্য করছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">চারদিকে
সেই ছন্দে সব কিছু ভেঙে ভেঙে ভেসে চলে যাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">এই ছন্দে
শুধু বগীরামের বুকের স্পন্দনই নেই</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">আছে পাগলি কালবৈশাখীর নৃত্যরতা পায়েরও ধ্বনি</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">লোকের চোখ বন্ধ হয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ভোরে জয় ধ্বনি দিয়ে বগীরামের কঙ্কালটিকে ফুলে সাজিয়ে
ট্রাকে তুলতে যাচ্ছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">লোকে চুপচাপ দাঁড়িয়ে দেখছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সবার
বুকে বগীরাম গায়নের সুরের ঝঙ্কার</span><span style="font-family: BenSen;">, “<span lang="AS">মাঝিরে</span>...”, “<span lang="AS">বারীর কাষরে</span>...”, “ <span lang="AS">যদি কর দরিয়ার পার</span>...”, “<span lang="AS">মাহুত বন্ধুরে</span>...”</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">যেন হারিয়ে যাবে এই সুর</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">মানুষের বুক নিংড়ে যেন এই সুর নিয়ে যাবে শহরে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">লোকের
চোখের সামনে ভেসে উঠছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরামকে যেন কেউ মানুষের বুক খালি করে কেড়ে নিয়ে যাবে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">একটি
লম্বা চুলের ছেলে আর পাঞ্জাবি পরা এক পেটোয়া ছেলে কঙ্কালটিকে কাঁধে তুলে ধরেছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ওদের
মুখে শোক</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কিন্তু সেই শোক একটি ভান</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">অল্প পরেই যেন এরা হা হা করে হেসে উঠবে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বগীরামের কঙ্কালটি যেন মানুষে একদল নাটুকের হাতে ছেড়ে দিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কঙ্কালের
মাথাতে চোখের গহ্বরে লোকে দেখতে পেল এক মিনতি</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">কালবৈশাখীর মেলা চুলের ঢেউয়ে
ঢেউয়ে মানুষের বুকের ধুকপুকুনি উঠছে নামছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">কাছাড়ি ছেলে বলরাম একটু
বোকা বলে সবাই জানে</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">বলো উঠল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">ওর টান
টান শরীরের পেশিগুলো যেন ফেটে পড়বে</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কিছু একটা বলতে গিয়ে সে উত্তেজনাতে থেমে গেল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">সুধীর মিত্র উঠলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কিন্তু
কিছুই বলতে পারলেন না</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">হাউ হাউ করে কেঁদে ফেললেন</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">রহিম মিঞা উঠলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">শুকনো
আঙুল কটি মেলে বলে উঠলেন</span><span style="font-family: BenSen;">, “<span lang="AS">দিমুনা</span>!” <span lang="AS">রহিম মিঞার আঙুলগুলো আর বগীরামের কঙ্কালের হাতের
হাড়গুলোর মধ্যে যেন কোনো তফাৎই নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">নবীন কোমল কুঁড়িপাতার পাতার
মধ্য থেকে কোথাও কোনোভাবে থেকে যাওয়া শুকনো পাতাগুলোকে কালবৈশাখীতে ঝরিয়ে ফেলে দেবার
মতো নিথর মানুষগুলোর মুখের থেকে কেউ যেন জোরে বের করে আনল একগুচ্ছ প্রতিবাদী কণ্ঠ</span>,...
“ <span lang="AS">নিদিওঁ</span>, <span lang="AS">দিমু না</span>, <span lang="AS">দেব না</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;">” </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">এক সময় শহরের মানুষগুলো
চলে গেছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">কঙ্কালটি কাঁধে তুলে লোকে সর্বজনীন শ্মশানের দিকে এগিয়ে
গেল</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen;">সেই শ্মশানে শুয়ে আছে রূপহী গ্রামের জনতা</span><span style="font-family: BenSen;">, <span lang="AS">রূপহী গ্রামের মানুষ</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen;"> </span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 24.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">--- --- ----</span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 24.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 9.0pt;">১।টোকারী: দোতারার মতো দেখতে কিন্তু আকারে সামান্য বড় ভাটি অসমে প্রচলিত লোকবাদ্য।
আঙুলের টোকাতে বাজানো হয় বলে এরকম নাম।</span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpLast" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 24.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 9.0pt;">২। <span lang="AS">বগীরাম যেহেতু সব ভাষার গান করতেন</span>,<span lang="AS">তাই
গানের কলির ভাষা মূলে রেখে দেওয়া গেল। এই কলির বাংলা রূপান্তর হবে--- বাগানের
কাছের জাতিবাঁশের ঝাড়খানা...</span></span><span lang="HI" style="font-family: BenSen; font-size: 9.0pt; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: BenSen; font-size: 9.0pt;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: BenSen; font-size: 9.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></p>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-70003430686420297722021-02-20T00:53:00.004+05:302021-02-20T00:55:50.189+05:30একটি অসম্পূর্ণ রচনার ভূমিকা<div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: left;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><p style="text-align: left;"> <!--[if !mso]>
<style>
v\:* {behavior:url(#default#VML);}
o\:* {behavior:url(#default#VML);}
w\:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
</style>
<![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;">
</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;"> </span></p>
<div style="mso-element-anchor-horizontal: page; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-left: 73.45pt; mso-element-linespan: 2; mso-element-top: 47.7pt; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly; text-align: left;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" style="text-align: left;" vspace="0">
<tbody><tr>
<td style="padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm; padding: 0cm; text-align: left;" valign="top"><br /></td></tr></tbody></table></div><p class="MsoNormal" style="text-align: left;"><span lang="AS" style="font-family: "Ekushey Bangla"; font-size: 22pt; line-height: 115%;"></span><span style="font-family: "Ekushey Bangla"; font-size: 22pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Ekushey Puja";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-JwPs3LulGwY/YDAO-HVhRAI/AAAAAAAAiLk/2Yd1bUdz7r4qTXYpfZ8hh5RJjGfa8J3rQCPcBGAsYHg/s960/40139228_10209415291058016_2319268089138511872_n.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="639" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-JwPs3LulGwY/YDAO-HVhRAI/AAAAAAAAiLk/2Yd1bUdz7r4qTXYpfZ8hh5RJjGfa8J3rQCPcBGAsYHg/s320/40139228_10209415291058016_2319268089138511872_n.jpg" /></a></div><br /><span style="font-size: x-large;"> ঈ</span>শ্বর
কি চাইলেই ষোড়শ শতকে রবীন্দ্রনাথকে পাঠাতে পারতেন? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু কিছু লেখক শিল্পী আছেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়ই আত্মকেন্দ্রিক</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাবেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের
প্রতিভা জন্মসূত্রে প্রাপ্ত। ঈশ্বর প্রদত্ত। যারা ঈশ্বরে আস্থা রাখেন না</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরাও ভাবেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেরা শ্রম করে যে প্রতিভা তৈরি করেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার কৃতিত্ব চারপাশের প্রকৃতি পরিবেশকে দেবেনই কেন</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিমালয়ে সাধনা করে সিদ্ধি লাভের প্রাচীন
বিশ্বাসে আস্থা না রাখলেও তাঁদের বিশ্বাস অনেকটা এরকমই। ভাবেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আড্ডা বিহীন </span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বন্ধু বিহীন---দিন রাত ঘরে বসে লিখলে পড়লেই তাঁরা ভাষার
নিবেদিত প্রাণ সেবক হয়ে উঠতে পারেন। সম্ভবত জীবনানন্দের মতো প্রতিভার থেকে তাঁরা
কিছু প্রেরণা নিয়েও থাকেন। কিন্তু কখনোই সম্ভবত প্রশ্ন করেন না</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীবনানন্দের যে প্রত্যয় ছিল </span>'<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবার আসিব ফিরে</span>' <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার কী হলো</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি
কি এলেন</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি কি সতেরো শতকে
আসতে পারতেন</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাধা কিম্বা শ্যামার
গান না গেয়ে বনলতা সেনের বাড়ি পৌছুতে পারতেন</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই স্থান-কালকে মর্যাদা না দিতে শেখা দম্ভ মাত্র।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"></span><p style="text-align: left;"></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই স্থানের কালের
কিছু পরিচর্যাও চাই। সেই দম্ভ থেকে তাঁরা আওড়ান শঙ্খ ঘোষের সেই বিখ্যাত কবিতা পঙক্তি
"এক দশকে সঙ্ঘ ভেঙে যায়</span>'<span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">"
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরা তাই সঙ্ঘের
থেকে দূরেই থাকেন। যে সঙ্ঘগুলো তৈরি হয় তাঁদের মেধাকে সারপানি যোগাব</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ার স্থান-কালের পরিচর্যা করবার জন্যে।
বাংলাতে একটি কথা আছে </span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উলটো
বুঝলি রাম। এরা সেই গোত্রের। নইলে শঙ্খ ঘোষ কি আর সঙ্ঘ করেন না</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই মুহূর্তে তিনিই বাংলা সাহিত্যের সব
চাইতে বড় </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্ঘী</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আচ্ছা</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেমন
হত যদি রবীন্দ্রনাথ বঙ্গীয় সাহিত্য পরিষদের নেতৃত্ব না গ্রহণ করতেন</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চর্যাপদটা কি আপনি এসে আকাশ থেকে দেখা
দিত</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুনীতি চট্টোপাধ্যায়ের ওডিবিএল---কি
বিশ্ববিদ্যালয়ের গবেষণাগার থেকে আপনি প্রসবিত হত</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঈশ্বর বর দিলেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তথাস্তু
</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর সব হয়ে যেত</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সোজা
পরিসংখ্যাতে যান</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেখানে সঙ্ঘ
বেশি---সেখানেই মেধাও বেশি।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আগাছাও বেশি। কিন্তু সেই একই কথা। আগাছা দেখে যে বটগাছের
মাটিতে ঝুরি নামে না</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে তার আয়ুর হিসেবটাও
ভালো জানে না...</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম
বাংলা বাংলাদেশে অসংখ্য সেরকম সঙ্ঘ আছে। বঙ্গীয় সাহিত্য পরিষদের উত্তর সুরী বাংলা
আকাদেমির প্রাতিষ্ঠানিকতাও আছে। সেই তালিকা দীর্ঘ করি না। ত্রিপুরাতে প্রচুর বাংলা
ছোট কাগজ আছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যক্তি বা গোষ্ঠী
সম্পাদিত। আছে দৈনিক কাগজ। টিভি</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেডিও
আছে।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলেজ
বিশ্ববিদ্যালয়ের সংখ্যাও কম না যেখানে বাংলা পঠন পাঠন হয় পূর্বোত্তরের বাকি রাজ্য
থেকে তুলনাতে অনেক বেশি। বই মেলাও বসে একাধিক শহরে</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেখানে বাংলা বই পত্রের ভিড়টাই থাকে বেশি। এরই সব কিছুকেই নানা
প্রকৃতির সঙ্ঘ বলেই নাম দিতে পারি। বাকি রাজ্যগুলোর কথা ভাবুন তো। সেখানে দুই
চারজন লেখক</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> লেখিকা </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">–</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">পত্র</span><span style="font-family: Vrinda;">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পত্রিকা
পেতে পারেন। সেই দেখে কেবল</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঈশ্বরের
সেবাদাসেরা তুষ্ট থাকতে পারেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৃহত্তর সাহিত্য সমাজের তাতে কী</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিজন লেখককে প্রশ্ন করলেই জবাব মিলবে</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা সুখে নেই। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমে অসমিয়া মেধাজীবীদের মান ও পরিমাণ দেখুন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর দেখুন তাঁদের অসম সাহিত্য সভা থেকে
শুরু করে কত কী আছে</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুয়াহাটি শহরে দুটি
বই মেলা হয়। বাংলা বই কম হলেও থাকে। কিন্তু সেগুলো কেনেন পড়েন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালিরা কম</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়ারা বেশি। কিছু বাংলা প্রকাশনাও থাকে</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলার থেকে। ত্রিপুরা থেকে অক্ষর কখনো
থাকে। থাকে ব্যতিক্রম আর বাংলা সাহিত্য</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সংস্কৃতি</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সমাজ</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুয়াহাটি। এই মাত্র। স্বাভাবিকভাবেই এইবারে ৭ জানুয়ারি বাংলা
কাগজ বার্তালিপি সংবাদ শিরোনামে জানিয়েছিল "প্রথম সপ্তাহেই সাড়ে চার কোটির ব্যবসা
গুয়াহাটি বই মেলায়--- বাংলা বইয়ের বিক্রি নেই</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঠাই নেই মঞ্চেও।</span>' <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঈশ্বর
প্রদত্ত মেধাবীদের মনে কি কোনো প্রশ্ন আছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না আছে লজ্জা</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা
কাদের জন্যে লেখেন</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লজ্জা তো নেইই। এক
অধ্যাপক</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন দৈনিকের উত্তর-সম্পাদকীয়
লিখে বিখ্যাত</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এককালে একটি
খ্যাতনামা বাংলা ছোট-কাগজ করতেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রীতিমত
কুৎসা ছড়ালেন</span>-- <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই তাদের বিরুদ্ধে
যারা এই অবজ্ঞা উপেক্ষার মধ্যেও বই মেলাতে অসম তথা পূর্বোত্তরের বই পত্রের আসর ধরে
রাখলেন। যে প্রকাশক ও সংগঠনগুলোর নাম করলাম---দেড় দশকের বেশি সময় ধরে এরা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">উত্তর</span><span style="font-family: Vrinda;">-<span lang="AS">পূর্ব বাংলা লিটিল ম্যাগাজিন সম্মেলনের আয়োজনেও জড়িয়ে আছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিশেষ
করে এই</span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span lang="AS">বাংলা সাহিত্য সংস্কৃতি সমাজ</span>, <span lang="AS">গুয়াহাটি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">গুয়াহাটি
কেন্দ্রিক আরো বেশ কিছু সংগঠন রয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কারো কারো নামের আগে</span><span style="font-family: Vrinda;"> ‘<span lang="AS">বিশ্ব</span>’ <span lang="AS">শব্দটিও আছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
ব্যাপ্তি কারোরই গুয়াহাটির বাইরে নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">না প্রত্যক্ষ না পরোক্ষ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কাজকর্মও
নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বরাক উপত্যকাতে আছে বরাক উপত্যকা বঙ্গ সাহিত্য ও সংস্কৃতি সম্মেলন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একে
অসম সাহিত্য সভার বরাকের বাংলার প্রতিকল্প ভাবা যেতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এমন
তো প্রায় সব ভাষাগোষ্ঠীরই রয়েছে অসমে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আছে</span><span style="font-family: Vrinda;">
‘<span lang="AS">বরাক নন্দিনী সাহিত্য পাঠচক্র</span>’—<span lang="AS">যেটি একটি বাংলাদেশি
সংগঠনের ভাবাদর্শগত বিস্তার যদিও</span> , <span lang="AS">একে</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">সারা অসম লেখিকা সমারোহের বরাকের
বাঙালির মধ্যেকার প্রতিকল্প ভাবা যেতে পারে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আছে
গণতান্ত্রিক লেখক সংস্থা ইত্যাদি আরো বহু সংগঠন ও পত্রিকা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
গোটা অসম তথা পূর্বোত্তরকে এক মঞ্চে নিয়ে আসা তো বাস্তবে যাচ্ছে না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেই
চেষ্টাটাই হয় এই পূর্বোত্তরীয় লিটিল ম্যাগাজিন সম্মেলনে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-RO5jAGNeE3w/YDAPZN_ocbI/AAAAAAAAiLs/WXNmtQq615UHlNODAlZGwTLLhCK8yvKQgCPcBGAsYHg/s720/144247457_4957338847669922_6350214150071298806_n.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="711" data-original-width="720" src="https://1.bp.blogspot.com/-RO5jAGNeE3w/YDAPZN_ocbI/AAAAAAAAiLs/WXNmtQq615UHlNODAlZGwTLLhCK8yvKQgCPcBGAsYHg/s320/144247457_4957338847669922_6350214150071298806_n.jpg" width="320" /></a></div><br />কোনো স্থায়ী সংগঠন নেই<span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বহুবার
প্রস্তাব উঠেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সম্ভব হয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">নিয়মিত হয়ও না সম্মেলন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সম্ভব
হয় না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একটা অনুরোধ থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আগেকার সম্মেলন সেই অনুরোধ জানায় কোনো না কোনো
সংগঠন বা পত্রিকাকে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁরা গ্রহণ করেও কখনো করে উঠতে পারেন না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">করলেও
সংগঠিত করতে নানা জনের দক্ষতার মাত্রাভেদও ঘটে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তখন
এই সংগঠনবিহীন সংগঠকের ভূমিকাটি পালন করেন গুয়াহাটির এই বাংলা সাহিত্য সংস্কৃতি সমাজের
কর্মকর্তারা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">তিনসুকিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সম্মেলনে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ঠিক</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পরের</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">বছরে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সম্মেলন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">আয়োজিত</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">হবে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">আগরতলাতে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">মূল</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">দায়িত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">নেবে</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> ‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">মুখাবয়ব</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">’<span lang="HI">। </span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পারলেন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পরের</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">বছরেই</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">২০১৮তে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">২২</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">২৩</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ও</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">২৪</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ডিসেম্বরে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">আয়োজ়ন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ফেললেন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">গুয়াহাটির</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সাউথ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পয়েন্ট</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">স্কুলে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সম্মেলনে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ঠিক</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">হল</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পরের</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সম্মেলন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">হবে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">শিলচরে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সবাইকে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">উদ্যোগটা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">নেবে</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> ‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">মানবী</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">’, ‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">বরাকনন্দিনী</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">’<span lang="HI">। </span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পারলেন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">কা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">বিরোধী</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">আন্দোলন</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">এল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">কোভিড</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">এল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">এইবারে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">এগিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">এল</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ত্রিপুরা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">প্রাথমিক</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সিদ্ধান্তটা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">হলো</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">কীভাবে</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">কারা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সে</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">সম্ভব</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">করলেন</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">? </span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">বাপরে</span> ! <span lang="AS">ঠিক এরই জন্যে এদের বিরুদ্ধে গোষ্ঠীবাজির অভিযোগ
তুলাটা কেউ কেউ পবিত্র কর্ম বলে মনে করেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যেন
বড় অন্যায় করে ফেলছেন</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">তাঁরা</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদেরই
জন্যে অসম তথা পূর্বোত্তরের বাংলা সাহিত্য ও সংস্কৃতির বারোটা না বেজে আর যায় না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span style="font-family: Vrinda;"></span><p style="text-align: left;"></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সম্প্রতি সেই প্রাক্তন ছোটকাগজের সম্পাদক লিখলেন</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">সম্মেলনগুলোতে বুঝি মদ মাংস আর আড্ডা</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">ছাড়া আর কিছু হয় না</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">লেখকেরা
জুটবে আর মদ মাংস হবে না</span><span style="font-family: Vrinda;">---<span lang="AS">শুনলে যে ঘোড়ায়ও হাসব</span>---<span lang="AS">এই কথা তাঁর জানা না থাকবার কথা
নয়</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শুরুর দিকে তিনিও এই সম্মেলনের আয়োজনে সক্রিয় রইতেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">২০১২র
গুয়াহাটি সম্মেলন অব্দি তো অবশ্যই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু তাঁর তো জেদটাই হচ্ছে তিনি মাইকেলকে মদ্যপ
সাজিয়ে ছাড়বেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অথচ</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">হয় বহু কিছুই</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একমাত্র সম্মেলন যেখানে বছর দুই তিন পরে হলেও পূর্বোত্তরের
সব পাঠকেরা না হলেও লেখকেরা পরস্পরের বই পত্রপত্রিকার হাতে নিয়ে দেখতে পারেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিনতে
পারেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ব্যাগ ভরে নিতে পারেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিনিময় করতে
পারেন ভাব</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">পূর্বোত্তরে এমন কোনো বই মেলা নেই</span>, <span lang="AS">যেখানে তা সম্ভব হয়ে
উঠে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">অসম প্রকাশন পরিষদও তা সম্ভব করে না</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">যার গুণগানে কেউ কেউ ব্যস্ত থাকেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এমন
কোনো বই পত্রিকার বাজার নেই</span><span style="font-family: Vrinda;">---<span lang="AS">যেখানে তা সম্ভব হয়ে উঠে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আর হয়ে উঠতে পারেন পরস্পরের বন্ধু</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">না</span><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">পাতিরাম</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ধ্যানবিন্দু</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">কলেজ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">স্ট্রিট</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">না</span>, <span lang="AS">আমাদের অক্ষর</span>, <span lang="AS">আমাদের জ্ঞান
বিচিত্রা</span>, <span lang="AS">আমাদের আবাহন</span>, <span lang="AS">আমাদের বাতায়ন</span>,
<span lang="AS">আমাদের ব্যতিক্রম তা চেয়েও সম্ভব করতে পারে নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বহু
আগে সঞ্জয় চক্রবর্তী লিখেছিলেন</span><span style="font-family: Vrinda;">,<i>...<span lang="AS">গঙ্গাপারের পথিক</span></i></span><i><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বলতে পারো সঠিক</span></i><i><span style="font-family: Vrinda;">/<span lang="AS">কোথায় আমার সাকিন!</span>/<span lang="AS">চিত্ত কোথায় ভয়শূন্য</span></span></i><i><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">উচ্চ কোথায় শির</span></i><i><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-font-family: BenSen;">,/</span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কোন ভুবনে থাকব বলো হয়ে সুস্থির।</span></i><i><span style="font-family: Vrinda;">/<span lang="AS">যদি এরকম হতো</span></span></i><i><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমার নিজের মতো</span></i><i><span style="font-family: Vrinda;">/<span lang="AS">গুছিয়ে নেয়া<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যেত রাজ্যপাট</span>/<span lang="AS">তাহলে
দুয়ারে দুয়ারে আর মাথাকোটা কেন</span></span></i><i><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-font-family: BenSen;">,/</span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বালাই ষাট</span></i><i><span style="font-family: Vrinda;">.../ </span></i><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তারও আগে লিখেছিলেন কবি ঊর্ধ্বেন্দু দাশ </span><span style="font-family: Vrinda;">--<i>..<span lang="AS">ঝড়ের মুকুট পরে ত্রিশূণ্যে
দাঁড়িয়ে আছে</span>, <span lang="AS">দেখো </span>,/<span lang="AS">স্বাধীন দেশের এক
পরাধীন কবি</span>,---/<span lang="AS">তার পায়ের তলায় নেই মাটি হাতে কিছু প্রত্ন শস্য</span>,/
<span lang="AS">নাভিমূলে মহাবোধি অরণ্যের বীজ...</span>/<span lang="AS">তাকে একটু
মাটি দাও</span>, <span lang="AS">হে স্বদেশ</span>, <span lang="AS">হে মানুষ</span>,
<span lang="AS">হে ন্যস্ত </span>–<span lang="AS">শাসন!</span>—/<span lang="AS">সামান্য
মাটির ছোঁয়া পেলে তারও হাতে ধরা দিত অনন্ত সময়</span>; /<span lang="AS">হেমশস্যের
প্রাচীর ছুঁয়ে জ্বলে উঠত নভোনীল<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ফুলের
মশাল!</span>”,</i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><i><span style="font-family: Vrinda;"></span></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><a href="https://1.bp.blogspot.com/-gsLDBgd9xv4/YDAP1FDC2tI/AAAAAAAAiL8/OgY0rFZWWvgzDH8gEqKMbuDhiKjHZlwSgCPcBGAsYHg/s480/47494225_10209941280167415_5415150902019358720_n.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="459" data-original-width="480" src="https://1.bp.blogspot.com/-gsLDBgd9xv4/YDAP1FDC2tI/AAAAAAAAiL8/OgY0rFZWWvgzDH8gEqKMbuDhiKjHZlwSgCPcBGAsYHg/s320/47494225_10209941280167415_5415150902019358720_n.jpg" width="320" /></a></i></div><i><br /> </i><p style="text-align: left;"></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এই সব কবিতা পঙক্তি পড়ে পাঠক তো বটেই বহু কবিও </span><span style="font-family: Vrinda;">‘<span lang="AS">বাহ বাহ</span>!’ <span lang="AS">ধ্বনিতে
বলে উঠেন</span>, <span lang="AS">আমাদের গৌরব এই কবিরা</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
এর মর্ম অনুভব করেন না বহু</span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">কবি লেখক সম্পাদকও</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যারা
করেন</span><span style="font-family: Vrinda;">,<span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span lang="AS">তারাই আয়োজন করেন এহেন সভার</span>,<span lang="AS">সম্মেলনের</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁরা
অনেকেই লেখক</span><span style="font-family: Vrinda;">- <span lang="AS">সম্পাদক বটে</span>,
<span lang="AS">কিন্তু সবাই নন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু খুব কি জরুরি যিনি সৃজনে মননে দক্ষ</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">তিনি সংগঠনেও দক্ষ হবেন</span>? <span lang="AS">স্বাভাবিকভাবেই যারাই ভাষাকে ভালোবাসেন</span>, <span lang="AS">সাহিত্য ও সংস্কৃতিকে
ভালোবাসেন</span>, <span lang="AS">সংগঠনটা বোঝেন</span>, <span lang="AS">অনুদান গোটাতে
পারেন</span>, <span lang="AS">তাঁদের সবাই এগিয়ে এলেই শুধু সম্ভব হয় এহেন কর্ম আয়োজন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কিন্তু
আমাদের ঈশ্বর প্রদত্ত মেধাবীদের সেখানেও হাজারটা অভিযোগ প্রমাণ করে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">তাঁরা নিজেদেরই বোঝেন কেবল</span>, <span lang="AS">বৃহত্তর সমাজ বোঝেন না</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বোঝেন না</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">ঊর্ধ্বেন্দু দাশের এই আহ্বানের মর্ম কী</span>?--- “<span lang="AS">তাকে একটু মাটি দাও</span>, <span lang="AS">হে স্বদেশ</span>, <span lang="AS">হে মানুষ</span>, <span lang="AS">হে ন্যস্ত </span>–<span lang="AS">শাসন!</span>--”
</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><i><span style="font-family: Vrinda;"> </span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">তর্ক বহু কিছুই উঠতে পারে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ভাব
বিনিময় হয়টা কীসে</span><span style="font-family: Vrinda;">? <span lang="AS">কাউকে তো
বলতেই দেওয়া হয় না</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">শুনতে তো আর কম লোক থাকে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">বাইরে আড্ডা বসায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ডাকে
কতজন লোককে</span><span style="font-family: Vrinda;">? <span lang="AS">সবই তো</span>
‘<span lang="AS">গোষ্ঠী</span>’<span lang="AS">র লোক</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এমন
বহু কিছু</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সব প্রশ্নের জবাব দেবারও প্রবৃত্তি জন্মায় না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আমার
এমন অভিজ্ঞতাও আছে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">তিনসুকিয়া
সম্মেলনের আগেই সংবাদে কেন তাঁর আসবার খবর নেই বলে গুয়াহাটির</span> ‘<span lang="AS">গোষ্ঠী</span>’<span lang="AS">র ষড়যন্ত্র বোঝাচ্ছিলেন</span>, <span lang="AS">তাঁরাই যখন পরে গুয়াহাটিতে এক অনুষ্ঠানে তাঁর বই প্রকাশের সভা করলেন</span>,
<span lang="AS">তখন তিনি আহ্লাদে গদগদ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সব লেখকদের
নিয়ে বেশি বলতে নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কেউ কেউ শালীনতার মাত্রাও ছাড়ান</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">চাই
কি</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">আপনাকে ফোনেও ধমকি দিতে
পারেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">কারণ সেই</span><span style="font-family: Vrinda;">---<span lang="AS">ঈশ্বর প্রদত্ত মেধা নিয়ে জন্মেছেন বলে এই বিশ্বাসও প্রবল যাকে তাকে যখন তখন
অভিশাপও দিতে পারেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যদিও ব্যাস</span><span style="font-family: Vrinda;">-<span lang="AS">বাল্মিকী কাউকে অভিশাপ কিছু দিয়েছেন বলে আমাদের কাছে খবর নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-nsq4TifbY-o/YDAP76Xh65I/AAAAAAAAiMI/FoTDewoJ58QhE8HhbcelRnhbmoBgonb9wCPcBGAsYHg/s2048/15844443_10205881932886270_4423774573945505623_o.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2048" data-original-width="1273" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-nsq4TifbY-o/YDAP76Xh65I/AAAAAAAAiMI/FoTDewoJ58QhE8HhbcelRnhbmoBgonb9wCPcBGAsYHg/s320/15844443_10205881932886270_4423774573945505623_o.jpg" /></a></div><br />খবর এও তো নেই<span style="font-family: Vrinda;">,
<span lang="AS">যে কেউ যদি বলেছেন তাঁর শহরে বাংলা ছোট কাগজের সম্মেলন করবেন</span>---
<span lang="AS">এই সম্মেলনের কেউ আটকেছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">খবর
এও নেই</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">যে কেউ যদি ভুলে বাদ
পড়ে গিয়ে ডাক না পেয়ে রবাহূত গিয়ে সম্মেলনে ভিড়েছেন</span>, <span lang="AS">তবে তাঁকে
একটি আসন</span> , <span lang="AS">মঞ্চে একটা মাইক আর শোবার বিছানা জোটানো হয় নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তিনি পূর্বোত্তরের বাইরের হলে তো খানিক বেশিই পেয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তাঁদের
অনেকেই কিন্তু রবাহূত হয়েই আসেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিশেষ করে উত্তর বাংলার সম্পাদকেরা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">প্রাতিষ্ঠানিক
বই মেলাগুলোর ঠিক বিপরীত অভিজ্ঞতা তাঁদের এখানে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">খবর
এও নেই যে সভা মঞ্চের বাইরে</span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">কোনো লেখক সম্পাদকে আড্ডাতে বসে আনকোরা
নতুন কোনো কাগজের স্বপ্ন দেখা শুরু করলে</span>--- <span lang="AS">তাকে সামাজিক বয়কট
করা হয়েছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">খবর এও নেই যে কোনো তরুণ তরুণী সম্পাদিকা আর লেখক প্রেমে
পড়ে গেলে</span><span style="font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">তা নিষিদ্ধ করে কোনো বিধান দেওয়া
হয়েছে</span>... <span lang="AS">এই সবই তো দুই সম্মেলনের মাঝের সময়ে বহু ফসল ফলায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">না যদি
ফলাবে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">খামোখা কি লোকে নিজের
গাঁটের পয়সা খরচা করে এক গাদা বই পত্র পত্রিকা কাঁধে পীঠে করে দিন দুই বা তিনের রেলপথের
যাত্রা শীতের রাতে মাঝের কোনো স্টেশনে বিরতি দিয়ে এমনি করে</span>? <span lang="AS">অধিকাংশই
তার যেমন এসেছিল</span>, <span lang="AS">সেরকমই ফিরেও যায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">বিক্রিবাটা
হয়ও না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">তুমি আমার</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">আর আমি
তোমার</span>-- <span lang="AS">করে আর কতটা কেনাকাটা করা যায়</span>, <span lang="AS">দান দক্ষিণাই হয়ে উঠে কতটা</span>? <span lang="AS">তবু যে লোকে যায়</span>,
<span lang="AS">ছুটে যায়</span>---<span lang="AS">শিলিগুড়ি থেকে শিলচরে</span>, <span lang="AS">আগরতলা থেকে তিনসুকিয়া</span>--- <span lang="AS">প্রাণে প্রাণ মেলাবার টানে
যায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">মনে মন দেবার টানে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যে না
যায় তাঁকে প্রশ্ন করে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">মন</span>,
<span lang="AS">তুই এতো ছোট কেনে</span>? </span><p style="text-align: left;"></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ছোট</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">কেননা তাঁর কাগজ ছোট</span>-- <span lang="AS">ছোট কাগজের এও এক সমস্যা</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">এর প্রতিশ্রুতি
হচ্ছে</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">কাগজে ছোট হবে</span>,
<span lang="AS">কথাতে বড় হবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">হয় তাঁর উলটো</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">ঘাসের
মতো মাথা উঁচু করতে ভয় পায়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">যদি বটের মতো ডাল ভেঙে পড়ে</span><span style="font-family: Vrinda;">! <span lang="AS">কিন্তু কী আর করা যাবে</span>, <span lang="AS">যেখানে বট জন্মায়</span>, <span lang="AS">সেখানে ঘাস আগে থেকেই জন্মায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">একে
তুচ্ছ করা যাবে না</span><span style="font-family: Vrinda;">, <span lang="AS">এর ফাঁক
দিয়েই আকাশে বেরিয়ে যেতে হবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">আর গিয়ে সেই তৃণভূমিকে ছায়াও দিতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda;">সেখানে
কোনো জাত-বিচার চাইলেও কেউ করতে পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda;"></span></p>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-70156145577080432002021-01-30T01:05:00.002+05:302021-01-30T01:08:58.017+05:30কাঠনিবারি ঘাট<div><p> <!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
</p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 26pt; mso-ascii-font-family: BenSenHandwriting; mso-hansi-font-family: BenSenHandwriting;"><br /></span><span style="font-family: BenSenHandwriting; font-size: 26pt;"></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><a href="https://nilacharai.com/kathanibari-ghat/" target="_blank"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মহিমবরা</span></a></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা
অনুবাদ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">: </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুশান্ত কর </span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"> </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"> </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-nNpAnJmxhB4/YBRiahmsMFI/AAAAAAAAiDE/7Ingf5nDwt8N0l3JsTmD93v3rD3e3grewCPcBGAsYHg/s1787/Prabaha%2B01.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1787" data-original-width="1264" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-nNpAnJmxhB4/YBRiahmsMFI/AAAAAAAAiDE/7Ingf5nDwt8N0l3JsTmD93v3rD3e3grewCPcBGAsYHg/s320/Prabaha%2B01.jpg" /></a></div><br /><p></p>
<div style="mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly;">
<table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" vspace="0">
<tbody><tr>
<td align="left" style="padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm; padding: 0cm;" valign="top">
<p class="MsoNormal" style="break-after: avoid; line-height: 28.8pt; margin-bottom: 0cm; mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly; mso-line-height-rule: exactly; page-break-after: avoid; text-align: justify; vertical-align: baseline;"><br /></p>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: x-large;">পা</span>ড়ে দম হয়ে পড়ে থাকা
কয়লার পাহাড়গুলো</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধ্বসে জীর্ণ
ব্রহ্মপুত্রের পাড়</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পানি শুকোতে বেরিয়ে
পড়া ঝাউবনে ভরা বালিচরের সবুজ ঢেউগুলো নড়তে নড়তে দৃষ্টির বাইরে মিলিয়ে যাচ্ছে।
বর্ষাতে ব্রহ্মপুত্রের পানি গিয়ে পাথর বিছানো বড়রাস্তা অব্দি পৌঁছয়। এখন শুকিয়ে
যাবার সঙ্গে সঙ্গে বেশ খানিকটা নেমে আসতে হয় । বালির উপরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাঁশের মসৃণ তর্জা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ইত্যাদি ফেলে মানুষের আসা যাওয়ার পথ করে দেয়া
হয়েছে। একমাত্র চায়ের দোকানটি বালিতে পোতা বাঁশের চাঙের উপরে খেরের একটা চালাঘরে
নিজের অস্তিত্ব ঘোষণা করছে। কেরাসিন টিন তালি দিয়ে তৈরি ঝাঁপ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দরজাটি তুলে রাখাতে
চালাঘরের পাশে আরো একখানা চালা হয়ে গেছে। তার নিচের বাঁশের খোঁটা চারটার উপরে
দুফাল করে বাঁশ ফেলে দেবার সঙ্গে সঙ্গে সেটি একটি সুন্দর বেঞ্চ । তাতে বসে চা খান</span>,
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিড়ি কিনুন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সিগারেট জ্বালান</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা
বলুন।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি এসবের কিছুই করছিলাম না। শুধু সিঁদুর বাটির মতো হয়ে এসেছিল
যে বেলাটি</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার দিকে তাকিয়ে
ছিলাম। জাহাজ আসবে সেই রাত নটায়</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানে
সেটিই নিয়ম। বেলা থাকতেই আমি ঘাটে এসে পৌঁছে গেলাম। দেখতে না দেখতে ছোট ছোট
ঢেউগুলো ছোট ছোট আঙুলে টপাটপ সিঁদুরগুলো ছেনে গায়ে মেখে কোথাও কচি</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাঁচার আসর দেখতে চলে গেল। কেউ যেন বা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সমস্ত সিঁদুর রাগে ওদের গায়েই ফেলে দিল</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শূন্য কপালের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নারীর মতোই দেখাচ্ছে । </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বড় একা বোধ হচ্ছিল।
যাত্রী দেখি আসছেই না। জনাদুই নেপালি</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সস্ত্রীক।
জনাকয় চা বাগানের মজদুর। চায়ের বাক্স আনা আর কয়লা নিয়ে যাওয়া চাবাগানের মটরগুলোই
এতো সময় ধরে কাঠনিবারি ঘাটকে সজীব করে রেখেছিল। দূরের চা বাগানের কলঘরের অস্পষ্ট
ধোঁয়াগুলো ইতিমধ্যে আঁধারে মিলিয়ে যেতে শুরু করেছে। কালো অসুরের মতো অন্ধকার বোটটা</span>,
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাতে কাজ করা খালাসি</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মজুর শ্রেণির কয়েকটি লোক</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চা দোকানের ছোট্ট পরিবারটি আর আমরা
যাত্রী নামের কয়েকটি মানুষকে একা পেয়ে ঘিরে ফেলল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হর হর শব্দের সঙ্গে ঘুঙুরের ঝনঝননি কৌতূহল বাড়িয়ে তুলল।
দোকানের খের</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইকড়ার বেড়ার ফাঁক দিয়ে একটি গরুগাড়ি
নজরে এলো। গাড়োয়ানটি মেনে এসে ধীরে ধীরে জোয়াল নামিয়ে দিল। গরু দু</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টো এখানে ওখানে এক আধটু খেয়ে শুঁকতে
শুরু করল</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদি আর কিছু পায়।
গাড়ির সামনের পর্দার সবুজ রঙটা তখনি চোখে পড়ল। সঙ্গে সঙ্গে মনটাও সজীব হয়ে পর্দার
মতোই কাঁপতে শুরু করল।ছটফটে পনেরো</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ষোল বছরের ছেলে একটি ঝাঁপ দিয়ে নেলে
এল।গাড়োয়ানের সঙ্গে ধরাধরি করে টিনের ট্রাঙ্ক একটা নামিয়ে মাটিতে রাখল। ঠেলে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টেনে বাক্সটি গাড়োয়ানের মাথাতে চাপল। ছেলেটি আগে আগে পথ দেখিয়ে
বোটের দিকে নিয়ে গেল</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরো একবার মন কাঁপতে শুরু করল। গাড়ির ভেতর থেকে বেরিয়ে আসা
মূর্তিটি স্পষ্ট নজরে পড়ছে। কারণ আলোর ঝুলে থাকা শেষ কণাগুলো ঠিক তখনি অদৃশ্য হয়ে
গেল। গায়ের কাপড় ঝেড়েটেরে নদীর দিকে তাকিয়ে দাঁড়াল। ছেলেটা আর গাড়োয়ান ফিরে কাছে
এল। হোল্ডল আদি দুই এক পদ জিনিস গাড়ির ভেতর থেকে বের করে ধীরে ধীরে বোটের জন্যে পা
বাড়াল। আমার নজর তাদের অনুসরণ করে গেল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খানিক পরে ছেলেটি আর গাড়োয়ান আবার বেরিয়ে এল। দোকানের কাছে এসে
তাকে চা খেতে পয়সা দিয়ে তাড়াতাড়ি গরু জুড়ে দিতে নির্দেশ দিল</span>,“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভালোয় ভালোয় এসে পৌঁছেছি</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলবি। বুঝেছিস</span>?” </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাকে বুঝিয়ে ছেলেটি বোটে ফিরে গেল। গাড়োয়ান এক সিঙ্গেল চা আর </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কল</span>’ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিস্কুট একটা নাকেমুখে গিলল।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>দোকানের কাছে অপেক্ষারত তার সগোত্র যাত্রী শ্রমিকের প্রশ্নের জবাব দিল</span>,
“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দশ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>মাইল যেতে হবে।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গাড়ির দশ মাইলের যাত্রা আরম্ভ হল। ঘাটে যে লেম্পটি জ্বালিয়েছিল
বহুদূর অব্দি তার আলো টিম টিম করে জ্বলছিল। এক পাক নিতেই হঠাৎ লুকিয়ে গেল। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>***</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-Ubq3U82pS98/YBRipa1q1ZI/AAAAAAAAiDI/QLE1DJVpzTYgDwgFzg0Dc6unIBT2bPlGQCPcBGAsYHg/s1597/Prabaha0003.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1597" data-original-width="1034" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-Ubq3U82pS98/YBRipa1q1ZI/AAAAAAAAiDI/QLE1DJVpzTYgDwgFzg0Dc6unIBT2bPlGQCPcBGAsYHg/s320/Prabaha0003.jpg" /></a></div><br /></div><div style="text-align: justify;"> <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বোটের এক মাথাতে
মোমবাতির ক্ষীণ এক আলো ঝিলিক দিল। মনে হয় ওরাও সেই জায়গাটিই বেছে নিয়েছে। আমার
লাগেজটাও সেখানেই আছে। পুরো বোটে ওটাই আরামের জায়গা। বোটে যাবার পথের মুখেও একটি
হ্যারিকেন একটু আগে জ্বলে উঠেছিল</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দোকানের
মুখে আরেকটা।এই তিনটি আলোর খুঁটিতে অন্ধকারের তাঁবুটি মজবুত করে টানিয়ে দিল। কোথাও
খসে যাওয়া মাটির চাঙড় একটি সামান্য নড়াচড়া করে গিয়ে জলে ঝাঁপ দিল</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টুপুং</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুব কাছেই</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জলের জোয়ালে গুটি কয় চেলা মাছের খিকখিক
করে হাসবার শব্দ স্পষ্ট শোনা গেল। কয়লার দমের দিকে তাকালাম। রূপকথার ছদ্মবেশী
রাক্ষসীদের মতো আমার দিকে খাঁই খাঁই করে তেড়ে এল।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span></div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বোটের আমার জায়গাটিতে যাবার জন্যে </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নতুন যাত্রীদের
সম্পর্কে জানতে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মন আমার আনচান শুরু করে দিল। কাঠের
মজবুত সাঁকো দিয়ে বোটের ভেতরে যাব বলে পা বাড়ালাম। বোটের মিটমিটে অন্ধকারে চায়ের
বাক্স</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রং</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলকাতরা</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুটকি</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পোড়া
কয়লা সবকিছুর গন্ধ যেন লাওপানি<sup>১</sup> খেয়ে নিয়ে কোরাস শুরু করে দিয়েছে।
বহুবছর পরে যেন কেউ একটা বড়সড় বরপেরা<sup>২</sup> নাকের আগে খুলে দিয়েছে। ফ্লেটের<sup>৩</sup>
গন্ধ আমার খুব প্রিয় । খালাসি আদি শ্রেণির কিছু মানুষ জাহাজ আসবার আগেই খাওয়া
দাওয়া শেষ করতে ব্যস্ত। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি যেখানে লাগেজ রেখেছি তার থেকে সামান্য দূরে নেপালি
পরিবারটি কম্বল পেড়ে নিয়ে টানা সুরের একটি গান শুরু করে দিয়েছে। তারথেকেও আরেকটু
দূরে সাঁওতাল কি ওড়িয়া কতকগুলো লোক গোল করে বসে মুড়মুড় করে কিছু চিবোচ্ছে। মনে হয়
চাল ভাজা হবে। আর ঠিক আমার মালের কাছে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
সুটকেসের গা লাগিয়ে হোল্ডলটি মেলে ছেলেটি শুয়ে শুয়ে মোমবাতির আলোতে একটি ইংরেজি
ফিল্ম পত্রিকা মেলে তন্ময় হয়ে গেছে। শিয়রে বসে মেয়েটি কাগজটির দিকে নির্লিপ্তভাবে
তাকিয়ে আছে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি কী করব ভেবে না পেয়ে সুটকেসটাই সামান্য নাড়াচাড়া করলাম।
মেয়েটি আমার দিকে নজর ফেরালো।কিন্তু মোমের আলো ভেদ করে আমাকে দেখবার জন্যে ওকে
খানিকক্ষণ আমার দিকে তাকিয়ে থাকতে হল। লাভের মধ্যে মোমের আলোতে ফ্রেম বন্দি ওর মুখ
আমিই বরং দেখে নেবার সুবিধে পেলাম। ছেলেটি পত্রিকাতে হাত রেখে সেই অবস্থাতেই আমার
দিকে তাকাচ্ছিল। আমি খানিক হেলে সুটকেসটা নাড়াচাড়া করবার ফলে আমার আমার মুখের
উপরেও মোমের আলো গড়িয়ে গেল। ছেলেটি ধড়মড় করে উঠে বসল। আর মেয়েটিও দেখি ঘুমটাটা
খোঁপা অব্দি তুলে দিল। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনার সুটকেস</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা
অল্প পাশ সরিয়ে রেখেছিলাম। আমরা গুটিয়ে বসব</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনি বিছানা পাতুন।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতো
চেনা সুরে কথাগুলো বলল ছেলেটি যে আমি কিছু থতমত খেয়ে গেলাম। খুব তাড়াতাড়ি মানুষের
পরিচয় ভুলে যাই বলে অনেক জায়গাতে বেশ ক</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বার
লজ্জা পেয়েছিলাম। কিন্তু মিছাই</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোথাও ওকে দেখেছি বলে মনে পড়ল না। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঠিক আছে। তোমরা </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘুমটা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!)</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানে
তুমি ভালো করেই বসো। আমার ব্যবস্থা হয়ে যাবে।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি
আমার কম্বলে প্যাঁচানো বিছানার পোটলাটি </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নোংরা হয়ে গেছে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আঙুলের কৌশলে
ইতিমধ্যে সুটকেসের আড়ালে ঠেলে দিলাম। কিন্তু এই যে সুটকেসটাকে প্রহরী করে দিলাম
তারও যে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রঙ খসে গেছে </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই সব কী করে সামাল দিই</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবশ্য এটি ছিল ভালো বংশেরই</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মূলে ইংরেজি স্টিলের। কিন্তু মূলের সন্ধান কেই বা করে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জিনিস দুটো উঠাতে দেখে ছেলেটি অভিমানে চেঁচিয়ে উঠল</span>,“ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনি অন্য জায়গাতে যেতে চাইছেন বুঝি</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা কিন্তু তবে খারাপ পাব।</span>”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও
সত্যি সত্যি ওদের পাতানো হোল্ডল গোটাতে শুরু করল। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাহে</span>,
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোমরা আরাম কর না। জাহাজ সেই কোন রাতেই
বা আসে</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সময়ের ঠিক নেই</span>,
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর কখনো বা আসেও না।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে
জন্যেই তো আপনি এখানে থাকুন। যাত্রীও নেই</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তায়
অসমিয়া মানুষও নেই। দিদি আর আমি সেসব কথাই বলছিলাম। কেউ একজনকে যদি সঙ্গী পেতাম</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...!</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুঝলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেলেটিরও দিদির সমানই ভয় হচ্ছে। আমিও
আমার ভেগাবণ্ড মার্কা সুটকেস আর কাপড়ের পোটলা সরিয়ে নিতে সামান্য কৌশল করেছিলাম।
এখন আমার কাপড়ের পোটলা ওড়নার আড়ালের থেকে বেরোতে পারে। পোটলাটা মেলে দিয়ে ওদের
পায়ের দিকে বসে পড়লাম। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টিকিট
কাটবার সময় হলোই যেন মনে হচ্ছে। আমি খবর নিয়ে আসি। কই অব্দি কাটতে হবে</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টিকিট কাটার তখনো সময় ছিল । কিন্তু
জিজ্ঞেস করবার আর কোনো কথাই খোঁজে পেলাম না।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
যোরহাট যাচ্ছি।</span>”<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেলেটি ব্যতিব্যস্ত হয়ে বসে জবাব দিল।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যোরহাট</span>?<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আজ তো জাহাজ ডাউন</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span>” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি
চমকে গিয়ে জবাব দিলাম।কারণ জাহাজের খবর রাখে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না
আদার ব্যাপারী। আর ওদের সেই ব্যাপারী হবার কোনো লক্ষণই নেই।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছেলেটি আমার চিন্তার ভার লঘু করতে
পেয়ে বেশ পুলকিত বোধ করল। পঞ্চম মানের ছেলে যদি ষষ্ঠ মানের ছেলেকে কিছু একটা
বুঝিয়ে দিতে হয় তবে যেমন পুলক অনুভব করে সেরকম উল্লাসে আমাকে বুঝিয়ে দিল যে তারা
ডাউন স্টিমারে গিয়ে শিলঘাটে নামবে। সেখান থেকে ষ্টেট ট্রান্সপোর্টে গিয়ে যোরহাট
পৌঁছুবে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
কালকের মধ্যেই গিয়ে যোরহাট পেতে হবে</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুব
জরুরি।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অর্থ
নয়</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথাগুলোই আমাকে আকর্ষণ করছিল বেশি। বৌটি
স্বাভাবিক লজ্জাতে একপাশে বসেছিল যদিও</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক
একবার আবছা মুখের দিকে তাকিয়ে মনে হচ্ছিল যেন সেও এই আলাপে সক্রিয় অংশ নিচ্ছে।মুখে
টু শব্দটি না করে নিজেকে এভাবে জীবন্ত করতে পারবার এই অদ্ভুত গুণটির কথাই আমি মনে
মনে ভাবছিলাম। বেশিদিন মনে হয় না বিয়ে হয়েছে বলে।শরীরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হলদির ছাপ মোমের ক্ষীণ আলোতে আমি স্পষ্ট
দেখেছি। গায়ের দোলাইখানার<sup>৪</sup> থেকে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চুলের থেকে বিয়ের তেল</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হলদির তুলতুলে একটা গন্ধের স্রোত আমার
নাকে এসে মোহনা সাজিয়েছে যেন। একটি পরিপূর্ণ মুখ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লম্বা বেলুনের মতো গোল গোল হাত</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গায়ের উজ্জ্বল হলদেটে রং এবং অসমিয়া পাটের কাপড়জোড়ার রং মিলে
যেন একটি ছবির মতো দেখাচ্ছে ওকে। এমনতর গঠন আজকাল খুব একটা দেখা যায় না। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হঠাৎই
মনে পড়ে গেল</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেলেটি আমাকে কিছু জিজ্ঞেস করেছিল।
উত্তর না পেয়ে ইসপিসও করছে।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হ্যাঁ। কী জিজ্ঞেস করলে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">---</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার কথা</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমিও
শিলঘাটেই যাব</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিলঘাটের কাছেই
আমাদের বাড়ি।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তো ভালোই হলো।জাহাজ রাতেই শিলঘাট পেয়ে
যায়। আপনার সঙ্গে পাওয়াতে অনেক সুবিধে হলো। তাই নারে দিদি</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিদি</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পত্রিকাটিরই পাতা ওলটাচ্ছিল।কান ছিল
আমাদের কথাতে।সম্মতি জানিয়ে ভায়ের দিকে মাথা তুলে তাকিয়ে রইল।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাসিটা যেন কেউ পাকা রঙ দিয়ে পুরো মুখে
ছাপ মেরে বসিয়ে দিয়েছে।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নইলে
কপালটি বা হাসে কী করে</span>?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাক</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চোখ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থুতনি
সবাই কি হাসতে পারে</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন ঘন কালো ভুরু
হাসতে পারে</span>? </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্য
দিনের হিসেবে জাহাজ আসবার সময় হল। আমি খবরাখবর নিয়ে আসবার জন্যে তৈরি হলাম। টিকিট
কাটবার জন্যে ছেলেটি পয়সা বের করতে যাচ্ছিল। আমি বাধা দিয়ে বললাম তখনো টিকেটের
ঘণ্টা দেয় নি</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর টিকেট দিলেও আমার
পয়সাতেই আনতে পারব। পরে দিয়ে দেবেখন। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাহাজ
আসার সময় থা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে চা খেয়ে আসতে পারি নিশ্চয়</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেলেটি
দিদির মুখের দিকে তাকাল। দিদি হোল্ডলটা দুএকবার আঙুলে খোঁচাখুঁচি করে নিজেকেই
জিজ্ঞেস করল</span>, “<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফ্লাস্কটা গেল কই</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই
প্রথম কথা শুনলাম। গভীর অথচ মাখনের মতো কোমল</span>— <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমনতর বৰ্ণনা মানুষের গলাতে খাপ খায় কি না বলতে পারব না।
ছেলেটি ফ্লাস্কটা বের করে দিল। আমি ফ্লাস্কটা নিয়ে রেলিঙের কাছে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গেলাম। কাছেই একটি শুশুক মাথা তুলে রাত কত হলো
একবার দেখে গেল। কোথাও বা মাটি খানিকটা হড়হড় করে খসে পড়ল। নদীর বুকে দূরের বাগিচার
থেকে মাদলের ক্লান্ত বোল ভেসে আসছে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টিকিট
দেবার বুঝি আশা নেই। জাহাজ কী জানি কই বালিচরে লেগে ধরেছে। টিকিট মাস্টা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বিরক্তিভরে বলল। গেল ভূমিকম্পে বুঝি
টিকিট মাস্টারের ঘুমে পাকাপাকি বালিচর বসিয়ে গেছে। চা দোকানির পরিবার খাওয়া দাওয়া
শেষ করে উঠল। ছেলেমেয়েরা বাঁশের চাং একটার থেকে দোকানের জিনিসপত্র নামিয়ে শোবার
যোগাড়যন্ত্র করছে। সামনের চাঙে গদি ফেলে মাঝবয়সী মোটাগাট্টা দোকানি আরো তিনটি
লোকের সঙ্গে ব্রিজ খেলাতে মগ্ন। আমি গিয়ে কাছে পাবার সঙ্গে সঙ্গে একজন বলে উঠল</span>,“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দশটা বেজে গেছে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেতে হবে।</span>” “<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই
খেল</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span>”—<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্য একজন তাস শাফল করতে করতে বলল।আমাকে কেউ দেখেনি। আমি
রসভঙ্গ না করে খেলা দেখতে থাকলাম। হার্ট ওয়ান</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্পেড ওয়ান</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ন</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ট্রাম্প</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টু ক্লাবস</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থ্রি
ডায়মণ্ডস</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডবল ইত্যাদি বাজি
ফুটার শব্দের মতো ফুটতে শুরু করল। খেলা শুরু এবং শেষ হল। শেষ খেলার জন্যে যারা জোর
করল সেই পক্ষ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অর্থাৎ দোকানিটিও বেশ
</span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডাউন</span>’ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খেলো। তারপরে তিনজনেই যাবার জন্যে পা বাড়াল। বুঝলাম</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনজনই চা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাগানের কর্মচারী।
রাতে এখানে ব্রিজ খেলে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দোকানির
স্পেডের মত হয়ে পড়া মুখখানা দেখে বেশ মায়া হচ্ছিল। এবারে আমাকে লক্ষ করল। </span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনার কিছু চাই </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কি</span>?”, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড় নম্র স্বরে জিজ্ঞেস করল। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চা
লাগছিল</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিতে পারবেন কি</span>?”
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শোবার আ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়ো</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন করা ছেলে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেয়েগুলোর দিকে তাকিয়ে আমি জিজ্ঞেস
করলাম।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিশ্চয়</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আজ মনে হয় জাহাজ আসবেই না</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছোট্ট
একটি ছেলে ইতিমধ্যে ঝাঁপ দিয়ে এসে কাছে দাঁড়ালই</span>, “<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক কাপ</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি
ফ্লাস্কটা ছেলেটার দিকে এগিয়ে দিলাম</span>,“<span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিন।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনার পরিবার আছে</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাহ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দোকানি বলে গেল</span>,“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসুবিধে হলে জানাবেন।খাওয়া</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাওয়া করতে চাইলেও সব সুবিধে করে দেব।রাতেও চা</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গরম পানি কিছু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লাগলে নিয়ে যাবেন।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়
মোটাগাট্টা শ্যামবর্ণের মধ্যবয়সী মানুষটি।মুখে একটি কোমলতা আছে।কথাতে আন্তরিকতার
সুর। দুইএক কথাতে টের পেলাম ছেলেমেয়েগুলোর মা নেই। ওদের নিয়েই ব্রহ্মপুত্রের পাড়ে
ছোট্ট সংসার বসিয়ে আছে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পৃথিবীর
মানুষগুলোকে এতো ভালো লাগছিল।এত আদর</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্নেহ</span>,
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সহানুভূতি। মনটা ভালো লাগল। ধন্যবাদসূচক
কথা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বার্তা দু</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চারটা বলে চায়ের দাম দিয়ে বোটে ফিরে
এলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায় একঘণ্টার মাথায়।টিকিট মাস্টারের
থেকে বুঝলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাহাজ আসবার আশা
নেই।এলেও আসবে সেই ভোর রাতে। দুই সারি চা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাক্সের মধ্য দিয়ে সংকীর্ণ পথ দিয়ে
আমাদের জায়গার দিকে এগোলাম। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাল</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাজা পার্টিটি নাকে মুড়ি ফোটাচ্ছে।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেপালি
পরিবারটির গান তখন সপ্তমে ওঠা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কানে
পড়েছিল।এখন সেটিই অষ্টমে পৌঁছে আড়মোড়া ভাঙ্গছে আর দীর্ঘ হাই তুলছে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিল্ম
ম্যাগাজিন</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খানাও আরামে আমাদের
ছেলেটির বুকে শুয়ে পড়েছে। বেচারা রাতের জন্যে এক সঙ্গী পেয়ে সম্পূর্ণ নিশ্চিন্ত
হয়ে পড়েছে। দিদিটি শিওরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমার জন্যে পথ
চেয়ে বসেছিল নিশ্চয়। আমার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেখা পেয়ে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধীরে ধীরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ওকে জাগালো</span>,“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চা
খাবি না</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্বরে অনাবশ্যক
ব্যস্ততা নেই</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাজে কোনো
অস্বাভাবিকতা নেই। বুঝলাম আত্ম</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশ্বাস তার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আছে যেমন</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তেমনি অন্যের উপরও আস্থা রাখে। আমার সংকোচ অনেকটাই কেটে গেল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণ</span>”,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি ডাকলাম। তিনজনেই চা খেতে বসে
গেলাম।মাটির গ্লাস তিনটা দোকান থেকেই এনেছিলাম।তারা সুটকেস থেকে নারকেলের নাড়ু আরো
দুই এক প্রকার খাবার জিনিস বের করল। আমি আমার<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ভাগটি নিয়ে খানিক সরে যাবার চেষ্টা করতেই আপত্তি উঠল। বাধ্য হয়ে যেখানে
বসেছিলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানে বসেই খেলাম। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোমাদের
বিছানাখানা ভালো করে পেড়ে নাও<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বরুণ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মশারিও টানিয়ে নাও। তোমরা ভালো করে শুতে
পারবে।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাহাজ
আসবে না</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার মনে হলো দু</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জনেই<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>একসঙ্গেই বলে উঠেছিল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী
হবে বরুণ</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড় চিন্তাতে পড়ে দিদি
জিজ্ঞেস করল। চিন্তা যে মানুষকে সুন্দর করে তুলতেও পারে আগে হলে </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশ্বাস
করতে পারতাম না। কিন্তু এতো যে চিন্তা হলো</span>? </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুব কি জরুরি কাজ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আছে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণ</span>?
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যোরহাটে</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হঠাৎ মুখের থেকে বেরিয়ে গেল কথাগুলো।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাল<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যে করেই হোক যোরহাট গিয়ে পেতে হবে।</span>” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এইবার সরাসরি দিদিই আমাকে জবাব দিল</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবশ্য মাথা নুয়ে।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কালকের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্যবস্থা কাল ভাবব</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই না বরুণ</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
কথাতে বরুণ একটা বড় সমর্থন পেল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হ্যাঁ</span>,
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হ্যাঁ। মিছেমিছি দিদি কীসব যে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভাবে। </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকবি
না</span>’ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>লিখেছে। তুই তো মাইনর পাস</span>,‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকবি
না</span>’ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানে জানিস না বুঝি</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাম শাৰ্প</span>’ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে</span>?”
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাইয়ের<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>মুখের দিকে তাকিয়ে অল্প লজ্জা মাখানো হেসে বলল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জামাইবাবু কেমন মানুষ জানিস না</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সামান্য মাথা ব্যথা একটা হলেও মরব কি
বাঁচব বলে তোর খবর করে। সে জন্যেই </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাম
শাৰ্প</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মমবাতির
আলোতে দেখলাম পুরো মুখখানা অপূর্ব লাল হয়ে পড়েছে। </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকবি না</span>,‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাম
শাৰ্প</span>’ ---<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কীই বা রহস্য ঢুকে
আছে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কথা ক</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টিতে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোনো<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসুখ কি</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জামাইবাবুর
সাইকেল এক্সিডেন্ট।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাসপাতালে আছেন</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টেলিগ্রাম পাবার দুদিন হল</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি ছিলাম না।স্কুল বন্ধ হওয়াতে কাল এসে পৌঁছেছি।বাগানে পাতার
সময়</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সিজন টাইম।বাগানের পাতার সময়</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সিজন টাইম</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাবাও ছুটি নিতে পারেন না।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমি<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>বারে বারে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অনুরোধ করবার ফলে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বরুণ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ছড়িয়ে ছিটিয়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিছানা পাড়ল। ব</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ড়</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>যত্নে মশারিটাও তিন কোণা করে টাঙানো হল। দিদি বিনা বাক্যব্যয়ে শুয়ে পড়ল।
দু</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চারটা কথার থেকে বরুণদের<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>বিষয়ে অল্প</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্বল্প জানতে পারলাম। আমার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এড্ৰেসটাও লিখে নিল। অল্প পরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বরুণও শুয়ে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>পড়ল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্ৰহ্মপুত্রের ওপাড়ের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কাজিরাঙার অন্ধকারের মধ্যে একটা বাঘ শিকারের
পথে ঘাপটি মেরে বসে আছে </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিশ্চয়</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দূরের
বালি চরে। কাশ আর ঝাউবনের ফাঁকে ব্রহ্মপুত্রের কালো বিস্তৃত জলধারাতে এক একটা
রহস্য শুয়ে শুয়ে জ্বলছে নিভছে। তারাগুলোও দল বেঁধে আকাশ থেকে নেমে রহস্যটা কী</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উঁকি দিয়ে দেখছে। বোটের খুব কাছেই
পাড়টিতে বসে জট বাঁধা চুলে জনা কয় ধোপানী মেয়ে কাপড় কাচছে</span>,‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চপ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চপাৎ</span>’ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধ্যাৎ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঢেউগুলো হে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!
</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেলেটি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অর্থাৎ বরুণ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>টাউনের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হাইস্কুলে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নবম শ্রেণিতে পড়ে।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাবা</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী নাম যেন বলল</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চা বাগান একটিতে টি</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-
</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাউসে কাজ করে। হেড টি হাউস</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হবে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেরকম কিছু। দশ মাইল দূরে ঘাটের থেকে।দিদির বিয়ের দেড় বছর হল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক
সপ্তাহ না হতেই ডেকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পাঠিয়েছে।সামান্য
আঘাত। কিন্তু </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাম শাৰ্প যে</span>’!
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না দেখে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>থাকতেই পারে না।বড় মিল দুটিতে</span>…<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আজকের রাতটি যদি
দেড় বছর আগেকার হত। আর আমারও তো এখন সাইকেল এক্সিডেন</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">্ট হয় নি</span>… <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধেৎ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মোমটা বাতাসে নিভে গেল ।
অন্ধকারে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভালো লাগছিল</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু উচিত হবে না যেন মনে হল।
দিয়াশলাইটা জ্বাললাম । আধা খাওয়া মিক্সচার একটা পেয়ে সেটিই জ্বালিয়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মোমটার দিকে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>জ্বলা কাঠিটা এগিয়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নিচ্ছিলাম।চমকে
গেলাম।দিদির গলা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">--- </span>“ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্ধকারেই যদি ঘুম আসে ।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শোও নি</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিলমিল। ঘুম আসেই না দেখছি।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্বাভাবিক। মোম জ্বাললাম না। রেলিঙে
ভর দিয়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জাহাজ আসা দিকটায় স্থির তাকিয়ে
থাকলাম গিয়ে। মোমের আলোতে হবে না</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাহাজের
আলো আনতেই হবে।কত<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সময় সেরকম ছিলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলতে পারব না। হঠাৎ হুলস্থূল শুরু হয়ে
গেল । জাহাজ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাহাজ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলো ইত্যাদি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শব্দের সঙ্গে সঙ্গে টিকিটের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঘণ্টা আর পা চালানোর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দুপ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাপ শব্দ।আমি তাড়াতাড়ি করে মোমটা
জ্বালিয়ে দিলাম। দিদি উঠে বসল</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুই
হাতে ধাক্কা দিয়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বরুণকে জাগালো । বরুণও
চকমক খেয়ে উঠে বসল ।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাহাজ
এসেছে বরুণ।</span>” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেন বহু হুলস্থূল আর
অপেক্ষার শেষে </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেলে একটি জন্মেছে</span>’
--- <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন একটা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সংবাদই<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>দিলাম। আমি ওকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিছানা বাঁধতে বলে
টিকিট আনতে গেলাম। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টিকিট</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাস্টারের মুখখানা দেখেই বুঝলাম কিছু একটা দুর্ঘটনা ঘটেছে।
জাহাজের থেকে সিগন্যাল পেয়েছে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেরামতি
করতে হবে।ফলে টিকিট<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেরি করে দেবে। খুড়িয়ে
খুড়িয়ে জাহাজটি কাছ চেপে আসছে। বরুণ এসে অল্প পরে আমার কাছে দাঁড়ালো। খবরটা দিলে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিদিকে বলতে আবার ফিরে গেল। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাত
ভোর হয়ে এসেছে। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></p>
<p align="center" class="MsoListParagraph" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 54.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 54pt; mso-add-space: auto; text-align: center;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; font-size: 15pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-23-eHgTNdww/YBRjHLyX7CI/AAAAAAAAiDU/rlOan3N8LbYPCCjKmsaSdhKsA8oJZDwGgCPcBGAsYHg/s1431/Prabaha0002.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1431" data-original-width="962" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-23-eHgTNdww/YBRjHLyX7CI/AAAAAAAAiDU/rlOan3N8LbYPCCjKmsaSdhKsA8oJZDwGgCPcBGAsYHg/s320/Prabaha0002.jpg" /></a></div><br />***<span style="mso-bidi-language: BN;"></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাড়ের
দিকে নেমে গেলাম।কিছু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>একটা ব্যবস্থার কথা
ভাবতেই হবে।এদের আজ যোরহাট যেতেই হবে। প্ৰাতঃকৃত্যাদির পরে কড়া করে চা এক কাপ খেয়ে
তন্দ্রাটুকু ঝেড়ে ফেললাম</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৷
গরম লুচি ভাজিয়ে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভালো করে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তিন<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>কাপ চা করালাম। জাহাজ এলো আর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দু</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একজন যাত্রী নামল। দেখলাম বরুণ আর একটি ছেলে পাড়ে নেমে আসছে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাদা
দাদা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামু এসেছে।জাহাজে এসেছে যোরহাট থেকে।দেখুন</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি না বলছিলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিন্তার কোনো কারণ নেই বলে</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামু
রাতের ঘুম ক্ষতি করে এসেছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কালো
পড়ে গেছে। দিদির সম্পর্কিত<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেবর</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণের<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>প্ৰায় সমবয়সী<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বা অল্প বড় হবে।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যোরহাটের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>খবর কী</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামুর দিকে তাকিয়ে জিজ্ঞেস করেছিলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণই টপ করে উত্তর দিল</span>,“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভালো</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
যেতে দেরি হওয়াতে নিতে পাঠিয়েছেন ।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিতে
কেন</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যায়
যদি নিয়ে যাই। না হলে আমিই কিছু ঘোরা ফেরা করে যাই</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই বলে এলাম।</span>” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবারে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মামু বলল ।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহলে
এখন কী করবে</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৌদি
যেতে চাইছে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেভাবেই হোক।সুতরাং
নাও ভাড়া করে যোরহাটের প্রথম বাস ধরব।জাহাজ বালিতে লেগেছিল</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>একটা খারাপ
হয়েছে।মেরামতি করলে তবে যাব।ফলে জাহাজে গেলে দেরি<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>হবে।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহলে
বরুণ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিদির </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্নানাদি করবার </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবস্থা করে দাও গিয়ে। যাও। আমি চা নিয়ে যাচ্ছি।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণ
হাতের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ফ্লাস্কটি আমাকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দিল</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুজনেই
ফিরে গেল ।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওদের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঘণ্টাখানিক<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>সময় দিয়ে দোকানির ছেলে একটির হাতে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>চা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জলপান নিয়ে বোটে যখন গেলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণের দিদি স্নান টান করে মামুর সঙ্গে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মনের আনন্দে কথা বলছে। রাতের চিন্তার ছাপ মুখে
নেই ।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোমাকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রথমে দেখে আমার বুকটা একেবারে কেঁপে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উঠেছিল।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললাম না</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না
যাও যদি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাগানে ফিরে যেতে পা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রো</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না
না</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাকে রেখে তোমরা দুজনে এসে যেও।তুমি
এলে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভালোই হল। কাল রাতে এক ভদ্রলোক আমাদের
বড় উপকার </span>….<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি
এসে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উপস্থিত হয়েছিলাম। তাড়াতাড়ি করে ঘুমটা
আরো খানিকটা টেনে নিয়ে লাজে লাল হয়ে গেল। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণ
কই গেল </span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি মামুর দিকে
তাকালাম ।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাত
মুখ ধুতে গিয়ে আসেই নি।</span>” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উত্তর
দিল<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মামুর বৌদি। সঙ্গে সঙ্গে চা ঢেলে দিতে
লেগে গেল।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মামু আর আমাকে চাহ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জলপান এগিয়ে দিল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
জন্যে নয়</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি এইমাত্ৰ খেয়ে
এসেছি।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবার
খেতে হবে।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঃ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চায়ের গ্লাস নিয়ে সামান্য সরে এলাম। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নৌকা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বন্দোবস্ত করে এসেছি।তাড়াতাড়ি কাজ সেরে ফেলাই
ভাল। চা ঠাণ্ডা হবে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণের জন্যে অপেক্ষা
না করাই ভালো। তাই না মামু</span>?”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হ্যাঁ</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখনই। যোরহাটের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মটর<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>নটাতে শিলঘাট পেয়ে যাবে।</span>”<span style="mso-bidi-language: BN;"></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 36pt;"><span lang="BN" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">***</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিমা
মাঝি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বরুণ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামুর গানের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সুরে সুরে বৈঠা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মারতে শুরু করল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 72.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 72pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্ৰহ্মপুত্ৰ গঙ্গা
মাই</span>,</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 72.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 72pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মথুরা পুরিতে যাই</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 72.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 72pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাতাসে দুলছে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গাঁও</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 72.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 72pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পার লাগিয়ে দাও<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নাও।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাটির
টানে নৌকা তিরের বেগে যেতে শুরু করল। বরুণের দিদি আর মামুর বৌদির দিকে </span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
কী</span>?) <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাকালাম। একান্ত মনে বরুণদের গান শুনছে।
গানের বোলে তালে তালে মুখে লেগে থাকা হাসিটাও নীরবে উঠানামা করছে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আর সিঁদুরের ফোটাটা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টগ</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মগে
লাল আগুনের টুকরো সেটি</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভোরের রোদে মুখের রং কাঁচা সোনার</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">--- </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না কাঁচা হলদির মতো হয়ে পড়েছে। সোনার বরণ প্রাণহীন। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি
সুখী বাড়ির ছবি। শাশুড়ি</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শ্বশুর</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেওর</span>,‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোকে না দেখে থাকতেই পারে না যে</span>’ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একজন স্বামী। সেই জন্যেই </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাম শার্প</span>’,‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তুই
তো মাইনর পাস</span>,‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকবি না</span>’ <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানে জানিস না বুঝি</span>?’,‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবার খেতে হবে </span>…’!</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
বাগানে বাগানে চাকরি খোঁজে বেড়ানো ভেগাবণ্ডের জীবনের বহু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দিনের ভেতর একটা দিন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহু রাতের ভেতর একটা রাত এসেছিল</span>,— <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নৌকা যতই<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শিলঘাটের
কাছে চেপে আসছিল</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ততই মনটা খা খা করতে
শুরু করছিল। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হঠাৎ
চোখে পড়ল বরুণের দিদির ফোটাটি রক্তের মতো </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টগমগ</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
করতে শুরু করেছে।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নৌকার থেকে মাথাটি অল্প হেলে দেয়াতে
ঢেউর প্রতিবিম্বগুলো মুখের উপর দিয়ে চিকমিক করে পার হয়ে গেল। ঢেউতে যেন ফোটাটি ভাগ
বাটোয়ারা করে নিয়ে যাবে। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নৌকা
ঘাটে চাপল। শিলঘাট।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পর্ব শেষ করার সঙ্গে সঙ্গে মটর এসে গেল।সরকারি বাস</span>—<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘড়ি ধরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>চলে। এইখানে আমাদের ছাড়াছাড়ি। বরুণ আর দিদি
মটরের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেকেন্ড সিটে বসল গিয়ে। বরুণের মুখে
উচ্ছ্বসিত প্রশংসা ।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কখনো
বা যোরহাট গেলে দিদির ওখানেও যাবেন</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঠিকানা
মনে আছে তো</span>?” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরুণের দিদিও
আন্তরিকতাপূর্ণ</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দৃষ্টিতেই বরুণ
থেকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বেশি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কথা বলে ফেলল । </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর
কাঠনিবারি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঘাট দিয়ে যাওয়া পড়লে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমাদের বাগানের বাড়িতে যাবেনই ।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মৌখিক
ভদ্রতা মাত্র নয়</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্তরের আহ্বান। মটর
হর্ন দিল। দিদি আস্তে করে দুই হাত কপালে তুলে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>নমস্কার জানালো। প্রতিনমস্কার করলাম। কিন্তু মামু</span>?</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামু
চায়ের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দোকান থেকে উঠেই নি।ড্রাইভারকে
বলে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>চা দোকানে গেলাম</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামুকে পাঠাতে।মামু সিগারেটে সিলাই</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কল চালাচ্ছে।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মটর
যাচ্ছে যে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামু</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সিগারেটটা
ছুঁড়ে ফেলে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মামু বসার থেকে উঠে দাঁড়াল</span>,</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বড়
ভাল লাগল আপনাকে পেয়ে </span>…<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span>” <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উত্তেজিত
ব্যস্ততাতে মামু আমার দিকে তাকিয়ে রইল।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবার
কখনো দেখা হবে। মটর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যাচ্ছে যে</span>,<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন যাও।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একরকম<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঠেলাই মেরে দিলাম।আবার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হর্নের শব্দ।উত্তেজনায় ঘেমে গেছে মামু।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">“<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাই</span>,
<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাই কী করে</span>? <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাদার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মটর এক্সিডেন্ট
হে</span>— <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরদিনই সব শেষ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি তো<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অভিনয় করে আসছি।</span>”</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মামু
ঝাঁপ দিয়ে মটরে উঠল গিয়ে । </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মটরের
চাকা ক</span>’<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টি দ্রুত ঘুরে
কামাখ্যা পাহাড়ের ভাঁজে অদৃশ্য হয়ে গেল। </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"> </p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্ৰথম প্ৰকাশ</span></i><i><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">: </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রামধেনু</span></i><i><span style="font-size: 9pt;">, </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯ম বর্ষ</span></i><i><span style="font-size: 9pt;">, </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২য় সংখ্যা</span></i><i><span style="font-size: 9pt;">, </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্যৈষ্ঠ ১৮৭৮ শক </span></i><i><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(</span></i><i><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫৬ সন</span></i><i><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 9pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">)</span></i><i><span style="font-size: 9pt;"></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"> </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"> </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শব্দার্থ</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">: </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাওপানিঃ জনজাতিদের ঘরে তৈরি মদ</span><span style="font-size: 10pt;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বরপেরা</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">:<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেকেলে
বক্সখাট । বাংলাতে সিন্দুকই বলে। কিন্তু সিন্দুক বললে তাতে যে বাসনপত্র রাখা যেত</span><span style="font-size: 10pt;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর উপরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 10pt;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শোয়াও যেত তা বোঝা যায় না বলে মূল
অসমিয়া শব্দটি রেখে দিলাম।</span><span style="font-size: 10pt;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফ্লেট</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">: </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাহাজ না নৌকার পাটাতনের </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সম্প্রসা</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রিত অংশ </span><span style="font-size: 10pt;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যার
উপর দিয়ে পাড় থেকে জাহাজে যাত্রী উঠানামা করে। </span><span style="font-size: 10pt;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৪</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দোলাই</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">: </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক বিশেষ গড়নের অসমিয়া পোশাক।</span><span lang="AS" style="font-family: BenSen; font-size: 10pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-83179560369213956882020-09-02T11:09:00.014+05:302020-09-03T01:37:47.966+05:30ফেসবুক লাইভে নানা প্রসঙ্গ <p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-CjLhiWnMOns/X08u5wva_II/AAAAAAAAgmk/jBs3MOC0LDA1fQxmnS9MFWu4XflqwuiEwCPcBGAsYHg/s1280/94568609_1281314705406585_8010646067588628480_o.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="1280" height="168" src="https://1.bp.blogspot.com/-CjLhiWnMOns/X08u5wva_II/AAAAAAAAgmk/jBs3MOC0LDA1fQxmnS9MFWu4XflqwuiEwCPcBGAsYHg/w168-h168/94568609_1281314705406585_8010646067588628480_o.jpg" width="168" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://www.facebook.com/tarangabartaTV/photos/a.721882314683163/1281314702073252/" target="_blank">তরঙ্গবার্তা</a><br /></td></tr></tbody></table><br /> <span style="font-size: x-large;">স</span>ম্প্রতি অতিমারির দিনে ফেসবুক লাইভে বলাবলি বেশ জনপ্রিয় হয়েছে। আমাকেও
এখানে ওখানে থাকতে হয়েছে। কখনো সরাসরি বক্তৃতাতে। কখনো আলোচনাতে। সেগুলো
এখানে রাখছি।<p></p><p class="MsoNormal">১) প্রথম আলোচনা ‘<span style="font-family: Vrinda;">তরঙ্গবার্তা’র উদ্যোগে। বিষয় ছিল 👉 </span><a href="https://www.facebook.com/tarangabartaTV/photos/a.721882314683163/1281314702073252/" target="_blank">‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসাম চুক্তি</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাগরিকত্ব ও সাম্প্রদায়িকতা:
প্রেক্ষাপট</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বর্তমান এবং ভবিষ্যত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">’। </span></a></p><p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">এখানে রইল। 👇<br /></span></p>
<p><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--></p><p>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/rIwvhlYI1Ok" width="560"></iframe> </p><p> </p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">২) দ্বিতীয় আলোচনারও আয়োজ়ক তরঙ্গবার্তাই ছিল। রবীন্দ্রনাথের জন্মদিনে। বিষয় ছিল<span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">‘</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রবীন্দ্রনাথের গান কানে শুনে প্রাণে
ভরেছিলেন বিজয়া চৌধুরী: এক অসম কন্যার জীবন এবং কর্ম কাহিনি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">’</span> । সেটি রইল এখানে 👇</p><p class="MsoNormal"><br /></p><p class="MsoNormal"><br /></p><p><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--></p><p>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/PHETyIi3mso" width="560"></iframe> </p><p> </p><p>
</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;"><br />১৯শে
মে ‘ভাষা শহিদ দিবসে’র আগের দিনে ১৮ মে সন্ধ্যাতে একটি আন্তর্জাতিক আলোচনা চক্র হয়
। </span>‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আকাশ জুড়ে লেখা আমার আত্মপরিচয় ::</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুয়োরে খিল। টান
দিয়ে তাই খুলে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিলাম
জানলা</span>’ --<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই শিরোনামে আলোচনা
সভায় আয়োজক ছিলেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিল্পী শুভপ্রসাদ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নন্দী মজুমদার। তাঁর
সঙ্গে সঞ্চালনাতে সহযোগ করেন লেখক- সাংবাদিক অরিজিৎ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আদিত্য। অসম বাংলা বাংলাদেশ</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভারতের বাকি প্রদেশ এবং পশ্চিমা বিশ্বের
জনা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পনেরো
প্রবাসী এই আলোচনাতে যোগ দেন। এবং নানা দিক থেকে দিনটির তাৎপর্য</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাষার সমস্যা</span>, <span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাষার অধিকার নিয়ে কথা বলেন। গুরুত্ব বোঝে আলোচনাটি এখানে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তুলে রাখা গেল।</span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: Vrinda;"></span></p>
<p><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--></p><p>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/2CgSsCvMIuQ" width="560"></iframe> </p><p> </p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">আরেকটি আলোচনা সভা বসে ঠিক তার পরের দিন, অর্থাৎ ১৯শে মে রাতে। আয়োজন করে বাংলাদেশের 'ঐহিক'। ছবির ক্যাপশনে ‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্মরণ ও শ্রদ্ধায়
১৯মে</span>’ লেখাটিতে ক্লিক করলেই ভিডিওতে পৌঁছানো যাবে।<br /></p>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><img border="0" data-original-height="1365" data-original-width="2048" height="273" src="https://1.bp.blogspot.com/-TdhK1b0tNFo/X09Bl1INXeI/AAAAAAAAgnM/jn5tZx8kbM0Z6u5lYlfsqMWgzOgC0HBVwCPcBGAsYHg/w410-h273/97995250_1516665791835247_2692879254038773760_o.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" width="410" /></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">
<p class="MsoNormal"><a href="https://www.facebook.com/meghaditi4/videos/1516819095153250" target="_blank">‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্মরণ ও শ্রদ্ধায়
১৯মে</span>’</a></p>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/MKKdnRjXUEY" width="560"></iframe>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--></td></tr></tbody></table><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-TdhK1b0tNFo/X09Bl1INXeI/AAAAAAAAgnM/jn5tZx8kbM0Z6u5lYlfsqMWgzOgC0HBVwCPcBGAsYHg/s2048/97995250_1516665791835247_2692879254038773760_o.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"> </a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"> </div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"> </div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"> ২৭ মে,২০২০ তারিখে জটিল রোগে ভোগে অকালে চলে যায় আমাদের বন্ধু, সমাজকর্মী, পরিবেশ কর্মী এবং সাংবাদিক পীষুষ কান্তি দাশ। তাঁর স্মরণে ধারাবাহিক আলোচনা সভার আয়োজন করেছিল ‘<span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওপিনিয়ন মুভার্স</span>’
‘<span style="font-family: Vrinda;">স্মৃতিতে পীযূষ’ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শিরোনামে। এর দ্বিতীয় পর্বে ৩১ মে তারিখে আমি ছিলাম। সাংবাদিক প্রণবানন্দ দাসের সঙ্গে। সেটিও ছবির নিচের ক্যাপশনে ক্লিক করে শুনতে পারেন। <table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-uYEWIPWen-0/X09NiNwgxRI/AAAAAAAAgnw/QlWxEUF4TN0qg0FFs3vveslIAlappzFkQCPcBGAsYHg/s960/101116586_3109326782436282_2355858491786133504_n.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="679" height="410" src="https://1.bp.blogspot.com/-uYEWIPWen-0/X09NiNwgxRI/AAAAAAAAgnw/QlWxEUF4TN0qg0FFs3vveslIAlappzFkQCPcBGAsYHg/w290-h410/101116586_3109326782436282_2355858491786133504_n.jpg" width="290" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://www.facebook.com/315020355774195/videos/912102792624937" target="_blank">‘</a><span style="font-family: Vrinda;"><a href="https://www.facebook.com/315020355774195/videos/912102792624937" target="_blank">স্মৃতিতে পীযূষ’-২য় পর্ব</a><br /></span></td></tr></tbody></table></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;">এই দুই ভিডিও-তেই আমার দিক থেকে নেট সমস্যা ছিল। ওপিনিয়ন মুভার্সেরই পরের আলোচনা যেটিতে আমি ছিলাম সেটি অনুষ্ঠিত হয় ২১ জুলাই, ২০২০-এ। আমার সঙ্গে ছিলেন অরুণাংশু ভট্টাচার্য। এটিও সরাসরি শুনা যাবে নিচের ক্যাপশনে ক্লিক করে। অথবা ইউট্যুব রইল তার নিচে। </span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;"> </span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-hitAYJNPqV4/X09O9XPbufI/AAAAAAAAgoM/-nvrhiHnse4eeKJSB8vBsE4yakzV8p1YgCPcBGAsYHg/s1118/113830980_10213642115165977_2658375497484067256_o.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="732" data-original-width="1118" height="335" src="https://1.bp.blogspot.com/-hitAYJNPqV4/X09O9XPbufI/AAAAAAAAgoM/-nvrhiHnse4eeKJSB8vBsE4yakzV8p1YgCPcBGAsYHg/w512-h335/113830980_10213642115165977_2658375497484067256_o.jpg" width="512" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://www.facebook.com/315020355774195/videos/912102792624937" target="_blank">২১ জুলাই : ফিরে দেখা</a></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> <br /></td></tr></tbody></table></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><span style="font-family: Vrinda;"><br /></span></div> <p></p><p>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/RfAMCSftAbM" width="560"></iframe> </p><p> </p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">আপাতত শেষ আলোচনা সভা যেটিতে ছিলাম, এর আয়োজ়ক ‘<span class="oi732d6d"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জয় ভীম ইন্ডিয়া নেটওয়ার্ক</span></span>’<span style="font-family: "Mangal","serif";">। </span><span style="font-family: Vrinda;">অনুষ্ঠিত
হয় </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩১শে আগস্ট</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২০২০</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সোমবার</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">, </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাত ৮টায়</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">। </span><span style="font-family: Vrinda; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">বিষয় ছিল</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অসমের ভয়াবহ অভিজ্ঞতার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলোকে </span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">CAA, NPR, NRC</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">। </span><span style="font-family: Vrinda; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">আমি ছাড়াও ছিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাদবপুর বিশ্ববিদ্যালয়ের গবেষক সুশীল মান্ডি এবং
জননেতা সুনীল সরেন।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span><span style="font-family: Vrinda; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">কিন্তু তাঁরা দু’জনেই নেট সমস্যাতে যোগ দিতে পারেন নি। </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঞ্চালনা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span><span style="font-family: Vrinda; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">করেন</span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> শরদিন্দু উদ্দীপন</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">। ছবির ক্যাপশনে ক্লিক করে এতেও পৌঁছানো যাবে। </span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"></span></p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-wyXMMl6r0k8/X09RPPgCPHI/AAAAAAAAgog/fZTZL4n2IsknULtHYCcKPPiIgxgaZmHCgCPcBGAsYHg/s1024/118307720_1931183357024621_7842419124428331912_n.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="725" data-original-width="1024" height="290" src="https://1.bp.blogspot.com/-wyXMMl6r0k8/X09RPPgCPHI/AAAAAAAAgog/fZTZL4n2IsknULtHYCcKPPiIgxgaZmHCgCPcBGAsYHg/w410-h290/118307720_1931183357024621_7842419124428331912_n.jpg" width="410" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://www.facebook.com/uddipan.biswas.5/videos/3259080500845406" target="_blank"><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমের ভয়াবহ অভিজ্ঞতার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span><span lang="AS" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলোকে </span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;">CAA, NPR, NRC</span></a></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"> </span></td></tr></tbody></table><p></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-GB;"><br /></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"> </p>
<p><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--></p>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/RpHEoFw-LSk" width="560"></iframe>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-24733806432441574472020-07-26T13:48:00.017+05:302020-07-29T20:18:06.902+05:30 রবীন্দ্রনাথের গান কানে শুনে প্রাণে ভরেছিলেন বিজয়া চৌধুরী : এক অসম কন্যার জীবন এবং কর্ম কাহিনি<br /><div style="text-align: justify;"><br /><br /><font size="6"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-uQMtaFv8-FQ/Xx1YKGXzI8I/AAAAAAAAgOc/G6JZNvQC_hgYE6r_FzGwSuwehb-Vt5dJgCPcBGAsYHg/s1366/image.png" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="768" data-original-width="1366" height="180" src="https://1.bp.blogspot.com/-uQMtaFv8-FQ/Xx1YKGXzI8I/AAAAAAAAgOc/G6JZNvQC_hgYE6r_FzGwSuwehb-Vt5dJgCPcBGAsYHg/w320-h180/image.png" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://daruharidra.com/2020/07/24/%e0%a6%b8%e0%a7%81%e0%a6%b6%e0%a6%be%e0%a6%a8%e0%a7%8d%e0%a6%a4-%e0%a6%95%e0%a6%b0/" target="_blank">দারুহরিদ্রা, ২য় সংখ্যাতে প্রকাশিত</a><br /></td></tr></tbody></table>স</font>ম্প্রতি <a href="https://sushantakar40.blogspot.com/2020/02/blog-post.html" target="_blank">রবীন্দ্রনাথের গান নিয়ে একটি লেখা তৈরি করতে গি</a>য়ে বেশ কিছু পড়া নাপড়া বই পত্রিকার পাতা ওলটাতে ওলটাতে এক জায়গাতে চোখ খানিকক্ষণ আটকে গেছিল। “মার্চ ২০১২য় গানের জগতে বিরল, বিরল কেন, অলৌকিক এক কাণ্ড ঘটল। সেটি ঘটল আবার কলকাতা শহরে। ওইদিন, ‘বিহান মিউজিক’ প্রকাশ করে রবীন্দ্রসঙ্গীতের একটি সিডি—এবং, দশখানি গানের সে সংকলনের প্রতিকটি পঁচাশি বছর পার এক শিল্পীর গাওয়া”১ ---লেখাটির শুরুতেই চমক আছে। যে কোনো পাঠকই কৌতূহল ধরে রাখবেন। এই অব্দি এসে হয়তো ভাববেন,পঁচাশি বছর পার করাতেই বুঝিবা ঘটনাটি ‘অলৌকিক’ হয়ে উঠল।না, সেরকম নয়। সিডির গান নিয়ে লিখতে গিয়ে লিখছেন এভাবে,“গায়ন তাঁর কেবল সুরেলা স্নিগ্ধতায় সীমিত নয়; তাঁর চেহারাও তা-ই—শান্ত, শীলিত প্রজ্ঞার ছাপ স্পষ্ট বিজয়ার চলনে-বয়নে। বোধহয়,ঐ আত্মপ্রতিষ্ঠার সামর্থ্যগুণেই ‘(তোমার) ভুবনজোড়া আসনখানি’ গানটি বিজয়া চৌধুরীর গলায় এতো খুলেছে –যে গান….”২ আরো খানিক বাদে লিখছেন,“বিজয়া চৌধুরী-র ‘এসো নীপবনে ছায়াবীথিতলে’ আমাকে আপাদমস্তক ভিজিয়ে পুরো ভাসিয়ে ছাড়ে—নিদেন দু-দিন সকালে সাঁঝে ফিরে ফিরে বারে বারে বাজাই সেটি।”৩ তাঁর আগে তিনি নিজের কয়েক দশকের টানা গান শুনার ইতিবৃত্ত জানাচ্ছেন,সঙ্গে জানাচ্ছেন রবীন্দ্রসঙ্গীতের জনপ্রিয় হবার এবং শিল্পীদের উঠে আসবার কাহিনি। লেখক শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়। ফলে যে কেউ এই ‘অলৌকিক কাণ্ডে’র নায়িকার সম্পর্কে আগ্রহ ধরে রেখে এগুবেন। আমরাও এগিয়েছি। আহামরি ‘অলৌকিক’ কিছু মনে হলো না যতক্ষণ এসে না জানলাম যে তাঁর কৈশোর কেটেছে শিলঙে,যৌবন সিলেটে এবং অনুষ্টুপের প্রকাশিত একখানা আত্মজীবনী রয়েছে ‘সিলেট কন্যার আত্মকথা’। তখন বিশ্বাস হলো---কাণ্ডখানা সেরকমই বটে। বিচিত্র গানের সঙ্গে রবীন্দ্রসঙ্গীতের যিনি অলিগলির সংবাদ রাখেন সেই লেখক কিনা লিখলেন,“তবু,ঘনিষ্ঠ জানাজানি সত্ত্বেও,২০১২র আগে, বিজয়া চৌধুরীর রবীন্দ্রসঙ্গীত আমার কানে পৌঁছোয় নি। না, গ্রামোফোন রেকর্ড নয়,সামনাসামনি শ্রবণ নয়,পৌঁছাল তা,হালের প্রযুক্তি, সারা আকাশ পাতা, আপাত বিশ্বের আন্তর্জাল, ইন্টারনেট-এর সৌজন্যে। কথায় কথায় জেনেছিলাম, আন্তর্জাল-সংসারে বঙ্গ সঙ্গীতের নানান যা ঘাঁটি আছে তাদের অনেক ক’টিতে নোঙর বাঁধলে বিজয়া চৌধুরী নামক জনৈক গায়িকার ঘাটে পৌঁছানো যায়। বিশুদ্ধ কৌতূহলবশে,এ-মুলুক সে-মুলুক ঢুঁড়ে,পেলাম অবশেষে আমার অন্বিষ্ট পারানির খোঁজ।”৪ আমরাও অগত্যা সেরকম সন্ধান করে দুই চারটি পেলাম গিয়ে ইউ-ট্যুবে। বিজয়ার পুত্র অমিত চৌধুরীর একাউন্টে সেই ‘এসো নীপবনে’ গানটিরই ভিডিও রূপ দেখলাম। নিজের সংগ্রহের সব সিডি ঘেঁটে কিছু পাওয়া গেল না। কিন্তু মনে প্রশ্ন জন্ম নিল-- উষা রঞ্জন ভট্টাচার্যের যে দুটি বই আমার কাছে রয়েছে সেখানে তো নামটি আছে বলে মনে হচ্ছে না। কতশত নাম আমারই কি মনে আছে?অগত্যা,তাক থেকে নামালাম আবার।পড়েও ফেললাম ‘কবি ও কুইনী এবং অন্যান্য’।বইটি আমাকে তাঁর স্নেহের সঙ্গে দেওয়া উপহার ছিল। ২০০৩ সনে। এইবারে স্নেহ ফসল ফলাবে। না,বিজয়ার সন্ধান কোথাও পেলাম না। তারপরে আবার খুলে বসলাম,২০১১তে প্রকাশিত ‘উত্তর-পূর্বভারতে রবীন্দ্রচর্চা’।না তাতেও নেই। অথচ শিলং, সিলেটের কত মানুষেরই না কত কথা রয়েছে। এর মধ্যে তাঁর সম্পর্কিত দুই চারজনের কথাও রয়েছে, সেটি আমরা তৃতীয় পাঠে আবিষ্কার করলাম।পরে লিখছি,কিন্তু বিজয়ার কথা নেই। সুতরাং সন্ধানের নেশা একটা চেপেই বসল। বই দুটি পড়তে পড়তেই গোগোলে ঢুঁ মারলাম। মারতেই বহু সাইটে বেরুলো তাঁর একটি নয়,দুটি বইয়ের খবর। অন্যটি ‘রান্নার সাতকাহন’। বইয়ের সংগ্রহ ‘রকমারি ডট কম’-এর ভেতরে গিয়ে পুরো না হলেও বইটির পৃষ্ঠা দুয়েক নজরে এলো। সাইটে বইটির সম্পর্কে লেখা, “শাক থেকে শোলমুলো, শুক্তো থেকে শুটকি---প্রাণমাতানো পেটভরানো হরেক রান্নার সন্ধান আছে এই বইতে। থরে থরে সাজানো নিরামিষ রান্নার ভাজা, ডাল, তরকারি, পুর। ডালেরই বা কতরকম...রান্না নিয়ে লেখকের নানা মজাদার অভিজ্ঞতার গল্পগুলো তেমনি স্বাদের।”৫বইটি বের করেছিল আহনন্দ পাব্লিশার্স।তৃতীয় মুদ্রণ ২০১৩তে। তার মানে -- এর কাটতি আছে।আছেও বেশকিছু সাইটে। কিন্তু লেখক পরিচিতিতে অপেক্ষা করছিল আরো বিস্ময়। বিজয়ার জন্ম শিবসাগরে। বড় হয়েছেন সিলেটে। শিবাজী তাঁর আত্মকাহিনি পড়েছেন। কেনবা শিবসাগরের কথাটি উল্লেখ করেন নি! হয়তো সেখানে গান করেন নি বলে। কিন্তু আমাদের কাছে তো এটিই ‘সেন্টহুডে’র বড় প্রমাণ।শিবাজী যে লিখলেন,‘অলৌকিক এক কাণ্ড ঘটল।’ আমাদের বিশ্বাস গেল বেড়ে। শিবসাগর থেকে শিলং সিলেট হয়ে যিনি ১৯৬৫তে কলকাতাতে গানের রেকর্ড করতে পারেন তিনি নির্ঘাৎ আরো বহু কাণ্ড ঘটিয়েছেন। নইলে পঁচাশি বছর বয়সে অধ্যাপক শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়ের মতো দ্বিভাষিক লেখক গবেষক তাঁকে নতুন করে ‘আবিষ্কার’ করতে যাবেন কেন? ‘আবিষ্কার’ কথাটি অমিত চৌধুরীর থেকেই নেয়া।ইউ-ট্যুবে নিজের চ্যানেলে ধরেই নিতে পারি যে ভিডিওটি অমিত নিজে বানিয়েছেন সেখানে মায়ের সংক্ষিপ্ত জীবনপঞ্জিও তুলে দিয়েছেন।সেখানে তিনি ‘rediscovered’ শব্দটি শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায় ও মৌসুমী ভৌমিকের উল্লেখ সহই লিখেছেন। তিনিও শুরুতেই উল্লেখ করেছেন বিজয়া জন্মেছেন শিবসাগরে।৬ শিবাজীর কুড়ি পৃষ্ঠার প্রবন্ধে বিজয়ার কথা কমই আছে। তিনি আসলে তাঁকে বসিয়েছেন রবীন্দ্রসঙ্গীতের জনমানসে বিস্তারের ইতিহাসের খোপে খোপে। সুতরাং সেদিকটিতেই জোর পড়েছে বেশি। যুক্তিতে তথ্যে দেখিয়েছেন শান্তিনিকেতনীদের বাইরে রবীন্দ্রসঙ্গীতের জনপ্রিয়তার জোয়ারটি আসে রবীন্দ্রশতবর্ষের পরেই।আর এমন সময়েই গ্রামোফোন রেকর্ডে বিজয়ার আবির্ভাব। <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/cqxwLr_p3vo" width="320" youtube-src-id="cqxwLr_p3vo"></iframe></div><br /><br /> সুতরাং দুই চারটি হোয়াটস এপ,ফেসবুক গ্রুপেও তাঁর সম্পর্কে দুই চারটি কথা লিখে, ছবি দিয়ে প্রশ্ন ছুঁড়ে দিলাম। নিশ্চয়ই অসমের অনেকে জেনে থাকবেন। একটি গ্রুপে আমাদের শিক্ষক রবীন্দ্র গবেষক উষারঞ্জনও রয়েছেন।তিনি কম কথা বলেন,এখানেও বলেন নি। আমরাও চাইলেই ফোন করতে পারতাম। কিন্তু তাতে মুস্কিল আসান হয়ে যেত। নিজে পথ করে নেবার আনন্দই মাঠে মারা যেত। শিবাজী লিখেছিলেন বটে,বিয়ের আগে বিজয়া ছিলেন নন্দী মজুমদার। খুব একটা গুরুত্ব দিই নি।এতে আর এমন কি কথা! পৃথিবীতে কি আর শুভপ্রসাদই কেবল নন্দী মজুমদার? আমাদের অগ্রজ বন্ধু। রবীন্দ্রসঙ্গীতে, গণসঙ্গীতে যাঁর খ্যাতি আছে। জন্ম হয়েছিল শিলঙে। বড় হয়েছেন শিলচরে। এখন কলকাতা বর্ধমান মিলিয়ে থাকেন। আমাদের অজ্ঞানতার খিড়কিতে ধাক্কা দিয়ে শিলচরের কবি সাংবাদিক তমোজিৎ সাহা এবং বাচিক শিল্পী অমিত শিকিদার জানালেন তিনি শুভপ্রসাদের পিসি হন। শিলচর বেতারে একবার এসে সাক্ষাৎকার একটি দিয়েছিলেন, আর্কাইভে থাকবে।শুভপ্রসাদের কন্যা শবনম সুরিতা ডানা এসে কথা বলল,ওর মা জয়িতা যোগ দিল। ফোনে শুভদার সঙ্গেও কথা হলো। বাকিখানা ইতিহাস।আমরা যা লিখব। দেখলাম, আন্তর্জালে ‘<a href="https://dhansiri.in/" target="_blank">ধানসিড়ি</a>’র সংগ্রহে ‘সিলেটি কন্যার আত্মকথা’ বইটি রয়েছে। কিন্তু করোনার জন্যে লকডাউন চলছে। এরা পুরোনো বই সংগ্রহ করে বিক্রি করে থাকেন। কথা হলো। লকডাউনে কিছু হবার ছিল না। ওদের থেকে পুরোনো বইয়ের প্রচ্ছদের ছবি দিতেই দুই চারজনে জানালেন,তাঁদের কাছে বইটি রয়েছে। কেউ কেউ সংগ্রহের বইটির প্রচ্ছদও দেখিয়ে দিলেন। এর মধ্যে অনুজ অধ্যাপক রত্নদ্বীপ পুরকায়স্থও ছিল। সে কষ্ট করে প্রতিটি পৃষ্ঠা মোবাইলে স্ক্যান করে পাঠিয়ে দিল দিন দুই পরে। আমরা নামিয়ে সেখানাও পড়ে নিলাম এই ঘরবন্দির দিনগুলোতেই। ইচ্ছে থাকলে কী না সম্ভব হয়ে উঠে। আর অসম্ভবকে সম্ভব করবার গল্পই তো বিজয়া চৌধুরীর গল্প। আমরা সেই গল্পের আপাতত দরকারিটুকু পড়ে দিচ্ছি তাঁরই ‘আত্মকাহিনি’ থেকে।<br /><br /> খুব ছোটবেলা বাবাকে হারিয়েছিলেন বিজয়া। তারপরে জীবনের গল্প যত এগিয়েছে বহু উঠানামার পরেও দেখেছি সাত ভাইবোনের এবং তাঁদের সন্তানদের অধিকাংশই দেশে বিদেশে ছড়িয়ে যাচ্ছেন। বিজয়ার নিজের বিয়েও হয়েছে বিলেত প্রবাসী ‘দাদা’র বন্ধু নগেশ চৌধুরীর সঙ্গে বিলেতে গিয়েই। কিন্তু নিজের আত্মকাহিনির প্রতিটি পৃষ্ঠাতেই যে ভাইবোনদের সঙ্গীত চর্চার ফিরিস্তি দিচ্ছেন,তাতে মনে হতে অসুবিধে নেই যে শৈশবে বাবাকে না হারালে সম্ভবত সেই কাজটি করা হয়ে উঠত না। ছেলেবেলা তাঁর এবং ছোটভাই দুখু তথা আশিসপ্রসাদের গান শেখা শুরু বাড়িতেই সেজদা অরুণ প্রসাদের কাছে কাছে। সেই সেজদা গান শিখতেন বাবাকে লুকিয়ে। কারণ গানবাজনা শিখলে ছেলের লেখাপড়া হবে না, ছেলে ইঞ্জিনিয়ার হবে না এই ধারণা বাবার বদ্ধমূল ছিল।৭ এই পড়ে পড়ে যখন এগুচ্ছি, তখন এক জায়গাতে পাওয়া গেল হেমাঙ্গ বিশ্বাসের কথা। হেমাঙ্গ বিশ্বাসের সঙ্গে তাঁদের সামাজিক যোগযোগ ছিল। এবং যখনই কথা হতো তিনি বেজোড়াতে তাঁর নিজের মামার বাড়ির আর সেই সঙ্গে নন্দীমজুমদার বাড়ির গল্প করতেন। এবং তাঁর থেকেই তিনি তাঁদের আদিবাড়ির লোকজনের গানের খ্যাতি সম্পর্কে জানতে পারেন। সেই প্রসঙ্গে বিজয়া শিলচরের উনিশ শতকীয় প্রতিভা রামকুমার নন্দীমজুমদারেরও নাম করেন।৮ হেমাঙ্গ বিশ্বাসের জীবন কথাতে যারাই সামান্য নাড়াচাড়া করেছি, আমরা জানি তাঁর পৈত্রিক পরিবার নিয়ে তিনি খুব সপ্রশংস ছিলেন না। এটি অত্যন্ত জাতপাতমানা আচারনিষ্ঠ জাঁদরেল জমিদারের পরিবার ছিল। উদার পরিবার ছিল তাঁর বেজোড়ার মামার বাড়ি। চৌধুরী পরিবার বলে সেটি খ্যাত ছিল। তাঁর গানের প্রেরণাও সেই সুবাদে হয়ে উঠেছিলেন মা। বাবা নন।আর অবশ্যই জমিদারির প্রজারা। কিন্তু যে বাবা ‘সেজদা’কে গানে প্রশ্রয় দিতেন না, তাঁর আদি পরিবারের লোক রামকুমার নন্দীমজুমদার –যিনি মাইকেলের বীরাঙ্গনা পত্রকাব্য বেরুলে তাঁর একখানা উত্তরকাব্য লিখে সেকালেই খ্যাতি কুড়িয়েছিলেন –এই সংবাদটি আমাদের আরো একখানা মহাগ্রন্থে নজর দিতে উৎসাহী করে তুলে। সেই বইটি অবশ্যই অচ্যুতচরণ চৌধুরী তত্ত্বনিধির ‘শ্রীহট্টের ইতিবৃত্ত’।যারা বইটি পড়েছেন,জানেন যে জেলা পরগণা ধরে ধরে অচ্যুতচরণ সিলেটের বহু পরিবারের পরিচিতি তুলে দিয়েছেন। বস্তুত ইতিহাসে প্রবেশের এটি তাঁর একটি পদ্ধতি ছিল। পূর্বাংশে তিনি সিলেটের ভৌগোলিক-সামাজিক- রাজনৈতিক ইতিহাসে ভ্রমণ সেরে ‘উত্তরাংশে’ সেরকম বহু বংশ পরিচয় লিখে রেখেছেন যতটা পেয়েছেন। বইটি প্রকাশিত হয় ১৯১৭তে। তখন তিনি লিখছেন,সাড়ে তিনশত বছর আগে বেজোড়াতে এই পরিবার এসে বসতি করেন। ময়মন সিংহের হাজারদি বনগ্রামে ছিল এদের আদিনিবাস। সেখানকার ভুবনেশ্বর নন্দীর তিন সন্তান লবণেশ্বর,শুক্লাম্বর ও মহেশ্বর। শুক্লাম্বরের সন্তান পীতাম্বর,তাঁর ছেলে লম্বোদর,লম্বোদরের ছেলে ত্রিলোচন বুড়িশ্বরে এসে বসতি করেন। তাঁর সন্তান রামদাস বেজোড়াতে এসে বসতি করেন। তাঁর মধ্যম সন্তান বিশ্বনাথ বেজোড়াতে থেকে যান। দুইভাইর এক দুর্গাদাস আন্ধিউড়াতে আরেক ভাই গোপাল চলে যান ইটাখোলাতে। অচ্যুতচরণ বেশ বিস্তৃত একখানা বংশপরিচয় দিয়েছেন।৯বিশ্বনাথের পরবর্তী তৃতীয় প্রজন্মে এসে তিনভাই রঘুনাথ কৃষ্ণপ্রসাদ ও রামনাথের কথা পাচ্ছি। ঠিক কোন সুতোতে যে বিজয়া চৌধুরীর বাবা যোগেশ চন্দ্রের সংযোগ শুভপ্রসাদকে প্রশ্ন করে নিশ্চিত হওয়া গেল না। তিনি বললেন,শুনেছেন ‘মাইজম ঘরে’র সন্তান তাঁর ঠাকুরদাদা। অর্থাৎ কৃষ্ণপ্রসাদের উত্তরপুরুষ হলেও হতে পারেন।নামের ‘প্রসাদ’ অংশটিও আমাদের অনুমানকে দৃঢ়ভিত্তির উপরে দাঁড় করায়।যা শুভপ্রসাদ অব্দি বহমান। অচ্যুৎচরণ উল্লেখ করেছেন, ত্রিলোচন মহাভারতের আদিপর্ব ও শান্তিপর্ব রচনা করেছিলেন। তাঁর দুটি পর্বেরই পুঁথি পাওয়া গেছে। সেই সঙ্গে মহাভারতের আদিপর্বের আরো এক রচয়িতা রামেশ্বর নন্দীকেও তিনি এই পরিবারের লোক বলেই অনুমান করেছেন। যদিও রামেশ্বর বা পরবর্তীকালের রামকুমার নন্দীমজুমদার-- যিনি পূর্বোক্ত বইটি ছাড়াও লিখেছিলেন ‘মালতি উপাখ্যান’ সহ সব মিলিয়ে একুশখানা বই—তাঁদের দুজনের এই পরিবারের সঙ্গে সংযোগটি স্পষ্ট করেন নি।রামেশ্বর নন্দীর আদিপর্বের কথা কিন্তু সুকুমার সেন তাঁর ‘বাঙ্গালা সাহিত্যের ইতিহাস’-এর দ্বিতীয়খণ্ডে উল্লেখ করেছেন।১০তিনি ‘ক্রিয়া-যোগসার’ নামে আরো একখানা গ্রন্থের কথাও লিখেছেন। আরো লিখেছেন,“রামেশ্বর দাস ভনিতায় যে দণ্ডীপর্ব পাওয়া যায় তাহা ইঁহার রচনা হইতে পারে।”১১ ভূমির অধিকার সূত্রে নন্দীপরিবারটি মজুমদার উপাধি পেয়ে থাকবেন এ ইতিহাসের ছাত্র মাত্রেই অনুমান করতে পারেন।‘বীরাঙ্গনা পত্রোত্তর কাব্যে’র নবীন সংস্করণের সম্পাদক অধ্যাপক অমলেন্দু ভট্টাচার্য এবং অধ্যাপক জহর সেন তাঁদের ভূমিকাতে লিখেছেন,“রামকুমারের পিতৃ-পিতৃব্য নন্দীমজুমদার বংশের অধস্তন দশম পুরুষ”১২ রামকুমারের বাবা রামসন্তোষ বিষয়বুদ্ধির অভাবে মাটিবাড়ি রক্ষা করতে পারেন নি। চলে আসেন বেজোড়ার পাটলি গ্রামে। সেইখানেই ১৮৩১শে রামকুমারের জন্ম। জয়নাথ নন্দী মজুমদার এই পরিবারের মানুষ, সম্ভবত রঘুনাথ বা রামনাথের উত্তরসূরি হবেন। তাঁর ‘শ্রীহট্টগৌরব’ নামে ১৩৪৩ বাংলাতে পদ্যে লেখা দুই খণ্ডে একটি বই রয়েছে। ১৩ তাঁর দুইচারটি পদ্যনমুনা আন্তর্জাল ঘেঁটে পাওয়া গেল এরকম,“বিষয়েতে মত্ত পাপী স্ত্রী পুত্র ধনের তরে/দিনান্তেও জগদীশে ভাবে না অন্তরে ॥” কিংবা “সনাতন সত্যধর্ম্ম হইলে মলিন/পাপ পূর্ণ হয় ধরা কুকর্ম্মেতে লীন ॥/পাপিষ্ঠের অত্যাচারে শিষ্টে কষ্ট পায়/সতীর সতীত্ব যায় করে হায়! হায় ॥/ঈশ্বরের সিংহাসনে বসে শয়তান/তারে পূজে নরনারী যাহারা অজ্ঞান ॥” লেখক গ্রন্থসূত্র স্পষ্ট করেন নি। লিখেছেন ‘হজরত মোহাম্মদ (গান)’।১৪ শুভপ্রসাদ লিখে জানালেন,“তিনি আলু চাষের উন্নত পদ্ধতি উদ্ভাবনের জন্য রায়সাহেব উপাধি পেয়েছিলেন। তিনি বাবাদের সম্পর্কিত কাকা। লোকে ঠাট্টা করে তাঁকে পটেটো রায়সাহেব বা আলু রায়সাহেব বলত। তিনি স্বভাবকবি ছিলেন। নিজের ছেলে মাখন যিনি স্বাধীনতা আন্দোলনে জেল খেটেছেন, তাঁকে নিয়ে লিখেছিলেন,‘আমার পুত্র মাখন,জেল খাটিছে এখন,বেঁচে থাকলে যশোলাভ করবে বাছাধন’। আমার পিসি বিএ পাশ করার পর লিখেছিলেন,‘ঊষা নন্দী মজুমদার, বিএ পাশ করল এবার’…।” মাখন সম্ভবত সুকুমার নন্দী,যার কথা বিজয়া লিখেছেন। তিনি তাঁদের সিলেটের বাড়ির কাছেই আত্মগোপনে ছিলেন।১৫ অধ্যাপক উষারঞ্জন এই পরিবারের সম্পর্কে যে দুই চারকথা লিখেছেন,তাঁর ভাষাতেই রাখি,“মথুরা নাথ নন্দী ছিলেন শিলংবাসী সর্বজন শ্রদ্ধেয় ব্রাহ্ম আচার্য। জন্ম ১৮৬২তে, শ্রীহট্টের বেজুড়া পরগণার বিখ্যাত নন্দী মজুমদার বংশের প্রথম গ্র্যাজুয়েট তিনি। ১৮৮৯তে পঞ্চাশ টাকা মাইনেতে অসম সেক্রেটারিয়েটে যোগ দিতে শিলং চলে আসেন। তাঁর পুত্রদের একজন হিতেন্দ্রনাথ নন্দী (১৮৯১-১৯১৭) শান্তিনিকেতনে ব্রহ্মচর্যাশ্রমে প্রথম পর্বের ছাত্র এবং প্রথম ভারতে প্রস্তুত ফাউণ্টেন পেনের (ঝরনা কলমের) কালি ‘কাজল কালি’র উদ্ভাবক ও প্রচলন কর্তা। হিতেন্দ্রের ভাই নরেন্দ্রও ছিলেন শান্তিনিকেতনের ছাত্র। মথুরাবাবুর কন্যা শোভনা নন্দী (পরে শোভনা গুপ্তা, শিলঙে সুপরিচিত ব্যক্তিত্ব)। হিতেন্দ্রনাথকে কবি বিশেষ স্নেহের চোখে দেখতেন। কাজল কালি-র প্রচার-বিজ্ঞাপনে রবীন্দ্রনাথের ‘উপস্থিতি’র আড়ালে কালির গুণের সঙ্গে যে কিঞ্চিৎ স্নেহগুণও মিশে থাকতে পারে, কোনও কোনও বঙ্গবাসী এমন ধারণা পোষণ ও প্রচার করতেন।”১৬ বিজনবিহারি রায়ের ‘ভক্ত-সাধক মথুরানাথ নন্দী’ নামে ১৯৫১তে একটি লেখার কথাও উল্লেখ করেছেন। বিজনবিহারির বাবা বিনোদবিহারি খাসিয়া ভাষাতে দ্বিশতাধিক ব্রহ্মসঙ্গীত ও রবীন্দ্রসঙ্গীতের অনুবাদ করেছিলেন।ফলে বিদ্যা ও কলা চর্চাতে যে পরিবারটির একটি প্রাচীন ঐতিহ্য ছিল যে গল্প হেমাঙ্গ বিশ্বাস বিজয়াদের কাছে করতেন তা খানিক বেশিই সত্য।<br /><br /> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-4_RmRodkXiM/Xx1ZgXeHjZI/AAAAAAAAgOs/E3c__t6ULBUZjw4oTK7DcMnNy4LzCPmRgCPcBGAsYHg/s313/Bijaya%2BChoudhury%2B02.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="313" data-original-width="220" src="https://1.bp.blogspot.com/-4_RmRodkXiM/Xx1ZgXeHjZI/AAAAAAAAgOs/E3c__t6ULBUZjw4oTK7DcMnNy4LzCPmRgCPcBGAsYHg/s0/Bijaya%2BChoudhury%2B02.jpg" /></a></div> সেই পরিবারের মেয়ে বিজয়ার গানের ১৯৬৫ থেকে ৮০ অব্দি আটটি রেকর্ডের একটি তালিকা শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায় দিয়েছেন।১৭ এগুলোর থেকে ষোলটি গানের সংকলন সিডি হয়ে প্রকাশিত হয় ২০১১তে ‘ভুবন জোড়া আসনখানি’ নামে। ২০১২তে প্রকাশিত সিডির তিনি নামোল্লেখ করেন নি। অর্থাৎ দুটি সিডির সংবাদ তাঁর থেকে পাচ্ছি।এর সবগুলোর উল্লেখ বিজয়া নিজের আত্মকাহিনিতে করেন নি। কিন্তু এর বাইরে আরো কিছু করেছেন, আমরা পরে লিখব।<br /><br /> <br /> ১৯২৫এর দশমীর দিনে জন্ম হয়েছিল বলে নাম বিজয়া। তাঁর বাবা যোগেশ চন্দ্র তখন শিবসাগরে কর্মরত ইঞ্জিনিয়ার ছিলেন।মায়ের পৈত্রিক পরিবার হিন্দু হলেও ছিলেন ব্রাহ্মধর্মভাবাপন্ন। ফলে মেয়ে শৈলবালাকে লেখাপড়াতে উৎসাহ দিয়েছিলেন। এবং মধ্য ইংরেজি পরীক্ষাতে মা সারা অসমে প্রথম হয়ে স্বর্ণপদক পেয়েছিলেন। তাতেই বিয়ের প্রস্তাব পেতে শুরু করলেন। আর যোগেশচন্দ্রের সঙ্গে যখন তাঁর বিয়ে হয়ে গেল। তখন তাঁর বয়স ছিল পনেরো। বরের বয়স ছিল একত্রিশ। তিনি ছিলেন দ্বিতীয়পক্ষ। মেয়ের পড়াশুনা আটকে যাবে বলে মিশনারি স্কুলের প্রধান শিক্ষিকা বাধা দিলেও কাজ হয় নি। বিয়েটা হয়ে গেছিল। এবং অচিরেই প্রথম পক্ষের সন্তানেদের আপন করে নিতে পেরেছিলেন বা তাঁরা হয়ে পড়েছিলেন। সেই ছেলেবেলাতেই শিবসাগরে নাটকের অভিনয়ের সংবাদ দিচ্ছেন বিজয়া--যেখানে দাদা দিদিরা সবাই যোগ দিতেন। চন্দ্রগুপ্ত, হরিশচন্দ্র, কর্ণার্জুন ইত্যাদি নাটক হতো। সগৌরবে লিখছেন,গান ছিল তাঁদের ভাইবোনদের জন্মজাত।১৮ কিন্তু বাবার এসবে আগ্রহের সংবাদ নেই। তিনি চাইতেন ছেলেমেয়েরা লেখাপড়াতে এগিয়ে যাবে।ফলে তখনই ‘সেজদি' তথা ঊষা নন্দী মজুমদারকে (পরে পুরকায়স্থ) ময়মনসিংহের একটি নামকরা বোর্ডিং স্কুলে পাঠিয়ে দেন। সেই পাঠানো বৃথা যায় নি।তিনি স্বাধীনতা উত্তরকালে বরাকউপত্যকার এক কৃতী শিক্ষাবিদ হয়ে উঠেছিলেন।আর "ছোড়দা’ তথা পরমেশ প্রসাদের মেধা পরিবারের সবার নজর কাড়াতে বাবার সাধ জাগল ছেলে পড়ে আই সি এস হবে। কিন্তু সেসব সাধ রইল সাধের জায়গাতে। ৫১ বছর বয়সে বাবা দাদাদের সঙ্গে নিয়ে শিবসাগর থেকে নাজিরা যাবার পথে পোষা ঘোড়ায় টানা ফিটন গাড়ি দুর্ঘটনাতে আহত হন,পরে তারই ভুল চিকিৎসা করতে কলকাতা গিয়ে অকালে মারা যান।এরই মধ্যে তিনি তুরাতে বদলির আদেশ পেয়েছিলেন। পরিবারকে নিয়ে গিয়ে শিলঙে রেখে নিজে গেছিলেন কলকাতাতে। তখন তাঁর ছোট ছেলের জন্ম হবে। বাবার মৃত্যুর পরে জন্মালেন বলে ছোট সেই ভাইয়ের নাম পড়ে গেল ‘দুখু’।১৯ তিনি আশিস প্রসাদ। শিলঙে শৈলবালার বোন ও বোনের বর থাকতেন। সেই সুবাদে কাছেই পুলিশ বাজার ও জেলরোডে মাঝামাঝি পথের ধারে কুঞ্জলতা কুটিরে তাঁরা ভাড়া থাকতেন। বাড়িটি বড় ছিল। বাবার মৃত্যুর পরে শুধু পেনশনের টাকাতে মায়ের চালানো কঠিন হয়ে পড়েছিল এতো বড় পরিবার। একে একে গাড়ি,ঘোড়া এবং আসবাব পত্রের সঙ্গে সাধের গ্রামোফোনটিও বিক্রি হয়ে যায়। যেটিতে গান শুনে শুনে ভাইবোনেরা অনুশীলন করতেন। শিলঙের বাসাটিও সামাল দেওয়া মায়ের পক্ষে কঠিন হচ্ছিল। যদিও শিলং ছাড়বার আরেকটি কারণ বিজয়া বেশ রসিয়ে উল্লেখ করেছেন-- পাছে ভাইয়েদের কেউ কোনো খাসিয়া কিশোরীর আকর্ষণে বাঁধা পড়ে।২০ সিলেটে পুরোনো লেন পাড়া, তাঁতিপাড়া এমন সব এলাকাতে ভাড়া বাসাতে কাটিয়ে বছর কয় পরে মা লামাবাজারে একটি বাড়ি করেন। ইতিমধ্যে একেবারে বড় দাদা দেবীপ্রসাদ চাকরি নিয়ে চলে যান বিলেত। পুরোনো লেনের কাছেই ছিল সিলেট গার্লস গভর্নমেন্ট হাইস্কুল,তার ভেতরে ছিল একটি শিশু বিদ্যালয়। সেখানেই ছোট ভাই দুখুর সঙ্গে বিজয়ার পাঠশালা জীবনের শুরু।বড়ো দাদা দিদিরা ততদিনে হাইস্কুল ডিঙিতে কলেজেও চলে গেছেন। সেজদাকে শিবসাগরে বাবা থাকতে লুকিয়ে গাইতে হতো। সিলেটে সেটি হয়ে গেল প্রকাশ্যে। ফলে প্রায় রোজ বাড়িতে গানের আসর বসতে শুরু করল। সেই দাদাও অকালে মাত্র ত্রিশ বছর বয়সে চলে যান। কিন্তু তাঁর আদরে আশ্রয়ে গানের যে অভ্যাস হচ্ছিল তাতে স্কুলে অচিরেই আদর বেড়ে গেছিল বিজয়ার।২১শিবসাগরে,শিলঙে থিয়েটারের গল্প শুনেছেন বা দুই চারটা দেখেওছেন,কিন্তু সিলেটে যাত্রার সঙ্গেও পরিচয় হলো।২২ বাড়িতে ভাইবোনেরা মাঝেমধ্যেই বসিয়ে দিতেন গান আর কবিতার আসর। অধিকাংশ গানই শুনে শেখা,তাও পাশের কোনো বাড়ির রেডিওতে। গানে যেমন সেজদা,কবিতা পড়াতে নেতৃত্ব দিতেন ‘সেজদি’। সেরকম আসরে ধারে জুটে গেছিল একটি গ্রামোফোন আর কিছু বিখ্যাত শিল্পীর গানের রেকর্ড। সেই গ্রামোফোনের গল্পটি বেশ রসালো। তাঁতিপাড়া বাড়ির কাছেই একটি স্কুলে পড়তেন দাদা রাধেশ। সেখানে একটি নতুন ছেলে এসে ভর্তি হয়। গ্রাম থেকে এসেছে জ্যাঠামশাইর বাড়িতে থাকে। নিজের বলতে এরাই। এসেই দাদাকে পেছনে ফেলে ক্লাসের পরীক্ষাতে প্রথম। তবু দাদার মুখ থেকে ওর প্রশংসাতে বাড়িতে খই ফুটতে থাকে। সেই বয়সে একদিন ছেলেটি বাড়ির সামনে এসে ডাকছে,‘রাধেশ! রাধেশ!’ শিশু বিজয়া খেলা ছেড়ে জানালা দিয়ে মুখ বাড়িয়ে জিজ্ঞেস করলেন,“এই তোর নাম বুঝি নগেশ,তুই তো দাদাদের ক্লাশে ফার্স্ট হয়েছিস,তাই না?” ইনিই পরে বিজয়ার স্বামী নগেশ চৌধুরী। ধীরে ধীরে দুই বাড়িতে যাতায়াত বাড়ে। বনেদী বাড়ি। গ্রামোফোন ছিল। সেগুলোই নিয়ে আসা হতো কখনো বা।বহুদিন থাকত।ভাইবোনে শুনা হতো। সেভাবেই বিজয়ার শুনা হয়েছিল কানাকেষ্ট,শচীন দেববর্মণ,ফৈঁয়াজ খাঁদের গান। হয়তো কাননবালার গানও শুনেছিলেন। তিনি উল্লেখ করেছেন কাননবালা ও দুর্গাদাস বন্দ্যোপাধ্যায়ের কণ্ঠে ‘কর্ণকুন্তি সংবাদ’ শুনার অভিজ্ঞতার কথা।২৩ ‘কর্ণকুন্তি সংবাদ’ পরে তাঁরা নিজেরাও অভিনয় করেছেন সিলেটের বিখ্যাত সারদা মেমোরিয়াল হলেও। সেখানে কৃষ্ণের ভূমিকাতে নগেশও অভিনয় করেছিলেন।২৪ সে অবশ্য বেশ পরের কথা। এর আগেই তাঁর এবং দুখুর গানের খ্যাতি ছড়াতে থাকে।এখানে ওখানে শহরের বাইরেও গানের ডাক পেতে থাকেন, সেই শৈশবেই। তিনি বলছেন, সেই খ্যাতি শিলঙেও ছড়িয়েছিল। সম্ভবত সেটি শিলঙে থাকতে নয়। ফেরার পরে সিলেট থেকে গিয়ে ওখানে গান করবার কথা পরে জানিয়েছেন।২৫ “লোকের মুখে মুখে আমাদের নাম হয়ে গেল দুখু-খুকুর গান।”২৬ দুখু তথা <a href="https://www.youtube.com/watch?v=iMUcFj-duLU" target="_blank">আশিস প্রসাদ </a>একবার ‘চৌবাস্টেটে’ অনুষ্ঠিত নজরুল গানের প্রতিযোগিতাতে সারা অসমে প্রথম হয়ে রূপোর পদক লাভ করেন। সেজদা মানা করাতে বিজয়া সেই প্রতিযোগিতাতে যোগ দেন নি। চৌবাস্টেটের মহারানি তাঁকে মাস্টার দুখু অবিধা দিয়েও সম্মানিত করেন। সেজদি উষা নন্দী মজুমদার ততদিনে মৌলবীবাজার স্কুলের প্রধান শিক্ষিকা। স্কুল কর্তৃপক্ষ সিদ্ধান্ত নেন যে দুখুকে একটি হারমোনিয়াম দিয়ে সম্মানিত করা হবে। সেই হারমোনিয়াম দুখু কম নাড়াচাড়া করতেন, বিজয়া সেটি নিয়ে রীতিমত পড়ে থাকতেন। এবং কার গান,কী গান -- জানার দরকার নেই, ভালো লাগলেই হারমোনিয়ামে তুলে নেওয়া হয়ে পড়ে তাঁর নেশা।সেজদার সঙ্গে মায়ের উৎসাহও ছিল নিরন্তর।বাড়িতে গুণী লোকের যাতায়াত যেমন বাড়তে লাগল।তেমনি সিলেট শহর বলেও কথা—যেখানেই সুর তাল ---সেখানেই ভাইবোনদের তো যেতেই হবে। সিলেটে একবার খ্যাতিমান শিল্পী মণি বর্ধন এলেন তাঁর নাচের দল নিয়ে। ভাইবোনেরা সেই নাচ দেখলেন। দেখে সেজদির মনে হলো---তারাও বন্ধুদের নিয়ে গরমের ছুটিতে ‘নটীর পূজা’ অভিনয় করবেন।এবং করেও ফেললেন গিরিশ ইঞ্জিনিয়ারদের বাড়িতে মঞ্চ তৈরি করে।সেই বাড়িতে এককালে এরা ভাড়া থাকতেন।২৭ সিলেটের লামাবাজারে যেখানে এঁরা বাড়ি করেছিলেন,সেখানকার অধিকাংশ বাসিন্দা মণিপুরি।বাড়ির অলঙ্করণও সম্ভব করেছিলেন লৈপন সিং নামে এক মণিপুরি ভদ্রলোক।খোদ রবীন্দ্রনাথ সিলেট ভ্রমণে এসে মণিপুরি নাচের সঙ্গে পরিচিত হয়েছিলেন।বাকিটুকু ইতিহাস।বিজয়ারাও মণিপুরি নাচ গান দেখে শুনে বড় হতে থাকেন। বিজয়া লিখেছেন,“আমাদের বাড়ির পেছনেই ছিল মণিপুরি মণ্ডপ। প্রায়ই সন্ধ্যায় ওখানে খোল করতালের আওয়াজ আর ছেলেমেয়েদের সম্মিলিত গানের মূর্ছনায় লামাপাড়া সঙ্গীত রসে প্লাবিত হোত।”২৮ পাড়ার রাসপূর্ণিমা,ঝুলনে বড় উৎসব হতো আর বিজয়াদের পরিবারের লোকজনের নিমন্ত্রণ বাঁধা থাকত। অবশ্য সিলেট শহরের যত্রতত্র বাঙালিদের আখড়ারও অভাব ছিল না। লামাবাজারের বাড়ির কাছেই ছিল গোপাল আখড়া।ওখানকার কীর্তনও নিয়মিত শুনা হতো,আবার পাড়ার মোদির দোকানেরও যে বিনোদনের উপায় ছিল কীর্তন তাঁর বর্ণনাও দিচ্ছেন। <br /><br /> ক্রমে বিজয়া কুমুদ রঞ্জন গোস্বামীর কাছে প্রথাগতভাবে গান শেখা শুরু হলো। শাস্ত্রীয় সঙ্গীত,ভজন এবং রবীন্দ্রসঙ্গীত শেখাচ্ছিলেন তিনি।সেই সঙ্গে চলছিল রেকর্ডে শুনে সায়গল,কনক দাস,পঙ্কজ মল্লিকদের গান গলাতে প্রথম,পরে হারমোনিয়ামে তুলা।যে সন্তোষ সেনগুপ্তের সৌজন্যে বহু পরে তিনি প্রথম গানের নিজের গান রেকর্ড করবেন তাঁর গানও সেভাবেই শুনা। গান গাইবার ডাক দুই ভাইবোনে এমন পেতে থাকলেন যে একসময় মা আমন্ত্রকদের কাছে যাতায়াতদের ভার বহনের দাবিটুকু জানাতে শুরু করলেন।২৯ যে সারদা ম্যামোরিয়েল হলের কথা বলছিলাম,সেখানে মানবেন্দ্র রায়,রামানন্দ চ্যাটার্জির মতো মানুষ বক্তৃতা করতে এলে উদ্বোধনী গানের ভার খুখু-দুখু দুই ভাইবোনের উপরেই পড়ত। বিজয়ার এই খ্যাতির পেছনে সিলেট গভর্ণমেন্ট স্কুলেরও ভূমিকা আছে। সেখানে প্রতিবছরই গানের প্রতিযোগিতাতে তিনি প্রথম হতেন। স্কুলে একবার অসমের গভর্নর পরিদর্শনে এলেও গান গেয়ে তাঁকে অভ্যর্থনার দায়িত্ব পড়েছিল বিজয়ার উপর।৩০ফলে সেই খ্যাতি বাকি শহরে ছড়িয়ে যেতে সময় নিচ্ছিল না। খানিক বড় হলে একবার ডাঃ বৈকুণ্ঠ নন্দীর বাড়িতে পালাকীর্তনে কৃষ্ণের ভূমিকাতে গান গাইবার আমন্ত্রণ পেয়েছিলেন। লোকে লোকারণ্য। কীর্তন শেষে কিছু মানুষ তাঁকে আর রাধার ভূমিকার অভিনেত্রী রেখাকে প্রণামও করে গেলেন। সিলেটে বড় বড় সঙ্গীত আসর, সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠান হতো। আর সেগুলোতে তাঁদের উপস্থিতি ছিল প্রায় অনিবার্য,শুনতে দেখতে অথবা গাইতে। সেই সুবাদে সেকালের সাহিত্য ও সঙ্গীত জগতের সেরা গুণীদের খুব কাছে থেকে দেখার অভিজ্ঞতা তাঁদের হয়েছিল। সেভাবেই শুনা হয়েছিল রাধারানি ও নৃপেন্দ্র কৃষ্ণ চট্টোপাধ্যায়ের কীর্তন, তারাপদ চক্রবর্তীর শাস্ত্রীয় সঙ্গীত, কেরামৎউল্লা খাঁয়ের তবলার লহরা।৩১ <br /><br /> কিন্তু কেবল গানেই নয়। ‘সেজদা’একবার বাড়িতে একটি লাইব্রেরি তৈরির ব্যাপক কিন্তু ব্যর্থ চেষ্টা করেন। নামও দিয়েছিলেন ‘The Young Library’। সেখানে বহু বই পত্রের সঙ্গে সুন্দরীমোহন দাসের নাতি রনজিৎ দাসের ‘টুংটাং’ নামে একটি দুর্লভ বইও সংগৃহীত হয়েছিল। দাদাদের এই সব কীর্তিকলাপের বেশ রসালো বর্ণনা আত্মকাহিনির পাতায় পাতায়। দাদা একবার সাহিত্যিক হবারও চেষ্টা করেছিল। ছোড়দা,অর্থাৎ পরমেশ প্রসাদ শিলং নিয়ে একটি ছোট্ট ছড়াও লিখেছিলেন সাত বছর বয়সেই। বহু পরে ‘প্রতিচ্ছবি’ নামে একটি কবিতা ‘দেশ’ পত্রিকাতে ছাপাও হয়েছিল।৩২ কিন্তু সেই পথে আর এগুনো হয় নি। ছেলেবেলাতেই বাবাকে হারিয়ে সবাই চাকরি করাকেই জীবনের ব্রত করে নিয়েছিলেন। বিজয়া নিজেও একবার একটি গল্প লিখে ফেলেছিলেন,পোষা বেড়ালের জীবনে অনুপ্রাণিত হয়ে। নাম ছিল ‘মুনিনাঞ্চ মতিভ্রমঃ’।সেটি আবার ঘটা করে লেখিকার ছবি তুলে ‘মাসপয়লা’ নামে একটি মাসিক পত্রিকাতে পাঠিয়ে দিয়েছিলেন কংগ্রেসি স্বদেশী স্বজন বীরেন মামা। কিছুদিন পরে যখন লেখাটি অমনোনীত হয়ে ফিরে এলো,লেখিকা গল্প লেখার ইচ্ছে একেবারেই বাদ দিলেন।৩৩ কিন্তু কথাগুলো যখন আমরা আত্মকাহিনিতে পড়ছি তখন মনে হচ্ছে, আরেকটু আয়াস স্বীকার করলেই তিনি আত্মজৈবনিক উপন্যাস একখানা দাঁড় করিয়ে দিতেই পারতেন। বস্তুত তাঁর তাবৎ ইচ্ছের উত্তরাধিকার গিয়ে বর্তেছে একমাত্র ছেলে অমিত চৌধুরীতে। যার কথাতে আমরা পরে আসব।আপাতত যেটি লিখতে চাই, সে হলো—সেরকম সক্রিয়তার সংবাদ না মিললেও পরিবারটি স্বদেশীভাবাপন্ন ছিল। আমরা সুকুমার নন্দীর কথা আগেই লিখেছি। তবে ব্রিটিশের অনুগামীও ছিলেন বটে আত্মীয়দের মধ্যে। সেরকম কারো সৌজন্যে পরিবারের সবার নাম লেখানো ছিল পুলিশের খাতাতে। সেই জন্যে ভাইদের চাকরি পাওয়া কঠিন হলে সেজদা অরুণপ্রসাদ ও মেজদা জ্যোতিপ্রসাদ দুজনেই ‘দেশবন্ধু পল্লি সংস্কার ব্যাঙ্কে’ চাকরি নিলেন। সেই চাকরি জুটিয়ে দিয়েছিলেন এই ‘বীরেন মামা’।৩৪১৯৪২এর ‘ভারত ছাড়ো আন্দোলনে’ ‘দুখু-খুকু’ দুই ভাইবোন সক্রিয়ভাবে নেমে পড়লেন। এখানে ওখানে পিকেটিং করা,সংগ্রামী গান করা নিয়মিত ব্যাপার হয়ে গেল।আই-এন-এ স্বেচ্ছাসেবী দলেও নাম লেখালেন। আর সভাসমিতি করে বেড়ালেন।৩৫‘ভারত ছাড়ো’ তখনই সফল হলো না। কিন্তু এলো পঞ্চাশের মন্বন্তর। শুরু হলো একদিকে নিরন্ন মানুষের সেবা আর দিকে মুনাফাখোরদের বিরুদ্ধে সংগ্রাম। সেই সুবাদে আই পি টি এ-র কাছাকাছি ভিড়ে গেলেন। সরাসরি সদস্য হলেন কি না উল্লেখ নেই। হেমাঙ্গ বিশ্বাসের সঙ্গে আগেও সম্পর্ক ছিলই। এই পর্যায়ে এসে ঘনিষ্ঠতা হলো। পানু পাল,সন্ধ্যা দাস, দেবব্রত দত্তদের অভিনীত ‘ভুখানৃত্যে’র বিস্তৃত উল্লেখ করেছেন বিজয়া। পানু পালের সম্প্রতি শতবর্ষ পেরিয়ে গেছে নীরবে,এই কথাটি এখানে উল্লেখ থাকা ভালো। ২০ জানুয়ারি,১৯১৯শে জন্মেছিলেন এই বিরল প্রতিভা।৩৬‘সিলেট রেফারেণ্ডামে’ও সক্রিয় ভূমিকা নিয়েছিলেন। সিলেট বিভাজনের বিরোধীপক্ষ যাতে জেতে তার জন্যে প্রাণপাত করলেন। এবং অতিঘনিষ্ঠ বান্ধবীদের বিপরীত পক্ষে দেখেও ক্ষুণ্ণ হলেন।সৈয়দ মুজতবা আলির ভাগ্নি জাহানারাও তাঁর সহপাঠীদের মধ্যে অন্যতমা ছিলেন। এর পেছনের রাজনীতি বা সামাজিক সমস্যা নিয়ে তিনি বেশি শব্দব্যয় করেন নি।সম্ভবত দেশভাগ এবং দেশান্তর তাঁকে রাজনীতিতে বেশি আগ্রহ ধরে রাখতে দেয়ও নি। ঠিক কবে এরা আবার সিলেট ছেড়ে শিলঙে চলে এলেন সেই কথাও স্পষ্ট নেই। সম্ভবত ১৪ আগস্ট, ১৯৪৭এর আগেই। বাড়ি দখল হলো, না বিক্রি করে এলেন সেই তথ্যও নেই। সিলেটে থেকে গেল ‘সেজদা’র স্মৃতি। অরুণপ্রসাদ ছিলেনই হৃদরোগী। ১৯৪৫এ তিনি সিলেটেই মারা যান।৩৭<br /><br /> রাজনীতিতে মায়ের থেকেও সেই সব ব্যাপারে খুব একটা উৎসাহ ছিল না। তাঁর একমাত্র ধ্যানজ্ঞান হলো গান করা। কিন্তু তবু গণনাট্যের বন্ধুত্বই তাঁকে কম্যুনিস্ট নারী আন্দোলনের নেত্রীদেরও কাছে নিয়ে যায়। ততদিনে তাঁরা আবার শিলঙে দেশান্তরী। তাঁর খুব কাছের বান্ধবী হয়ে উঠেছিলেন সুরমা ঘটক। কীভাবে কতটা বিস্তৃত নেই। কেবল লিখেছেন,‘প্রিয়বান্ধবী’। তিনি বিজয়াকে আত্মগোপনে থাকা নারী নেত্রীদের মধ্যে বার্তা বাহকের কাজে লাগান।সেই সুবাদে আলাপ অঞ্জলি লাহিড়ির সঙ্গে। অঞ্জলি লাহিড়ির প্রস্তাবে সুরমা ঘটক,কল্যাণী মিশ্র আরো কয়েকজনের সঙ্গে গুয়াহাটি হয়ে শিলচরে গিয়ে মণিপুরি গ্রামে পৌঁছান। মিছিলে যোগ দিয়ে পুলিশের তাড়াও খান।৩৮<br /><br /> দেশভাগের পরে শিলঙে এসে পরিবারটি ছড়িয়ে যেতে শুরু করে। ‘সেজদি’র শিক্ষিকা হিসেবেও বেশ প্রতিষ্ঠা ছিল। সিলেটের পরে করিমগঞ্জে,শিলঙেও তিনি শিক্ষকতা করেছেন। সেসব দেশভাগের আগেই। তখনই তাঁর বিয়ে হয়ে যায় হিমাংশু শেখর পুরকায়স্থের সঙ্গে। ততদিনে বর সিলেট থেকে ব্যবসাসূত্রে নগাঁও প্রবাসী। সেই নগাঁও বাড়িতে এসে থাকতে শুরু করেন বিজয়া ও মা শৈলবালা।সঙ্গে দুই ভাইপো। সেই বাড়িতে যে ‘শনিবারের চিঠি’ আসতো সেই সংবাদ পাওয়া যাচ্ছে। যদিও বিজয়া লিখছেন,সিলেটে শেখা গানগুলো অভ্যাস করেই তাঁর দিন কাটছিল।৩৯ এখানে গান করা তাঁর হয়ে উঠেনি। অচিরেই দাদা রাধেশপ্রসাদ নগাঁও এলে তিনি শিলং যাবার বায়না ধরলেন এবং চলে এলেন।<br /><br /> শিলঙে আসবার পরে যথার্থই ‘মুক্তির আনন্দ’ পেলেন।৪০ শিলঙে বেতার কেন্দ্র স্থাপিত হলো। ১৯৪৮এর মাঝামাঝি তারা সেন,দীপা দত্ত,লিলি দত্তদের সঙ্গে বিজয়াও অডিশন দিয়ে শিল্পীতালিকাবদ্ধ হয়ে গেলেন। প্রতি পনেরো মিনিটের অনুষ্ঠানের জন্যে সম্মানমূল্য পেতেন কুড়ি টাকা। বেতারে প্রথম দুটি গানই ছিল রবীন্দ্র সঙ্গীত ‘হিমের রাতে ঐ গগনের দীপগুলিরে’ ও ‘সেদিন আমায় বলেছিলে আমার সময় হয় নাই’।গান গাইবার পরিবেশও ছিল, উৎসাহও বেড়ে গেল। সিলেটের সঙ্গীতশিক্ষক কুমুদ রঞ্জন গোস্বামীও দেশভাগের পরে শিলং চলে আসেন।বিজয়ার আবার তাঁর ওখানে যাতায়াত শুরু হলো। প্রায় কাছাকাছি সময়ে দাদার বন্ধু নগেশ চৌধুরীর সঙ্গে তাঁর বিয়ে ঠিক হয়ে গেল।কিন্তু বিয়ে হয় নি। নগেশ তখন চ্যাটার্ড একাউণ্টেন্সি পড়তে বিলেত প্রবাসী। তখন একবার দিলীপ রায় এলেন শিলঙে মূলত অরবিন্দ আশ্রমের জন্যে তহবিল সংগ্রহে। তাঁর সঙ্গে তাঁর আয়োজিত অনুষ্ঠানে গান গাইবার সুযোগ পেয়ে বেশ ধর্ম সংকটে পড়ে গেছিলেন বিজয়া। একদিকে তখন নগাঁও গিয়ে নগেশের সঙ্গে দেখা করতে হয়। আর দিকে কুমুদ গোস্বামী বেঁকে বসলেন,দিলীপ রায়ের সঙ্গে গান গাওয়া যাবে না।কুমুদ গোস্বামীকে উপায় করে রাজি করানো গেল। দিলীপ রায়ের অনুষ্ঠানে তাঁর সঙ্গে দ্বৈত ছাড়াও সমবেত এবং একক গান করলেন।গ্যারিসন থিয়েটারে অনুষ্ঠান হয়। অসমের গভর্নরও উপস্থিত ছিলেন। দিলীপ রায় তাঁর গানের প্রশংসা করে বললেন,‘প্রথম শ্রেণীর গলা।’৪১ ইচ্ছে জানালেন, বিজয়া যদি কলকাতা যান তবে একসঙ্গে দুজনে রেকর্ড করতে চাইবেন। স্বাভাবিকভাবেই এই আহ্বান বাড়িতে ঝড় তুলবার কথা। তুললও। বাড়ির লোকে ভাবনাচিন্তাও শুরু করে দিলেন। তখন পরমেশ প্রসাদ কলকাতাতে কাজ করতেন। কিন্তু অচিরেই শিলচরে বদলি হওয়াতে সেই ভাবনাতে ছেদ পড়ল। কিন্তু এই সব করতে গিয়ে নগেশের সঙ্গে নগাঁও গিয়ে দেখা করা হয়ে উঠল না। তিনি ততদিনে ব্রহ্মপুত্র পার করে তেজপুরের কাছে ‘লোকরা’তে চলে গেছিলেন। সেজদি, মেজদা সহ বিজয়া সেই বাড়িতে গিয়ে দেখা করেছিলেন।<br /><br /> নগেশ বনেদী বাড়ির সন্তান ছিলেন,কিন্তু শৈশবে মা হারিয়েছেন,ভাই বোন কেউ ছিল না। পড়তে লন্ডনে গেলেন। সেখান থেকে চট করে আসাও সমস্যা ছিল। অগত্যা বিজয়াকেই লন্ডনে নিয়ে যাবার ইচ্ছে জানালেন। সেখানে গিয়ে বিয়ে হবে। তখন দুখু তথা আশিস প্রসাদও থাকছেন শিলচর।বড়দা দেবীপ্রসাদ আছেন ছুটিতে কলকাতা। শিলচর থেকে মেয়েকে আশীর্বাদ করে পাঠানো হলো কলকাতা। সেখান থেকে দুখুর সঙ্গে লন্ডনে। সেই যাত্রার এবং বিয়ের ব্যয় সংগ্রহ হয়েছিল যেভাবে এরও একটি চিত্তাকর্ষক গল্প আছে। সেই গল্প লিখে জানিয়েছেন শুভপ্রসাদ,এর থেকে সামাজিক ইতিহাসেরও অনেকটা আঁচ করা যাবে। আমরা তাই পুরোটাই রেখে দিচ্ছি,“ বাবাদের সিলেটের বাড়িটা বিক্রি হয়েছে পরে। পিসিমনিকে লন্ডন পাঠানোর সময় যাতায়াত খরচ তোলার জন্য আমার বাবা সব ভাইবোনদের কাছ থেকে পাওয়ার অব অ্যাটর্নি নিয়ে সিলেট গিয়ে বাড়িটা বিক্রি করেন।যিনি কিনেছিলেন তিনি আমার রাঙাকাকা রাধেশের বন্ধু (শিলচরের অধ্যাপক যতীন্দ্র রঞ্জন দে'র খুড়তুতো ভাই) তপেশ রঞ্জন দে (হরি)। দেশভাগের সময় রাঙাকাকা ও তাঁর বন্ধু হরির তত্ত্বাবধানে বাড়িটা রেখে আসা হয়। পরে রাঙাকাকা চলে এলে ওখানে হরিবাবুই থাকতেন। আসার সময় বাবারা বাড়ি বিক্রি করে না। সেই সময়কার অনেক উদ্বাস্তুদের মত বাবাদের ধারণা ছিল দেশভাগটা একটা সাময়িক ভ্রম। উত্তেজনা কমলে আবার দুটো দেশ এক হয়ে যাবে। তখন বাবারা আবার ফিরে যাবে সিলেট।১৯৭২ সালে বাবার সাথে সিলেট গিয়েছিলাম। বাবার সরকারি ডিউটি ছিল। আমাদের লামাবাজারের বাড়ি তখনই প্রথম দেখা। হরিবাবু আমাদের গোটা বাড়ি ঘুরে ঘুরে দেখিয়েছেন। বাড়িতে যা যা আসবাবপত্র ছিল সবই আমার ঠাকুমার কেনা। পরে ১৯৯৯ সাল থেকে সিলেট যাওয়া শুরু হলে আমি প্রতিবার লামাবাজারের বাড়িতে হরিবাবুর সাথে দেখা করতাম। উনি প্রতিবার অনুযোগ করতেন, নিজের বাড়ি রেখে হোটেলে ওঠো কেন? হরিবাবু আমাকে গল্পচ্ছলে বলেছেন, বাবারা মাত্র পাঁচ হাজার টাকায় বাড়িটা বিক্রি করেছে ওনাকে। হরিবাবুকে বিক্রি করার অন্য একটা আবেগও ছিল। হরিবাবুর কাকা (যতীনবাবুরও কাকা,আমার রাঙাকাকা আসলে যতীনবাবুরই সহপাঠী বন্ধু) গগন চন্দ্র দে'কে আমার ঠাকুমা ধর্মের ভাই মেনেছিলেন। আমার বিধবা ঠাকুমা একক চেষ্টায় আমার ঠাকুর্দার প্রাপ্য টাকা সরকার থেকে আদায় করে এই বাড়ি করেছিলেন।নিজে দাঁড়িয়ে এই কাজে তদারকি করেছিলেন গগন চন্দ্র। ফলে হরিবাবুকে বেচাটা নিজেদের কাছে থাকাই ভেবেছিলেন হয়ত। আমি একবার মণিকাকা (আশিসপ্রসাদ)কে নিয়ে সিলেট গিয়েছিলাম একদিনের জন্য। হরিবাবু ও আমার মণিকাকার দেখা হওয়াটা সেটা একটা আলাদা গল্পের বিষয়। একদিনের মধ্যে কাকার বাল্য কৈশোর ও যৌবনের সব স্মৃতি মাখা স্থানগুলো ঘুরিয়েছি। কাকু থেকে চীৎকার করে বলে গেছে আমার মরতে আর কোনো বাধা নেই। আমি আবার সিলেট দেখে ফেলেছি। কাকার বয়স এখন ৯৩/৯৪।দেখা হলেই বলে,আরেকবার সিলেট নিয়ে যাবি? হরিবাবু ইজিচেয়ারে আধশোয়া হয়ে গল্প করতে করতে আমাকে বলেছেন,এই ইজিচেয়ার তোমার ঠাকুমার।এই যে খাটে আমি শুই সেটা তোমার জেঠুর বিয়ের খাট। শেষ করি এই মজার কথা বলে, আমার সিলেটের পরিচিতরা নিজেদের মধ্যে কথা বলার সময় কখনো কখনো ওই বাড়িটাকে ‘শুভদা তারার বাড়ি’ বলে।”<br /><br /> ৮ আগস্ট,১৯৫৫ লন্ডনে ছোট্ট অনুষ্ঠানে বিজয়া নগেশের বিয়ে হলো। তাঁকে কনে সাজাতে এসেছিলেন তখন লন্ডন প্রবাসী মঞ্জুলা রায় ও সুরভি মেহতা। মঞ্জুলা সম্পর্কে সিদ্ধার্থ শঙ্কর রায়ের ছোট বোন ছিলেন।চিত্তরঞ্জন দাসের নাতনি। লন্ডনেও ছড়িয়েছিল গানের খ্যাতি। বিয়ের দিনেই দুই ভাইবোনে গান করেছিলেন। ক্রমেই এখানে ওখানেও মজলিশে যোগ দেবার সুযোগ ঘটেছিল।কিন্তু সে ততোটাও না,যে সময় কেটে যায়।সারাদিন বিজয়াকে একা বাড়ি থাকতে হয়।ফলে নগেশ তাঁকে নানান ভাষা শেখা, হাতের কাজ শেখার ক্লাসে ঢুকিয়ে দিলেন।৪২ লেখাপড়ার পাশাপাশি ভারতীয় হাইকমিশনের একাউন্টস বিভাগে একটি ছোট্ট চাকরিও করতেন নগেশ। সেখানেই বিজয়ার জন্যেও একটি চাকরি জোটানো গেল। সেই চাকরির সুবাদে মাঝে নগেশকে ছুটি নিয়ে টানা পড়বার ব্যবস্থাও করা গেছিল।<br /><br /> ঐ চাকরি করবার সময়েই একদিন নীলিমা সান্যাল খবর করে বিজয়ার অফিসে এসে হাজির। সেই নীলিমা সান্যাল যিনি আকাশবাণীতে খবর পড়ে ইতিমধ্যে খ্যাতি কুড়িয়েছেন।প্যাডিংটন হলে সরস্বতী পুজোতে গান গাইতে হবে।সেখানে গাওয়া গানের একটি ‘ওহে গৃহবাসী, খোল দ্বার খোল’ এতো জনপ্রিয় হয়েছিল যে বিবিসি থেকেও সেটি সম্প্রচারিত হয়েছিল। এরপরে বেশ কিছু সরকারি অনুষ্ঠানেও গান গাইবার নিয়মিত ডাক পড়তে শুরু করে। এরকমই গান্ধিজয়ন্তীর এক অনুষ্ঠানে হেমন্ত মুখার্জির সঙ্গে সমবেত কণ্ঠের গানে তো গলা মেলালেনই। একা ভজনও গাইলেন।৪৩ সেই অনুষ্ঠানে ভারতের রাষ্ট্রদূত বিজয়লক্ষ্মী পণ্ডিতেরও প্রশংসা কুড়িয়েছিলেন বিজয়া। মজা হচ্ছে সামান্য গায়িকা বিজয়া ও রাষ্ট্রদূত বিজয়লক্ষ্মীর বিলেতে প্রবাসকাল একই ছিল—১৯৫৫ থেকে ৬১। ক্যামব্রিজ বিশ্ববিদ্যালয়ের কিংস কলেজেও বিজয়া গান করেছেন। গানের সুবাদে নিজের কার্যালয়ে কিছু সুবিধেও হচ্ছিল,ঈর্ষার পরিবেশও তৈরি হয়েছিল। তাঁর ঊর্ধ্বতন অধ্যাপক সুন্দরম যতদিন ছিলেন সুরক্ষিত ছিলেন বিজয়া। তাঁর অকাল মৃত্যুতে বিজয়ার বিভাগ বদল তথা স্থানান্তরণ ঘটে। স্বামী-স্ত্রীতে এক জায়গাতে কাজ করাও আর হয়ে উঠেনি।<br /><br /> ১৯৫৭তে নগাঁওর জামাইবাবু হিমাংশু শেখর পুরকায়স্থের মাত্র ৫১ বৎসর বয়সে অকাল মৃত্যুর সংবাদও গিয়ে তাঁর কাছে পৌঁছায়। বাবার পরে দ্বিতীয়বার যেন অভিভাবক হারালেন তাঁরা। বিজয়া নগেশ তখন জার্মানিতে আশিস প্রসাদের ওখানে ছুটি কাটাচ্ছিলেন। জামাইবাবুর মৃত্যুর পরে সেজদি উষা পুরকায়স্থ নগাঁওর পাট তুলে হাইলাকান্দিতে চলে যান নতুন চাকরি নিয়ে।হাইলাকান্দি মহকুমা,পরে জেলার এক খ্যাতিমান শিক্ষিকা হিসেবে তিনি সেখানেই অবসর নিয়েছিলেন। ১৯৬১র আগস্টে বিবাহ বার্ষিকীর দুদিন আগে নগেশের পরীক্ষার রেজাল্ট বেরুলো। তার পরেই এরা স্বামী স্ত্রীতে জাহাজে করে দেশে ফেরেন। বিজয়াকে দূতাবাস স্থায়ী চাকরির প্রস্তাব দিয়েছিল। সেসব উপেক্ষা করেই তিনি স্বামীর সহযাত্রী হন। স্বামী মুম্বাইতে লোভনীয় চাকরি নিয়ে ফিরলেন।বিজয়া লিখেছেন,জুন মাসের কোনো এক তারিখে লিভারপুলে জাহাজঘাটিতে এসেছেন। তারিখটি সম্ভবত ভুল।৪৪ সেপ্টেম্বর নভেম্বর হওয়াই সম্ভব। দাদা রাধেশ প্রসাদ তখন লন্ডনে তাঁদের সঙ্গেই থেকে ছিলেন। তাঁকে রেখেই তাঁদের ফিরতে হয়। যে দুখুর সঙ্গে করে ছবছর আগে বিলেত গেছিলেন, সেই দুখুই মুম্বাইতে তাঁদের নিতে আসেন। তাঁর সঙ্গে পরে কলকাতা হয়ে শিলঙের লাবানের বাড়িতে যান। শিলচরের বাড়ি থেকে কনে বিদায় হয়েছিল,ছবছর পরে শিলঙের বাড়িতে বরবরণ হয় মাঙ্গলিক অনুষ্ঠান করে। এ এক আশ্চর্য যাযাবরী জীবন বটে। অসমে তখন ভাষা আন্দোলনের উত্তেজনা। এই কথাটি মনে রাখতে হবে। ব্রহ্মপুত্র উপত্যকাতে রক্তক্ষয়ী হত্যালীলা হয়ে গেছে। অসমিয়া বাঙালি দুই তরফেই লোকের করুণ মৃত্যু হয়েছে। শিলচরে ১৯শে মে-র রক্তাক্ত দাগ পড়ে গেছে। বইটির কোথাও এর উল্লেখ নেই দেখে সামান্য অস্বস্তি তো হয়ই।<br /><br /> পরের বছরের মে মাসের ১৫ তারিখে কলকাতাতে একমাত্র পুত্রের জন্ম দেন বিজয়া।৪৫ অমিত চৌধুরী। যিনি কেবল প্রতিভাবান ছাত্রই হবেন না কবি,ঔপন্যাসিক এবং সঙ্গীতশিল্পী ও বিশেষজ্ঞ হয়ে আন্তর্জাতিক স্তরে খ্যাতি কুড়োবেন। তাঁর ঝুলিতে ইতিমধ্যে ২০০২ সালে সাহিত্য আকাদেমি পুরস্কার এসেছে। এসেছে এক দশক পরে রবীন্দ্র পুরস্কার। বাকি পুরস্কারের তালিকা অনেকটা এরকম... ১৯৯১ সালে বেস্টি ট্রস্ক অ্যাওয়ার্ড এবং কমনওয়েলথ রাইটার্স প্রাইজ, ১৯৯৪ সালে ইনকোর পুরস্কার এবং দক্ষিণ শিল্প সাহিত্য পুরস্কার,১৯৯৯ সালে লস এঞ্জেলস টাইমস বই পুরস্কার, ২০১২ সালে সাহিত্য গবেষণায় মানবিকতার জন্য ইনফোসিস পুরস্কার।৪৬এইখানে মনে করিয়ে দেওয়া ঠিক হবে অমিতের জন্মের বছর ছিল তাঁরই আত্মীয় পূর্বপুরুষ ব্রাহ্ম আচার্য মথুরানাথ নন্দীর জন্মশতবর্ষ। <br /><br /> দুবছর পরে চাকরি বদল করে ব্রিটানিয়া কোম্পানিতে চাকরি নিলেন নগেশ।চাকরি হলো কলকাতাতে। সেই কোম্পানিতে পরে প্রথম ভারতীয় ম্যানেজিং ডিরেক্টর হয়েছিলেন নগেশ চৌধুরী।৪৭ কলকাতাতে এসে এবারে সেই দেড় দশক আগে দিলীপ রায়ের দেখানো স্বপ্ন চাগিয়ে উঠল। খুবই স্বাভাবিক। দেবব্রত বিশ্বাসের ছাত্রী হলেন বিজয়া।৪৮ মাসখানিক পরে দেবব্রত বিশ্বাসের শেখাবার পদ্ধতিতে ক্ষুণ্ণ হয়ে একবার যাওয়া ছেড়ে দিয়েছিলেন। পরে দেবব্রত নিজে এসে আবার শেখানো পাকা করে গেলেন।৪৯তখনই একদিন গান রেকর্ড করাবার ইচ্ছে জানালেন। দেবব্রত সন্তোষ সেনগুপ্তের কাছে যাবার প্রস্তাব দিলেন।তিনি তখন এইচ এম ভিতে যুক্ত ছিলেন। ক্রমে সন্তোষ সেনগুপ্তেরও ছাত্রী হলেন বিজয়া। তিনি বাড়িতে এসেও শেখাতে শুরু করলেন। কিন্তু রেকর্ড করবার সুযোগ সহজে আসে নি। তার জন্যে সেইদিন অব্দি অপেক্ষা করতে হলো যতদিনে তিনি রেকর্ড কোম্পানির শিল্পী নির্বাচনের দায়িত্বে এলেন এবং বিজয়াকে দিয়ে ‘বউনি’ করলেন।৫০দ্বিজেন মুখোপাধ্যায়ের পরিচালনাতে দুটি রবীন্দ্র সঙ্গীত শেষে রেকর্ড হলো।গান দুটি ছিল ‘সন্ধ্যা হোল গো’ এবং ‘দুখের বেশে এসেছো বলে, তোমায় নাহি ডরিব হে’। সন ১৯৬৫। তখন তাঁর বয়স চল্লিশ।গানের রিহার্সালে সন্ধ্যা মুখোপাধ্যায়,চিন্ময় চট্টোপাধ্যায়ও উপস্থিত ছিলেন। প্রত্যেকেই প্রশংসা করলেন। পরে কাগজে সপ্রশংস আলোচনাও বেরুলো। কিন্তু যে জন্যে বাংলা গানের জগতে বহু নিষ্ঠা ও সাধনার পরেও তাঁর নামটি বহুচেনা হয়ে উঠতে পারল না—তার বড় কারণ এই যাযাবরী জীবন। রেকর্ডটি বাজারে বেরুবার আগেই নগেশের চাকরি বদল হয় মুম্বাইতে, আর তিনিও সঙ্গে চলে গেলেন।<br /><br /> বিজয়ার জায়গাতে অন্য যে কেউ হলে এতে গান ছেড়েই দিতেন। এভাবে কিছু হয়? কিন্তু তিনি মুম্বাই গিয়ে শুরু করলেন ইউনুস মালিকের কাছে হিন্দি ভজন শেখা। ইচ্ছে হলো ‘বোম্বে’ বেতারে গান করবেন। অডিশনের সর্ত ছিল ১৮টি গান শুদ্ধ উচ্চারণে গাইতে হবে। তিনি সেই অসাধ্য সাধন করলেন। বছর কয় নিয়মিত মুম্বাইর বেতারে তাঁর হিন্দি ভজন সম্প্রচারিত হলো। মাঝে মধ্যে কলকাতা গেলে দ্বিজেন মুখোপাধ্যায়ের সঙ্গে দেখা হলেই কলকাতা না থাকবার জন্যে আক্ষেপ করতেন।৫১ মুম্বাইতে ছিলেন । নিয়মিত বেতারে গাইছেন। কখানা গানের রেকর্ডও হয়েছে।অথচ চলচ্চিত্রে গান গাইবার চেষ্টা করেছেন---এমন কোনো সংবাদ নেই। সামান্য উল্লেখও নেই।এই ঔদাসীন্য যে কোনো আমাদের মতো পাঠককে ভাবায় বটে। অথচ তিনটি দশক তিনি মুম্বাইতে ছিলেন।তাঁর সঙ্গে সঙ্গে গানে সাহিত্যে হাত পাকাচ্ছিল শিশু অমিত। আদর করে বাবা যার নাম রেখেছিলেন টুপলু। কলকাতা বাড়িতেই নিজের ইচ্ছে মতো বাজিয়ে সে গ্রামোফোনের বারোটা বাজিয়েছে। মুম্বাইতে মা আবিষ্কার করলেন,ছেলে সেই বয়সেই মুখে মুখে ছড়া তৈরি করছে। সেগুলো বিজয়া টুকে নিতে শুরু করলেন। বড় হতে গিটার হাতে ইংরেজি গান করতে শুরু করে,চেষ্টা করেও মা বাংলা গাওয়াতে পারেন নি।এক সময় বেতারে যুববাণীতেও নির্বাচিত হয়ে গাইতে শুরু করে। ও পি নাইয়ারের মতো সঙ্গীতজ্ঞ তাঁর গান শুনে প্রশংসা করে বলেছিলেন,একদিন পাশ্চাত্য সঙ্গীতে বিশ্বজুড়া নাম হবে।৫২ বহু সময় মায়ে ছেলেতেও একত্র অনুষ্ঠান করেছেন।কবিতাও লেখেনঅমিত।‘ইলাস্ট্রেটেড উইকলি’র মতো কাগজে কবিতা বেরোতেও শুরু করে। সেই বয়সেও বিজয়া গান শেখা ছাড়েন নি। মাঝে বহুদিন ইউনুস মালিকের কাছে শেখা ছেড়ে দিয়েছিলেন। কে মহাবীর বলেও একজনের কাছে কিছু দিন শিখেছিলেন,তিনিও স্বাস্থ্যের জন্যে আসেন না। বিজয়ার শিক্ষক সন্ধান তাতে থামে নি। দূরদর্শনে একদিন গোবিন্দ প্রসাদ জয়পুরওয়ালার গজল শুনে চমৎকৃত হয়ে তাঁকেই শিক্ষক রাখবেন ঠিক করেন।তখন বিজয়াকে হিন্দি শেখাচ্ছিলেন রাজেশ জোহরি।তিনি গোবিন্দ প্রসাদকে জানতেন,নিয়ে আসেন বাড়িতে। সন্তোষ সেনগুপ্তের সঙ্গেও বিজয়ার যোগাযোগ ছিল। মাঝে মধ্যে মুম্বাইর বাড়িতে গিয়ে হাজির হতেন।তখন যতটা পারতেন রবীন্দ্র সঙ্গীত শেখাতেনও। একদিকে গোবিন্দজীর শাস্ত্রীয় সঙ্গীত আর দিকে সন্তোষ সেনগুপ্তের রবীন্দ্র সঙ্গীত শুনে শাস্ত্রীয় সঙ্গীতের প্রতি ঝোঁক বেড়ে যায় অমিতের।সেই ঝোঁক তাঁর আজ অব্দি অক্ষত।এখন তিনিও ভারতীয় শাস্ত্রীয় সঙ্গীতে একটি আলোচিত নাম।অমিতের বয়স তখন আঠেরো। বছর তিনেক পরে অমিত বিলেতে যান ইউনিভার্সিটি কলেজ লন্ডনে ইংরেজি সাহিত্যে স্নাতক শ্রেণিতে পড়তে। কথা ছিল তাঁকে ওখানে রেখে বাবা-মা দুজনেই ফিরতে আসবেন। কিন্তু সেটি আর হয়ে উঠে নি। বিজয়াকে দ্বিতীয়বার বিলেত প্রবাসী হয়ে ছেলের সঙ্গে থেকে যেতে হয়।আগের বারের চাইতে কষ্টকঠিন ছিল এই দ্বিতীয়বারের প্রবাস জীবন।সেই সব কষ্টের মধ্যেও অমিতের শাস্ত্রীয় সঙ্গীত অনুশীলনে একটি দিনের জন্যেও ভাটা পড়ে নি। পরীক্ষার দিনেও অনুশীলন করে যেতে ভুলেন নি।সেবারে লন্ডনে থাকতেই ‘ভবনীতা’ বলে এক গানের রেকর্ডের দোকানে তিনি আবিষ্কার করেন নিজের দু’খানা হিন্দি গানের রেকর্ড—‘ভক্তিধারা’ ও ‘ভক্তিনিবেদন’।দুটিতেই সুরসংযোজন করেছিলেন গোবিন্দ প্রসাদ। নির্দেশনাও এবং ব্যবস্থাপনাও তাঁরই ছিল।৫৩ কিন্তু রেকর্ড বের করবার প্রথম তাড়াটি ছিল ছেলে অমিতের। এর মধ্যে দ্বিতীয়টি যখন বেরোয়, সেই প্রথম রবীন্দ্র সঙ্গীতের রেকর্ডের মতো তিনি মুম্বাইতে নেই। সেই দোকানেই রেকর্ডটি প্রথম চোখে দেখা।৫৪তৃতীয় আরেকখানা বেরিয়েছিল ‘ভক্তিগুঞ্জন। কিন্তু সেটি আর লং প্লেয়িং রেকর্ড নয়,ততদিনে প্রযুক্তি পালটে গেছে।ক্যাসেট এসে গেছে। ক্যাসেটটি উন্মোচিত হয়েছিল তাজমহল হোটেলে।অনুষ্ঠানে পৌরোহিত্য করেছিলেন পণ্ডিত যশরাজ।এর পরে গোবিন্দপ্রসাদকেও অকালে হারাতে হয়। মাত্র ছেচল্লিশ বছর বয়সে এই শিল্পী মারা যান।৫৫ মা-ছেলে দুজনের কাছেই সে ছিল আত্মীয়বিয়োগের মতো বেদনাদায়ক ঘটনা।<br /><br /> স্নাতক অমিত অক্সফোর্ডে ডি ফিল করবার সুযোগ পান। সেই গবেষণার কাজ করতে করতেই উপন্যাস লেখার সাধ জাগল। লিখলেন এবং ১৯৯০র মে মাসে ছাত্রাবস্থাতেই তাঁর ‘A Strange and Sumlime Address’ নামে আত্মজৈবনিক উপন্যাসটির জন্যে বেস্টি ট্রস্ক পুরস্কারে সম্মানিত হলেন।পুরস্কার মূল্য ছিল ১০ হাজার পাউন্ড। সেই পুরস্কার গ্রহণ অনুষ্ঠানে উপস্থিত ছিলেন নগেশ ও বিজয়া। কিন্তু ইতিমধ্যে নগেশ অবসর নেন।তাঁদের আড়াই দশকের বেশি মুম্বাই প্রবাস কাটিয়ে কলকাতা চলে এসেছেন। তখন ১৯৮৯। ১৯৯১র ডিসেম্বরে অমিত সহপাঠী রিঙ্কা তথা রসিঙ্কা চৌধুরীকে বিয়ে করেন। যিনি নিজেও সাহিত্য সমালোচক এবং ঐতিহাসিক হিসেবে সুপরিচিত নাম।<br /><br /> মুম্বাইতে থাকতে থাকতেই পরিকল্পনা করছিলেন,এবারে কলকাতা থেকে রবীন্দ্র সঙ্গীতের রেকর্ড করবেন। এসে করলেন। নজরুল গীতিরও একখানা রেকর্ড বের করেন। সেই সঙ্গে কলকাতা বেতারে এবং দিল্লি বেতারের ‘বিবিধ ভারতী’তে, ততদিনে দেখা দেওয়া বিভিন্ন এম এম চ্যানেলেও তাঁর গান নিয়মিত শুনা যেতে শুরু করল। তিনি গোটা দেশে পরিচিত নাম হয়ে উঠলেন। জীবনের সপ্তম দশকে তিনি পৌঁছে গেছেন ততদিনে।<br /><br /> অবসরের পরে স্বামী স্ত্রীতে একটি ভুল সিদ্ধান্ত নিতে যাচ্ছিলেন।পন্ডিচেরি অরবিন্দ আশ্রমে গিয়ে বাকি জীবনটা কাটিয়ে দেবার। ভুল এর জন্যে যে তবে তো আর নতুন সহস্রাব্দের দ্বিতীয় দশকে তাঁকে শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়রা বা মৌসুমী ভৌমিকেরা নতুন করে আবিষ্কার করতে পারতেন না। সেই যাওয়া হলো না, অমিতের একমাত্র কন্যা রাধার টানে। যার পোশাকি নাম অরুণা। অমিত রিঙ্কার বিয়ের বেশ কিছু বছর পরে সে জন্মায় ১৯৯৮তে৫৬ এবং সেও উত্তরাধিকারের সম্মানে ভালো গান করে। সেই কথা মেয়ের ঠাকুমা লেখেন নি। তিনি যখন ‘আত্মকথা’ লিখছেন অরুণা তখন নিতান্তই শিশু।<br /><br /> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-EPoUZLA_osQ/Xx1ZUCThtRI/AAAAAAAAgOo/lFyjK_abanoMspHNvxEhbxBfwRo2OJpYgCPcBGAsYHg/s662/Bijaya%2BChoudhury%2B06.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="662" data-original-width="436" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-EPoUZLA_osQ/Xx1ZUCThtRI/AAAAAAAAgOo/lFyjK_abanoMspHNvxEhbxBfwRo2OJpYgCPcBGAsYHg/s320/Bijaya%2BChoudhury%2B06.jpg" /></a></div> বইটির একটি ছোট্ট ভূমিকা লিখেছেন অমিত। আমরা দ্বিমত প্রকাশের কোনো কারণ দেখিনি যখন তিনি লেখেন, “Life has given my mother a great deal, but not, I think, the wider recognition that a women of her great gifts in music and of her moral courage and intelligence deserves, and which,I believe, might have been hers if she'd spent the first quarter of her life in more fortunate circumstances. But hers is not a story of neglect, but of a flowering: not just of a women, but of a human being, and of other human beings around her. This book, for me, is not only about the life of a woman,but is an extraordinary record of human interrelationships over time.” জীবনে তিনি বহু শিক্ষকের কাছে গান শিখেছেন বটে,কিন্তু তাঁর শেখা তো শুরু হয়েছিল পরিবার পরিজনের থেকে। সেই পরিজন তাঁকে উড়বার এক বিস্তৃত আকাশ দিয়েছেন যেমন,তেমনি দিয়েছে বিশ্রামের নীড়। সেই পরিজনকে ছেড়ে তিনি কোনো ভিন্ন নীড়ের সন্ধান করেন নি,যা হতে পারত ‘more fortunate circumstances’।কিন্তু কোনো ‘circumstances’-এই তিনি লক্ষ্যচ্যুত হন নি। গান শেখা,অভ্যাস করা ছাড়েন নি। এমন কি একসময় তো রেওয়াজ করছেন কি না এর তদারকি তরুণ সন্তান করছে। যে কোনো শিক্ষানবিশের কাছে শুধু সেজন্যেই তিনি হতে পারেন আদর্শস্বরূপা।<br /><br /> ‘নীড়’ শব্দটি আমরা লিখলাম,কেননা পাখিরই মতো বিজয়ার কোনো স্থায়ী বাসা ছিল না।জীবনে কত বাসা পালটেছেন সেও মনোযোগ দিয়ে অধ্যয়ন করলে,সংখ্যাটি দুই অঙ্কেও বেশ বড় হবে। আর তাই জীবনের আটটি দশক যিনি বিশ্বজুড়ে গান করে কাটিয়েছেন তাঁকে আমাদের মতো সাধারণ বাংলা গানের তথা রবীন্দ্রসঙ্গীতের শ্রোতারা শুনেছেন কম, চিনেছেন তার চাইতেও কম।ছেলেবেলাতে রেনুকা দাসগুপ্তের গলাতে তিনি বহু গানের সঙ্গে এই রবীন্দ্রসঙ্গীত শুনেছিলেন,“তোমার সুরের ধারা ঝরে যেথায় তারি পারে/দেবে কি গো বাসা আমায় একটি ধারে?।/আমি শুনব ধ্বনি কানে,/আমি ভরব ধ্বনি প্রাণে,/সেই ধ্বনিতে চিত্তবীণায় তার বাঁধিব বারে বারে ॥/আমার নীরব বেলা সেই তোমারি সুরে সুরে/ ফুলের ভিতর মধুর মতো উঠবে পুরে।/আমার দিন ফুরাবে যবে,/যখন রাত্রি আঁধার হবে,/হৃদয়ে মোর গানের তারা উঠবে ফুটে সারে সারে।”মা শৈলবালা তাঁকে বলেছিলেন,গানটি তিনি ঠিক রেণুকার মতোই গাইতে পারেন কিনা চেষ্টা করে দেখতে। দেখেছিলেন বিজয়া।৫৭ মা প্রশংসাও করেছিলেন। কিন্তু গানে গানে রবীন্দ্রভাবকেও কি প্রাণে ভরেছিলেন বিজয়া? এই গানটিতে তাঁর ‘আত্মকথা’র সারাৎসার ধরা রয়েছে। বিজয়া সেটি খেয়াল করেন নি,করলে লিখতেন।রবীন্দ্রনাথের গান কানে শুনে প্রাণে ভরেছিলেন বিজয়া চৌধুরী।<br /><br /> এমন বহু কথাই বিজয়া লিখতে পারতেন। লেখেন নি। চিঠিপত্রের বেশি তিনি কিছু লেখেন নি। নিতান্ত ছেলে অমিত এবং ছেলের স্ত্রী রিঙ্কার অনুরোধে স্মৃতি কথা লিখতে বসেছিলেন। আর পাঠক হিসেবে মনের ভেতরে ছিলেন কেবল তাঁরা এবং নাতিনাতনিরা।৫৮ ফলে বাবা-মায়ের নামই উল্লেখ করতে ভুলে গেছেন। ভাই বোনেদের নামেরও সর্বত্র উল্লেখ নেই। আমাদের সেই সব ভাইপো শুভপ্রসাদ এবং তাঁর কন্যা শবনম সুরিতা ডানাকে জিজ্ঞেস করে জানতে হয়েছে। এমন কি নিজের গানের সংকলনের কথাও সবটা উল্লেখ করেন নি,অনুষ্ঠানাদি তো নিশ্চয়ই বাদ পড়েছে। তাঁর আত্মকাহিনি পড়ে আমাদের মনে হয়েছিল রবীন্দ্র গানের রেকর্ড তো তিনি সেই ১৯৬৫তেই একখানা করেছেন, তারপরে তো হিন্দি ভজনেরই সংকলন তিনখানা। শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায় উল্লেখ করেছেন ২০১২র ‘বিহান মিউজিক’ প্রকাশিত সংকলনটির আগের বছরেও একটি সিডি বেরিয়েছিল যেটি কিনা আসলে আটখানা গ্রামোফোন রেকর্ডের সিডি রূপান্তর।সেই রেকর্ডগুলো প্রকাশিত হয় যথাক্রমে ১৯৬৫,১৯৬৭,১৯৭২, ১৯৭৭,১৯৭৮,১৯৮০। এর মধ্যে ১৯৮০তেই তিনখানা।রবীন্দ্র সংগীতের এতোগুলো রেকর্ড করেছেন। বিশ্বভারতীর সঙ্গে নিশ্চয় যোগাযোগ হয়েছিল। না হলে কেন নেই,সেই সব সংবাদও নেই।বইটি প্রকাশ করেছেন ‘অনুষ্টুপ’ ২০০৪ সালে।অনুষ্টুপ পত্রিকাতেই ‘স্মৃতিগুচ্ছ’ শিরোনামে লেখাগুলো প্রকাশিত হচ্ছিল। এঁদের গবেষণা নিবন্ধ প্রকাশ করবার খ্যাতি আছে। শুভপ্রসাদ জানিয়েছেন, তাঁর বাল্যবান্ধবী সুরমা ঘটকের প্রেরণাতেই লেখাগুলো বই আকারে প্রকাশিত হয়। সুরমা ঘটকের অন্তত তিনখানা আত্মজৈবনিক রচনার কথা আমরা জানি--- ‘সুরমা নদীর দেশে’,‘শিলং জেলের ডায়েরি’ ও ‘ঋত্বিক,পদ্মা থেকে তিতাস।’ তিনি বা অনুষ্টুপ সম্পাদক কিছু টীকাভাষ্যও বইটিতে জুড়ে দেবার কথা ভাবতে পারতেন। আশা করছি, পরবর্তী কোনো সংস্করণে সেটি হবে।আমাদের বইখানার নাম নিয়েও কিছু বলবার আছে।তাঁর জন্মকালে তো সিলেট অসমেরই অংশ ছিল। জন্মও অসমেই হয়েছে। জীবনের একটি বড় অংশ কেটেছেও এখানে। তবে কি বইটির নাম হতে পারত না ‘অসম কন্যার আত্মকথা’? এটি একটি দ্বিমুখী প্রত্যাখ্যানের আখ্যান। অসমিয়া না হলে অসমিয়া জাতীয়তাবাদী মনও কাউকে অসমের সন্তান বলে সহজে স্বীকার করে না। তেমনি বাঙালি মধ্যবিত্তেরও একটি প্রবণতা আছে, নিজেদের অসমে ‘প্রবাসী’ ভাবার। আর সিলেটিদের তো অবশ্যই একটি অভিমানও আছে। হিন্দিতে ‘অভিমান’ অর্থ কখনো ‘গৌরব’ কিংবা ‘দম্ভ’ও হয়। সিলেটিদের মনে এই দুই অর্থই ক্রিয়াশীল থাকে। তার ঐতিহাসিক কারণও রয়েছে নিশ্চয়। প্রথমত ব্রিটিশ ভারতে জোর করে সিলেটকে অসমে নিয়ে আসা, এবং দেশভাগের কালে অসমিয়া জাতীয়তাবাদী শাসকশ্রেণির একে জোর করে অসমের বাইরে ঠেলে দেবার চেষ্টা করা।ফলে অবচেতনে নির্বাসিতা ‘সিলেট’কে ধরে রাখবার বিপরীতে অসমকে প্রত্যাখ্যানের একটি মনস্তত্ত্ব সিলেটি মনেও কাজ করে। বৌদ্ধিক জগতেও দেখা যাবে সিলেট কিংবা এরই সম্প্রসারিত অঞ্চল কাছাড় তথা এখনকার বরাকউপত্যকা নিয়ে যত অধ্যয়ন হয়ে থাকে বাকি অসম এমন কি বাঙালি জীবন নিয়েও কিছু ব্যতিক্রম বাদ দিলে অধ্যয়ন অনুসন্ধিৎসা সময় যত এগুচ্ছে আর সেরকম সমানুপাতিক নয়,কমে আসছে।এর নানা সমস্যাও আছে নিশ্চয়।সব বৌদ্ধিক অনুশীলনকেই ‘অসমিয়া জাতীয়তাবাদের’ অনুমোদন লাভের একটি অলিখিত সামাজিক নিয়ম রয়েছে।কিন্তু এ বাঙালির বৌদ্ধিক নিম্নগামীতারও দ্যোতক বটে। শিবসাগরের জাতিকা বিজয়া তাই উজান অসমেও একটি অচেনা নাম। আমরা যাদের থেকে তাঁর সম্পর্কিত তথ্যগুলো সংগ্রহ করলাম---এদের সবারই কিন্তু কোনো না কোনো ভাবে সিলেটি এবং বিভাগ পরবর্তী বরাক উপত্যকাতে শেকড় ছড়ানো। <br /><br /> সেরকমই এক অধ্যাপক রত্নদীপ পুরকায়স্থ, যিনি ডিগবয় কলেজে বাংলা পড়ান,আমাদের আরো দুটি সংকলনের প্রচ্ছদ পাঠিয়েছেন যেগুলো রবীন্দ্র জন্মের একশত পঁচিশ বছরে ১৯৮৫তে বেরিয়েছিল।এর একটি প্রকাশ করে‘মিউজিক ইণ্ডিয়া’। দুই পৃষ্ঠাতে মোট বারোটি গান রয়েছে।সঙ্গীত নির্দেশক ছিলেন সুবিনয় রায়। অন্যটি প্রকাশ করে ‘মালটি সাউন্ড’। সঙ্গীত নির্দেশক ছিলেন অর্ঘ্য সেন।এই দ্বিতীয় সংকলনে ছোট্ট দুটি ভূমিকা লিখেছেন আরেক অসম তথা সিলেট সন্তান অমিতাভ চৌধুরী এবং দ্বিজেন মুখোপাধ্যায়।সন্তোষ সেনগুপ্তের বিশিষ্ট ছাত্রী বলে পরিচয় দিয়ে অমিতাভ লিখছেন,“রবীন্দ্রনাথ বলতেন,তোমরা আমার গানে একটু ভাব দিও,একটু দরদ দিও। সেই দরদ শ্রীমতী চৌধুরীর গলায় ও গাওয়ার ধরণে স্পষ্ট। তিনি রবীন্দ্র সঙ্গীত গেয়ে আসছেন বেশ কিছু কাল।এই রেকর্ডে একসঙ্গে যুক্ত হল এমন কিছু গান, যা নানা মেজাজের, নানা ভাবনার। সব মিলিয়ে আছে একটি সুর।গায়িকার কণ্ঠে সেই সুর ধ্বনিত হয়েছে রসের ব্যঞ্জনা দিয়ে।গানগুলিতে তিনি নিজেকে জাহির করেন নি,রবীন্দ্রনাথকে তুলে ধরেছেন নিষ্ঠায় যত্নে ও মাধুর্যে...।” দ্বিজেন মুখোপাধ্যায় লিখেছেন,“রবীন্দ্রসঙ্গীতের ক্ষেত্রে যেসব গুণ থাকার দরুন শিল্পী তার পূর্ণতার বিকাশ লাভ করে, শ্রীমতী বিজয়া চৌধুরী সেই জাতের একজন শিল্পী। উদাত্ত কণ্ঠ, স্পষ্ট উচ্চারণ এবং চমৎকার গায়ন পদ্ধতি,শ্রীমতী চৌধুরীকে পৌঁছে দেবে পূর্ণতার শেষ ধাপে। গায়ন রীতি ও কণ্ঠের মাধুর্য্যে যেমন তিনি নিজস্বতার সাক্ষ্য বহন করেন, তেমনি রবীন্দ্র সংগীতের পূর্ব্বসূরীদের কণ্ঠ ও গায়ন রীতির কিছু কিছু সাদৃশ্য ও তাঁর গানে লক্ষ্যণীয়।...”<br /><br /> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-1QONDfWdZkk/Xx1b07ZRsFI/AAAAAAAAgO4/0zDE5jTtFT46G2lC-TAXPdMebQ4HsOUXgCPcBGAsYHg/s350/Bijaya%2BChoudhury%2B010.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="350" data-original-width="350" height="256" src="https://1.bp.blogspot.com/-1QONDfWdZkk/Xx1b07ZRsFI/AAAAAAAAgO4/0zDE5jTtFT46G2lC-TAXPdMebQ4HsOUXgCPcBGAsYHg/w256-h256/Bijaya%2BChoudhury%2B010.jpg" width="256" /></a></div> শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায় ‘বিহান’ প্রকাশিত সিডির নামের উল্লেখ করেন নি। সেটি আমরা পেলাম প্রথমে আনন্দবাজার পত্রিকার ২৮শে বৈশাখ, ১৪১৯, ১১ মে ২০১২তে সংবাদে। সেখানে লেখা আছে, “উইভার্সঃ ৬-৩০। বিজয়া চৌধুরীর সিডি ‘দি ইনকম্প্যারেব্ল বিজয়া চৌধুরী: সংস অফ টেগোর' প্রকাশ। থাকবেন উৎপলকুমার বসু, শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায় প্রমুখ।”৫৯ পরের মাসে ৪ জুন,২০১২ তে একই পত্রিকা সংবাদ দিচ্ছে,“প্রায় আশি বছর বয়স হল সেই সিলেট-কন্যার। গানের ভুবনে কিঞ্চিৎ আড়ালেই থাকা সেই কন্যা বিজয়া চৗধুরী খবরে এলেন আবার। সম্প্রতি উইভার্স স্টুডিয়োয় প্রকাশিত হল তাঁর রবীন্দ্রসঙ্গীতের সিডি ‘দি ইনকম্পেয়ারেবল বিজয়া চৌধুরী: সংস অব টেগোর’-এর (বিহান মিউজিক)। সুচিত্রা মিত্র ও কণিকা বন্দ্যোপাধ্যায়ের সমকালীন এই শিল্পী নজরুলগীত।অতুলপ্রসাদের গান এবং হিন্দি ভজনেও স্মরণীয়। ...তাঁর পুত্র লেখক অমিত চৗধুরী বলেছেন,‘আমার মা আর সুবিনয় রায় নির্লিপ্ত এক ভঙ্গিতে, ব্যক্তিগত আবেগ দিয়ে ভরিয়ে না তুলে রবীন্দ্র সঙ্গীত গাইতেন। সেই ধারা ব্যতিক্রমী, সন্দেহ নেই।”৬০ তাঁর অতুল প্রসাদের গানের রেকর্ড বা সিডি কবে প্রকাশ পেয়েছে আমরা কোনো সূত্রেই বের করতে পারিনি। হয়তো বেতারে বা অনুষ্ঠানগুলোতেই তা সীমাবদ্ধ ছিল। নজরুলগীতির সংবাদ পাচ্ছি আনন্দবাজারেরই ১১ জুলাই, ২০১৬ সংখ্যাতে।সেখানে লেখা হচ্ছে,“উৎপলকুমার বসু অমিত চৌধুরীকে বলেছিলেন,‘এত দিন রবীন্দ্রসংগীত শিল্পী তিন জন আছে জানতাম— কণিকা সুচিত্রা নীলিমা। তোমার মা-র গান শোনার পর বুঝলাম তিন জন নয়, চার জন!’ ... দিলীপ রায়ের সঙ্গেও তিনি বিভিন্ন অনুষ্ঠানে গেয়েছেন। ১৯৫৫-’৬১ ছিলেন লন্ডনে। ১৯৬৪ থেকে মুম্বাইয়ে। লিখেছেন আত্মজীবনী সিলেট কন্যার আত্মকথা।এখন কলকাতায়।সন্তোষ সেনগুপ্ত-র কাছে রবীন্দ্রসংগীতের তালিম।তাঁরই সহায়তায় ১৯৬৫-তে এইচ এম ভি থেকে প্রথম রেকর্ড। সম্প্রতি, নবতিপর শিল্পীর ১৯৮০-’৯০-এ রেকর্ড করা ‘রবীন্দ্রনাথ ও কাজী নজরুলের গান’ শীর্ষক দুটো সিডি প্রকাশিত হল বিহান মিউজিক থেকে।”৬১ <a href="https://mio.to/album/Bijoya+Chaudhuri/Rabindranath+O+Kaji+Nazruler+Gaan+%282016%29" target="_blank">২০১৬তে প্রকাশিত সেই সিডির গানগুলো আমাদের শুনবার সৌভাগ্য হয়ে গেল Music India Online(MIO) ওয়েবসাইটে</a>। সাঁইত্রিশটি গানের সংকলন। এর তেরোটি নজরুল গীতি, বাকিগুলো রবীন্দ্রসঙ্গীত।৬২ তিনি কোথাও কোনো পুরস্কারে সম্মানিত হয়েছেন বলে সংবাদ নেই। কিন্তু জীবনের শেষ বেলাতে এসে বাংলার এক প্রধান কবি উৎপল কুমার বসু তাঁকে রবীন্দ্রসঙ্গীতের প্রধান তিন শিল্পীর পাশে চতুর্থ বলে সম্মানিত করেন তখন জীবনের প্রাপ্তির পাত্র আর অপূর্ণ থাকে না বটে।অন্তত কলকাতা মহানগরের সঙ্গীতমহল তাঁকে স্মরণে রেখেছে। তাই দেখছি প্রথম মৃত্যুবার্ষিকীতেও গুণীজনে সমবেত হচ্ছেন তাঁর স্মরণে। আনন্দবাজারের সংবাদে ১৬ জুলাই, ২০১৭তে জানাচ্ছে, “...সুচিত্রা মিত্র ও কণিকা বন্দ্যোপাধ্যায়দের সমকালীন তিনি নজরুলগীতি, অতুলপ্রসাদের গান এবং হিন্দি ভজনেও স্মরণীয়। ... এ বার তাঁর প্রথম মৃত্যুবার্ষিকী উপলক্ষে ২০ জুলাই সন্ধে সাড়ে ৬টায় উইভার্স স্টুডিয়োয় তাঁকে নিয়ে আলোচনা ও এক সংগীতানুষ্ঠানের আয়োজন হয়েছ।থাকবেন মৌসুমী ভৌমিক, শঙ্করলাল ভট্টাচার্য, শুভপ্রসাদ নন্দী মজুমদার, মীনা বন্দ্যোপাধ্যায়, অমিত চৌধুরী ও অরুণা চৌধুরী।”৬৩ ইতিমধ্যে শিলং শিলচর হয়ে রবীন্দ্রসঙ্গীতে ‘মহানাগরিক’ শুভপ্রসাদ নন্দীমজুমদার তাঁরই ভাইপো--- পরমেশপ্রসাদের সন্তান আমরা আগেই লিখেছি। <br /><br /> <br /><br /><b>তথ্যসূত্র :</b><br />
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১) শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">রবীন্দ্রনাথের গান : একটি ব্যক্তিগত
প্রতিবেদন</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অনুষ্টুপ</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">শারদীয় ২০১৪ সংখ্যা</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সম্পাদক অনিল </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";"><span> </span></span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৩৬২।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২) প্রাগুক্ত</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৩৬২।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩) প্রাগুক্ত</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৩৬৭।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪) প্রাগুক্ত</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৩৬৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫) রকমারি ডট অর্গ</span>;https://www.rokomari.com/book/44247/rannagharer-satkahan
.</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৬) </span>Bijoya Chaudhuri - Eso
Nipabane (Tagore); Album:Bhuban- Jora Asankhani;Amit </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span> </span>Choudhury Yoy Tube Channel;
https://www.youtube.com/watch?v=cqxwLr_p3vo .</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৭)</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সিলেট কন্যার
আত্মকাহিনি</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অনুষ্টুপ</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কলকাতা-০৯</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">জানুয়ারি</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০০৮</span>;
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:২০।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৮ ) প্রাগুক্ত</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৭৩।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৯)</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">উত্তরাংশ</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অচ্যুতচরণ চৌধুরী তত্ত্বনিধি</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কথা</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কলকাতা</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৭</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১০</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৩১৭।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১০) সুকুমার সেন</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাঙ্গালা সাহিত্যের ইতিহাস</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আনন্দ পাবলিশার্স লিমিটেড</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কলকাতা ৯</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আনন্দসংস্করণ</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">দ্বিতীয় মুদ্রণ</span>,</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";"><span>
</span></span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১০৩।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১১) প্রাগুক্ত</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ: ৩৬৯)</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১২) অমলেন্দু ভট্টাচার্য</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">জহরকান্তি সেন</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ভূমিকা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বীরাঙ্গনা
পত্রোত্তর কাব্য</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">রাম কুমার নন্দী
মজুমদার</span>; North Eastern Centre for Advanced Studies; Silchar; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৪০২</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৩) অমলেন্দু ভট্টাচার্য</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সুরমা-বরাক উপত্যকা বিষয়ক গ্রন্থ</span>;
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">শ্রীহট্ট কাছাড়ের প্রাচীন ইতিহাস ও
সংস্কৃতির রূপরেখা</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সম্পাদনা </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";"><span>
</span></span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সুনির্মল
দত্ত চৌধুরী</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অমলেন্দু ভট্টাচার্য</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">মানবেন্দ্র ভট্টাচার্য</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">রবীন্দ্র স্মৃতি গ্রন্থাগার</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">শিলং ও বঙ্গীয়</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";"><span>
</span></span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">শিলং শাখা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">শিলং</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৯৯৬</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৩৮১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৪) আবদুল মুকীত চৌধুরী</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাংলা কাব্য-সাহিত্যে মানবাধিকার ও
সাম্য- ৩য় পর্ব</span>;</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span>
</span>http://alhassanain.org/bengali/?com=content&id=385</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৫) বিজয়া চৌধুরী</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সিলেট কন্যার আত্মকাহিনি</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৪১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৬) উষারঞ্জন ভট্টাচার্য</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">উত্তর-পূর্বভারতে রবীন্দ্রচর্চা</span>;
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আনন্দ পাবলিশার্স</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কলকাতা</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ডিসেম্বর</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১১</span>;
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃঃ২০১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৭) শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৩৬৭ ।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৮) বিজয়া চৌধুরী</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৮।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৯) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:২৫।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:২৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২১) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ: ৩৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২২) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ: ৪৯।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৩) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৫১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৪)</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৬৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৫) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৬৮।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৬) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৫১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৭) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৫৩।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৮) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৫৫।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৯) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৬৮।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩০) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৭৯।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩১) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৭১-৭২।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩২) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৮২।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩৩)প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৬৩।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩৪)প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৬৩।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩৫) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৭৫।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩৬) শতবর্ষেও উপেক্ষিত পথ নাটকের জনক</span>;
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৯৯৩তে ডঃ সঞ্জয় গাঙুলির নেয়া
সাক্ষাৎকার</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">নাট্যমেব জয়তে
পত্রিকা</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";"><span>
</span></span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১৯</span>;
https://natyamebo.blogspot.com/2019/09/blog-post_3.html</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩৭) বিজয়া চৌধুরী</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৭৯।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩৮) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৭৪।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৩৯) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ: ৮৮।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪০) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৯১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪১) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ: ৯৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪২) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১০৭।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৩) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১১৮।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৪) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১২৪।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৫) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১২৮।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৬) অমিত চৌধুরী</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">উইকিপিডিয়া</span>;https://bn.wikipedia.org/wiki/<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অমিত</span>_<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">চৌধুরী।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৭) বিজয়া চৌধুরী</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৫১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৮) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৩১।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৪৯) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৩২।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫০) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৩৪।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫১) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৩৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫২) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৫৯।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫৩) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৭৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫৪) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৬৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫৫)</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:১৭৬।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫৬) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ: ১৯১-৯২।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫৭) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ:৫২।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫৮) প্রাগুক্ত</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পৃ: ১৭।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৫৯) কলকাতা-কোথায় কী</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আনন্দবাজার পত্রিকা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২৮ বৈশাখ ১৪১৯ শুক্রবার ১১ মে</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১২</span>;http://archives.anandabazar.com/archive/1120511/kothae.html</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৬০)</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আনন্দবাজার পত্রিকা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২১ জ্যৈষ্ঠ ১৪১৯ সোমবার ৪ জুন</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১২</span>;http://archives.anandabazar.com/archive/1120604/4karcha.html</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৬১) কলকাতার কড়চা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আনন্দবাজার পত্রিকা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১১
জুলাই</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১৬</span>; </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span>
</span>https://www.anandabazar.com/supplementary/kolkatakorcha/kolkata-korcha-1.431766</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৬২) রবীন্দ্রনাথ ও কাজী নজরুলের গান</span>;
<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিজয়া চৌধুরী</span>; Music India
Online(MIO);</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;">https://mio.to/album/Bijoya+Chaudhuri/Rabindranath+O+Kaji+Nazruler+Gaan+%282016%29</p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">৬৩) কলকাতার কড়চা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আনন্দবাজার পত্রিকা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৭
জুলাই</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১৭</span>;https://www.anandabazar.com/calcutta/kolkatar-korcha-1.643415</p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"> * * *<br /></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"> লেখাটি নিয়ে একটি চিঠি হাতে লিখে পাঠিয়েছেন অধ্যাপক উষারঞ্জন ভট্টাচার্য। তিনি আক্ষেপ করেছেন, লিখবার সময় আমি কেন ফোন করিনি তাঁকে । কারণটি লেখার ভেতরেই আছে। তিনি আমার শিক্ষক। আমার প্রতিক্রিয়া এখানেও কিছু লিখে রাখি :: বিজয়া চৌধুরীকে নিয়ে লিখতে গিয়ে আমি ইচ্ছে করেই ঊষা স্যরকে ফোন করি নি৷
করলে তিনি পুরো 'নোট ' দিয়ে দিতেন৷ তো আমার আবিষ্কারের মজা কী থাকত? আর আজ
কি এমন কলমে কালিতে চিঠি আসত হোয়াটস এপে? এর মধ্যে খানিক ছাত্রমনের
'দুষ্টুমী ' তো আছেই!</p><h4 class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="color: red;">চিঠির গুরুত্ব বোঝে এখানে তুলে রাখলাম...</span></h4><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-RnIs7RHABgo/Xx8ercdjq7I/AAAAAAAAgQs/LcmbENrby7MKsVK5TLrSooHpfq01V5_MQCPcBGAsYHg/s960/%25E0%25A6%2589%25E0%25A6%25B7%25E0%25A6%25BE%2B%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%259E%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25A8%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%259A%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A0%25E0%25A6%25BF.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="739" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-RnIs7RHABgo/Xx8ercdjq7I/AAAAAAAAgQs/LcmbENrby7MKsVK5TLrSooHpfq01V5_MQCPcBGAsYHg/s320/%25E0%25A6%2589%25E0%25A6%25B7%25E0%25A6%25BE%2B%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%259E%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25A8%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%259A%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A0%25E0%25A6%25BF.jpg" /></a></div><br /><p></p>
<h3 class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span> </span></h3><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/PHETyIi3mso" width="320" youtube-src-id="PHETyIi3mso"></iframe></div><span><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"> </p>
<h3 class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><a href="https://www.facebook.com/shabnam.surita?eid=ARChGrj26EUjfQRFmmQBQAzK4GG8X_KvsZlBcB5fqfnsrSkSmYotbgGzP1BZsXIUHRHy_iHnAw9b8BQQ" target="_blank"><span style="color: #cc0000;"> শবনম সুরিতা ডানার ফেসবুক ভিডিও থেকে... বিজয়ার ভিডিও</span> </a><br /></h3>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"> </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"> </p>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--></div>
<iframe allow="encrypted-media" allowfullscreen="true" allowtransparency="true" frameborder="0" height="622" scrolling="no" src="https://www.facebook.com/plugins/video.php?href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fshabnam.surita%2Fvideos%2F10206334123226422%2F&show_text=1&width=560" style="border: none; overflow: hidden;" width="560"></iframe>সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-29198781861915369602020-07-25T23:10:00.001+05:302020-07-25T23:10:26.798+05:30‘নাগরিকত্বহীন’ মানুষের গাথা<div class="separator"><div style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><br /></div></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><b><span lang="BN" style="font-family: "Ekushey Bangla"; font-size: 26.0pt; mso-bidi-language: BN;">‘ডি’ ভোটার </span></b><b><span style="font-family: "Ekushey Bangla"; font-size: 26.0pt; mso-bidi-language: BN;">: <span lang="BN">সমস্যার নিবারক না কারক?</span></span></b></p><p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><br /></p><div style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মূল অসমিয়া</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> : </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিদিব নীলিম দত্ত</span>
</div><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: left;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<div><br /></div><div><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা অনুবাদ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুশান্ত কর</span></div><p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><b><span style="font-family: "Ekushey Bangla"; font-size: 26.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span lang="BN"></span></span></b></p>
<div class="separator"><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><img alt="" height="251" src="" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" width="447" /></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://www.nayathahor.com/2018/11/blog-post_734.html" target="_blank">২৯ নভেম্বর, ২০১৮তে নয়াঠাহরে প্রকাশিত</a><br /></td></tr></tbody></table><div style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><span lang="EN-US" style="font-family: "Rajon Shoily"; font-size: 22.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></div><div style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></div><br /></div></div><div><br /></div><div>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><font size="6">প্র</font>থম শ্রেণির ছাত্রী খুদেজা বিবি এখনো সমস্ত
অসমিয়া বর্ণ চিনে উঠতে পারে নি। কিন্তু সেই খুদেজার তার ছ’বছর বয়সেই একটি ইংরেজি
বর্ণ শিখে ফেলতে বাধ্য হয়েছে। খুদেজা মাত্র ছবছরের মায়া ধরানো শিশু। বাড়ি দরঙের
খারুপেটিয়ার পাশের ওঝাগাঁও গ্রাম পঞ্চায়েতের অধীন বলোগঢ়া গ্রামে। নাজির আলির কন্যা
এই খুদেজার নামে বিদেশী ন্যায়াধিকরণ থেকে ‘বিদেশী’ সন্দেহে বিজ্ঞপ্তি জারি করা হয়
২০১৮র ১৭ সেপ্টেম্বরে। নাজির আলির পরিবারের সবার নাম এন আর সি খসড়াতে যদিও বা
অন্তর্ভুক্ত হয়েছে এই শিশু খুদেজার নামে এসেছে বিদেশী নোটিশ, সে জানেনা ‘ডি’
ভোটারের সংজ্ঞা কী! </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমে
বিদেশী নাগরিকের সমস্যা</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেল চারটা দশক ধরে অসমের
সমাজ এবং রাজনীতির অঙ্গনকে গরম করে রাখবার প্রধান বিষয়টিই হলো অবৈধ বিদেশী
নাগরিকের সমস্যা। কোনো সন্দেহ নাই, অসমে এখন অব্দি বিদেশীর সংখ্যাটি সম্পূর্ণ
অনুমান ভিত্তিক এবং স্বঘোষিত। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘অসমে একজনও
বিদেশী’ নেই থেকে শুরু করে কোটির ঘরে বিদেশী রয়েছে বলে নানা পক্ষ নানা সময়ে সংখ্যাটি
নিরূপণ করে এসেছেন।১৯৭৮এর ১২ ডিসেম্বরে সারা আসাম ছাত্র সংস্থা যে চৌদ্দটি দাবিতে
আসাম বন্ধের ডাক দিয়েছিল তাতে বিদেশী সমস্যার বিষয়টির উল্লেখ মাত্র করেছিল। এর
পরের কালে ১৯৭৯এ মঙ্গলদৈ লোকসভা কেন্দ্রের ভোটার তালিকাতে বিদেশীর নাম ঢুকে যাবার
অভিযোগ তুলে বিষয়টিকে এরা একটি রাজনৈতিক চেহারা দিয়ে দেয়। অসম থেকে বিদেশী নাগরিক
বহিষ্কারের দাবিতে ছবছর ধরে চলা আন্দোলনের শেষে ১৯৮৫র ১৫ আগস্টে অসম চুক্তিতে এসে
শেষ হয়। অসম চুক্তি অনুসারে ১৯৭১এর ২৪ মার্চের আগেকার সবাইকে নাগরিক হিসেবে গণ্য
করা হয়। সেই সময় ভাবা হয়েছিল আন্দোলনের সময় এতোসব রক্তাক্ত গণহত্যা, হাজার কয়েকের
মৃত্যু এবং জনজীবন ক্ষতবিক্ষত হবার পরে অন্তত বিদেশী নাগরিকের সমস্যার থেকে অসম
মুক্ত হবে। কিন্তু ঐ আসাম চুক্তির<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৩৩ বছর
পরেও বিদেশী নাগরিকের সমস্যাটি শেষ হওয়া তো দূর, নতুন নতুন সমস্যা এসে একে আরো
বেশি জটিল করে ফেলেছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ড্রেইফাস
এফেয়ার এবং ‘ডি’ ভোটার</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৮৯৪-১৯০৬ এই বারো বছর ধরে
পুরো ফ্রান্সের জনগণ দুই শিবিরে বিভাজিত হয়ে পড়েছিলেন। সামাজিক –রাজনৈতিক
অচলাবস্থার সৃষ্টি হয়েছিল। ড্রেইফাস এফেয়ার হিসেবে খ্যাত এই ঘটনার মূল কারণ ছিলেন
আলফ্রেড ড্রেইফাস নামে এক ফরাসি সেনা। ড্রেইফাস ফরাসি সেনার কিছু গোপন তথ্য
জার্মানির কাছে বিক্রি করে দিয়েছিলেন বলে ১৮৯৪তে জেলে যান। কিন্তু পরে ধরা পড়ল
কারবারটি করেছিলেন ফার্দিনা য়ালসিন নামে আরেক সেনা আধিকারিক। কিন্তু ফ্রান্সের লোকজন
সে সময় ড্রেইফাসের পক্ষে বিপক্ষে বিভাজিত হয়ে পড়েছিলেন। শেষে গিয়ে ১৯০৬এ ড্রেইফাস
নির্দোষী বলে কারাগার থেকে মুক্তি পান। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>বর্তমান অসমের সমাজও ‘ডি’ ভোটার (</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Dubious Voter </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বা </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Doubtful Voter</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">)</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তথা সন্দেহজনক বিদেশীকে নিয়ে দ্বিধাবিভক্ত হয়ে
পড়তে দেখা যাচ্ছে। সমাজের এক অংশ ভাবছেন ‘ডি’ ভোটার মানেই বিদেশী। আরেক অংশ ভাবছেন
‘ডি’ ভোটার ব্যবস্থা প্রকৃত নাগরিকদের অধিকারকে খর্ব করছে। ‘ডি’ ভোটার ব্যবস্থা
শুরু হয় ১৯৯৭ তে। সে বছরে ১৭ জুলাই তারিখে নির্বাচন আয়োগ এক নির্দেশিকা যোগে ভোটার
তালিকার থেকে বিদেশীর নাম কাটতে অসম সরকারকে নির্দেশ দেয়। এর পরে থেকেই বিদেশী
নাগরিকের সন্ধান করতে গিয়ে অসমের বাড়ি বাড়িতে সমীক্ষা চালিয়ে যারাই নাগরিকত্বের
সঠিক তথ্য যোগাতে পারেন নি তাদের নামের বিপরীতে ‘ডি’ চিহ্ন বসিয়ে দেয়া শুরু হয়।অসমকে
বিদেশী সমস্যার থেকে মুক্ত করতে চেয়ে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>সন্দেহজনক মানুষের নাম ভোটার তালিকাতে রইল, কিন্তু সেরকম মানুষজনকে
নিরীক্ষণের সুবিধে হবে ভেবে নামের আগে ‘ডি’ বসিয়ে দেওয়া হয়। প্রথম পর্যায়ে
নির্বাচন আয়োগ ৩,৭০, ০০০ জন মানুষকে ‘ডি’ চিহ্নিত করেন এবং এর মধ্যেকার ১, ৯৯, ৬৩১
জন মানুষের মামলা বিদেশী ন্যায়াধিকরণে পাঠায়। এর মধ্যে আবার মাত্র ৩৬৮৬ জনকে
প্রাথমিক ভাবে বিদেশী<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বলে ঘোষণা করে ভোটার
তালিকার থেকে তাদের নাম কেটে দেয়।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী করে
হয় ‘ডি’ ভোটার, সন্দেহজনক নাগরিক</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্রমে ১৯৬২, ১৯৬৪তে গঠিত
সীমান্ত পুলিশ, বিদেশী ন্যায়াধিকরণ এবং নির্বাচন আয়োগের তত্ত্বাবধানে দুটি আইনগত
ব্যবস্থার মধ্যে দিয়ে কোনো ব্যক্তির বিরুদ্ধে বিদেশী মামলা করা হয়। কোনো ব্যক্তির
বিরুদ্ধে সীমান্ত পুলিশের সন্দেহ দেখা দিলে প্রথমে অনুসন্ধানকারী পুলিশ আধিকারিক সেই
ব্যক্তির বাড়ি গিয়ে সরজমিন তদন্ত করে তাঁকে নাগরিকত্বের দরকারি নথিপত্র নির্দিষ্ট
সময়ের ভেতরে দেখাতে বলতে পারেন। কিন্তু সেই সময়ের ভেতরে সেই ব্যক্তি নাগরিকত্বের
নথিপত্র দেখাতে না পারলে, বা দেখানো নথিপত্রগুলো বিশ্বাসযোগ্য বলে মনে না হলে সেই
ব্যক্তির বিরুদ্ধে অনুসন্ধানকারী পুলিশ আধিকারিক চার্জশিট দাখিল করতে পারেন। তার
আগে সেই আধিকারিককে দুটি প্রপত্র পূরণ করতে হয়। সেখানে এই সব তথ্য দিতে
হয়---অভিযুক্তের নাম, বাবার নাম,বৈবাহিক সম্পর্ক, স্বামী বা স্ত্রীর বিবরণ, জন্ম
দেশের ঠিকানা, ভারতে থাকার ঠিকানা, জীবিকা, ব্যক্তি নিজের দেশ ত্যাগ করবার কারণ,
ভারতে কীভাবে প্রবেশ করলেন, ১৯৭১এর ২৪ মার্চের আগের কোনো ভোটার তালিকাতে ব্যক্তির
নাম আছে কি নেই, ব্যক্তি নিজেকে অনুপ্রবেশকারী হিসেবে স্বীকার করেন কি না ইত্যাদি।
এই প্রশ্নগুলোর সঠিক জবাব লিখে অনুসন্ধানকারী আধিকারিককে মামলাটি সীমান্ত পুলিশ অধীক্ষককে
পাঠাতে হয়। অধীক্ষক যদি মনে করেন মামলাটি ঠিকঠাক রয়েছে তিনি তখন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেটি বিদেশী ন্যায়াধিকরণে পাঠান। এভাবে
অনুসন্ধানকারী আধিকারিকের তদন্ত, ঊর্ধ্বতন আধিকারিকের মন্তব্য, সীমান্ত পুলিশ
অধীক্ষকের সম্মতির পরেই শুধু কোনো এক ব্যক্তির বিরুদ্ধে বিদেশী ন্যায়াধিকরণে
মামলা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>করতে পারা যায়। এর পরে ন্যায়াধিকরণ
অভিযুক্তকে বিজ্ঞপ্তি পাঠিয়ে নাগরিকত্ব প্রমাণের নির্দেশ প্রদান করেন। এমন
ব্যবস্থাতে অভিযুক্তকে ‘নন-ডি’ বলা হয়। অভিযুক্ত মামলাতে হারলে বা তিনি আদালতে
উপস্থিত না থাকলে তাঁকে বিদেশী হিসেবে ঘোষণা করার সঙ্গে সঙ্গে তাঁকে ডিটেনশন
ক্যাম্পে নিয়ে যাবার পথটিও খুলে যায়।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>কারো বিরুদ্ধে বিদেশী মামলা চলবার দ্বিতীয় ব্যবস্থাটি করে নির্বাচন আয়োগ।
ভোটার তালিকা হালনাগাদ করবার জন্যে নির্বাচন আয়োগ এল ভি ও (লোকাল ভেরিফিকেশন
অফিসার)-দের নিয়োগ করে। তাঁরা বিভিন্ন এলাকা ঘুরে কাউকে সন্দেহজনক বলে ঘোষণা করতে
পারেন।এদের নিয়োগ হয়ে থাকে অস্থায়ীভাবে। এরা ই আর ও-কে (ইলেক্টরেল রেজিস্ট্রেশন
অফিসার) যে প্রতিবেদন পাঠান তার ভিত্তিতে তিনি মামলাটি সীমান্ত পুলিশ অধীক্ষককে
পাঠাতে পারেন। অধীক্ষক আবারও অনুসন্ধান করে মামলাটি বিদেশী ন্যায়াধিকরণে পাঠালে
সন্দেহজনক ব্যক্তির বিরুদ্ধে মামলাটি শুরু হয়। এই ব্যবস্থাতে অভিযুক্ত ব্যক্তির
নামের বিপরীতে ভোটার তালিকাতে ‘ডি’ চিহ্ন দিয়ে রাখা হয়। এরকম ক্ষেত্রেও অভিযুক্ত
মামলাতে হারলে বা তিনি আদালতে অনুপস্থিত থাকলে তাঁকে বিদেশী ঘোষণা করে ডিটেনশন
ক্যাম্পে পাঠাবার ব্যবস্থা রয়েছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“পুরো
বিষয়টি সঠিক প্রক্রিয়াতে যদি হতো ডি ভোটার এবং সন্দেহজনক বিদেশীর নামে একটি জটিল
সমস্যার হয়তো সৃষ্টি হতো না। এল ভি ও-কে যদিও তথ্যের জন্যে বাড়ি বাড়ি যেতে হয়
তাঁরা সেসব করেন না, অফিসে থেকেই সন্দেহজনক নাগরিকের প্রতিবেদন তৈরি করেন। ন্যায়াধিকরণে
যে সব মামলা পাঠানো হয় আদালতও সেগুলোর সত্যাসত্য নিরূপণ করে দেখেন না বলে অভিযোগ
উঠছে। নদী ধ্বসে পড়ে বা কাজের সন্ধানে অভিযুক্ত অন্য জায়গাতে গেলে মামলাটির
সম্পর্কে কিছু না জেনে থাকলেও আদালত তাঁকে পলাতক বিদেশী বলে ঘোষণা করবার উদাহরণও
মেলে। বহু ক্ষেত্রে অভিযুক্ত জানেনই না তাঁর বিরুদ্ধে মামলা চলছে, বা কখনো কোনো
বিজ্ঞপ্তিও পান না। বর্তমান অসমে প্রায় ১</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২৫ লাখ ডি ভোটার এবং ২</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫০ লাখ নন-ডি ভোটার রয়েছেন। এই নন-ডি ভোটার বিষয়টি অতিশয়
বিপজ্জনক হিসাবে বিবেচিত হচ্ছে এবং এ সম্পূর্ণরূপে সীমান্ত পুলিশের ইচ্ছের উপরে
নির্ভর করে আসছে।”--- কথাগুলো বললেন গুয়াহাটি উচ্চ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ন্যায়ালয়ের অধিবক্তা এবং মানবাধিকার কর্মী
হাফিজ রশিদ চৌধুরী। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদেশী আইন, ১৯৪৬’-এর অধীনে স্থাপিত বিদেশী ন্যায়াধিকরণের
সংখ্যা ৩৬ থেকে বাড়িয়ে ১৯১৫তে ১০০ করা হয়। ন্যায়াধিকরণের সংখ্যা বৃদ্ধি পাওয়াতে এর
সদস্যের অভাব দেখা দেয়।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সরকার তখন সদস্য
নিযুক্তির নিয়মনীতি বদল করে। আগে ন্যায়াধিকরণের সদস্য হতে হলে জেলা ন্যায়াধীশ নইলে
অতিরিক্ত জেলা-ন্যায়াধীশ হওয়া জরুরি ছিল। কিন্তু এখন ৫৫ বছর বয়সী এবং ১০ বছর
আদালতে আইনের কাজ করবার অভিজ্ঞতা থাকলেই যে কোনো অধিবক্তাকে ন্যায়াধিকরণের সদস্য
বলে নিযুক্ত হতে পারেন। যোরহাট, শিলচর, তেজপুর, ডিব্রুগড়, গোয়ালপাড়া এবং কোকড়াঝাড়ে
একটি করে ডিটেনশন ক্যাম্প রয়েছে। অন্যদিকে ২০১৮র ১৩ ফেব্রুয়ারিতে অসম সরকারের হয়ে
চন্দ্রমোহন পাটোয়ারি বিধান সভাতে একটি তথ্য দাখিল করেন। সেই অনুসারে নিষ্পত্তি না
হওয়া বিদেশী মামলার সংখ্যা হলো ১,৭২,৭২৯ টি (ডি ভোটার সহ), ডি ভোটারের সংখ্যা হলো
১,২৫, ৩৩৩ জন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিশুও হয়
সন্দেহজনক নাগরিক</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিশুর
প্রতি সংবেদনশীলতা এটি গণতান্ত্রিক রাষ্ট্রের মূল চরিত্র। শিশুর মানসিক বিকাশে
রাজনৈতিক এবং সামাজিক প্রভাব উল্লেখযোগ্য। কিন্তু অত্যন্ত উদ্বেগের কথা যে,
বর্তমান আসামে মা-বাবা নাগরিক হলেও সন্তান নাগরিকত্বের পরিচয় দেবার জন্যে আদালত
থেকে নোটিশ পায়। এই প্রতিবেদনের শুরুতেই যে খুদেজা বিবির কথা লিখলাম, শুধু সেই না
-- হোজাইর দক্ষিণ দেবস্থানের আট বছরের শিশু মনোয়ার হুসেইনকেও নাগরিকত্ব প্রমাণের
জন্যে নোটিশ পাঠানো হয়েছে। দ্বিতীয় শ্রেণির ছাত্র মানোয়ার হিটলারের নাম না শুনলেও
কনসেন্ট্রেশন ক্যাম্পের বিষয়ে খুব ভালো জানে। একজন নাগরিক ভোট কেন দেন সেই নিয়ে
কিছু না জানলেও ‘সন্দেহজনক’ নাগরিক, ডি ভোটারের বিষয়ে মানোয়ারের সম্যক জ্ঞান আছে। মানোয়ারের
নানার নাম ১৯৫১র এন আর সি-তে তো আছেই, বাবাও স্বদেশী, তবু তাকে ২০১৮র ১৯ জুলাইতে শমন
পাঠিয়ে নাগরিকত্ব প্রমাণের নির্দেশ দেওয়া হয়েছে। সন্দেহ হয়, ‘ডি’ ভোটার, নাগরিকত্ব
প্রমাণের অন্ধকূপে বন্দি হয়ে খুদেজা বিবি, মনোয়ার হুসেইনের মতো এক একটি শিশুর
জীবনের তাবৎ রঙ যদি ফুরিয়ে যায়। অক্ষরজ্ঞান না হতেই কি এই শিশুদের জন্যে লেখা হবে
অন্ধকার এবং ভয়ঙ্কর ভবিষ্যলিপি?</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাদের
মর্যাদা লুণ্ঠিত হলো...</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">“আপনি দেশের জন্যে জীবনের
সমস্ত ত্যাগ করবার পরেও যখন আপনার নাগরিকত্ব নিয়ে প্রশ্ন তুলা হবে, তখন আপনার খুব
খারাপ লাগবেই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” মহিরুদ্দিন আহমেদ
জানালেন। আহমেদ ১৯৮৬ থেকে ২০০৪ অব্দি সেনা বাহিনীতে কাজ করে অবসর নিয়েছেন।
কর্মক্ষেত্রে কৃতিত্বের সঙ্গে কাজ করেছেন বরপেটার বাসিন্দা এই মহিরুদ্দিন আহমেদ। বরপেটার
বিদেশী ন্যায়াধিকরণ থেকে ২০১৭তে তিনি নাগরিকত্ব প্রমাণের বিজ্ঞপ্তি পান। “আমার
বিরুদ্ধে উঠা এই বিদেশী অভিযোগে আমি ভেঙ্গে পড়েছিলাম। আমার বড় দাদা সহকারী সেশন
জাজ ছিলেন। এর পরেও এমন অদ্ভূৎ প্রশ্ন” (কারাভান ডেইলি, ৫ নভেম্বর, ২০১৮) </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>‘ডি’
ভোটার, বিদেশীর নোটিশ পেয়ে এমন বহু সেনাবাহিনীর প্রাক্তন কর্মী, সরকারী শিক্ষক,
পুলিশের কর্মীদের নাগরিকত্ব প্রমাণের কষ্টকর এবং ব্যয়বহুল পথে পা বাড়িয়ে হাঁটতে
হচ্ছে। এমন অনিয়ম বহু নাগরিকের সম্মান ভূলুণ্ঠিত করছে বলে যে অভিযোগ উঠছে তাকে
অস্বীকার করা যায় না। প্রাক্তন মুখ্যমন্ত্রী তরুণ গগৈ, বর্তমান মুখ্যমন্ত্রী
সর্বানন্দ সনোয়ালের নিরাপত্তার সঙ্গে জড়িত অসম পুলিশের সহকারী উপপরিদর্শক শাহ আলম
ভূঞা হলেন এমন আরেক নজির। আলমের বাবা ব্রিটিশের বিরুদ্ধে লড়েছিলেন। এমন এক
ব্যক্তির সন্তানকে এখন লড়তে হচ্ছে যাতে তিনি ভারত থেকে বহিষ্কৃত না হন। যদিও ১০
বছর ধরে চলা যুদ্ধের শেষে তিনি নাগরিকত্বের প্রমাণ দিতে পেরে উঠেছিলেন। কিন্তু সে
বেশিদিনের জন্যে নয়। ৩৩ বছর অসম পুলিশের বিশেষ শাখার কর্মী শাহের নামের সঙ্গে আবার
বসেছে ‘ডি’ চিহ্ন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>অসমকে পুব পাকিস্তানের সঙ্গে সামিল করবার প্রবণতার বিরুদ্ধে যারা লড়েছিলেন
তাঁদের অন্যতম<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছিলেন মৌলবী মহম্মদ
আমিরুদ্দিন। এই স্বাধীনতা সংগ্রামী ১৯৩৭ থেকে ১৯৪৬ অব্দি অসম বিধান পরিষদের
উপাধ্যক্ষ ছিলেন। তাঁরই পুত্র, ভাইপো, নতিসহ পরিবারের ১৪ জন সদস্যকে নাগরিকত্বের
প্রমাণ দেবার জন্যে বহুবছর আদালতের পথ মাড়াতে হয়েছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিশেষ কোনো অনুসন্ধান না করেই ‘ডি’ ভোটারের
মামলা চাপিয়ে দিলে এক একটি পরিবারকে কতটা কঠোরভাবে ছুঁয়ে যায় তার এক উৎকৃষ্ট
উদাহরণ হলো রহার বামুনিজান গ্রামের বাসিন্দা একটি ছাত্র কৈলাস সিংহ। দিন হাজিরা
করে পরিবারের ভরণপোষণ করেন ওর বাবা নীলকান্ত সিংহ। এভাবেই ছেলেকে পড়িয়েছিলেন।
২০১৮তে সে অসম অভিযান্ত্রিক মহাবিদ্যালয়ে পড়বার সুযোগ পেয়েছিল।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিন্তু অসম বাসের স্থায়ী প্রমাণপত্র ( পি আর
সি) জোটাতে পারল না বলে ভর্তি হতে পারল না। পারে নি , কেননা ওর বাবার বিরুদ্ধে
২০১১ থেকে ‘ডি’ ভোটারের মামলা চলেছে। এই কথা সে সংবাদ মাধ্যমে জানিয়েছিল। নীলকান্ত
সিংহের বাবার নাম ১৯৫১র এন আর সি-তে রয়েছে। এবারের এন আর সি-তেও বাড়ির অন্য সবার
নাম এসেছে।</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু তাঁর নামই কেন সন্দেহজনক নাগরিক বলে চিহ্নিত হয়ে রইল
এই নিয়ে তিনি কিছু জানেন না। এভাবেই আইনের মারপ্যাঁচে পড়ে এক সম্ভাবনাময় ছাত্রের
জীবন অনিশ্চিত হয়ে রইল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চারবার
নাগরিকত্বের প্রমাণ দিলেন শামসুল হক </span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">“আমি ক্লান্ত হয়ে
পড়েছি।আমার উপর যে অত্যাচার হচ্ছে তার এখানেই শেষ হোক। পলিথিনের বেগ থেকে একটি
কাগজের পোটলা বের করে বললেন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শামসুল হক।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৬৫
বছর বয়সী হকের বাড়ি নগাঁও জেলার নিজ ধিঙে। তাঁর নাম এন আর সি-তে আসে নি। তাঁকে
তিনবার নাগরিকত্বের প্রমাণ দিতে হয়েছে এবং চতুর্থবারের মামলাটি চলছে। “আমার জন্ম
অসমে, বাবার জন্ম অসমে। আমাকে বারে বারে নাগরিকত্বের প্রমাণ দিতে হচ্ছে। কেসের
জন্যে সবই বিক্রি করলাম” শামসুল হক বললেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদেশী ন্যায়াধিকরণ থেকে
প্রথম নোটিশ আসে ২০০২তে। ২০০৯এ তিনি সেই মামলা থেকে মুক্ত হন। এই মামলা চলাকালীন
অবস্থাতেই ২০০৪ এবং ২০০৫এ আরো দুটি শমন আসে তাঁর কাছে। ২০১১তে সব কটি মামলার থেকে
মুক্তি পাবার পরে আবার ২০১৫তে চতুর্থ শমনটি আসে । চারবারে নাগরিকত্বের অগ্নি
পরীক্ষাতে ক্ষতবিক্ষত অবতীর্ণ শামসুল হক এখন নাগরিকত্বের সংজ্ঞাতে ক্ষত-বিক্ষত।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-bc7abhCbAfY/XxxuEWg5bRI/AAAAAAAAgKQ/yPs2Tzf-y40vIe539rfrOEIyNvqF6V7fwCPcBGAsYHg/s249/Samsul%2BHaq.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="249" data-original-width="210" src="https://1.bp.blogspot.com/-bc7abhCbAfY/XxxuEWg5bRI/AAAAAAAAgKQ/yPs2Tzf-y40vIe539rfrOEIyNvqF6V7fwCPcBGAsYHg/s0/Samsul%2BHaq.jpg" /></a></div>
“কেসের জন্যে নথি-পত্র জোগাড় করা, গাড়ি ভাড়া আর উকিলের ফিজ বাবদ লাখ টাকা
খরচা হয়েই গেল। গেল আট বছর ধরে আমার স্ত্রীকে বিদেশী নন বলে প্রমাণ করতে গিয়ে
পরিবারটি চোখের সামনে শেষ হয়ে গেল। একবেলার আহার জোগাড়ই দায় হয়ে পড়েছে। এই
অবস্থাতে কেস চালাতে টাকা পাই কই?” আহাদ আলি এভাবেই বর্ণনা করলেন নিজের পরিবারের
দুর্দশা। আহাদ আলির বাড়ি গোয়ালপাড়ার ফফঙ্গা প্রথম খণ্ডে। একসময় রিক্সা চালাতেন।
ভালোই চলছিল<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাঁর পরিবারের। তাঁর স্ত্রী
নবীরন খাতুন লোকের বাড়িতে বাসন ধুয়ে, বাঁশের ধারা তৈরি করে চাষের জমিও কিনেছিলেন। দারিদ্র্য
অতিক্রম করে একটি সচ্ছল জীবনের স্বপ্ন দেখছিলেন। কিন্তু নবীরনের বিরুদ্ধে বিদেশী ন্যায়াধিকরণে
তিন তিনবার নাগরিকত্ব প্রমাণের মামলা উঠে। তার ভারে পরিবারটি আজ ক্লান্ত। আট
সন্তানের মা নবীরন ২০১০এর ৬ নভেম্বরে গোয়ালপাড়া বিদেশী ন্যায়াধিকরণ থেকে বিদেশী
নোটিশ পান। তিনি বাংলাদেশের ময়মনসিংহ জেলার পাকুলা গ্রাম থেকে এসে ভারতে অবৈধভাবে
প্রবেশ করেছেন বলে সীমান্ত পুলিশ একটি মামলা করেছিল। নবীরণ খাতুনের নানা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রয়াত ফায়েজুদ্দিনের নাম ১৯৫১র এন আর সি-তে
আছে। এবং তাঁর মা-বাবার জন্ম বরপেটার বাঘবরে। এইসব নথি যখন তিনি আদালতে জমা দিলেন
আদালত তাঁকে ভারতীয় বলে ঘোষণা করেছিল। কিন্তু সুদে ধার করা টাকা শোধ করতে না করতেই
নবীরনের বিরুদ্ধে আবার বিদেশী ন্যায়াধিকরণের নোটিশ আসে। এবারে অভিযোগ করা হয় তিনি
বাংলাদেশের ঢাকার সিরাজগঞ্জ গ্রামের বাসিন্দা। নবীরন আবার আদালতে প্রমাণ দিয়ে
দোষমুক্ত হন। কিন্তু কী পরিহাস! নবীরনের বিরুদ্ধে তৃতীয় মামলাতে (মামলা
নম্বর---৭৪৯৬/জি/ ২০১৬) তাঁকে আবার ময়মনসিংহের পাকুলা গ্রামের বলে উল্লেখ করা হয়।
এভাবেই সীমান্ত পুলিশের তিনটা ভুয়া মামলার ফাঁদে জড়িয়ে রইলেন এই পরিবার।<span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>যদিও বা এটা বাধ্যতামূলক যে সীমান্ত
পুলিশের অনুসন্ধানকারী আধিকারিককে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কারো
নাগরিকত্ব নিয়ে সন্দেহ দেখা দিলে বাড়ি গিয়ে তদন্ত করতে হবে, প্রায়ই এটা করা হয় না।
তিন চারবার করে বিদেশী বিজ্ঞপ্তি পাবার পরেও শামসুল হক, নবীরন খাতুনরা কোনোদিনই
অনুসন্ধানকারী আধিকারিকদের চোখের দেখাটি দেখেন নি। সীমান্ত পুলিশের দায়িত্বহীন
কাজকারবারের জন্যে আজ এমন যে কত নাগরিক রয়েছেন যারা জানেন না ঠিক কতবার নাগরিকত্বের
প্রমাণ দিলে তারা ভারতীয় হতে পারবেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদেশী ন্যায়াধিকরণে
অনিয়মের অভিযোগ</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিক হারে বিদেশী ঘোষণা করতে সক্ষম<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হলে বিদেশী ন্যায়াধিকরণের সদস্যদের চাকরির
মেয়াদ বাড়ানো হয়---এমন তথ্য খোদ সরকারি শপথনামাতেই সম্প্রতি প্রকাশ পেয়েছে।
শপথনামাতে উল্লেখ করা হয়েছিল,এদের পারদর্শিতা ছিল<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>না। তার মানে এরা বেশি বেশি করে বিদেশী ঘোষণা করতে পারেন নি। ন্যায়াধিকরণের
চাকরি থেকে অব্যাহতি দেওয়া হয়েছে এমন ১৯ জন সদস্য গুয়াহাটি উচ্চ ন্যায়ালয়ে দাখিল
করা একটি মামলাতে (৪৮৬৮/১৭)</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সরকারের শপথনামাতে বিদেশী ন্যায়াধিকরণের
সদস্যদের পারদর্শিতা তিনটি পর্যায়ের রাখার কথা ঘোষণা করা হয়</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শপথনামার এই পর্যায় তিনটি হলো---যারাই কম সংখ্যাতে বিদেশী
ঘোষণা করবেন তাদের চাকরি থেকে অব্যাহতি দেওয়া হবে, যাদের বিদেশী ঘোষণার সংখ্যা
মাঝারি তাদের সতর্ক করা হবে, আর বেশি বেশি বিদেশী ঘোষণা করবেন যারা তাদের চাকরির
মেয়াদ বাড়ানো হবে। শপথনামাতে উল্লেখ করা হয়েছে, ধুবড়ি জেলার তৃতীয় ন্যায়াধিকরণের
সদস্য কার্তিক চন্দ্র রায় তাঁর কার্যকালে ৩৮০টি মামলার মধ্যে মাত্র ১</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩২ শতাংশ মানুষকে বিদেশী ঘোষণা করেছেন বলে তাঁর প্রদর্শনে
অসন্তুষ্ট হয়ে চাকরি থেকে অব্যাহতি দেওয়া হতে পারে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অন্যদিকে গোয়ালপাড়ার বিদেশী ন্যায়াধিকরণের
সদস্য দিলীপ কুমার বর্মণ, ভবকান্ত হাজরিকা, কুলেন্দ্র তালুকদারেরা তাঁদের
কার্যকালে ৪</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩২ শতাংশ, ২</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৪৩ শতাংশ,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এবং<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৭</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬৭ শতাংশ মানুষকে বিদেশী ঘোষণা করাতে তাঁদের কাজে অসন্তুষ্ট
হয়ে চাকরি থেকে অব্যাহতি (</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">May be terminated</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">)</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেওয়া হতে পারে বলে উল্লেখ করা হয়েছে। একই রকম
বরপেটা বিদেশী ন্যায়াধিকরণের সদস্য অনুরূপা দে, ধুবড়ি জেলা ন্যায়াধিকরণের সদস্য
হেমন্ত মহন্ত, গোয়ালপাড়া ন্যায়াধিকরণের সদস্য বিভাস বর্মণেরা ক্রমে ১১</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫৫ শতাংশ, ৮</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ২৩
শতাংশ এবং ১০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২৬ শতাংশ মানুষকে বিদেশী
ঘোষণা করাতে তাদের পারদর্শিতা উন্নত করা দরকার বলে উল্লেখ করা হয়েছিল। অন্যদিকে
ধুবড়ি জেলার বিদেশী ন্যায়াধিকরণের সদস্য অভিজিৎ দাস, নব কুমার বরুয়া,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জোনমণি বরুয়ারা তাঁদের মোট মামলার ক্রমে ৩৯</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০৫ শতাংশ, ৭৪</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭৭ শতাংশ,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৪১</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৬ শতাংশ মানুষজনকে বিদেশী ঘোষণা করবার ফলে তাঁদের
পারদর্শিতা ‘সুন্দর’ বলে চাকরির মেয়াদ বাড়ানো হয় বলে উল্লেখ করা হয়। বিদেশী ন্যায়াধিকরণের
সদস্যদের পারদর্শিতার মূল্যায়ন করে রাজ্যের গৃহ-বিভাগ</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই অনুসারে ২০১৭র ২২ জুনে কার্যকর একটি নির্দেশে বিদেশী ন্যায়াধিকরণের
৩৪ জন সদস্যের পারদর্শিতা উন্নত নয় বলে উল্লেখ করা হয়। তারই ১৯ জনের চাকরির মেয়াদ
সমাপ্ত করবার সঙ্গে সঙ্গে ১৫ জনকে পারদর্শিতা উন্নত করতে সতর্ক করে দেওয়া হয়। একটি
সূত্রের উদ্ধৃতি দিয়ে সংবাদপত্রে এসেছিল, সীমান্ত পুলিশের করা মামলাতে অভিযুক্তদের
‘স্বদেশী’ বলে ঘোষণা করাতে ন্যায়াধিকরণের একাংশ সদস্যদের প্রতি সরকার অসন্তুষ্টি
প্রকাশ করেছিল। (</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Assam Discontinues 19 Tribunal members; telegraphindia.com,
22-06-2017</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">)</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদেশী
মামলা একটি ‘লাভজনক উদ্যোগ’</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরিগাওঁ জেলার বিদেশী ন্যায়াধিকরণের
সদস্য গৌতম সুরেন ২০১৮র ২৭ আগস্টে একটি নির্দেশে বিদেশী শনাক্তকরণ এবং ‘ডি’ ভোটার
শনাক্তের ব্যবস্থা নিয়ে কিছু প্রশ্নের উত্থাপন করেছিলেন। ব্যবস্থাটিকে তিনি ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Unfair practice</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> (</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্যায় কর্ম</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">)</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">, ‘ধন
সংগ্রহের উপায়’ বলে উল্লেখ করেছিলেন। (</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">NRC—Tribunal
questions process of identifying foreingners, The Hindu, 18 September, 2018</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">)</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>মরিগাঁওয়ের মিকিরভিটা পুলিশ থানার অন্তর্গত কালিকাজারি
গ্রামের আমিনা খাতুন, মোস্তান আলি,আলিমা খাতুন, নারিজিয়া বেগমের বিরুদ্ধে করা
মামলা খারিজ করে বলা হয় যে সীমান্ত পুলিশের ভুলের জন্যে আমিনা খাতুনকে ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ex-parte</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> (</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আদালতের একপক্ষীয় রায়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">)</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> করা হয়েছিল। অভিযুক্ত আমিনা খাতুন ন্যায়ালয়ে অনুপস্থিত
ছিলেন বলেই তাঁকে ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ex-parte</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’ করাকে ভর্ৎসনা করে গৌতম সুরেন
যে নির্দেশ দিয়েছিলেন, তাতে উল্লেখ করা হয়েছিল, আমিনা খাতুনের বাড়ি চিনতে না পেরে
বলা হয়েছিল বিদ্যুতের খুটাতে বিজ্ঞপ্তি ঝুলিয়ে দেওয়া হয়েছিল। অথচ গ্রামটিতে আজ অব্দি
বিদ্যুতের কোনো<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্যবস্থাই নেই। সুতরাং
বিদ্যুতের খুটা থাকবার প্রশ্নই উঠে না। বিদেশী মামলাতে অভিযুক্তদের বিরুদ্ধে জারি
করা বিজ্ঞপ্তিগুলো হাতে হাতে দেবার বদলে এই যে বিশ্রাম স্থানে, গাছে বা বিদ্যুতের
খুটাতে লাগিয়ে দেবার কথা বলা হয়ে থাকে এভাবে মামলাগুলো এক একটি ‘লাভজনক উদ্যোগে’
পরিণত হয়েছে। উল্লেখযোগ্য যে অভিযুক্তরা আদালতের বিজ্ঞপ্তি পাননি বলেই আদালতে
উপস্থিত থাকতে পারেন নি।আর ফলে তাদের ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ex-parte</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’ করে বিদেশী ঘোষণা করা হয়েছিল। গৌতম সুরেনের বক্তব্যের
গভীরে বিদেশীর নামে যে ‘লাভজনক উদ্যোগ’টি চলছে তার ফলে একাংশ মানুষের হাহাকার এবং
‘দেশবিহীন’ হবার করুণ গাথা অনুরণিত হয়েছিল </span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে কী
বলেন</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গকুল
বর্মণ (সাধারণ সম্পাদক, আক্রাসু)</span></b><b><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদেশী নাগরিকের সমস্যা
সমাধানের নামে কোচ-রাজবংশীদের হেনস্তা করা হচ্ছে।নাগরিকের সমস্ত প্রমাণ থাকা সত্ত্বেও
অন্নবালা রায়কে ডিটেনশন ক্যাম্পে পাঠানো হয়েছিল। এই মহিলা উকিলকে মাত্র ১৫০০ টাকা ফিজ
দিতে পারেন নি বলে ‘ডি’ ভোটার মামলাতে হারলেন এবং বিদেশী বলে ঘোষিত হলেন। এহেন কাজ
সম্পূর্ণ উদ্দেশ্যপ্রণোদিত।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আগে থেকে কোনো
বিজ্ঞপ্তি না দিয়েই এন আর সি হালনাগাদ করবার সময়েই বিদেশী নাগরিক বা ‘ডি’ ভোটারের
মামলার কথা জানানো হয়েছে। অধিকাংশ মানুষই তাদের নিয়ে চলা মামলার সম্পর্কে কিচ্ছু
জানেন না। কোচ-রাজবংশীদের আন্দোলনকে নিঃশেষ করবার একটি চক্রান্তের একে আমি অংশ বলে
মনে করছি। প্রকৃত বিদেশী নাগরিককে ধরে বহিষ্কার করুক। কিন্তু ভারতীয় নাগরিকদের
যেভাবে খুশি ধরে ‘ডি’ ভোটার করা বন্ধ করতে হবে।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দীপক দে
(সভাপতি, সারা আসাম বাঙালি যুবছাত্র ফেডারেশন)</span></b><b><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘ডি’
ভোটার প্রক্রিয়াটি একটি ভুল প্রক্রিয়া, কেননা এরকম মামলাতে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৯৪ শতাংশ মানুষই ভারতীয় বলে ন্যায় লাভ করেন।কারো
উপাধি নতুবা ধর্ম দেখে উদ্দেশ্যপ্রণোদিত ভাবে বিদেশী নাগরিকের নোটিশ নইলে ‘ডি’
ভোটার করা হয়। বহু মানুষ কোনো বিজ্ঞপ্তি বা নোটিশ পানও না বা তাঁদের দেওয়া হয় না।
বিদেশী নাগরিক শনাক্ত করা হোক, কিন্তু সেই করতে গিয়ে কোনো নির্দোষী বা প্রকৃত
নাগরিকে শাস্তি না পান সেটিও নিশ্চিত করা দরকার। আমি নিশ্চিত যে ডিটেনশন ক্যাম্পের
৯০ % মানুষই ভারতীয়। এই পুরো ব্যবস্থাতে টাকাপয়সারও লেনদেন হয়ে থাকে। ইতিমধ্যে
‘ডি’ ভোটারে মামলাতে আতঙ্কিত হয়ে দশজনের বেশি বাঙালি হিন্দু আত্মহত্যা করেছেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আজিজুর
রহমান (উপদেষ্টা,আমসু)</span></b><b><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই প্রসঙ্গে আমসুর উপদেষ্টা
আজিজুর রহমান বলেন, কে কত বিদেশী ঘোষণা করতে পারে সেই নিয়ে বিদেশী ন্যায়াধিকরণে
পরস্পরের মধ্যে প্রতিযোগিতা চলছে। নিজের চাকরি বাঁচিয়ে রাখার স্বার্থে বিদেশী
ন্যায়াধিকরণের সদস্যরা হাজার হাজার মানুষকে বিদেশী বলে ঘোষণা করছেন। এই সবে বিদেশী
সমস্যা অধিক জটিল হয়ে পড়েছে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিদেশী
ন্যায়াধিকরণে নিয়ম অনুসারে অবসরপ্রাপ্ত বিচারপতিকে পুনরীক্ষণের দায়িত্ব দিলে কেবল
শুধু কে কজনকে বিদেশী<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বলে ঘোষণা করেছেন
তাতেই সীমাবদ্ধ না থেকে সামগ্রিকভাবেই মামলা পুনরীক্ষণের জন্যে স্থায়ী নিযুক্তির
ব্যবস্থা করা দরকার, তাতে লিখিত পরীক্ষা নিয়ে যোগ্য ব্যক্তিকে নির্বাচিত করা
দরকার। সেই সঙ্গে বিদেশী ন্যায়াধিকরণের প্রতি মানুষের মধ্যে যে একটা ভয়, শঙ্কা এবং
নেতিবাচক ধারণা দেখা দিয়েছে তা দূর করবার ব্যবস্থা সরকারের করা দরকার।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুটি
গ্রাম, একটিই গল্প</span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুঁটামারি এবং কুমারীপাড়া
দুটি গ্রামের নাম। এই গ্রাম দুটি নরনারায়ণ সেতুর পাশ দিয়ে গেলে প্রায় চার
কিলোমিটার দূরে অবস্থিত। গোয়ালপাড়ার থেকে উত্তরে প্রায় ১৫ কিলোমিটার দূরে এই দুটি
গ্রামে নরনারায়ণ সেতু চালু<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হবার এক বছর
আগে, সেই ১৯৯৭ থেকে আজ অব্দি ‘ডি’ ভোটার চিহ্নিত করবার জোয়ার চলছে। “ এই গ্রাম
দুটিতে এখন ১০৭ জন ‘ডি’ ভোটার আছেন। সীমান্ত পুলিশের দ্বারা ঠিক কজন বিদেশী
নাগরিকের নোটিশ পেয়েছেন সে জানি না। গ্রামের ২৮ জন বাসিন্দা বিদেশী নাগরিকের মামলা
হেরেছেন। তাদের যে কোনো সময় ডিটেনশন ক্যাম্পে যেতে হতে পারে। গ্রাম দুটির রেহন
আলি, বালা আইনল হক, খবিরুন নেছা, সাফিন আলি এবং নূর মহম্মদকে গোয়ালপাড়া ডিটেনশন
ক্যাম্পে নিয়ে যাওয়া হয়েছিল যদিও ইতিমধ্যে নূর মহম্মদকে বাদ দিয়ে বাকিরা সর্বোচ্চ
ন্যায়ালয়ে মামলা লড়ে এখন মুক্ত জীবন যাপন করছেন।”, বললেন খুঁটামারি গ্রামের
গাওঁবুড়া শয়েদ আলি। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-0HcDl3Z87E0/Xxxtta3EnGI/AAAAAAAAgKE/SC6TkfVMpAMRsN2kRawxgzN2ixzY-ctVACPcBGAsYHg/s352/Alekh%2BUddin.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="352" data-original-width="229" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-0HcDl3Z87E0/Xxxtta3EnGI/AAAAAAAAgKE/SC6TkfVMpAMRsN2kRawxgzN2ixzY-ctVACPcBGAsYHg/s320/Alekh%2BUddin.jpg" /></a></div> সবুজ পাহাড়, ব্রহ্মপুত্র আর বিলে এক
সুন্দর প্রাকৃতিক পরিবেশে ঘেরা এই দু’খানা গ্রাম। কিন্তু এতো সুন্দর প্রাকৃতিক
পরিবেশেও গ্রাম দুটির মানুষজনকে আতঙ্কের মধ্যে দিন কাটাতে হচ্ছে। “১৯৯৭ থেকে আমি
‘ডি’ ভোটার হবার পরে ২০০৮এ মামলা হারলাম। আমাদের বাবা রমত আলি শেখ এবং<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নানা মহরসান শেখের নামে ১৯৫১র এন আর সি , ভোটার
তালিকার তথ্য দাখিল করবার পরেও আমি আজ পলাতক বিদেশী নাগরিক। কেন আমি মামলা হারলাম
জানি না, কেনই বা আমার পরিবারের বাকিরা দেশি আর আমি বিদেশী জানি না। আমার চাষের
জমি নেই। কখনো বা ২০০ টাকাতে হাজিরা করি। যদি কখনো যদি ধরে ডিটেনশন ক্যাম্পে নিয়ে
যায় সেই ভয়ে রাতে আমার ঘুম আসে না। পুলিশ ধরে নিয়ে যাবে এই ভয়ে বাজারে যেতে পারি
না। অচেনা মানুষজন দেখলেই আমি আতঙ্কে কেঁপে উঠি। গ্রামে যদি অন্যকোনো কাজেও পুলিশ
আসে আমি আড়ালে চলে যাই।” <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জানালেন একুশ বছর
ধরে ন্যায়িক যুদ্ধে ক্লান্ত আলেখ উদ্দিন শেখ। <span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনিয়মের
কি অবসান ঘটবে? </span></b><b><span style="font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>অনিয়ম, অবহেলা,পক্ষপাতিত্ব এবং আইনের
অপব্যবহারে ‘ডি’ ভোটার এবং অবৈধ বিদেশী শনাক্তকরণ ব্যবস্থাটিকে প্রহসনে পরিণত
করেছে। কিন্তু যেসব লোকের হঠকারিতার জন্যে এই বিদেশী নাগরিক শনাক্তকরণ প্রক্রিয়াটি
বহু মানুষের জন্যে আতঙ্ক , হতাশা আর সম্মান হানির বিষয় হয়ে দাঁড়িয়েছে, তাদের
বিরুদ্ধে কোনো ব্যবস্থা নেওয়া হয় নি। উদাহরণস্বরূপ বিদেশী ন্যায়াধিকরণ থেকে ‘ডি’
ভোটার মামলার থেকে মুক্ত হবার পরেও ভোটার তালিকার থেকে বহু মানুষের নামের সঙ্গে
থাকা ‘ডি’ চিহ্ন সরিয়ে দেওয়া হয় নি, যার ফলে এন আর সি-র খসড়া থেকে এই সব ‘ডি’
ভোটারের মামলা মুক্ত মানুষ এবং তাঁদের পরিজনের নাম বাদ পড়ল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২০১৬ র অক্টোবর অব্দি ৬,২১, ৬৮৮ জন ব্যক্তির বিরুদ্ধে ‘ডি’
ভোটার এবং বিদেশী নাগরিকের মামলা নথিবদ্ধ হয়েছিল। ২০১৭র ফেব্রুয়ারি মাসে অসম সরকার
বিধান সভাতে দেওয়া একটি তথ্য অনুসারে ৪,৪৪, ১৮৯ জন ব্যক্তির মামলা ন্যায়াধিকরণের
কাছে পাঠানো হয়। তার মধ্যে ‘ডি’ ভোটার এবং বিদেশী নাগরিকের মোট ২,০১,৯২৮টি মামলা
নিষ্পত্তি হয় নি। এই তথ্যে আরো যা প্রকাশ পায়, নিষ্পত্তি হওয়া মামলাগুলোর ৯২
শতাংশই নিজের নাগরিকত্ব প্রমাণে সক্ষম হয়েছিলেন। (</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">The Struggle of
Doubtful Voters has intensified in BJP’s Assam, Abdul Kalam Azad, The Wire, 12
July</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">)</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাৎপর্যপূর্ণভাবে
বিদেশী নাগরিক বলে ঘোষিত অধিকাংশই ছিল ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ex-Parte’ (</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একপাক্ষিক</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">)</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নোটিশ না পেয়ে বা অন্যকারণে অভিযুক্ত আদালতে উপস্থিত না
থাকলে ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ex-Parte’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> করে
তাদের দোষী সাব্যস্ত করে ফেলা হয়। আদালতের রায়ের ধরণ ভালো করে দেখলে দেখলে দেখা
যাবে যে বিদেশী নাগরিক বলে ঘোষিত অধিকাংশই হয় মামলাতে প্রত্যাহ্বান জানান নি বা
তাদের দাখিল করা নাগরিকত্বের নথিপত্র ভালো করে পরীক্ষা করে দেখা হয় নি। উদাহরণ
স্বরূপ করিমগঞ্জ ও হাইলাকান্দি জেলাতে ঘোষিত বিদেশী নাগরিকের রায়ে ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ex-Parte’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এবং প্রত্যাহ্বান জানানো মামলার অনুপাত ছিল
ক্রমে ৯৩৮ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯ এবং ১২৭ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">: </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি অঞ্চলে প্রবেশ করা
জনাকয় অপরাধীকে শনাক্ত করবার জন্যে অঞ্চলের প্রতিটি মানুষকে বছরের পর বছর ধরে
সন্দেহজনক অপরাধীর তালিকাতে অন্তর্ভুক্ত করে হেনস্তা করাটা যেমন অযৌক্তিকর,
সেভাবেই কিছু লোককে বিদেশী বলে শনাক্ত করতে লাখ লাখ মানুষের থেকে নাগরিকত্ব কেড়ে
নেওয়াটাও অগণতান্ত্রিক। অসমে এখন এভাবেই একটি মাত্র ইংরেজি বর্ণ (</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">D</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) লক্ষাধিক</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষের থেকে তিলতিল করে কেড়ে নেওয়া হচ্ছে সুখের সমস্ত
বর্ণমালা, নিঃশেষ করে ফেলা হয়েছে জীবনের মর্যাদা এবং অধিকার। এইসব হতভাগা নাগরিকদের
সঙ্গে সমস্ত গণতন্ত্রপ্রেমী মানুষের একটাই প্রশ্ন---এমন অবিবেচক এবং অমানবিক
কাণ্ডের শেষ কবে হচ্ছে? </span><span style="font-family: Symbol; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-char-type: symbol; mso-hansi-font-family: "Times New Roman"; mso-symbol-font-family: Symbol;"><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: Symbol;">·</span></span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 10.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(অসমিয়া
পাক্ষিক ‘প্রান্তিকে’ লেখাটি প্রকাশিত হয় ১৬ নভেম্বর, ২০১৬ সংখ্যাতে পৃ</span></i><i><span style="font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">: </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 10.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৬ থেকে
২১শে।তার থেকে বাংলা অনুবাদ করা হয়েছে।</span></i></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: right;"><i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 10.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লেখকের ঠিকানা: দৈনিক
জনমভূমি, রাধা গোবিন্দ বরুয়া পথ, গুয়াহাটি—৭৮১০০৫, ফোন</span></i><i><span style="font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">: </span></i><i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 10.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯৮৫৪৬৭৫৯৭২)</span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></b></p>
<!--[if !mso]>
<style>
v\:* {behavior:url(#default#VML);}
o\:* {behavior:url(#default#VML);}
w\:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
</style>
<![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves>false</w:TrackMoves>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:shapedefaults v:ext="edit" spidmax="1028"/>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:shapelayout v:ext="edit">
<o:idmap v:ext="edit" data="1"/>
</o:shapelayout></xml><![endif]--></div><div><br /></div><div><br /></div>সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-79314295852993551982020-07-21T00:54:00.002+05:302020-07-21T10:44:57.012+05:30২১ জুলাই,১৯৮৬ আর ২০১০ : শেকল একটাই,দুটি ভিন্ন কড়া<div style="text-align: center;"><a href="https://s.docworkspace.com/d/AIm8miaUmvAd6d-UndqdFA?fbclid=IwAR22oerHSUSGPbC2YnU4Nak4MC6x675FFKbtYwPFOcvxHdUoxgJNWyo11Pc" target="_blank">(লেখাটি প্রকাশিত হয় শিলচরের ওপিনিয়ন মোভার্স, একটি ভার্চ্যুয়াল মিডিয়া গ্রুপের ২১ জুলাই স্মরণে বিশেষ ক্রোড়পত্রে। <br /></a></div><div style="text-align: center;"><a href="https://s.docworkspace.com/d/AIm8miaUmvAd6d-UndqdFA?fbclid=IwAR22oerHSUSGPbC2YnU4Nak4MC6x675FFKbtYwPFOcvxHdUoxgJNWyo11Pc" target="_blank">এখানে ক্লিক করে দেখুন) <br /></a></div><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0cm 216pt; text-indent: 36pt;"><br /><br /></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;"></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">......<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">আমার উঠোন জুড়ে আমার সতর্কপদ
বিকেলের রোদের ক্রমণ</span>,--</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">চৈত্রের বিবর্ণদিন </span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">; <span lang="AS">বিশীর্ণ প্রপাত ঘিরে ঝরঝর জলের পতন</span>;</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">অদূরে বিচিত্র-সাজ পার্বতী-রমণীর ভারনত শিলাবতরণ</span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">—</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">মেঘে মেঘে বেলা যায়</span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">, <span lang="AS">আমার অপূর্ণ ঘট ভরা তবু হয়েতো ওঠেনি!</span>_</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">সম্মুখে আঁধার রাত</span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">,
<span lang="AS">দুর্গম চড়াই </span>–<span lang="AS">পথ হেঁটে তবে তোমার সীমানা</span>—</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-indent: 36pt;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">মা</span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">, <span lang="AS">তুমি নিশ্চিত জেনো</span>, <span lang="AS">সোনালী সূর্যোদয়ে পৌঁছবো ঘরের
ঠিকানা</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt; mso-bidi-language: HI;">।।</span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0cm 216pt; text-indent: 36pt;"><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt; mso-bidi-language: HI;">।।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;">ঊর্ধ্বেন্দু দাশ </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt; mso-bidi-language: HI;">।।</span><br /></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0cm 216pt; text-indent: 36pt;"><br /></p><br /><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0cm 216pt; text-indent: 36pt;"> <br /><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt; mso-bidi-language: HI;"></span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen"; font-size: 11pt;"> </span></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn%3AANd9GcTmReRHQeb7inYvmL4lAN2ZRFkSKJGbySK3Vg&usqp=CAU" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="201" data-original-width="251" src="https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn%3AANd9GcTmReRHQeb7inYvmL4lAN2ZRFkSKJGbySK3Vg&usqp=CAU" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn%3AANd9GcTmReRHQeb7inYvmL4lAN2ZRFkSKJGbySK3Vg&usqp=CAU">(C)Image:ছবি</a><br /></td></tr></tbody></table><p></p>
<div style="mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly;">
<font size="6">
</font><font size="6">
</font><table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" style="height: 19px; width: 8px;" vspace="0">
<tbody><tr>
<td align="left" style="padding: 0cm;" valign="top"> <font size="6"> <br /></font></td></tr></tbody></table><font size="6">
</font></div><font size="6">
</font><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="AS" style="font-family: "bensen";"><font size="6">২১ </font>জুলাই এলেই
আমার কেবল ১৯৮৬</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">র জগন যিশুর
কথা মনে পড়ে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১০</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">এর বরপেটার আমসুর চার তরুণ সদস্য মাজম আলি</span>,<span lang="AS">মাইদুল
ইসলাম মোল্লা</span>,<span lang="AS">সিরাজুল হক এবং মতলেব আলিদের কথাও মনে পড়ে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাৎক্ষণিকভাবে
অনেকেরই কথাটিকে উদ্ভট বলে মনে হতে পারে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু সে আমরা বেশি ভাবি না বলে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ভাবলেও
স্বস্তিদায়ক সীমারেখাগুলো মেনে চলি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">খানিক ভাবলেই
দেখা যাবে এরা সবাই একই শেকলে বাঁধা</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">দিন দুটি একই শেকলের দুই ভিন্ন কড়া</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর সেই শেকল হচ্ছে অসমের উগ্রজাতীয়তাবাদী শাসকশ্রেণি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যে কারণে
বাংলাকে অসমের সহযোগী ভাষা করতে অস্বীকার করা হয়েছিল</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">যে কারণে অষ্টম-শ্রেণি থেকে অসমিয়াকে বাড়তি
বিষয় করে পড়বার ফরমান এসেছিল ১৯৮৬তে</span>, <span lang="AS">সেই একই কারণে বিদেশি বাছাই
হচ্ছে</span>, <span lang="AS">ডি ভোটার</span> –<span lang="AS">ডিটেনশন ক্যাম্প এসেছে</span>,<span lang="AS">এন আর সি এসেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর ২০১০</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">এ বরপেটাতে চারজন তরুণকে প্রাণ দিতে হয়েছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">যে কারণে আমরা সিলেট গণভোটের
রাজনীতিতে পরাজিত হয়েছি</span>, <span lang="AS">রাজ্য পুনর্গঠন আয়োগের সামনে আমাদের
কথা টেকাতে পারিনি</span>,<span lang="AS">কাছাড়ের ভাষা বাংলাতেই সন্তুষ্ট থেকেছি</span>,<span lang="AS">অসম চুক্তিকে হজম করেছি</span>, <span lang="AS">এবং তিন দশকের বেশি সময় ধরে
নাগরিকত্বের পরীক্ষা দিয়ে যাচ্ছি</span>,<span lang="AS">সেই একই কারণে আমরা ২১শে জুলাই
এলে এখনো করিমগঞ্জের কথা মনে রাখি</span>, <span lang="AS">বরপেটাকে মনে রাখবার কারণ
দেখি না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অথবা</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">উল্টোটা</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বরপেটাতে করিমগঞ্জকে মনে রাখবার কারণ দেখি না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">ভাষা শহিদ দিবস এলে আমার
প্রথা মেনে শ্রদ্ধা জানাবার বেশি কথা বলতে ইচ্ছে করে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমি
বেশি এই নিয়ে লেখালেখিও করি না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">নিতান্ত</span><span style="font-family: "bensen";">
‘<span lang="AS">অপিনিয়ন মুভার্সে</span>’<span lang="AS">র চাপে পড়ে দুই কথা লিখছি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">দীপক
সেনগুপ্ত ছিয়াশির আন্দোলনে আমাদের সঙ্গে পথ হেঁটেছিলেন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">তাঁর মনে হয়েছে</span>---<span lang="AS">সেই আন্দোলন নিয়ে এখনো বিশেষ লেখা হয় নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">লেখা দরকার</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">বলা দরকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেগুলো নথিবদ্ধ হওয়া দরকার</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমার
প্রশ্ন ওখানেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সনৎ কৈরির বইটি বাদ দিলে ষাটের ভাষা আন্দোলন নিয়ে যা কিছু
কবিতা</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">গল্প</span>-<span lang="AS">প্রবন্ধ এবং গবেষণাদি হয়েছে</span> –<span lang="AS">তার অধিকাংশই ছিয়াশির ভাষা
আন্দোলনের পরে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এমন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পাড়ায়</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পাড়ায়</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">শহিদ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বেদি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বানাবার</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ধুমটাও</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পরের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ঘটনা</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৯শে
মে</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">র ২৫ বছর পার করবার পরে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিশেষ করে ইতিহাস গ্রন্থগুলো</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেগুলোতে ৭২এর মাধ্যম আন্দোলন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">৮৬র সেবা সার্কুলার বিরোধী আন্দোলনের কথা
এলো না কেন</span>? <span lang="AS">বাধাটি কীসের</span>? <span lang="AS">যারা লেখালেখি
করেছেন</span>,<span lang="AS">সত্যি বলতে চোখের সামনে দেখেছি</span>... <span lang="AS">তাঁরা মিছিলে পথ হাঁটতে ভয় পেয়েছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কবি গল্পকারদের মধ্যে অধিকাংশই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিজয় কুমার ভট্টাচার্য</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">বা জলাল উদ্দিন লস্কর</span>,<span lang="AS">জসীম উদ্দিন লস্করের
মতো অতি সামান্য কিছু ব্যতিক্রম বাদ দিলে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমরা
যখন সার্কুলার স্থগিত হলে ডেকে আর</span><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">লোক পাচ্ছিলাম না তখন দেখেছি</span>,
<span lang="AS">লেখকদের মধ্যে কে কত বেশি বই করতে পারেন ১৯ নিয়ে</span> –<span lang="AS">সেই নিয়ে রীতিমত বিতিকিচ্ছিরি প্রতিযোগিতা</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">১৯ নিয়ে না লিখলে কবি হওয়া যাবে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর কী বলব</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">সেই অভিযোগ তো শক্তিপদ ব্রহ্মচারী সহ অতন্দ্র গোষ্ঠীর প্রায় সব কবিদের বিরুদ্ধে
উঠেইছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমরা তখন তারুণ্য আর কৈশোরের
সন্ধিতে ছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সব কথা বুঝতামও না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">নিজেও ভেবেছি</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">নিশ্চয় অতন্দ্র গোষ্ঠী </span>‘<span lang="AS">অন্যায়</span>’ <span lang="AS">করেছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু যে অভিমানের কথা বললাম</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">সেই অভিমানে যখন নিজেও কবিতা লিখেছি</span>,
<span lang="AS">দুই চারটির বেশি কবিতা লিখিনি</span>---<span lang="AS">স্রেফ এই মিছিলে
পথ হাঁটতে ভীত প্রতিযোগীদের শরিক হবো না বলেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অথচ</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আজ শক্তিপদ ব্রহ্মচারীর</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">সম্ভবত ৮৬</span>-<span lang="AS">র আন্দোলনের পরে লেখা ১৯শের কবিতাটির কথাই
সারা দেশে বিদেশে উনিশ এলে সবাই আগে</span><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span lang="AS">উল্লেখ করেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিজয়
ভট্টাচার্য বাদ</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">করুণা রঞ্জন
ভট্টাচার্য</span>,<span lang="AS">অনুরূপা বিশ্বাস</span>,<span lang="AS">আবুল হুসেইন
মজুমদার মায় অধ্যাপক তপোধীর ভট্টাচার্যের কবিতাও সামান্য লোকেই মনে রাখেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাদ বাকিদের কথা নাই বা লিখলাম</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এখনো বহু কবি ভাবেন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">১৯ এলে একখানা কবিতা লেখা তাঁর ধর্মীয় কর্তব্যের মধ্যেই পড়ে
বুঝিবা</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">অভিমান আরো বহু আছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এর মধ্যে
এও আছে</span><span style="font-family: "bensen";">---<span lang="AS">আমরা তো একই সময়ে
বিশ্ববিদ্যালয়ের দাবিতেও লড়েছিলাম</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিশ্ববিদ্যালয় যখন এলো</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">শুধুই আন্দোলনের চাপে আসে নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কাছাড়ের সাংসদের নির্বাচনী ইস্যু হিসেবে এটি প্রায় বাধ্যবাধকতাতেই
দাঁড়িয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ভাষা আন্দোলনগুলোর পেছনে কি
নির্বাচনী কোনো বাধ্যবাধকতা কাজ করে নি</span><span style="font-family: "bensen";">? <span lang="AS">অধিকাংশ গবেষকেরা দেখেছি</span>—<span lang="AS">সেই পথে ভাবেনই নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কেবল
বিমলা প্রসাদ চলিহার বদরপুর থেকে বিধায়ক হবার প্রসঙ্গটি টানা ছাড়া</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিশ্ববিদ্যালয় রাজ্যিক বা কেন্দ্রীয় হবে সেই নিয়ে
আমরা অনেক রাজনীতি করেছি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কেন্দ্রীয় হলেই কোন সে সোনার পাথরবাটি আমরা হাতে
পেয়েছি</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">সেই নিয়ে সম্প্রতি
বেশ অন্তর্তদন্ত হচ্ছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">হচ্ছে</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">কেন না বিশ্ববিদ্যালয়টি জাতীয় র্যাঙ্কিঙে
আসে নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আসাম বিশ্ববিদ্যালয়</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">শিলচর তার যমজ প্রতিষ্ঠান তেজপুর বিশ্ববিদ্যালয়ের ধারেকাছে
দাঁড়ায় না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এমন কি বাকি রাজ্যিক বিশ্ববিদ্যালয়গুলো
থেকেও বহু পেছনে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অথচ</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আমরা রাজ্য বিশ্ববিদ্যালয়ের দাবি যেই জানিয়েছে
তাঁকে বাঙালির শত্রু ভেবে তুষ্ট ছিলাম সেই কালে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিশ্ববিদ্যালয়ের
জন্যে লাঠিবাড়ি খেয়ে</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">হাজতে
গিয়ে</span>, <span lang="AS">এমন কি উদ্বোধনের দিনেও অবিশ্বাসের বশে জেলা-বন্ধে সামিল
হয়েও নিজে সেখান থেকে স্নাতকোত্তর করতে পারি নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">করেছি
গুয়াহাটি বিশ্ববিদ্যালয় থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেই ব্যক্তিগত অভিমান না হয় মিটে গেছে বাংলা</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">অসমিয়া ভাষা ও সিলেটি ভাষাবৈচিত্র্য নিয়ে
গবেষণা করে সেখান থেকে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু একটি অভিমান তো আছেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদের
৭২</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">এ মাধ্যম আন্দোলনেরও শহিদ
আছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাচ্চু চক্রবর্তী</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ব্রহ্মপুত্র</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">উপত্যকাতে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বহু</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ঘরহারা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">নরনারীও</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">রয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অথচ</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">রাজ্য বিশ্ববিদ্যালয়গুলোর মতো</span>--- <span lang="AS">সেখানে এখনো স্নাতক
স্তর অব্দি বাংলা মাধ্যম হিসেবে প্রতিষ্ঠিত নয়</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এই নিয়ে
কিন্তু ১৯</span><span style="font-family: "bensen";"> -<span lang="AS">২১শের কবি</span>,
<span lang="AS">লেখক গবেষক ও সাংবাদিকদের কোনো হেলদোল নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এখানে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">অসমিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">প্রতিদ্বন্দ্বি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">প্রতিপক্ষ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">মুখোমুখী</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বলেই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">লড়তে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">হলে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">অবশ্যই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এক</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">জবরদস্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">প্রতিপক্ষ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">চাইই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">চাই</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এই কাজটি হলে যে শিলচরকে কেন্দ্র করে অসমে একটি বড় বাংলা
প্রকাশনা শিল্পও দাঁড়িয়ে যেতে পারত সেরকম ভাবনাই কারো মাথাতে এলোই না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদের লড়াই কি সত্যিই ছিল মাতৃভাষার অধিকার ও বৈচিত্র্য
নিয়ে</span><span style="font-family: "bensen";">? <span lang="AS">সত্যি বলতে</span>,<span lang="AS">ভাষা বিদ্যা নিয়ে সেই বিশ্ববিদ্যালয়ের নিজের অধ্যয়নটাই খুব বেশি শ্লাঘার বিষয়
নয়</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">নিজে গবেষণা করতে গিয়ে হাড়ে হাড়ে টের পেয়েছি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এর</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">থেকে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ভাষা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">নিয়ে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">মৌলিক</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কাজ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বেশি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">হয়েছে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">গুয়াহাটি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বিশ্ববিদ্যালয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেই সব কথাও ভবিষ্যতে বড় করে আনব না হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ভাষার বড় সমস্যাটা যে বানান নয়</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">তারও চাইতে বেশি কিছু</span>—<span lang="AS">এই বোধটাই আমাদের</span> ‘<span lang="AS">ভাষাবিদ</span>’<span lang="AS">দের
নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদের শিক্ষকদের সম্পাদিত বাংলা বইতে কেবল বানানেরই ভুল
থাকে না</span><span style="font-family: "bensen";">---<span lang="AS">থাকে সমাজ ইতিহাসের
আরো বেশি বেশি বড় বড় ভুল</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">এই বিশ্ববিদ্যালয়েরই বাঘা-বাঘা
বিদ্বানেরা এই সেদিনও আন্তর্জালকে বাংলা ভাষা সাহিত্যের শত্রু জ্ঞান করছিলেন</span>,
<span lang="AS">লিটিল ম্যাগাজিনগুলোর অনেকে ধ্বসে যাবে ভেবে হাহাকার করছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আমরা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এখনো</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কল্পনাই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">করতে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পারি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">একটি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">মাধ্যমে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">সরকারি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">রাজ্যভাষার</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">চাপ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ফলে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দৈনিক</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কাগজ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">লিটিল</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ম্যাগাজিন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">যে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পরিসর</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ভাষাকে</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পারে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">নি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">রেডিও</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দূরদর্শন</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">--<span lang="BN">আন্তর্জাল</span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">তা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দিতে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">শুরু</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">করেছে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দুই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দশক</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আগেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এতই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কল্পনাবিহীন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">সৃজনী</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ব্যক্তিত্বদেরও</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">মন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এখনো</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">প্রযুক্তি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">জানিনা</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">’</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বলবার</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আমাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বিদ্বানদের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">মধ্যে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">একটা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বড়াই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কাজ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">যেমন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বহু</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">মায়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কথা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বলাতে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">গৌরব</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বোধ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কাজ</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">করে</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">, ‘</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">সন্তান</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">এক্কেবারে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বাংলাটা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">জানেই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">না</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যখন গুয়াহাটি</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">ডিব্রুগড়</span>,<span lang="AS">তেজপুর বিশ্ববিদ্যালয় এবং গুয়াহাটি আই আই টি
লড়াই করেছিল অসমিয়া ইউনিকোডকে স্বতন্ত্র পরিচয়ে প্রতিষ্ঠা দিতে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অসমিয়া লেখার জন্যে বাংলার বাইরে নিজস্ব সফটওয়ার বানাতে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এখন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">করোনাকালে তাদের বহুকেই ফেসবুক লাইভে নিত্যদিন সক্রিয় দেখছি</span>—<span lang="AS">সেই সব সুসংবাদ</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু এখনো তাঁদের বহু স্রোতের বাইরে বেরোতে আগ্রহী
কিনা সংশয় আছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আচ্ছা</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">কেউ কি ভেবেছেন</span>,<span lang="AS">শিলচর এন আই টি</span>-<span lang="AS">র কি আন্তর্জালে বাংলা ভাষার বিস্তারে কিছু করবার আছে বলে কোনো প্রস্তাব দেবেন</span>?
<span lang="AS">এমনিতেও সেই সব করতে প্রযুক্তিবিদ হবার দরকার পড়ে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আন্তর্জাল
যুগের </span><span style="font-family: "bensen";">‘<span lang="AS">বিদ্যাসাগর</span>’,
<span lang="AS">অভ্র কী বোর্ডের প্রতিষ্ঠাতা বাংলাদেশের মেহেদি হাসান কিংবা প্রথম অসমিয়া
ফন্ট কুঁহিপাতের নির্মাতা বনজিত পাঠক</span>—<span lang="AS">দু</span>’<span lang="AS">জনেই কিন্তু <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্ত্রীরোগের চিকিৎসক</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">এই সব দেখি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাই
অভিমান আছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কী হবে</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">২১শের সংগ্রামে নিজে কোন বীরত্বটা দেখিয়েছি সেই সব লোকজনকে জানিয়ে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৯ এলে
দেখি</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">সেইসব জানানোই বহু প্রবীণের
ধর্মীয় কর্তব্যে পরিণত হয়েছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">অথচ</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">আপোসের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">গল্পটি</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">পরাজয়ের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">গল্পটি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">দিব্বি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">চেপে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">যাচ্ছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেই
সব নাহয় কোনো গবেষক করেছেন বা করবেন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">যার তাতে আগ্রহ হবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু নিজে জানাব কেন</span><span style="font-family: "bensen";">? <span lang="AS">জানাবার জন্যে কষ্ট করে মনেই রাখব কেন</span>?
<span lang="AS">জাতীয়তাবাদের</span> ‘<span lang="AS">বেদিমূলে</span>’ <span lang="AS">অর্ঘ্য দেব বলে</span>? <span lang="AS">আমাদের সংগ্রাম তো চলমান</span>, <span lang="AS">এখনো বহমান</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ফলে</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">মনে রাখি নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যেমন</span><span style="font-family: "bensen";"> ‘<span lang="AS">জাতি</span>’(?) <span lang="AS">রাখে নি বরপেটা বা নেলি বা শিলাপাথারের সংবাদ</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">রেখেছে শুধু বাংলাদেশে মার খাবার সংবাদ</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">স্মৃতিরও আছে এক নির্মাণের রাজনীতি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">হতে
পারে বাঙালি জাতীয়তাবাদ অসমিয়া জাতীয়তাবাদের মতো কখনোই সেরকম আক্রামক নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আক্রমণের প্রতিরোধও বহু সময় পালটা জাতীয়তাবাদের চেহারা
নেয়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বহু অসমিয়া বন্ধুরাও আমাকে তাই বেশি বাংলা বাংলা করি বলে জাতীয়তাবাদীই মনে
করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু জাতীয়তাবাদ শেষ পর্যন্ত একটি ব্যামোই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সে কখনো
নিজের সীমাবদ্ধতা</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">নিজের ভুল</span>-<span lang="AS">ব্যর্থতা দেখতে অস্বীকার করে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">রবীন্দ্রনাথ
তা বহুবার উল্লেখ করেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এবং এক সময় লিখেছেন</span><span style="font-family: "bensen";">, “<span lang="AS">স্বাজাত্যের অহমিকার থেকে মুক্তি দানের
শিক্ষাই আজকের দিনের প্রধান শিক্ষা</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">”</span><span style="font-family: "bensen";"> <span lang="AS">আমাদের
সেই শিক্ষাতে শিক্ষিত হওয়া চাই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">আপনি বারে বারে পরীক্ষাতে
বসছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর বলে যাচ্ছেন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আপনাকে ইচ্ছে করে ফেল করে দেওয়া হয়েছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আপনি বলে যাচ্ছেন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আপনাকে পক্ষপাত করে শিক্ষক নম্বর বেশি দেন নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আপনি বলে যাচ্ছেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">পাশের ছেলেটি নকল করে পাশ দিয়েছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আপনি
বলে যাচ্ছেন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">স্কুলটি ভালো না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আপনি
বলে যাচ্ছেন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আমার বাড়িতে অনুকূল
পরিবেশ পাচ্ছেন না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেগুলো সত্যও হতে পারে</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আপনার দেখার দোষও হতে পারে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">দেখার
দোষ যদি স্বীকারই না করতে চান</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">আপনি কখনো পরীক্ষাতে পাস করবেন</span>? <span lang="AS">কোনো সম্ভাবনা আছে</span>?
<span lang="AS">পাস করতে হলে আপনাকে নিজের দোষ ত্রুটিটাও দেখতে হবে</span>, <span lang="AS">নিজেকে পাল্টাতে গিয়েই শুধু আপনি অপরকে পাল্টাতে পারেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অপরের
পাল্টানোটা আরো কঠিন কাজ</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সে না পাল্টাবে কোনোদিন আর আপনি পরীক্ষাতে পাস
দেবেন বলে বসেই যদি থাকেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">তবে তো </span>‘<span lang="AS">ঠাকুর</span>’<span lang="AS">ই আপনার সহায়</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সে আপনি
যতই নিজেকে ক্ষুদিরাম</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">সুভাষ
চন্দ্রের উত্তরাধিকারী বলে দাবি করুন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সুভাষের জন্মদিনে আপনি কোনো প্রতিবাদী সভা করবেন না</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">ক্যারাম খেলা বা লজেন্স দৌড়ের আয়োজনই করবেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর সেরকম অদৃষ্টবাদই বাঙালিকে ধর্মীয় রাজনীতিতে বেঁধে রেখেছে
কিনা সেই কথাটিও ভালো করে ভাবা দরকার</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">পরীক্ষাতে নিজেরও কোনো দোষ
ত্রুটি আছে কিনা সে অসমিয়া জাতীয়তাবাদেরও দেখা দরকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অসমিয়া জাতীয়তাবাদ বর</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">অসমের স্বপ্ন হাজির করেছিল রাজ্যপুনর্গঠন আয়োগের সামনে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাঁরা
চেয়েছিলেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">উত্তরবাংলাটাও এসে
যাক অসমে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাঙালি চেয়েছিলেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">গোয়ালপাড়া</span>, <span lang="AS">দক্ষিণ জয়ন্তীয়া</span>,
<span lang="AS">উত্তর</span>-<span lang="AS">দক্ষিণ কাছাড়</span>, <span lang="AS">ত্রিপুরার
সবটাই চলে যাক পশ্চিম বাংলাতে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কোনোটাই হয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অসমিয়া
জাতীয়তাবাদ চেয়েছিল</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">ভাষা আইনে
গোটা পূর্বোত্তরভারতের ভাষা হবে অসমিয়া</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পারে
নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">স্বাধীন অসম চেয়েও আদায় করতে পারে নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর এখন
তো অখিল গগৈ ও তাঁর সঙ্গী সাথিরাও ঠিক সেরকমই জেল বন্দি যেরকম এক একজন ডি ভোটার</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">প্রতিবাদে
পথে লোক নেই বলতে গেলেই হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেখানে ভাবাটা তো সবারই দরকার</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তারপরেও</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">পরীক্ষাতে অসমিয়া জাতীয়তাবাদ বাঙালি জাতীয়তাবাদ
থেকে নম্বর চিরদিনই বেশি আদায় করে রেখেছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাঁরা যে বলেন</span><span style="font-family: "bensen";">,
<span lang="AS">অসমে অসমিয়া বা খিলঞ্জিয়ার প্রভুত্বই থাকতে হবে</span>, <span lang="AS">সেই প্রভুত্বও তাঁরা টিকিয়ে রেখেছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ঠিক
সেই জন্যে বহু তর্জন গর্জনে কুখ্যাত বা বিখ্যাত শিলাদিত্য দেবকেও এখন বলতে হচ্ছে</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">তাঁকে রাজনৈতিকভাবে</span> ‘<span lang="AS">হত্যা</span>’ <span lang="AS">করা হবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেই</span><span style="font-family: "bensen";"> ‘<span lang="AS">হত্যা</span>’ <span lang="AS">কি তাঁকেই
করেছে</span>? <span lang="AS">না বাঙালির একটি অংশ তথা হিন্দু সমাজকে করে রাখা হয়েছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যে বাঙালি
নিজেকে স্বাধীনতার বীর সেনানীর উত্তরাধিকারী বলে এখনো দম্ভ করেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">মনে কি হয় না</span>---<span lang="AS">তাঁকে
খাঁচা বন্দি</span> ‘<span lang="AS">বাঘ</span>’ <span lang="AS">করে রাখা হয়েছে</span>?
<span lang="AS">বাঘের হিংস্র হবার বদনাম আছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু
মানুষ যখন বাঘকে খাঁচাবন্দি করে তখন তাঁর বলই শুধু না</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">সুকৌশলী বুদ্ধিটাও নজরে পড়ে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এবারে ভেবে নিন</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">খাঁচাবন্দি বাঙালি বাঘের বুদ্ধি কতটা</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">যার</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">বড়াই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">করেই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">তার</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">জীবন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সম্প্রতি
আমি সুকুমার বিশ্বাসের সদ্য প্রকাশিত</span><span style="font-family: "bensen";"> ‘<span lang="AS">আসামে ভাষা আন্দোলনে ও বাঙালি প্রসঙ্গ</span> : <span lang="AS">১৯৪৭</span>-<span lang="AS">১৯৬১</span>’ <span lang="AS">বইটি পড়ছিলাম</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেখানে
দেখছিলাম</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">ষাটের ভাষা আন্দোলনের
দিনে পূর্বোত্তর জুড়া বাঙালিদের অধিবেশনে বিদগ্ধজনেরা বলছিলেন</span>, ‘<span lang="AS">জয় আমাদের হবেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কেননা সত্য আমাদের সঙ্গে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: "bensen";">’ <span lang="AS">জয় হয় নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাঁদের বিদ্যাবুদ্ধি তথা দূরদৃষ্টি নিয়েও কেউ প্রশ্ন
করে নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বইটি পড়তে পড়তে দেখছিলাম</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">১৯৬১র ডিসেম্বরে পরিতোষ পাল চৌধুরী সারা অসমের রাজ্যভাষার দাবিতে দিল্লি অব্দি
পদযাত্রা করছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তিনি বুঝি সংগ্রাম পরিষদের শিলচর মহকুমার</span><span style="font-family: "bensen";"> ‘<span lang="AS">ডিকটেটর</span>’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদের
লজ্জাও হয় না</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">এক সংগ্রামী
নেতাকে</span> ‘<span lang="AS">ডিকটেটর</span>’ <span lang="AS">অভিধাতে ভূষিত করতে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেই
ডিকটেটরের ডাকে সেদিন খুব কম লোকেই সাড়া দিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদেরও
একই অভিজ্ঞতা হয়েছিল ১৯৮৬তে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">রাজ্যের জনজাতি সংগঠনগুলোর হুমকিতে যখন ২১ জুলাইর
এক মাস পেরোবার আগেই</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">১৫ আগস্ট
১৯৮৬তে সেবা সার্কুলার স্থগিত ঘোষণা করলেন রাজ্য সরকার</span>--- <span lang="AS">বরাক
উপত্যকা সংগ্রাম সমন্বয় সমিতির সভাগুলোতে আর লোকজন আসছিলেন না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমরা
এর পরেও টেনেটুনে নিয়ে গেছিলাম আরো দুই আড়াই বছর</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সার্কুলারটি তখনো পুরো বাতিল হয় নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বিশ্ববিদ্যালয়ের দাবি তো রইলই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর রইল
করিমগঞ্জে হাজারো পুলিশী আক্রমণের শিকার সতীর্থরা</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অনেকেই
তখনো হাসপাতালে বা হাজতে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কিন্তু মধ্যবিত্ত তো আপোস করেই নিয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ধরেই নিয়েছে</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">বিশ্ববিদ্যালয় নিয়ে আসা তো প্রতাপশালী সাংসদের কাজ</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাঁর
হয়ে কাজ করছিল পরোক্ষে তখন আকসা বলে আরেকটি সংগঠন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">যাদের</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">গ্রামাঞ্চলে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">সংগঠনই</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">ছিল</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পরে আমরা জানলাম</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">বিশ্ববিদ্যালয় নিয়ে এসেছে তাঁরাই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এখনো আকসা নিজেদের বিশ্ববিদ্যালয়ের স্বঘোষিত অভিভাবক বলে
মনে করে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদের তো যেন কোনো অস্তিত্বই ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">আচ্ছা</span>, <span lang="AS">১৯৬১র ভাষা আন্দোলনের আগে পরে নির্বাচনে কী হয়েছিল</span>? <span lang="AS">আন্দোলনের
দিনগুলোতে যে বিধায়কেরা পদত্যাগ করেছিলেন</span>,<span lang="AS">তাঁরা কি দল ছেড়েছিলেন</span>?
<span lang="AS">তাঁরা কি পরের নির্বাচনে শাসকদলকে প্রত্যাহ্বান জানিয়েছিলেন</span>?
<span lang="AS">না দলেই ফিরে গিয়ে নানা ভাবে পুরস্কৃত হয়েছিলেন</span>? <span lang="AS">সুকুমার বিশ্বাসের বইতে নেই কিন্তু</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সুবীর
করের বইটিও আমি পড়েছি</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">সেখানেও
কি আছে</span>? <span lang="AS">নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কেন নেই</span><span style="font-family: "bensen";">?
<span lang="AS">সমাজনেতারা অসন্তুষ্ট হবেন বলে</span>? <span lang="AS">এর মধ্যে কি কোনো
বৌদ্ধিক রাজনীতি নেই</span>? <span lang="AS">মধ্যবিত্ত জাতীয়তাবাদী রাজনীতি</span>?<span lang="AS">বরাক উপত্যকা সংগ্রাম সমন্বয় সমিতি গড়ে উঠেছিল মূলত অসম চুক্তি বাতিলের দাবিতে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেবা
সার্কুলার আসবার আগেই আমরা দেখেছি</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">বাঙালি মাত্রেই চুক্তির কারিগরদের এবং অসম আন্দোলনের সমর্থকদের পুরস্কৃত করেছিলেন
গেরুয়া দল তখন থেকেই বরাক উপত্যকা দিয়েই অসমে প্রবেশ করে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অথচ</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">আন্দোলনের পুরোভাগেই এদের প্রাদেশিক ও দেশীয় নেতৃত্ব ছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">নেলি
গহপুর শিলাপাথারের সংঘর্ষেও সঙ্ঘ পরিবারের হাত এখন তথ্য সহ প্রমাণিত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাহলে
চুক্তি বাতিলের দাবিতে লড়াই কী করে হয়</span><span style="font-family: "bensen";">? <span lang="AS">আমরা তুষ্ট থেকেছি আন্দোলনের মূল নায়কদের দ্বারা গঠিত দল অসম গণপরিষদকে বরাক
উপত্যকাতে</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">অনাত্মীয় ভেবে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অথচ প্রতিপক্ষ আমাদের ঘরের ভেতরেই ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অগপকে অনাত্মীয় করতে গিয়ে আমরা নম্র-ভাবে হলেও খানিক মুসলমান
এবং স্থানীয় অবাঙালি বিদ্বেষও পোষণ করেছি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ভেবেছি</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">এদেরই জন্যে আমাদের কিছু হচ্ছে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তারউপরে
যুক্ত হয়েছিল</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">দলটির নেতৃত্ব
দ্বারা আলগাপুরে ১৯৮৭তে অসম সাহিত্য সভার অধিবেশন আয়োজন এবং সেখান থেকে</span> “‘<span lang="AS">বরাকী ভাষা</span>’ <span lang="AS">বাংলা ভাষা না</span>!” –<span lang="AS">এমন
ঘোষণা</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পরকে দোষ দিয়ে গা ঝাড়বার এর
চাইতে ভালো যুক্তি আর কই মেলে</span><span style="font-family: "bensen";">? <span lang="AS">আমরা কখনোই প্রশ্ন করি নি বাড়ির ভেতর থেকে এহেন প্রশ্ন উঠেই কেন</span>? <span lang="AS">কোন দুর্বলতার সুযোগে</span>? </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">সেই দুর্বলতার সুযোগেই তো
আমরা মনে করেছি</span>, <span lang="AS">নিজেদের যারা অসমিয়া বলেন</span>, <span lang="AS">বরপেটার সেই ছাত্ররা যদি এন আর সি</span>-<span lang="AS">র পাইলট প্রকল্পের
বিরোধিতা করছেন</span>, <span lang="AS">২০১০</span>-<span lang="AS">এ তবে নিশ্চয় তারা
বাংলাদেশিদের হয়ে কাজই করছেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অসমিয়া সংবাদ মাধ্যম নিশ্চয় ঠিকই বলছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ষাটের
ভাষা আন্দোলনের বিরোধীদেরও আমরা</span><span style="font-family: "bensen";"> ‘<span lang="AS">পাকিস্তানী</span>’ <span lang="AS">বলে গেছি নির্বিঘ্নে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">পাঁচ
বছর আগে পুব পাকিস্তান থেকে আসা ব্যক্তিটিও পাঁচশত বছর আগেকার মুসলমানকে ভেবেছেন</span><span style="font-family: "bensen";"> ‘<span lang="AS">পাকিস্তানী</span>’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেই
ট্র্যাডিশন আমাদের সমানে চলছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">চালাতে গিয়ে আমরা খেয়ালই করিনি</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">এখনো ভালো করে করছি না</span>, <span lang="AS">বরপেটার তরুণেরা প্রাণ দিলেন বলেই পরে এন আর সি প্রক্রিয়াতে ১৯৫১র নাগরিক পঞ্জি</span>,
<span lang="AS">এবং ১৯৭১এর আগে অব্দি</span> (<span lang="AS">পড়ুন শুধুই ১৯৬৬</span>-<span lang="AS">র</span>) <span lang="AS">ভোটার তালিকা ছাড়াও আরো এগারোটি নথি স্বীকৃত হয়েছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাতে
শরণার্থী প্রমাণপত্রও ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাতেই মাত্র ১৯ লাখ মানুষের নামই চূড়ান্ত তালিকার
থেকে বাদ গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অন্যথা সংখ্যাটি</span><span style="font-family: "bensen";">,
<span lang="AS">১ কোটি ১৯ লাখ হলেও হতে পারত</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমরা
আটকে আছি</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">এই কথাতে যে হিন্দু
মুসলমান বাঙালিকে ভাষার ভিত্তিতে এক না হলে অসমিয়া উগ্রজাতীয়তাবাদের বিরুদ্ধে মোকাবেলা
দাঁড় করাতে পারব না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বরপেটা প্রমাণ করে</span><span style="font-family: "bensen";"> -- <span lang="AS">আমরা মিথ্যার বেসাতি করি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">দুলাল
পালের মৃত্যুর পরে আমসু এবং বাঙালি ছাত্র ফেডারেশনের যৌথ প্রতিরোধ দেখিয়েছে</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আমরা সত্যের ধারেকাছেও নেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">দুলাল পালের পরিবারের সঙ্গে বিশ্বাসঘাতকতা পরে করেছেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">হিন্দুত্ববাদী নেতৃত্ব এবং ফেডারেশনের
একাংশ</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">কোনো মুসলমান সহ</span><span style="font-family: "bensen";">-<span lang="AS">সংগ্রামী</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">তাঁর
মাতৃভাষা বাংলা</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">বলে স্বীকার
করে কি না</span>, <span lang="AS">তাতে কোনো সমস্যা হয় নি</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদের
নজর সেইসব দিকে নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমরা এখনো সেই সব ভুলের পুনরাবৃত্তি করতে প্রস্তুত যার
জন্যে অসমের ভাষা বাংলার দাবিতে শুরু করে আমরা কাছাড়ের ভাষা বাংলাতে সন্ধি করে নিয়েছিলাম</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এখনো
আমরা সন্ধিতে আছি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আছি স্থিতাবস্থাতে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">খেয়াল
করুন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">অসম আন্দোলনের একটি বিজয়
দিবস আছে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৫ আগস্ট</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">১৯৮৫</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আমাদের কোনো কোনো বিজয় দিবস নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আছে
শহিদ দিবসই শুধু</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তাই আমার কোনো সংগ্রামে অংশ নেবার অহমিকাও নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এমনিতেও
আমাদের ভাষার নামে সংগ্রামগুলোর গরিমা যাই থাক</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">তার একটিও সাম্প্রতিক ব্রহ্মপুত্র উপত্যকার কা</span>-<span lang="AS">বিরোধী সংগ্রামের থেকেও আকারে প্রকারে বড় না</span>,<span lang="AS">ছোটই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অসম
আন্দোলনের থেকে বহু ছোট</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বরপেটার সংগ্রামের আকার আরো ছোট</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বড় হতে
পারত</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">তবে এন আর সি প্রক্রিয়াতে
যে বিপর্যয়গুলোর মধ্যে আমদের যেতে হয়েছে বা হচ্ছে</span> –<span lang="AS">তাও হতো না
</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ফলে</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">আমাদের সংগ্রাম
চলছে</span></span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">চলবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অসমিয়াতে
বললে</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">এই জুই জ্বলিছে</span>!
<span lang="AS">জ্বলিব</span>!<span lang="AS">বাইরে তো বটেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ঘরের
ভেতরেও</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ঘরের ভেতরের সংগ্রাম কম কিছু না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাইরে থেকে মুরগি এসে বসে পাথরে তা দিয়ে তো আর বাচ্চা ফুটাতে
পারে না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যাতে সে তা দেবে</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">সে
কোন পদার্থে তৈরি এও এক বড় প্রশ্ন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="AS">তবু আমাদের বিজয় কিছু নেই
নয়</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">১৯৮৬তে ভাষা সার্কুলার স্থগিত হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">২০১৯
শে সেটিই আবার ফিরে এসেছে নয়া চেহারাতে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এবারে
বরাকে বাংলা</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">আর ব্রহ্মপুত্রে
অসমিয়া বাধ্যতামূলক করা হয়েছে সেই অষ্টম শ্রেণি থেকেই</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">এবারে
আর প্রতিবাদ নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যদিও এর ফল কারো জন্যেই খুব</span><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">ভালো হবে না</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সে টের পেতে আমাদের বাকি আছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বর্তমান
সরকার</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">সংস্কৃতকে বাধ্যতামূলক
করতে চাইছিলেন</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">মূলত অসমিয়ারাই প্রবল প্রতিরোধ গড়ে তুলে এই প্রশ্ন করেছিলেন</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">আর কত ভাষার চাপ ছাত্রদের নিতে হবে</span>?
<span lang="AS">একই প্রশ্ন বাংলা বা অসমিয়া চাপাবার বেলাও উঠা দরকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">ভবিষ্যৎ
তুলবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর আমাদের বিজয় আছে বরপেটার সংগ্রামে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">লিখলামই</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">তিনের বদলে চৌদ্দটি নথি স্বীকৃতি পেয়েছিল</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তবু
এখনো ঝুলে আছে</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">১৯ লাখের ভাগ্য</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আর তারা
সবাই বাঙালি নন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">মুসলমানের এক বিশাল অংশ অসমিয়া এবং বিহারিও</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">আছেন
নেপালি</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">আছেন রাজবংশী</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অন্যান্য জনজাতিরা তো আছেনই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">যদিও
প্রচার আছে তারা সবাই মুসলমান বা বাঙালি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="AS">আমরা কি এখনো বাঙালি জাতীয়তাবাদকেই
</span>‘<span lang="AS">ব্রহ্মাস্ত্র</span>’ <span lang="AS">বলে ভেবে বসে আছি</span>?
<span lang="AS">এদের অধিকাংশ তো দরিদ্র শ্রমজীবী</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাঙালি
মধ্যবিত্তদের কি আসলেই কিছু যায় আসে</span><span style="font-family: "bensen";">,<span lang="AS">এই সব শ্রমজীবীদের কী হচ্ছে জেনে বোঝে</span>? <span lang="AS">তারা তো জানেও
না ভালো করে</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">জানাবার কোনো মাধ্যমও নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">না রাজনৈতিক</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">না বৌদ্ধিক</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">সেই
সব মাধ্যম আবিষ্কারের কথাও ভাবা দরকার</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">ভাবার অনুশীলন দরকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">তার জন্যে প্রথম যে কাজটি করা দরকার</span><span style="font-family: "bensen";">, <span lang="AS">জগন যিশুর সাথে সিরাজুল</span>, <span lang="AS">মাইদুল</span>,<span lang="AS">মাজম এবং মতলেব দের নাম একত্রের নেওয়া দরকার</span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">বাঙালি
বলে নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen";">অসমিয়া উগ্রজাতীয়তাবাদের বিরুদ্ধে সংগ্রামের শহিদ বলে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span style="font-family: "bensen";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "bensen";"> </span></p>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.355758-0.821679936178846 60.199507999999994 55.798787736178845 130.51200799999998tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-57566463588922101582020-03-27T18:15:00.000+05:302020-05-30T00:13:48.431+05:30২১ দিনের ভারত বন্ধ এবং আমার একটি ‘সবুর’ করা দিন<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<br /></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-tIu4oO-6uio/Xn3vQVV728I/AAAAAAAAfmI/jhg0CL_-_3MIStK7uYy2cJ1HlUI38_6CACKgBGAsYHg/s1600/90772406_2580028168878831_5101572122807894016_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="930" data-original-width="720" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-tIu4oO-6uio/Xn3vQVV728I/AAAAAAAAfmI/jhg0CL_-_3MIStK7uYy2cJ1HlUI38_6CACKgBGAsYHg/s320/90772406_2580028168878831_5101572122807894016_n.jpg" width="247" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">(ছবি আন্তর্জাল থেকে সংগৃহীত)</td></tr>
</tbody></table>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: x-large;">২১</span>দিন ভারত বন্ধ। মানে করোনার জন্যে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লকডাউন।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> আরেকটু ঠিকঠাক করে লিখলে কোভিড ১৯ বা, নোভেল করোনার জন্যে। </span><span style="font-family: "bensen";">অনেকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আদর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">করে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাংলাতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বলছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">তালাবন্ধ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">! </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শুনেই অনেকে প্রশ্ন তুলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খাবে
কী লোকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশেষ করে যাদের দিন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আনতে পান্তা ফুরোয়। দিনে রোজগার তো রাতে চুলো জ্বলে। লাখো
শ্রমজীবীদের আমরা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখেছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> শতাধিক মাইল তল্পি তল্পা হাতে ও শিশু</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোলে হেঁটে একাধিক
রাজ্য পার করে বাড়ি ফিরছেন। দেখেছি স্টেশনে আটকা পড়া</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজারো
মানুষ যখন ঠাসাঠাসি করে বাসের ছাদে চড়ছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেটোয়া সংবাদ মাধ্যম</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চেঁচিয়েছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখুন প্রধান মন্ত্রী সতর্ক করে দিয়েছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবু
লোকের ভাবনা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চেতনাতে ঢুকছে না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">! </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারা
নির্দেশ অমান্য করেছেন। ভক্তরা বলে গেছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাঠিই একমাত্র ঔষধ। লাঠিতে এমন বহু মানুষও দেশে আহত হয়েছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাদের
কিন্তু</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুমতি ছিল বেরিয়ে যাবার। </span><span style="font-family: "bensen";">কেউ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span style="font-family: "bensen";">কেউ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নিহত</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হবার</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কথাও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">শুনেছি।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই
সব নিয়ে আপনি প্রশ্ন করছেন কি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভক্তরা লাগাতার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলে
যাচ্ছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখনো রাজনীতি!! ডোনাল্ড ট্রাম্পও তাঁর দেশে বলছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন
সময়</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নয় রাজনীতি করবার। যার বিরুদ্ধে অভিযোগ
তিনি শুরুতে করোনার কোনো বিপদকে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুরুত্বই দেন নি।
দেশে আক্রান্ত লোক রেখে তিনি ভারত ভ্রমণে এসেছিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, ‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নমস্তে ট্রাম্প</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">’</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
করে নির্বাচনী প্রচার করতে। গুজরাটি ব্যবসায়ী এবং ভোটারের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন
মার্কিন মুলুকে ব্যাপক দাম। </span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "bensen";">তিনি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">যদিও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span style="font-family: "bensen";">করোনা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নিয়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আসেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">থাকতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">থাকতেও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দিল্লিতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হত্যালীলা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">শুরু</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হয়েছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">সম্প্রদায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ধরে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেশের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">লোকেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেশের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">লোক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মারছিল।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন
সেই ট্রাম্পের দেশ আক্রান্তের সংখ্যাতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গোটা বিশ্বকে ছাড়িয়ে
গেছে।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"><a href="https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1243407157321560071?s=20" target="_blank"><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেতেই তিনি চিনা
রাষ্ট্রনায়ককে ফোন করেছেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাদের
গালি পেড়ে দিন কতক আগে জীবাণুর নাম দিয়েছিলেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিনা জীবাণু।</span><span lang="AS"> </span></a></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিনও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিপরীতে
বলেছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মার্কিন সেনারাই জীবাণু চিনে ছেড়ে গেছে গেল বছরে। এখন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিনও
জানিয়েছে তামাম চিকিৎসা সামগ্রী ও সেবা নিয়ে সে এখন মার্কিনিদের পাশে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাঁড়াবে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা, ভক্তরা লাঠি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজনীতি
করছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকিদের রাজনীতি করতে মানা করছেন। কপাল ভালো যে তারা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করোনাতঙ্কে নিজেরা বাড়ির বাইরে বেরোতে পারছেন না। নইলে নিজেরাই
লাঠি চালিয়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহুকে হাসপাতালে পাঠাতেন। গণপিটুনিতে
এদের বিশ্বজোড়া খ্যাতি আছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেন বা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যারাই
প্রভুর নির্দেশ অমান্য করবেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারা সবাই "</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশদ্রোহী</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">', </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং
তাদের উচিত</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাকিস্তানে চলে যাওয়া। অন্তত </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করোনার
আগে এরা হুমকি এভাবেই দিতেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রশ্ন উঠছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিপন্ন
মানুষের জন্যে সরকারি ত্রাণ কই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">?
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনেকেই প্রস্তাব</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিচ্ছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই
করুন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই করুন। <a href="https://www.nationalheraldindia.com/india/chidambarams-10-point-plan-to-cope-up-with-lockdown" target="_blank">প্রাক্তন অর্থমন্ত্রীও দশদফা প্রস্তাব</a></span><a href="https://www.nationalheraldindia.com/india/chidambarams-10-point-plan-to-cope-up-with-lockdown" target="_blank"><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></a><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><a href="https://www.nationalheraldindia.com/india/chidambarams-10-point-plan-to-cope-up-with-lockdown" target="_blank">দিয়েছিলেন ২৫শে মার্চ। </a>২৬শে মার্চ সরকার কিছু ব্যবস্থা ঘোষণা
করতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোথাও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোথাও দেখলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভক্তির
আনন্দে ঘোষণা: এই তো দিলেন ত্রাণ। রাজনীতি যারা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করছিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের
এবারে মুখ বন্ধ হবে। আরে বাবা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতো বড় দেশ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতো
বড় কাজ কিছু</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তো সবুর করতে হয়।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরাও বলি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাঠি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে
চালাতে বলছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু তো সবুর করতে হয়। নেতারা বললেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর
লোকে সব জেনে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুঝে মেনে নেবে--- এমনটা ১শ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৩০ কোটি মানুষের দেশে
কি খানিক অতি আশা নয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমিও গেল পরশু</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
পাড়াতে প্রচুর বাইক ঘুরা ঘুরি করতে দেখে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রথমে ভেবে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না পেয়ে কিছু </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">--
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফেসবুকে দিলাম। এক বন্ধু পরামর্শ দিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশকে
জানান। তিনি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেও জানালেন। আমাকেও বললেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টুইট
করতে। তিনিও করলেন। এই সব করতে না করতেই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
পাড়াতে সাইরেন সহ ভ্রাম্যমাণ পুলিশ এলো। এই সংবাদ অন্যদেরও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানিয়ে
বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনারাও তাই করুন। পরে বিকেল হতে না হতে শুনি বহু জায়গাতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নির্মম লাঠি চলেছে। আমাদের পাড়াতে অবশ্য সেরকম দেখিনি। শুনেছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহু
জায়গাতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশ মোদীর দোকানও খুলতে দেয় নি। দু</span><span style="font-family: "bensen";">ধের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span style="font-family: "bensen";">গোয়ালাকেও</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ধরে পিটিয়েছে। তারমানে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুলিশের কাছেও স্পষ্ট
নয় কী করতে হবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর কী নয়। লাঠি চালাতে বললে পুলিশ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাঙা ঘাড়ের রোগীর ঘাড়েও চালিয়ে দিতে পারে। বিশ্বাস নেই।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরকম হয়।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কারণ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, ‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">’</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
একটি বক্তার মুখ থেকে বেরোলে খুব কম সময়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুবই কম</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষের কাছে তার যথার্থ অর্থ নিয়ে পৌঁছয়। পথ হাঁটতে হাঁটতে সে</span><span style="font-family: "bensen";">ই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> ‘</span><span style="font-family: "bensen";">কথা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">’</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> করোনা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জীবাণুর
মতোই ছড়ায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দরকারে রূপও পাল্টায়।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ক্ষমতার</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কেন্দ্র</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">থেকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বেরুলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কোনো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কথাই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নেই।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই ২২শে মার্চ যখন দেশের প্রধান বলেছিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিকেলে
ব্যালকনি বা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বারান্দার থেকে চিকিৎসকদের ধন্যবাদ
জানিয়ে তালি বাজান</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘণ্টা বাজান। আমরা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখেছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজারো
লোক গোটা দেশে পথে বেরিয়ে গেছিলেন </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশ থেকে করোনা তাড়াবার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন অভূতপূর্ব পথ বের করবার জন্যে দেশনেতাকে অভিনন্দন জানাতে।
কার্ফু</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিনের শেষে পরিণত হলো কীর্তনে। এর পরেও
অনেকে নিজের বাড়ির ভাড়াটে চিকিৎসক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নার্সদের বলে দিয়েছিলেন </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">-- </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাড়ি
ছাড়তে। সেরকম </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">'</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশপ্রেমে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">'</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র
কাহিনিও বিশ্বের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংবাদ মাধ্যমে করে ছড়িয়েছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই সব কীর্তনীয়ারাই এমন বিপদ বাড়ালেন যে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একের
পরে এক প্রদেশ লকডাউন ঘোষণা দিল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাঝ পথে থেমে যাওয়া রেল থামিয়ে গোটা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশ রেল একেবারেই থামিয়ে দেওয়া হলো। এরা কীভাবে বাড়ি ফিরবেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী
বিপদে পড়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিরবেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী বিপদ নিয়ে
ফিরবেন--এই সব অস্থিরতা আর আশঙ্কার মাঝেই গোটা দেশে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২১
দিনের জন্যে লকডাউন ঘোষণা হলো।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর পরে আর কোনো বিকল্প ছিল না। আমাদের সেই নিয়ে প্রশ্ন নেই।
অনেকে এও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কীর্তনটা না করে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লকডাউন
আরো আগেই করা দরকার ছিল। কিন্তু এর পরে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে যে ভক্তকুলের
লাঠি-তত্ত্ব ছড়াচ্ছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেটি করোনার চাইতে কম বিপজ্জনক নয়।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই তত্ত্বের মূল কথা হলো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনি ঘরে থাকুন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘরে
থাকতে বলুন। এর বাইরে মুখ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বন্ধ রাখুন। নইলে করোনা ছড়াবে। তা কেউ
কেউ রসিকতা করে বলছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবই করুন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিকিৎসকেরা যা বলছেন।
কেবল ভক্তবাণীতে কান দেবেন না।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা ভক্তরা কি কেবল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রবিবারের
পবিত্র কীর্তনেই কাজ শেষ করেছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">?
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন কি সবাই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাড়ি
বাড়ি বন্দি আছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের অভিজ্ঞতা বলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের
সিংহভাগ মনে করেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভগবতী বাসন্তী সবই ঠিক করে দেবেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মনে রাখবেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন নবরাত্রি চলছে। আর</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালিরাও এই সময়ে বাসন্তী পুজো করেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর
করবেন। বাকি যেটুকু অবশিষ্ট</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবই
ঠিক করে দেবেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রধান সেবক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যার
কিছু দৈব ক্ষমতা আছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খামোখা ভাববেন না যে আমরা মিথ্যে গল্প
শুনাচ্ছি।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের আবাসিক প্রকল্পে এক বিহারি
জ্যোতিষ আছেন। বিশাল কারবার।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজারো বই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হিন্দিতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেপে দেশে বিনা পয়সাতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পয়সা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span style="font-family: "bensen";">নিয়ে</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বিলি বণ্টন করেন। দেশ প্রদেশ থেকে লোকের যাতায়াত</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লেগেই থাকে। আমাদের লিফটটি এদের অতিথিতেই ব্যস্ত থাকে। মূল
চেম্বার বাইরেই।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু বাড়িতেও যাতায়াত লেগে থাকে আরকি।
আর পুজো পার্বণ তো বলে কথাই নেই।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই কদিন নবরাত্রির
উৎসব চলছে। তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> গত</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পরশু</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কথায় কথায় বললেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করোনা
নিয়ে যেভাবে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গোটা দেশ লকডাউন করে দিলেন মোদিজী</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার
জন্যে সাহস দরকার। মানতেই হবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর মধ্যে দৈবী শক্তি আছে। গোটা বিশ্বে
এমন কেউ সাহস করবে না। </span><span lang="AS"> </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি কখন বলছেন এই সব
কথা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসলে বিকেলে আমরা সোসাইটির লোকজনে তাঁকে ডেকে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাঠিয়েছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিচে। তাঁর এক ভাই বিহার থেকে এবং নিজের
মেয়ে দিল্লি থেকে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসেছেন। এদের বাড়িতে বসিয়ে রেখে
দিয়েছিলেন। আমরা কেউ জানতাম না। কেউ কেউ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন
কেউ এলে কেউ গোপন করবেন না। ভয় পাবেন না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা আপনাদের সঙ্গে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছি। কেবল ব্যবস্থা নেবেন। কিন্তু তিনি সবাইকে ঘরে রেখেছেন। দল
বেঁধে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নবরাত্রীর কীর্তনও করছেন। কাল পুলিশ
এসেছিল। পরে স্বাস্থ্য কর্মীও কেউ।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাইরের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেয়ালে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নোটিশও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">সেঁটে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">গেছে।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এসে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলে
গেছে মেয়ে আর ভাইকে কাল পাঠাবেন পরীক্ষার জন্যে। আর বাইরে বেরুবেন না</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাড়ির কেউ। কিন্তু এদের উৎসবে পাশের ফ্ল্যাট থেকেও লোকজন
আসছিলেন। আমরা চেপে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধরাতে </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানালেন ---তারা
স্বাস্থ্য বিধি মেনে চলছেন।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর এক ভাই মাত্র</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাইরে থেকে যাতায়াত করবেন। কেউ লিফট ব্যবহার করবেন না। তখনি এই
বাণী</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঝাড়ছিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মোদীর নিশ্চয় কোনো
দৈবী শক্তি আছে। তাঁকে বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খানিক দুনিয়ার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খবর
নেবেন। মোদী বরং কিছু দেরিই করেছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর বন্ধু ট্রাম্পের মতো। এবং এখন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন করলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখন মাঝপথে আটকে থাকা লাখো বিপন্ন
মানুষকে ভগবান ভরসা ছেড়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছেন। এখনো ঘোষণা দেন নি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শ্রমজীবীরা
কী করে খাবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবার ব্যাঙ্ক একাউন্ট</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাজের কোনো প্রমাণ পত্র নেই। ইত্যাদি।
তিনি সম্ভবত এই বিপদের দিনে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার এই সব </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজনৈতিক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">' </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথাতে
কিছু ক্ষুণ্ণই হলেন। আফটার অল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">̖</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> নবরাত্রীর দিনে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি
তাঁর অবতার পুরুষের নিন্দে করে ফেললাম। রক্ষা যে তিনি ভাড়া থাকেন। তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">কাল</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সকালে শুনি তাঁর ভাই লিফটে উঠানামা
করেছেন দেখে আবাসিক সোসাইটি দেখাশুনা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করেন এমন এক কর্তা
ব্যক্তি তাকে কিছু অশোভন কথাই শুনিয়ে দিয়েছেন । মানে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
মতো গোপাল টোপাল বলেন নি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর কি। কী সব ... বাচ্চা টাচ্চা বলে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছেন। মানে সম্ভবত বরাহপাল ইত্যাদি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনার
অশোভন প্রতিশব্দ ভেবে নিন।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জেনে আমি বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতোটা
নিষ্ঠুর হবেন না। কেবল কেয়ার টেকারকে বলে দিন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাতে লিফট ব্যবহার করতে না পারে। তখনই জানলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি
</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানে যিনি বরাহপালকে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গালি দিয়েছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিচে
জল</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">স্যা</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিটাইজারের
ব্যবস্থা রেখেছেন। কেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রশ্ন করে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভক্তের
তো আমাদের আবাসিক প্রকল্পে অভাব নেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যারা স্বপ্ন দেখেন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভগবান মোদী সব ঠিক করে দেবেন। নিজেরা যা খুশি করুন। তারা কাজের
মহিলাদের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানা করেন নি। মহিলারা আসছেন। যাচ্ছেন।
তাদের জন্যে এই ব্যবস্থা। ব্যস</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক
হোয়াটস এপ গ্রুপ। আমি প্রশ্ন করলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুনিয়ার শ্রমজীবীদের বলা হয়েছে ঘরে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকতে। লোকে না খেয়ে মারা যাবার জোগাড়। আর আপনারা এদের সবেতন
ছুটি দিতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারেন না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতোই স্বার্থপর
আপনারা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি জানি যে কাজ না করলে অনেকে মাইনে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাটেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাড়োয়ারি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিহারি নির্বিশেষে।
কেউ কম যান না। সব্বাই কিন্তু ভক্ত।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরা ঠাকুরের প্রশংসাও
এতো করেন না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যত প্রধান সেবকের করেন আর কি। তাই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রশ্ন করলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনারা কি এতোই দরিদ্র যে কিছুদিন কাজ
না করলেও কাজের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মহিলাকে মাইনে দিতে পারবেন না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাইনে
কাটা যাবার ভয় থাকলে কাজের লোকগুলোও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসবে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার কথাতে কাজ হয়েছে। মেন গেটে তালা পড়েছে। </span><span style="font-family: "bensen";">পরদিন</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
থেকে কোনো কাজের লোক</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসবে না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুধ সবজি নিয়ে এলে
বাড়ির গেটের বাইরে দাঁড়াবে। লোকে গিয়ে সেখান</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে
সংগ্রহ করবে। এখন আশাতে আছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার নিন্দে মন্দ হবে বেশ। স্যর বেশি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজনীতি করেন বলে। বলা যায় না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিথ্যে কোনো মামলাও
হয়ে যেতে পারে। ইতিমধ্যে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেরকম এক মামলাতে আমি সভাপতি পদ ছেড়ে
বসে আছি। এখন বলতে গেলে আমাদের কোনো</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিয়মমাফিক সোসাইটিও
নেই। দুজনে এমনি কিছু কাজ চালান আর কি। মামলা আমার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পক্ষে
গেলেও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেতরে এখনো কিছু </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভক্তে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">’</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র
সঙ্গে বোঝাপড়া বাকি।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
(</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২)</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-tab-count: 1;"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-WO2YO4LFJAo/Xn3w8r0xB3I/AAAAAAAAfmU/3Ojq3-p6umARdSxGttoO3bnfgJ9JuSNMACKgBGAsYHg/s1600/90793308_3079189725433752_3676993872304537600_o.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="240" src="https://1.bp.blogspot.com/-WO2YO4LFJAo/Xn3w8r0xB3I/AAAAAAAAfmU/3Ojq3-p6umARdSxGttoO3bnfgJ9JuSNMACKgBGAsYHg/s320/90793308_3079189725433752_3676993872304537600_o.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">(ছবি আন্তর্জাল থেকে সংগৃহীত)</td></tr>
</tbody></table>
</span> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা কাহিনি কি এখানেই
শেষ হবার</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবারে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে
খানিক আমাদের আবাসিক প্রকল্পের কথা ছেড়ে শহরে এগোই। আজ বাজার করতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিলাম। পরশুও গেছিলাম। ফিরে এসে গায়ের পোশাক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাজারের
ব্যাগ </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খাবার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাবার সব জলে ধুয়ে দিয়েছিলাম। স্নানও
করে নিয়েছিলাম। আজ কী করলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখলাম
সেই গল্পটি বলি।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আজ পার্স</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিইনি। সামান্য কিছু জিনিসের জন্যে যা কিছু টাকা লাগবে সার্টের
প্যাকেটে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিলাম। মোবাইল ঘরে ছেড়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাজারের
ব্যাগ হাতে বেরিয়ে গেলাম।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরুতেই দেখি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিবেশীর
ঘর থেকে একটি তরুণী আর এক বয়স্কা বেরুচ্ছেন। হাতে পুজোর থালা।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুজনের কেউ এখানে থাকেন না। আত্মীয়া। তার মানে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
নবরাত্রিতে যাতায়াত চলছে।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদ্যুৎ ছিল না। তাই লিফট বন্ধ। হেঁটে ছ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">'</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তলা
নিচে নামলাম। নামতে নামতে দেখি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই পণ্ডিতজীর মেয়ে এবং দুই আত্মীয়
নামছেন। দুই আত্মীয় এখানে থাকেন না।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার মা</span><span style="font-family: "bensen";">নে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> যাতায়াত চলছে। দেখভাল করবার যে
কর্মচারিটি আছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাকে জিজ্ঞেস করে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের
হাসপাতালে ডাক পড়েছে। পরীক্ষা করাতে হবে। বেশ। তা এক</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিবেশীর
সঙ্গে দেখা হলো। এই যাতায়াত নিয়ে কথা হলো। হতাশা ব্যক্ত করে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী
করবেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজেরা গা বাঁচিয়ে থাকলে</span><span style="font-family: "bensen";">ই</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> হলো। তা আমাকে জিজ্ঞেস করলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাজারে
যাচ্ছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাস্ক পরেন নি কেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দরকার
নেই তো! খামোখা আমরা পরে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিকিৎসকদের জন্যে অভাব ডেকে আনছি কেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
সর্দি কাশি নেই। সাইনুসাইটিস</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে। আজ কোনো সমস্যা
নেই। থাকলে পরতাম। তা ছাড়া আমি মাস্ক পরে যারা ভিড়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঠাসাঠাসি
করে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের গা তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "bensen";">ঘেঁষ</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বই না।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা আমার একটি সাইকেল
আছে। আমি চালাই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধারে কাছে গেলে</span><span style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
আর চালায় ওই দে</span><span style="font-family: "bensen";">খাশোনা</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> করবার ছেলেটি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাকে
কেয়ার টেকার বলে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাইকেলটা
নিয়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওকে বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখ আমি কী করি। তুইও করবি। বাইরে জল
সাবান</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাখা ছিল। নিয়ে হাতল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেলে
সাবান মেখে ওকে বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জল ঢাল। ধুয়ে বেরিয়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেলাম। দেখি এখানে ওখানে ভুষিমালের দোকান খোলা আছে। সুযোগে
অন্য মণিহারি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দোকানও আধা কপাট খুলে রেখেছে দুই চারটা।
প্রচুর বাইক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্কুটি ঘুরছে। কোথাও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বা মাস্ক পরে দুজন সওয়ারি। অনেককে দেখে মনেও হলো না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরা
বাজার করতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরিয়েছেন। চালাচ্ছেন পুরুষ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেছনে
মহিলা বসে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের বাড়ির কাছে তামোলবাড়িতে ছোট্ট
একটি বাজার বসে। সেখানে কিচ্ছুটি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেই। তখন অবশ্য সকাল
সাড়ে নটা। নটার থেকেও তো খুলতে দিয়েছিল। দুই একজন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানালেন
ভোর থেকে লোকে নিয়ে যাচ্ছিল। এক-দুজন বসেছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাছ নিয়ে। চলে গেছে।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেলাম মিনিট দশেক সাইকেল চালিয়ে আমাদের কলেজের কাছে। সেখানে
ঢেলাঘাট থেকে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিচিত্র মাছ আসে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতো
বিচিত্র তো শহরের বড় বাজারেও বসে না। সেখানেও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিচ্ছুটি
নেই। ফলে এলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘুরে বড় বাজারে। তিনসুকিয়াতে সেটি ডেইলি
বাজার বলে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরিচিত। মূল প্রবেশ পথে পুলিশ ঢুকতে দিল
না। বলল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাশের পথ দিয়ে যান। তার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
ফিরে থানা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চারআলি থেকে ডানে মোড়তে হবে। সেখান থেকে
বেশকটি প্রবেশ পথ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে। তারই একটি দিয়ে ঢুকে মাছবাজারে
ঢুকতে যাব</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">--</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
এক সশস্ত্র সেনা পথ আটকালেন।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দু</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">'</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিনিট
দাঁড়িয়ে যান</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভেতরে লোক গা ঠেসাঠেসি করছে। তাঁর
সামনেই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি জটলা। আমি খানিক পিছিয়ে গেলাম।
একটি পরে দুজনকে যেতে দিলেন। চলে গেল</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জনা দশেক। তিনি
কিন্তু লাঠি চালালেন না। তার মানে সব্বাই সর্বত্র লাঠি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চালাচ্ছে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">--</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এরকম নয়। ভেতরে গিয়ে
তেমন ভিড় দেখলাম না। কিন্তু দুই একটি দোকানে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিন
চারজনে ঠাসাঠাসি করছেন নজরে এলো।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুকনো
মাছ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তথা শুটকি দোকানে গেলাম। জাতে সিলেটি বলে আমাদের একটি জাতের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টান আছে। জোরে বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনার ভাইর দোকান তো
ইতিমধ্যে বন্ধ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনারটাও বন্ধ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কবরার
ইচ্ছা নি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনে কেনে সবরে কইন না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরিয়া
দাঁড়াইতা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওর দাদার দোকান</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল
উলটো দিকে। বছরখানিক আগে রোগে </span><span style="font-family: "bensen";">ভু</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গে মারা গেছেন। বলেন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিনা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুনইন
না</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাইনসে। কিতা করন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনে
দিবা না জিনিস। তেইত্তো অইল। কাজ হলো</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ছিলেন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুই চারজন । নীরবে সরে দাঁড়ালেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাছ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিতে
এলাম। কমই ছিল। সবই বড় মাছ। এক ব্যাটা থামিয়ে একটা ল্যাজ দেখিয়ে বলল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বোয়াল
আছে। নিয়ে যান। দেখে মনে হলো </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিথ্যে বলছে। ক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">'</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ড
মাছ দেখিয়ে বলছে </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বোয়াল। চলে যাচ্ছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটা
বোয়ালের মাথা দেখাল। ভাবলাম হতেও পারে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি মাছ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিনি কম। ল্যাজটা কাটিয়ে তুলে নিলাম। বেরিয়ে আসতে আসতে দেখি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই
সেনার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পায়ের কাছেই টুকরিতে ধনে পাতা লঙ্কা
নিয়ে বসেছে এক মহিলা। তার সামনে গা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘেঁষাঘেঁষি করে দুই
মহিলা। সেনাকে বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনার সামনেই দেখি লোকের ভিড়।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বললেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী আর করবেন। কত বলে বোঝাবেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদি
নিজে থেকে কেউ না বোঝেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুঝলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেনাটি বেশ ভদ্রলোক।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আদা র</span><span style="font-family: "bensen";">শু</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেনার
ছিল। বাজারে দেখা মিলল না। ভেতরে গেলে হয়তো মিলত। ইচ্ছে হলো না।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরিয়ে এলাম। আসতে আসতে দেখেছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজপথে
জি এন বি রোডে অনেকেই শাক সবজি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফল নিয়ে এখানে ওখানে
ছড়িয়ে ছিটিয়ে বসে আছেন। কিন্তু সর্বত্র মানুষের হালকা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হলেও
জটলা। একা দোকানির সন্ধানে বেশ কিছু দূর সাইকেল চালিয়ে এগুলাম। শেষে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হতাশ হয়ে এক ঠেলার সামনে দাঁড়িয়ে দূর থেকে বললাম </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রসুন
দিতে। বেচারা তখন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জটলা সামাল দিতে ব্যস্ত। সব্বাই নিজের
হাতে আলু প্যাঁ</span><span style="font-family: "bensen";">জ</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> নিচ্ছে। দুই একজন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মুখোষ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পরা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাহেব
সুবো</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">রয়েছেন</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।
কিন্তু মুখখানা পাশের লোকটির মুখের কাছে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঝুঁকিয়ে দিয়েছেন। বেশ
কিছুক্ষণ দোকানি আমাকে পাত্তাই দিল না। ফলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গলা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উঁচিয়ে বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি আপনার কাছে যাচ্ছি না। দেবেন তো
বলুন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নইলে যাই।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হুশ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিরল।
পাওয়া গেল। আজ ঠিক করেই গেছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেখানেই ভিড় দেখব</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গলা
চড়াব। কারণ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরশু এক মাংস দোকানির কাছে গেছিলাম। এই
বস্তুটি আমাদের ঘরে আসে কম। কিন্তু</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুনছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লোকে
খামোখা মাংস খাওয়া বন্ধ করাতে অনেকেই লোকসান দিচ্ছেন। ফলে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গেছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক
একা দোকানি দেখে। সেও সিলেটি। কেটে দিচ্ছিলই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হঠাৎ তিন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বীরপুরুষ এসে নামল</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একই মটর সাইকেলে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">চড়ে</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। একজনের মুখে সুশোভিত মুখোশ। লাফ দিয়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেমে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> একাবারে আমার ঘাড়ে এসে পড়ে আর কি। দ্রুত নিজেই পিছিয়ে গেলাম। </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কতরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দোকানি বলল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একশ
বিশ। সিলেটিতে বাবু বললেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দে দেখি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">!</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> আইজ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দুইশ বিশ অইলেও সমস্যা নাই। আবার কবে পাইমু। বুঝলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এও
আমারই মতো জাতের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টান দেখাচ্ছে। এই প্রবাসে এক সিলেটি
আরেক সিলেটি পেলে এমনিই দিল দরিয়া হয়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর
অন্য জাতধর্ম দেখে না। কিন্তু বাবুরা মনে হয় নতুন চাকরিতে ঢুকেছেন।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রবাসে মেছ করে থাকেন। তাই সব্বাই এক মটরসাইকেলে চড়ে এসেছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাজার
করতে।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এদের বাবুগিরি দেখে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
সিলেটিগিরি উবে গেছিল। নিজে দূরে সরে গিয়ে গা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঁচিয়েছিলাম।
কিন্তু মন বাঁচাতে পারিনি। একটি অস্বস্তি কাজ করছিল। মনে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু
লোক যদি ভুল করেই তবে </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না বললে তো ভুল করতেই থাকবে। তাই আজ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর নীরব থাকিনি কোথাও।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-zU7EAhmqIuQ/Xn3z1JbaaJI/AAAAAAAAfm0/6YX_tjIx9TAnz4pypfe0k31pkLLJOFsqgCKgBGAsYHg/s1600/IMG-20200327-WA0004%2B-%2BCopy.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="240" data-original-width="180" src="https://1.bp.blogspot.com/-zU7EAhmqIuQ/Xn3z1JbaaJI/AAAAAAAAfm0/6YX_tjIx9TAnz4pypfe0k31pkLLJOFsqgCKgBGAsYHg/s1600/IMG-20200327-WA0004%2B-%2BCopy.jpg" /></a></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-12U95w-99Dk/Xn3z1Ps1mQI/AAAAAAAAfm0/rKVHWdw6EjYaDRCHs1t5DRdwzakFIyDqgCKgBGAsYHg/s1600/IMG-20200327-WA0005%2B-%2BCopy.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="240" data-original-width="180" src="https://1.bp.blogspot.com/-12U95w-99Dk/Xn3z1Ps1mQI/AAAAAAAAfm0/rKVHWdw6EjYaDRCHs1t5DRdwzakFIyDqgCKgBGAsYHg/s1600/IMG-20200327-WA0005%2B-%2BCopy.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">আমাদের আবাসনে একপরিবারকে সতর্কবাণী</td></tr>
</tbody></table>
</span></div>
<br />
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আজ
দুই চারটি দোকানে দেখেছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দোকানি একফুট দূরে দূরে সাদা বৃত্ত এঁকে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থানা চার আলি দিয়ে ফেরার পথে চোখে পড়ল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থানার
সামনে দিয়ে লম্বা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাইন। সবাই একফুট দূরে দূরে দাঁড়িয়ে
আছেন। সবাই সবজি বাজারে ঢুকবেন। তার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধীরে
ধীরে কিছু ব্যবস্থা ঠিকও হচ্ছে। সবার জন্যে সর্বত্র লাঠি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবহারও
হচ্ছে না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহু সময় লাঠি দেখালেও কাজ হয়। বহু সময়
দেখাদেখিও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যবস্থাপনা হয়। কেবল সরকারের জন্যেই </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবুর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">' </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করতে
হয় না। দেশের মানুষের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যেও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> "</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবুর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">' </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করতে
হয়। সরকারকে প্রশ্ন করলে যদি রাজনীতি করা হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষকে লাঠি পিটিয়ে মানুষ করতে বললে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার
থেকেও আরো বড় এবং ভয়ানক রাজনীতি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা হয়।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><br />
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যারা
প্রশ্ন করছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারাই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তো
অব্যবস্থা নজরে আনছেন। ফিরে এসে টিভি খুলে দেখলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশের বহু জায়গাতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আটকে পড়া প্রব্রজিত শ্রমিকদের দুর্দশা আজ চারদিন পরে কেন্দ্র
সরকারের নজরে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পড়েছে। দিল্লি সরকারের নজরে যদিও শুরু
থেকেই বিষয়টি ছিলই। দিনে চারলাখ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিপন্ন লোককে তাঁরা
বিনে পয়সাতে খাওয়ানো পরানোর ব্যবস্থা করছেন। কেন্দ্র</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সরকার
এখন বাকি সরকারগুলোকে নির্দেশ দিয়েছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে কতটা গুরুত্ব দিয়ে
নিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখতে এখনো সময়ের দরকার হবে। "সবুর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">' </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তো
করতেই হবে। অব্যবস্থা দেখলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাঠিই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদি
একমাত্র ঔষধ কেউ এই বিপন্নতার দিনে মনে করেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা চড়া গলাতে বলব</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রশ্ন
তুলা এর থেকে বহু বেশি স্বাস্থ্যকর এবং গণতান্ত্রিক ঔষধ।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনেকেই
স্বাস্থ্যবিধি মানবেন না। গোটা পথে বহুকে দেখছিলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গাড়ি নিয়ে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরিয়েছেন। যেন সুখভ্রমণ করছেন। সরকারি বিধি তো বলছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পায়ে
হেঁটে বেরোতে।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু আমি নিজেও যতটা পথ পাড়ি দিয়েছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পায়ে
হেঁটে সম্ভব ছিল না। বহুর</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাড়িতে বিলাসিতার অংশ হিসেবেই হয়তো
সাইকেল একটা রাখবার দরকারও মনে করেন নি।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর রাখলেই হয় না।
নিয়মিত না চালালে সাইকেল একটি বড় হ্যাপা। আমারটি </span><span style="font-family: "bensen";">আবাসনের</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কেয়ার টেকার ছেলেটি
চালায় বলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যত্নে আছে। তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
এই সব হবে। </span><span style="font-family: "bensen";">শহর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">গ্রামে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">যারা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাড়ি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ঘরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তাদের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষ নির্দেশিকা মেনে চলছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারছেন বলেই---তাঁরাই
সম্পদ সুরক্ষিত</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাখবেন। যারা মানছেন না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়তো
পারছেন না বলেও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের সংখ্যা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">শহরে</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> খুবই কম</span><span style="font-family: "bensen";">।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু
বিপদ বাড়ালেও বাড়াতে পারেন। কিছু করবার নেই।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কিন্তু</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">শহুরের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নজরের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাইরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">লাখো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মানুষ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">যারা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাইরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">থেকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">প্রব্রজিত</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">শ্রমিক।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "bensen";">চল্লিশ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span style="font-family: "bensen";">থেকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পঞ্চাশ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কোটি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেশে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এদের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">সংখ্যা।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আধা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দূরের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ভিন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">প্রদেশে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাস</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">করেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এরা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হাজারে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হাজারে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পথ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হাঁটছেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এমন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পথ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "bensen";">সম্ভবত</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span style="font-family: "bensen";">দেশভাগের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দিনেও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">লোকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হেঁটে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">অতিক্রম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">করেনি।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ইন্ডিয়া</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">টুডে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">একটি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">প্রতিবেদন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">করেছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">শিরোনাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দিয়েছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, <a href="https://www.indiatoday.in/mail-today/story/india-lockdown-coronavirus-covid-19-the-great-migrant-story-1659776-2020-03-26" target="_blank">“India under lockdown: The great migrant
story</a></span><a href="https://www.indiatoday.in/mail-today/story/india-lockdown-coronavirus-covid-19-the-great-migrant-story-1659776-2020-03-26" target="_blank"><span style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-font-family: BenSen;">.</span></a><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">” </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: "bensen";">এরা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বিপদে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আছেনই।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাড়ালেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কমালেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কী</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span style="font-family: "bensen";">ব্যবস্থাপকেরা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">শুরুতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এদের</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কথা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কল্পনাতেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আনেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নি।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> এদের উপরে যদি কেউ লাঠির ওষুধ চালাতে বলেন, বলতেই পারেন। প্রথম দুই একদিন কিছু সংবাদ মাধ্যম সেরকম পরামর্শ দিচ্ছিলেন। কিন্তু মনে রাখা ভালো, ভারত দেশটা এরাই নির্মাণ করেন। এরা যদি হাতে লাঠি নেন, এবং সেই লাঠিতে পতাকা জুড়েন তবে এক নয়া ভারত সৃষ্টিও করে ফেলতে পারেন। যা সুখবিলাসী ভক্তরা কল্পনাও করতে পারবেন না। </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিপদ
কেবল দেশের লোকেই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাড়ায় না। যিনি "চিনাভাইরাস</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">' </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবিষ্কার
করেছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই ডোনাল্ড ট্রাম্প</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা শুনে বহু ভারতীয় ভক্তও বলছিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমেরিকা
কেন চিন আক্রমণ করে না---তাদের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হতাশ করে ট্রাম্প এখন
কী করে চিনের কাছে সাহায্যের আবেদন পৌঁছে দিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা আগেই লিখেছি।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-tab-count: 1;"> </span>
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি আতঙ্কে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
আবাসিক প্রকল্পে যে মেয়েটি প্রশাসনের নজরে আছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">না হোক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবু</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই মেয়েটি যদি অসুস্থ হয় তবে আমাদের কিছু প্রতিবেশি কী
ব্যবহার করবেন! এই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশে সকলি সম্ভব। ঈশ্বর আর
রাষ্ট্রনায়কের নাম নিতে নিতে ভক্তিভরে প্রতিবেশি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিবেশিকে
বলতে পারেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপনি বাড়ি ছাড়ুন। সরে পড়ুন। অসম্ভব কিছু
না। সেসব</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লড়াই তো এখনো বাকিই আছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <a href="https://sarat-rachanabali.nltr.org/content.jsp?001010003003" target="_blank">পরিজন পরিজনকে কীভাবে লোকে ছেড়ে পালায় মহামারিতে, শরৎচন্দ্রের শ্রীকান্ত যারা পড়েছেন---তারা জানেন ভালো।</a></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"></span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফিরে এসে সাইকেল রেখে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবাসনের
দেখাশুনার ছেলেটিকে বললাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তুই যদি সাইকেল নিয়ে বেরোস</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে
আমার মতো হাতল ধুয়ে নিয়ে বেরুবি রে।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">অকারণে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এক্কেবারেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বেরুবি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">না।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘরে এসে আজ শুকনো মাছ রেখে দিলাম রোদে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকি
সব ধুতে হলো। বাজারের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্যাগটিও।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মাছ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেখেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">স্ত্রীর</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মুখ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পুরো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কালো।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বেরুবার</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আগে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কিছু</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আলো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ছড়িয়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">গেছিলাম।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">সেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বাতি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পুরো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নিভে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">গেছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তুমি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ক</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">’</span><span style="font-family: "bensen";">ড</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মাছ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নিয়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এসেছো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">বোয়াল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">! </span><span style="font-family: "bensen";">যাও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">নিয়ে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ওকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">বলো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">ঠকালো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">! </span><span style="font-family: "bensen";">দেয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">বলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">এসো।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">চিনবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দোকানিকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span style="font-family: "bensen";">একবার</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">যাবার</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">জন্যে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তৈরিও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হচ্ছিলাম।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">পরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মনে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হলো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">লোকটির</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কাছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">মাছ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ছিলও</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">বদলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কী</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span style="font-family: "bensen";">টাকা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">আদায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">করতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">যে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">কাজিয়াটা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">করতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">সেই</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ইচ্ছেটা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হলো</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">না।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">ধুতে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">গিয়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">দেখি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span style="font-family: "bensen";">সত্যি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হাতটা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">তেলতেলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">হয়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="font-family: "bensen";">গেছে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আজ আর জামা ধুই নি।
বাইরেই একটি সুতোতে ঝুলিয়ে রাখলাম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেরুলে
পরব বলে। সাইকেলের চাবিটিও সাবান জলে ধুয়ে মনে হলো না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
হাত</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়ে একটিও করোনা কণা ঘরে এলো বলে। বিশ
টাকার একটি নোট ফিরে এসেছে। আলগা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেখেছি। এখন সেই
ব্যটা যদি কিছু সঙ্গে আনে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার কিছু করবার নেই। ফুলপ্রুফ</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলে কিছু হয় না।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--></div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.35575827.4322134 95.275077 27.5448944 95.436439tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-68230036821024533782020-02-15T22:44:00.003+05:302020-02-15T22:49:54.593+05:30রাতের কবিতা <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> মূল অসমিয়া : হেমাঙ্গ দত্ত</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://media2.giphy.com/media/ZNRVOD57WKPSg/giphy.gif" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="356" data-original-width="480" height="237" src="https://media2.giphy.com/media/ZNRVOD57WKPSg/giphy.gif" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://media2.giphy.com/media/ZNRVOD57WKPSg/giphy.gif" target="_blank">(C)ছবি</a></td></tr>
</tbody></table>
</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: x-large;">‘আঁ</span>ধারে ঢাকা দিনেও কি গাওয়া হবে গান?</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিশ্চয় গাওয়া হবে আঁধারে ঢাকা সময়ের গান’ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 3;"> </span></span><span class="st"><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বের্টোল্ট</span><span lang="AS"> </span></span><i><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্রেখট</span></i><i><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">মেঘের
কবিতা ভেজাতে পারে না ধুলো</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">অথচ
মেঘ তা পারে</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">শস্যের
কবিতায় একবেলাও ভরে না পেট</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">অথচ
শস্যে ভরে</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">বাতাসের
কবিতা মুছে দিতে জানে না কপালের ঘাম</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">অথচ
বাতাস জানে</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">রাত্রি
উপহার দিতে পারে না সূর্য</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">কিন্তু
রাতের কবিতা পারে</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">মূল
অসমীয়া</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">‘এন্ধাৰে
আৱৰা দিনতো গোৱা হ’বনে গান?</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">নিশ্চয়,
গোৱা হ’ব এন্ধাৰে আৱৰা দিনৰ গান’</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">বের্ট’ল্ট
ব্রে’ষ</span></i><i><span lang="BN" style="font-style: normal; mso-bidi-language: BN;">̖</span></i><i><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-style: normal;">ট</span></i><i><span style="font-style: normal; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-indent: 36.0pt;">
<a href="https://www.facebook.com/rajen.kalita" target="_blank">[অনুবাদক: ৰাজেনকলিতা] </a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডাৱৰৰ কবিতাই
তিয়াব নোৱাৰে ধূলি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অথচ ডাৱৰে পাৰে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শইচৰ কবিতাই
নোজোৰে এসাজ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অথচ শইচে জোৰে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বতাহৰ কবিতাই মচিব
নেজানে কপালৰ ঘাম</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অথচ বতাহে জানে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ৰাতিয়ে উপহাৰ দিব
নোৱাৰে সূর্য</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু ৰাতিৰ
কবিতাই পাৰে।</span></div>
</div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.35575799999992327.4322134 95.275076999999925 27.5448944 95.436438999999922tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-19928714627201068752020-02-05T23:39:00.001+05:302020-02-06T00:15:59.505+05:30রবীন্দ্রনাথের গান এবং রাগ-বিরাগ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-GB</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AS</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 14.0pt;"></span><span style="font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"></span>
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 36.0pt;"><a href="https://sushantakar40.blogspot.com/2013/05/blog-post.html" target="_blank"><span style="font-size: xx-small;">[আমি তব মালঞ্চের হব মালাকর--এই প্রসঙ্গে আগের লেখা] </span></a></span></div>
<div style="mso-element-anchor-horizontal: page; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-left: 71.35pt; mso-element-linespan: 2; mso-element-top: 9.55pt; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly;">
<table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" vspace="0">
<tbody>
<tr>
<td align="left" style="padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" valign="top"><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Tagore_manuscript6_c.jpg/200px-Tagore_manuscript6_c.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="284" data-original-width="200" src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Tagore_manuscript6_c.jpg/200px-Tagore_manuscript6_c.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Tagore_manuscript6_c.jpg/200px-Tagore_manuscript6_c.jpg" target="_blank">(C)ছবি</a></td></tr>
</tbody></table>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: x-large;">সা</span>হিত্যের শিক্ষককে বহু কিছু জানতে হয়। তার উপরে প্রমথ চৌধুরী সেই কবেই আশা
ব্যক্ত করে গেছেন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মনগঙ্গার </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পূর্ণ
স্রোত আবহমানকাল সাহিত্যের ভেতরই সোল্লাসে সবেগে বয়ে চলেছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’ আমাদের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই
গঙ্গাতে অবগাহন করে ‘সকল পাপ’ থেকে মুক্ত হতে হবে। আর যায় কোথায়। সাহিত্যের ছাত্র
বা শিক্ষককে তো শুরুর কাজটি করতেই হবে। ফলে শিক্ষকের পক্ষে বলা কঠিন, তিনি গান
শুনেন -- কিন্তু জানেন না। তার উপরে যদি জানার প্রশ্নটি রবীন্দ্র সংগীত নিয়ে হয়? </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাই হোক, চর্যাগীতি থেকে শুরু করে গানের কথা কখনো সখনো পড়ানোটা আমার পেশা,
শুনাটা নেশা। গান শেখানো নয়। ফলে আমি গানের গ জানি না। অমন কথা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অপরের মুখে
শুনলে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যতটা বিব্রত হতে হয় -- নিরানন্দে পায়,
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নিজের আঙুলে লিখলে পরে সুব্রত হবার আনন্দে
ছায়। সেই আনন্দেই আঙুল চালিয়ে কম্প্যুটারের বোতাম টিপে দেবার সাহস করা।</span><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>অবশ্য এমন কোনো কথাও নেই, জেনেই লিখতে হবে। লিখতে গিয়েও জানা হয়। কেউ যেন
একবার লিখেছিলেন, লেখা মানেই হচ্ছে ভালো করে পড়া। তো পড়তে বসেই দেখি, সাহস বাড়িয়ে
দেবার কাজটা স্বয়ং রবীন্দ্রনাথই করে রেখেছেন। গান নিয়ে তিনিও বেশি লেখালেখি করেন
নি। খুব কম বয়সেই লিখেছিলেন, তারুণ্যের উৎসাহে বেশ সকৌতুকে লিখেছিলেন,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">“</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অলংকারশাস্ত্রের
পিঞ্জর হইতে মুক্ত হওয়াতে সম্প্রতি কবিতার কণ্ঠ বাংলার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আকাশে উঠিয়াছে</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার ইচ্ছা যে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কবিতার
সহচর সংগীতকেও শাস্ত্রের লৌহকারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হইতে মুক্ত করিয়া উভয়ের মধ্যে বিবাহ দেওয়া হউক</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span><sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১</span></sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বড়ো বয়সে আরো স্পষ্ট করেই লিখেছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংগীত সম্বন্ধে কিছু বলিবার জন্য
সংগীতসংঘ হইতে আমাকে অনুরোধ করা হইয়াছে।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফর্মাশ এই যে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিশি বিলাতি কোনোটাকে যেন বাদ দেওয়া না হয়। বিষয়টা গুরুতর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং তাহা আলোচনা
করিবার একটিমাত্র যোগ্যতা আমার আছে</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহা
এই যে</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিশি এবং</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিলাতি কোনো সংগীতই
আমি জানি না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>২ </sup>তবে
কিনা তিনি সেই ‘লৌহকারা’র কারিগরিটা কিছু হলেও জানতেন, আমাদের সেটুকুও না জেনেই
‘ওস্তাদি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি কেন, কীভাবে জানতেন সেই গল্পেই শুরু হোক। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা এই পড়তে পড়তে আর পড়াতে পড়াতে কাল কাটিয়ে দিয়েছি, যে
ছাপাখানা এলো, ভাষা গদ্যে দাঁড়িয়ে গেল আর পদ্যের দুটি ভাগ গান আর কবিতা আলগা হয়ে
গেল। এর আগে ভারতচন্দ্র রামপ্রসাদ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অব্দি
যা কিছুকে সাহিত্য বলে জানি সবই ছিল একাধারে গান। সেদিন এক বিদগ্ধ বাংলা গানের
পণ্ডিত, গান নিয়ে যার একাধিক বই পত্র রয়েছে,<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>রাজ্যেশ্বর মিত্রের কটি বাক্য পড়ে প্রথমে বেশ চমকে যেতেই হলো। তিনি
লিখেছেন,“বাংলা গানের আদিপর্ব অনেকটাই অনুমানের ব্যাপার, কেননা সুপ্রাচীন যুগ থেকে
ঊনবিংশ শতক পর্যন্ত বাংলা বিবর্তনের ইতিহাস পাওয়া যায় না।”<sup>৩</sup> আমরা মাঝের
কিছু কথা কৌতূহল বাঁচিয়ে রেখে সচেতনভাবেই ছেড়ে যাচ্ছি। তিনি আরো লিখেছেন,“কোথাও
উনিশ শতকের বাংলা গান আসলে কাব্যসংগীতের সংগঠন এবং তার আদিপর্ব জানতে গেলে
পূর্ববর্তী শতাব্দীগুলিতে বাংলার লিরিক গান কীভাবে প্রচলিত ছিল তার উদাহরণ পাওয়া
দরকার; কিন্তু দুঃখের বিষয় সেটা দুর্লভ বা অপ্রাপ্য বললে অতিশয়োক্তি হয় না।”<sup>৪</sup>
আমাদের সাহিত্যের মাস্টারমশাইদের অনেকেরই অবস্থা কাহিল হতে এইটুকুন যথেষ্ট। তিনি চর্যার
যুগ থেকে বোঝবার চেষ্টা করেছেন। এবং চর্যাকে মোটেও বাংলার গান বলে মানতে রাজি হন
নি।এগুলো সর্বভারতীয় গান, নানা ভাষাতে সাধকেরা গাইতেন মাত্র। আমরা কষ্ট করে যেটুকুন
বুঝলাম তিনি মূলত রাগাশ্রয়ী গানের কথা বলতে চেয়েছেন। খণ্ডগীতিকবিতাকেই তিনি
কাব্যসংগীত বলছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রাজসভার বা জমিদারবাড়ির রোজকার গান। অনুমান করতে
পারি ভারতচন্দ্র অন্নদামঙ্গল লিখবেন, আর রাজা কৃষ্ণচন্দ্রের সভাসদদের বিনোদন
সেখানেই আটকে থাকবে সেরকম তো হবার কথা ছিল না। অন্য আরো বহু গান সেখানে হতো</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর
রাজসভাতে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিশ্রাম খাঁও ছিলেন,যিনি মূলত হিন্দি
রাগাশ্রয়ী গান গাইতেন।যার কথা আমরা সাহিত্যের ইতিহাসে পড়িনি। যেমন ধরুন আমরা পড়িনি
এক শতক পরে অবধের নবাব ওয়াজেদ আলি শাহের কথা,যিনি ব্রিটিশের কাছে মসনদ হারিয়ে
কলকাতাতে নজরবন্দি তথা আশ্রিত ছিলেন। ১৮৫৮ থেকে ৮৭ প্রায় উনত্রিশ বছরে তিনি
প্রত্যক্ষ বা পরোক্ষে কলকাতার সংগীত জগতে ব্যাপক প্রভাব ফেলেছিলেন। তাঁর দৌলতে
বাংলায় হিন্দি গানের জনপ্রিয়তা এতো ব্যাপক বাড়ে যে বাংলা গানকে বেশ কিছু দিন
প্রান্তেই চলে যেতে হয়। সেই সব প্রশ্ন তুলে দিয়ে আমরা রবীন্দ্রনাথের আগে বাংলা
গানের ধারাটাই ধরবার চেষ্টা করি—যে ধারাতে এসে রবীন্দ্রনাথের উদয় সম্ভব হলো। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘কাব্যসংগীতের’ ধারণাটিকে আরো স্পষ্ট করে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রাজ্যেশ্বর মিত্রই অন্যত্র লিখেছেন“ রামনিধি
গুপ্ত (নিধুবাবু) অষ্টাদশ শতাব্দীর শেষভাগে কাব্যসংগীতকে সংগঠিত করেছেন,তাঁর
সমসাময়িক কালী মির্জা গান লিখেছেন—গেয়েছেন, রাধামোহন সেন সংগীতের ইতিবৃত্ত প্রণয়ন
করেছেন”<sup>৫</sup> নিধুবাবু সারি মিঞা নামে এক ওস্তাদের কাছে গান শেখেন। ইংরেজি
ফার্সি জানতেন, হিন্দিও জানতেন। ইতিমধ্যে জনপ্রিয় টপ্পা এবং<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আখড়াই গানের সংস্কার করে কিছু ‘জাতে’ তুলেন। প্রচুর
হিন্দি গানের অনুবাদও করেন। ‘গীতিরত্ন’ নামে নিজের একটি গানের সংকলনও প্রকাশ
করেছিলেন । কলকাতাতে নিজেও একটি আখড়া তথা গানের স্কুল খুলেন ১৮০৪এ। সেই গানের ধারা
খেঁউড় পাঁচালির গানের ধারার সঙ্গে মিশে আমজনতার মধ্যে জনপ্রিয় হয়ে যে রূপ নিল—তাতে
সেকালের ইংরেজি শিক্ষিত অভিজাতরা তো সেই গানের ধারার থেকে নজর ফিরিয়েছিলেনই একুশ
শতকেও রাজ্যেশ্বর মিত্র লিখছেন ‘এদের প্রসার প্রতিপত্তি ঘটল ইতর সম্প্রদায়ের
মধ্যে।’ কারণটি তিনি লিখেছেন,অত্যধিক প্রেম বিষয়ের গানে গুরুত্ব দেওয়াতে এটি
হয়েছিল। আমরা ‘ইতর সম্প্রদায়’ বলতে বুঝে নিতে পারি অবৌদ্ধিক
সম্প্রদায়---শ্রেণি-বর্ণ নির্বিশেষে –যারা বাংলা গান নিয়ে বেশি ভাবেন নি।বাবু বা
জমিদার শ্রেণির অধিকাংশের কাছে গান বিলাসের সামগ্রীমাত্র ছিল,শিল্পের মর্যাদা দিতে
তাঁরা শেখেন নি বিশেষ। ফলে নিজেদের সময়কালে রামনিধি গুপ্ত বা কালী মির্জারা সমস্ত
যোগ্যতা সত্ত্বেও নজর কাড়তে পারেন নি,বা স্বীকৃতি পান নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং টপ্পা গানের ধারাটি হালকা কথার হালকা
সুরের ধারাতে হারিয়ে গেল। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিল্পের মর্যাদা দিতে জানতেন অবধের নবাব ওয়াজেদ আলি শাহ।
তাঁর দরবারে বহু পশ্চিম<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তথা আজকের উত্তর
ভারতের উস্তাদদের আনাগোনা লেগে থাকত। বহু উস্তাদ এই ক্ষমতাচ্যুত নবাবের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমন্ত্রণ এবং স্বীকৃতিতে কৃতার্থ বোধ করতেন।
বহু বাঙালি গাইয়েরাও ভিড় করেন। তাতে হিন্দি গানের ব্যাপক জনপ্রিয়তা বাড়ে। হিন্দি
গানের আদলে বাংলা গানকে গড়াপেটার কথা ভাবা যেতে পারত---তাও কেউ ভাবেন নি। কেবল
বাঁকুড়া জেলার বিষ্ণুপুরে চতুর্দশ শতকে মল্লরাজাদের কালে প্রতিষ্ঠিত এবং শেষ-মোঘল
যুগে ভারতীয় সঙ্গীতের অন্যতম ঘরানা হিসেবে প্রতিষ্ঠিত বিষ্ণুপুর ঘরানা ছিল তখনো
ব্যতিক্রম। ওয়াজেদ আলির সংগীত সভার প্রভাবে অনেকের মনে ঘরানার প্রতি আকর্ষণ বাড়ে,
সেই সুযোগে বিষ্ণুপুর ঘরানার দিকেও নজর পড়ে অনেকের। এই ঘরানা বাংলার নিজস্ব। মূলত
কীর্তন গান নিয়েই পরীক্ষা নিরীক্ষা চলত। কালে গিয়ে টপ্পা ঠুংরি চর্চাও চলে। কিন্তু
ধ্রুপদ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঘরানাটি গড়ে উঠে রামশঙ্কর
ভট্টাচার্যের দ্বারা আঠারো শতকের শেষে। তিনি তানসেনের বংশধর বাহাদুর খানের শিষ্য
ছিলেন বলে অভিমত চালু আছে। আরো অনেকের থেকে গান শেখেন, তার মধ্যে হিন্দুস্তানি
ধ্রুপদও আছে। এই বিষ্ণুপুর ঘরানার শিক্ষক যদু ভট্ট রবীন্দ্রনাথকেও ছেলেবেলা গান
শেখাতে গেলে তিনি পালিয়ে বেড়াতেন সেই গল্পে আমরা পরে আসছি।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাই হোক, বোঝা যাচ্ছে সর্বজনীন গানের ধারা বলে তখন কিছু
নেই। গান এবং গানচিন্তা দুই বৃত্তে বাঁধা পড়েছিল। ধ্রুপদাআদি জমিদার বাবু বৈঠকখানার
বিলাসের সামগ্রী হয়ে থাকে। আমজনতার স্রোতে গিয়ে মেশে টপ্পা,আখড়াই,খেঁউড়, ইত্যাদি।
কবিগান বা পাঁচালি,কীর্তন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আগে থেকে
ছিলই।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পরে যেগুলোকে আমরা বাউল ভাটিয়ালি
ভাওয়াইয়া বলে জানছি সেগুলো যে রবীন্দ্রনাথের আগে কেউ পাতে নেবার জিনিস মনে করেন নি
— সে তো সবাই জানেন। রবীন্দ্রনাথ বাউল কীর্তনকে তুলে ধরবার পথ ধরেই ভাটিয়ালি
ভাওয়াইয়ার দিকেও শহুরেদের নজর যায়। ঐ দুই বৃত্ত ভেঙে গানের পথে মোড় ফেরাবার কাজটি কোনো
সংগীত শিল্পী বা চিন্তক ঘটালেন না,ঘটালো সমাজ এবং ধর্ম সংস্কার আন্দোলন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্রাহ্মসমাজ প্রতিষ্ঠার গোঁড়ার দিকে রাজা
রামমোহনের মনে হলো আত্মীয়সভার উপযোগী গান চাই। তিনি নিজে গান জানতেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কালী মির্জার
সঙ্গেও আলাপ ছিল।কিছু তাঁর থেকেও শিখেছেন।সমাজের সদস্যরা নিধুবাবুকেও ধরেছিলেন
ব্রহ্মসংগীত লিখে দিতে। গানের রীতি কিছুই বদলায় নি। টপ্পা, আখড়াই বা ধ্রুপদই হতো
হয়তো। বিষয় পালটে গেল। পালটে গেল রস। সেই ধারার অনুবর্তন করলেন দেবেন্দ্রনাথ। তাঁর
নেতৃত্বে ব্রহ্মসংগীত তো পুরো সমাজের সংগীত হতে শুরু করল ।স্বাভাবিক ভাবেই তাঁর
নিজের পরিবারের লোকজনও তাতে যোগ দিলেন।তাদের মধ্যে প্রধান দ্বিজেন্দ্রনাথ,সত্যেন্দ্রনাথ
এবং জ্যোতিরিন্দ্রনাথ। পরে যোগ দিলেন স্বয়ং রবীন্দ্রনাথও। দেবেন্দ্রনাথের ধ্রুপদ
গানের প্রতি পক্ষপাত ছিল। খাঁটি বাংলা ধ্রুপদ। রাজ্যেশ্বর মিত্র লিখছেন,“এঁরা
ধ্রুপদের অনুরাগী হয়েও সহসা যে হিন্দি গান থেকে বাংলা গানের রূপান্তর সৃষ্টি করেন
নি এটি একটি অসাধারণ সংগীতচিন্তার ফল।”<sup> ৬ </sup>কিন্তু তিনিই এর আগে
জানাচ্ছেন ব্রহ্মসংগীতের আদি যুগে বিষ্ণু চক্রবর্তীর ব্যাপক প্রভাব ছিল। তিনি
বাংলা ব্রহ্মসংগীত গাইলেও প্রধানত ছিলেন ধ্রুপদ গায়ক।তাঁর শেখানো হিন্দি গান ভেঙে
বহু ব্রহ্মসংগীত তৈরি হয়েছে।এই হিন্দি গান ভাঙার ব্যাপারটি আসলে শুরু করেন
সত্যেন্দ্রনাথ। এই ব্রহ্মসংগীতের জন্যে দ্বিজেন্দ্রনাথই প্রথম বাংলাতে স্বরলিপি
তৈরির চেষ্টা করেন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রবীন্দ্রনাথ যে
পরবর্তী কালে রাগ-রাগিণী তথা ‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শাস্ত্রের
লৌহকারা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’ থেকে সংগীতকে মুক্ত করে নিজের গানেরও পশ্চিমা রীতিতে স্বরলিপি তৈরি করবার
কাজে জোর দেবেন,তার ক্ষেত্র এভাবে তৈরি হচ্ছে। ১৮৬৯-এর অক্টোবরের তত্ত্ববোধিনীতে
‘সংগীত লিপিবদ্ধ করিবার চিহ্নাবলী’-র সঙ্গে পরিচয় ঘটিয়ে পাঁচটি ব্রহ্মসঙ্গীতের
স্বরলিপি ছাপা হয়। দ্বিজেন্দ্রনাথের ঘনিষ্ঠ ছিলেন তিন সংগীতজ্ঞ---রমাপতি
বন্দ্যোপাধ্যায়, রাজচন্দ্র রায় এবং যদু ভট্টাচার্য।এই শেষের জন যদুভট্ট নামে
পরিচিত।তাঁর কথা রবীন্দ্রনাথ জীবনস্মৃতিতেও লিখেছেন। ১৮৭৫-এর মাঝামাঝি </span><span lang="BN" style="mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘আষাঢ়’ সংখ্যা <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘তত্ত্ববোধিনী’তে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বেরুলো একটি বিজ্ঞাপন- </span><span style="mso-bidi-language: BN;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্রহ্মসংগীতের উন্নতির জন্য শুরু হচ্ছে সংগীত শিক্ষার স্কুল।
ব্রাহ্মসমাজের মন্দিরের দ্বিতলায় প্রতিষ্ঠিত করা হচ্ছে এই স্কুল। সংগীত শেখাবেন
বিষ্ণুপুর ঘরানার বিশিষ্ট সংগীত শিল্পী যদুনাথ ভট্টাচার্য।</span><span style="mso-bidi-language: BN;">’</span><sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭ </span></sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এঁদের বা অন্য কারো কোনো গান ভালো লাগলেই দ্বিজেন্দ্রনাথ
এবং জ্যোতিরিন্দ্রনাথ সেটি টুকে নিয়ে ব্রহ্মসংগীত লিখতে বসে যেতেন। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্যোতিরিন্দ্রনাথ অব্দি আসতে আসতে স্বরলিপি চিন্তা বেশ
বিকশিত হয়। কৃষ্ণধন মুখোপাধ্যায় ‘গীতিসূত্রসার’ নামে একটি বইও লেখেন। কিন্তু তিনি
চাইছিলেন পশ্চিমা ‘স্টাফনোটেশন’ বাংলাতে চালু করতে, জ্যোতিরিন্দ্রনাথ চাইছিলেন
আকার মাত্রিক স্বরলিপি। এই নিয়ে দু’জনে বেশ তর্ক বিতর্কও হয়। দুটির মধ্যে তফাৎ
নিয়ে লিখতে গেলে পরিসর বাড়াতে হয়। আমরা বুঝিও না --- স্বীকার করে নেওয়া ভালো।
কিন্তু বিতর্কে জ্যোতিরিন্দ্রনাথের জয় হয়েছিল। রাজ্যেশ্বর মিত্র লিখছেন, ‘ঊনবিংশ
শতাব্দীর সংগীতচেতনার মূলে তিনিই ছিলেন।’ আমরা সাহিত্যের ছাত্রেরা জ্যোতিরিন্দ্রনাথ
ঠাকুরের নাটক এবং কিছু অনুবাদের কথা জানি। গান জানতেন ,তাও জানি। এই জানা এরকম যে
ঠাকুর বাড়ির কে বা গান জানে না। কিন্তু জ্যোতিরিন্দ্রনাথ নইলে গীতিকবি রবীন্দ্রনাথ
হতেন কি না আমরা অনেকেই<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভেবে দেখিনি।
সাহিত্যের ইতিহাসে অবশ্য খাটো করে সেগুলো লেখা থাকে। কিন্তু আমাদের পাঠ্য থাকে না
বলে দৃষ্টি এড়িয়ে যায়।<sup>৮</sup> নাটক করতে গিয়েই গানের বিষয় বেরিয়ে গেছিল ব্রহ্মসঙ্গীতের
বাইরে। বস্তুত ‘হিন্দুমেলার’ নামে যে স্বদেশিয়ানা শুরু হয়েছিল রবীন্দ্রনাথের
বাল্যকালে সেই সামাজিক আন্দোলন দেশপ্রেমের গান বাঁধতে উৎসাহিত করে অনেকেই। আর
জ্যোতিরিন্দ্রনাথকে নাটকের জন্যে গান বাঁধতে হয়েছিল। হার্মোনিয়াম,ক্ল্রেরিওনেট,
চেলো, পিয়ানো আদি বিদেশি বাদ্যযন্ত্রও তাঁর দৌলতে জনপ্রিয়তা পেতে শুরু করে। পিয়ানো
বাজিয়ে বাজিয়ে তিনি নানা রকম সুরের ছক তৈরি করতেন, অনুরাগীরা সেই ছকে গান বাঁধতেন।
সেরকম গানের সংকলন ‘স্বরলিপি গানমালা’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই সময় এবং পরবর্তীকালে গান নিয়ে প্রচুর বই বেরোতে শুরু
করে।বাংলাতে ইংরেজিতে।বঙ্গদর্শন,বালক,ভারতী,সাধনা ইত্যাদি পত্রিকাতেও অনেকে কলম
ধরেন নিয়মিত।এভাবে “রবীন্দ্রনাথের পূর্ববর্তীরা সংগীতকে আমোদলিপ্সু অর্ধশিক্ষিত
শ্রোতৃসমাজ থেকে উদ্ধার করে রুচিশীল, সংস্কৃতিসম্পন্ন সমাজে প্রতিষ্ঠিত করেছেন।
কাব্যসংগীতকে তাঁরা সাহিত্যের পর্যায়ে স্থাপন করেছেন। সামাজিক অনুষ্ঠানে,
সভা-সমিতিতে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সংগীত একটি নিয়মিত অঙ্গ
হিসাবে স্বীকৃতি লাভ করবার মূলে তাঁদের একাগ্র প্রচেষ্টা বর্তমান।”<sup>৯</sup> তাঁর
এই কথাগুলো পড়লে মনে হবে যেন আর আগে সভাসমিতি,সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠান খুব ছিল। ছিল না
কেবল সংগীত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইতিহাস আসলে ভিন্ন। এই দুই ধারাই যুগল হিসেবেই বিকশিত হচ্ছিল,আমরা সেই নিয়ে
পরিসর আপাতত বাড়াবো না। ধর্মনিরপেক্ষ সভাসমিতি হতেই তো শুরু করে এই সময়েই। বিদ্যাসাগরের
বিধবাবিবাহ প্রচলনের আন্দোলন, কৌলীন্যপ্রথা তথা বহু বিবাহ বিরোধী আন্দোলনও প্রচুর
গান তৈরিতে প্রেরণা যুগিয়েছিল।অনেকেই ছিলেন।রাসবিহারী মুখোপাধ্যায় ছিলেন সেই
আন্দোলনের এক বড় সমর্থক। বহু গান নিজে বেঁধে অন্যদের বাঁধতে উৎসাহিত করতেন। সেগুলো
লোকসঙ্গীতের ধারার সঙ্গে মিশে গ্রামাঞ্চলে মেয়েদের মধ্যেও জনপ্রিয় হচ্ছিল। তিনি
তাঁর ‘জীবনবৃত্তান্তে’ লিখেছেন, দ্বিতীয় বিবাহ কেউ করতে গেলেই মেয়েরা প্রচলিত
‘অশ্লীল’গান গুলো ছেড়ে তাঁদের বাঁধা নতুন গান গাইতে শুরু করলেন। তাতে বহুবিবাহ
সম্পর্কে অনেকেরই মত বদল ঘটতে শুরু করে। সেগুলোতে না ছিল বায়বীয় বা বিমূর্ত
দেশপ্রেম, না ছিল নিরাকার পরমেশ্বর বন্দনা। রাসবিহারীর অনুরাগী ঢাকার রামচন্দ্র
চক্রবর্তীর একটি গানের কলি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এরকম,“কেম্বলেকে
মা মহারাণী কর রণে নিয়োজন।/ (রাজা) বল্লালেরি চেলাদলে করিতে দমন/ কাজ নাই সিক
সিফাইগণ,চাই না গোলা বরিষণ, (একটু) আইন অসি খরষাণ কর গো অর্পণ,/ বিদ্যাসাগর
সেনাপতি,/ মোদের রাজবিহারো হবে রথী,/ মোরা কুলীন যুবতী সেনা যে এখন”<sup>১০</sup> একেবারেই
একালের ‘গণসংগীত’ বা ‘জীবনমুখী’ গানের প্রথম যুগের গান কি নয় এগুলো? <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সিপাহী বিদ্রোহের সমকালে বহু কিছু পালটে গেছিল
ভারতে। কোম্পানির থেকে ব্রিটিশ সরকারের অধীনে চলে গেছিল দেশ। তার আগে থেকেই রেল
এসেছিল। এমন আরো বহু কারণে বেড়েছিল চাকরি। চাকরির দরকারে দেশীয়দের মধ্যে বিস্তৃত
হয়েছিল শিক্ষা। কলকাতা মুম্বাই বিশ্ববিদ্যালয় গড়ে উঠছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> স্ত্রী শিক্ষাতেও জোর পড়ছিল। শিক্ষার ফলে গড়ে উঠেছিল নতুন
মধ্যবিত্ত শ্রেণি। এবং তাদের দরকার ছিল নতুন সভা ও সংস্কৃতি। নগরের বাইরে বা
প্রান্তেও এমন বহু পরিবর্তন চলছিল।মতুয়াদের মতো প্রান্তিক ধর্মান্দোলনের সঙ্গেও
বিকশিত হচ্ছিল কীর্তন গানের নতুন ধারা। বাউল ফকিরি এই সব ছিল। রবীন্দ্রনাথ
প্রসঙ্গে এর কোনো কিছুকেই ব্রাত্য রাখা যাবে না। কিন্তু তাঁর প্রাথমিক পাঠের
ক্ষেত্রটি অবশ্যই ছিল জোড়াসাঁকোর ঠাকুর বাড়ি এবং একে কেন্দ্র করে বিকশিত গানের
ধারা। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রবীন্দ্রনাথের গান চিন্তায় চর্চাতে বাড়ির পরিজন এবং স্বজন
অনেকেরই প্রভাব ছিল নিশ্চয়। কিন্তু সর্বাধিক ছিল জ্যোতিরিন্দ্রনাথ ঠাকুরের। বস্তুত
রবীন্দ্রনাথের শৈশবে লেখা প্রথম গানটি তাঁর না নতুনদাদা জ্যোতিরিন্দ্রনাথ ঠাকুরের
এই নিয়ে একটি তর্ক আছে। একটি ব্রহ্মসংগীত -- </span><span style="mso-bidi-language: BN;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গগনের থালে রবি
চন্দ্র দীপক জ্বলে</span><span style="mso-bidi-language: BN;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গানটি গুরু নানক
রচিত </span><span style="mso-bidi-language: BN;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গগন মে থাল রবি চন্দ্র দীপক বনে</span><span style="mso-bidi-language: BN;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভজনটির প্রথমাংশের প্রায় আক্ষরিক অনুবাদ। তত্ত্ববোধিনী
পত্রিকার ফাল্গুন ১২৮১ (জানুয়ারি</span><span style="mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৭৫) সংখ্যায়
এটি প্রকাশিত হয়।<sup>১১</sup> তাঁর শেষ গানটি হল </span><span style="mso-bidi-language: BN;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হে নূতন দেখা দিক
আর বার</span><span style="mso-bidi-language: BN;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪১ সালে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জীবদ্দশায় <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শেষ জন্মদিনে এটি পরিবেশিত হয়েছিল। ২২৩১টি
বাংলা গানের বৈচিত্র্যে তিনি স্বয়ং বাংলা গানের একটি ধারা তৈরি করেছেন। কিন্তু কেউ
একে ‘রবীন্দ্র ঘরানা’ বলে চিহ্নিত করেন নি। সম্ভবত রাগসঙ্গীতের সঙ্গে তিনি যে
বৈরিতা তৈরি করে ছিলেন—সেই জন্যেই দীর্ঘদিন সংশয় ছিল তাঁর গানগুলোকে কী নামে
চিহ্নিত করা হবে। বস্তুত তাঁর গানের জনপ্রিয়তাও ছিল না,না ছিল গায়ক মহলে সেরকম
স্বীকৃতি।‘আমোদলিপ্সু অর্ধশিক্ষিত শ্রোতৃসমাজ’ বলে যাদের এই একুশ শতকেও ব্রাত্য
করছেন রাজ্যেশ্বর মিত্র,সেরকম ব্রাত্য কিন্তু রবীন্দ্রনাথের গানও প্রথম যুগে
হয়েছিল। রবীন্দ্রসংগীত প্রথম সংকলিতও হয়েছিল যে বইগুলোতে সেগুলোর নাম
এরকম---‘কলিকাতার বেশ্যাসংগীত’ (১৮৯৪), ‘থিয়েটার সংগীত ও বেশ্যাসংগীত’ (১৮৯৭),
‘বেশ্যাসংগীত’<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(১৯১১) ‘বাইজী সংগীত’
(১৯২৯)</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এবং কারো কারো
কাছে ‘বেবুস্যের ছলাগীতি’ বলে নিন্দিত হচ্ছিল।<sup>১২</sup></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৩৭এ প্রমথেশ বড়ুয়া পরিচালিত এবং অভিনীত ছায়াছবি
‘মুক্তি’তে পঙ্কজ কুমার মল্লিক রবীন্দ্রনাথের ‘শেষখেয়া’ কবিতাটিতে সুরারোপ করে
গাইলেন। সঙ্গে আরো তিনটি গান।এমন আরো কেউ কেউ গাইতে শুরু করলেন। কিন্তু তবু কিন্তু
রবীন্দ্র সংগীত জাতে উঠে নি। দেবব্রত বিশ্বাসও এই সময় থেকেই তাঁর গান করেন। কিন্তু
তিনিও স্বভাবে রবীন্দ্রনাথের মতোই। শান্তিনিকেতনে থাকতে রবীন্দ্রসঙ্গীতের পাঠ নেন
নি। তিনি গাইতেন আপন স্বভাবে। ফলে আজীবন বিশ্বভারতীর সঙ্গে গান নিয়ে তাঁর বিরোধ
লেগেই ছিল। সেই দেবব্রত বিশ্বাস তাঁর ছেলেবেলাতে চেনা রবীন্দ্রনাথের গান নিয়ে
হেমাঙ্গ বিশ্বাসকে এক সাক্ষাৎকারে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>জানিয়েছিলেন, তাঁর প্রথম যৌবনে রবীন্দ্রসঙ্গীতের প্রতি কোনো আকর্ষণই ছিল
না। জনাকয় রবীন্দ্রভক্ত ছাড়া রবীন্দ্রসংগীতকে কেউ ‘পাত্তা’ই দিতেন না। “...তখনকার
দিনে আজকালকার মতো স্বরবিতান নামধারী কোন স্বরলিপির বই ছিল না। ছিল কয়েক খণ্ড
গীতলিপি আর জ্যোতিরিন্দ্রনাথ ঠাকুরের চারখন্ড স্বরলিপি বই।’<sup>১৩</sup> শান্তি
নিকেতনে তখন দিনেন্দ্রনাথ স্বয়ং এবং ইন্দিরা দেবী, শান্তিদেব ঘোষ প্রমুখ জনাকয় শিক্ষক
গান শেখাতেন। সুচিত্রা মিত্র, জর্জ বিশ্বাস প্রমুখ যাদেরই নাম আমরা পরবর্তী কালে
রবীন্দ্রসঙ্গীতের শিল্পী বলে চিনি তাঁরা সবাই ১৯৪১এর পরে পরিচিতি লাভ করেন। জীবৎ
কালে রবীন্দ্রনাথের গান যে সেরকম জনপ্রিয় ছিল না এর সাক্ষী স্বয়ং রবীন্দ্রনাথই। এর
কারণও তিনি নিজেই ব্যাখ্যা করছেন, স্বভাবসুলভ রসিকতা করেই ১৯৪০এর একটি বক্তৃতাতে “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাল্যকালে আমাদের ঘরে ওস্তাদের অভাব ছিল
না</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুদূর থেকে অযোধ্যা গোয়ালিয়র ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মোরাদাবাদ থেকে</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওস্তাদ আসত। তা ছাড়া বড়ো বড়ো ওস্তাদ
ঘরেও বাঁধা ছিল।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু
আমার একটা গুণ আছে</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখনো কিছু শিখি নি</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাস্টারির ভঙ্গি দেখালেই দৌড়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিয়েছি। যদুভট্ট
আমাদের গানের মাস্টার আমায় ধরবার চেষ্টা করতেন। আমি তাঁর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘরের সামনে দিয়ে দৌড় দিতাম। তিনি আমাদের
কানাড়া গান শিখাতে চাইতেন।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশে এরকম ওস্তাদ জন্মায় নি। তাঁর প্রত্যেক গানে একটা </span>originality
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাকে আমি বলি স্বকীয়তা। আমি অত্যন্ত </span>‘<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পলাতকা</span>’ <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিলুম
বলে কিছু শিখি নি</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নইলে কি তোমাদের কাছে
আজকে খাতির কম হত</span>? <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ ভুল যদি না করতুম</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পালিয়ে না</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেড়াতুম</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা হলে আজকে তোমাদের মহলে কি নাম হত না</span>? <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেটা হয়ে উঠল না</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই
আমি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক
কৌশল করেছি</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কবিতার-কাছঘেঁষা সুর
লাগিয়ে দিয়েছি। লোকের মনে ধাঁধা লাগে</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ
বলে সুর ভালো</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ বলে কথা ভালো।
সুরের সঙ্গে কথা</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কবি কিনা। কবির তৈরি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গান</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতে ওস্তাদি নেই। ভারতীয় সংগীত ব</span>’<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে যে-একটা প্রকাণ্ড ব্যাপার আছে</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার জন্মের পর তার নাকি ক্ষতি হয়েছে</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অপমান নাকি হয়েছে। তার কারণ আমার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অক্ষমতা। বাল্যকালে
আমি গান শিখি নি</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতে সহজে শেখা যায় না</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিখতে কষ্ট হয়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই কষ্ট আমি নেই নি।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>১৪</sup></span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুরাগীরা ‘রবীন্দ্রবাবুর গান’ গাইতেন, শুনতেন। ‘রবীন্দ্রসংগীত’
শব্দবন্ধটি প্রথম ব্যবহার করেন দিনেন্দ্রনাথ ঠাকুর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>১৯২৯এ।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>এরও বেশ কছর বেতারে তাঁর গান প্রচারিত হতে শুরু করলে তাঁরা ‘রবীন্দ্রসংগীত’
কথাটির ব্যবহার শুরু করেন। একই সময়ে গ্রামাফোন রেকর্ডের শিল্পী পরিচিতিতে কখনো বা
‘রবীন্দ্রসংগীত’ কথাটি ব্যবহৃত হলেও তাঁদের লেবেলে লেখা থাকত ‘রবীন্দ্র-গীতি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৫</span></sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> তখন থেকে তাঁর
জন্মশতবার্ষিকী অব্দি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাংলা আধুনিক গানের
অন্যান্যদের গানের ভিড়ে পরিচিতি বিভ্রান্তি নিয়েই এগোচ্ছিল রবীন্দ্রসংগীত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ১৯৪১-এ
রবীন্দ্রনাথের আশি-সংখ্যক জন্মদিনে বুদ্ধদের বসু তাঁর ‘কবিতা’<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পত্রিকার একটি নিবন্ধে ঘোষণা দিলেন, “সমগ্র
রচনাবলীর মধ্যে গানগুলি সবচেয়ে রাবীন্দ্রিক</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” সেই প্রবন্ধের নাম ছিল ‘রবীন্দ্রনাথের গান’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৬</span></sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> জন্মশতবর্ষে গোটা
ভারতেই, এবং বিশেষ করে যেখানেই বাঙালি থাকেন--- তাঁকে নিয়ে নতুন চর্চা শুরু হয়।
তাঁর রচনাবলীর নয়া সংকলনের সঙ্গে তাঁকে নিয়ে বহু বই পত্রপত্রিকা যেমন বেরোয়, বহু
সরকারি বেসরকারি অনুষ্ঠানাদি হয়। তাঁর নাটকগুলো হতে থাকে...</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বছর কয় আগেই শম্ভু মিত্র –তৃপ্তমিত্র
জুটি ‘রক্তকরবী’ করেছেন। ‘চার অধ্যায়ে’র নাট্যরূপান্তর মঞ্চস্থ করেছেন। এর পরে যখন
ঋত্বিক ঘটক ১৯৬০এ ‘মেঘে ঢাকা তারা’<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ছায়াছবিতে রবীন্দ্রসঙ্গীতের প্রয়োগ শুরু করলেন,তিনি নিজে তো বটেই সত্যজিৎ
রায়,তপন সিংহের মতো একাধিক পরিচালক পরপর একাধিক ছায়াছবিতে রবীন্দ্রসঙ্গীতের <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্যাপক প্রয়োগ করবার ফলে স্বতন্ত্র মর্যাদা নিয়ে
গানগুলো ঘরে ঘরে পৌঁছে গেল। বাকি ভারতীয়ের কাছে যেমন তেমন বাঙালির যাবতীয় সংগ্রাম
থেকে সংস্কার সবকিছুর আবশ্যিক অঙ্গ হয়ে গেল রবীন্দ্র সংগীত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই না হলে মুক্তিযুদ্ধ পরবর্তী বাংলাদেশের
জাতীয় সংগীত হতো কিনা রবীন্দ্রসংগীত সংশয় আছে। যদিও পুবপাকিস্তানে রবীন্দ্রসংগীত
নিষিদ্ধ হওয়াও এর প্রেরণা হিসেবে কাজ করেছে। এরপরে জন্মের ১২৫ বছর, ১৫০ বছরে
সাগরের ফিরে ফিরে আসা ঢেউয়ের মতো ফিরে এসেছে রবীন্দ্রগানের প্রতি মানুষের আগ্রহ।
সেই সঙ্গে যুক্ত হয়েছে নতুন শতকে রবীন্দ্ররচনার উপর থেকে বিশ্বভারতীর বিধিনিষেধ
উঠে যাওয়া</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাতে ‘উহ লা লা’-র পাগলা হাওয়াও বইছে।
</span><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রবীন্দ্রনাথের অনেক গান নিয়েই বিভ্রান্তি একটা ছিলই। বাংলা
গীতাঞ্জলিতেই ১৫৭টি কবিতার ৮৫টি ছিল সুরারোপিত গান। ইংরেজি গীতাঞ্জলিতে তাই মূল
গীতাঞ্জলি থেকে ৫৩টি মাত্র কবিতা নিয়ে অন্যান্য কবিতার বই থেকেও বহু কবিতা অনুবাদে
সংকলিত হতে দেখি। ‘আধুনিক বাংলা কবিতা’-তে বুদ্ধদেব বসু রবীন্দ্রনাথের যে ষোলটি
কবিতা নির্বাচন করেছিলেন তাতে চারটি গানও রয়েছে। পরবর্তীকালে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘সঞ্চয়িতা’ এবং ‘গীতবিতানে’ সংকলিত পদ্যগুলো
দেখে লোকে সহজেই গান কবিতা পৃথক করে ফেলেন। গান ও কবিতা নিয়ে থাকেন এমন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমজনতার মধ্যে দেখেছি, অনেকেই ‘গীতাঞ্জলি’কে
আলগা করে ধরে এ দুটিকেই রবীন্দ্ররচনা ‘সমগ্র’ বলে জানেন, এবং মানেন। সবার তো আর
‘রচনাবলী’ দেখার এবং রাখার সৌভাগ্য হয় না, ফলে পড়বারও আগ্রহ হয় না। তো, সেই ‘গীতবিতানে’র
জন্মকথা ধরে এগোলেও কিছু ধারণা মিলবে রবীন্দ্রসঙ্গীতের জনপ্রিয়তা কতটুকু কী ছিল। ১৯৩১এ
রবীন্দ্রনাথের সত্তর বছর পূর্তিকে উপলক্ষ করে দিনেন্দ্রনাথ ঠাকুরের তত্ত্বাবধানে,
সুধীর চন্দ্র করের সম্পাদনায় বিশ্বভারতী থেকে তাঁর ‘গান’গুলোকে একত্র করে প্রকাশিত
হয় গীতবিতান ১ম ও ২য় খণ্ড, ১৯৩২এ ৩য় খণ্ড। প্রতিটি খণ্ডের মুদ্রণ সংখ্যা ছিল ২২০০</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর প্রচুর কপি অবিক্রীত পড়েছিল। তবু দিনেন্দ্রনাথের অকাল
মৃত্যুর পরে ১৯৩৯-৪০এ দুইখণ্ডে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>রবীন্দ্রনাথ নিজের সম্পাদনাতে দ্বিতীয় সংস্করণ প্রকাশ করেন।এবারে গানগুলোকে
পূজা,স্বদেশ, প্রেম,প্রকৃতি, বিচিত্র এবং আনুষ্ঠানিক নামে পর্যায় বিভাগে সাজিয়ে
নেন। সেটির প্রতিলিপি খুব কম ছাপা হয়েছিল, তাও বেশি চলেনি। তবু আবার কিছু রদবদল
করে মৃত্যুর ছয়মাস পরে ১৯৪২এ আবার ছেপে বেরোয় সেই দুই খণ্ড। ১৯৪৫-এ এর আবার ৩য়
খণ্ড প্রকাশিত হয় নৃত্যনাট্য এবং অন্যান্য সূত্র থেকে কিছু গান নিয়ে।১৯৬৫র শেষের
দিকে প্রকাশিত হয় অখণ্ড ‘গীতবিতান’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এই অখণ্ড গীতবিতানই এর পরে থেকে ঘরে ঘরে পৌঁছুতে শুরু করে।
সময়টি তাঁর শতবর্ষ পরবর্তীকাল, এটা মনে রাখতে হবে। এই গীতবিতানে এমন কিছু গানও ছিল
যেগুলো কোনো কবিতার বইতে নেই। উলটো দিকে,তাঁর গানকে কবিতা বলে পড়ে ফেলবার বা
পড়াবার প্রবণতা এতোই যে এখনো দেখা যায় অনেকে গীতবিতান থেকে আবৃত্তি করছেন। অবশ্য
বুদ্ধদেব বসু রবীন্দ্রশতবর্ষেই একটি প্রবন্ধে লক্ষ্য করেছিলেন, “শিক্ষিত তরুণেরাও
গানের দ্বারা যতদূর মোহিত তাঁর পঠনীয় রচনাদির সঙ্গে ততদূর পরিচিত নন”<sup>১৭</sup>
এই ‘শিক্ষিত তরুণ’ দের সংখ্যা তখনো খুব বেশি হবার কথা নয়, আর সব শিক্ষিতদের
সম্পর্কে কথাটি এখনো সত্য নয়। কিন্তু যারা গান জানেন চেনেন তাঁরা রবীন্দ্র সংগীতকে
দেবব্রত বিশ্বাসের ছেলেবেলার মতো ‘পাত্তা’ দিতেন না — এটি এখন দেখা যাবে না বললেই
চলে। কারণ এখন রবীন্দ্র জন্মজয়ন্তী দিয়েই বাঙালির ছেলেমেয়েদের গানের পাঠ শুরু হয়। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই ‘পাত্তা’ না দেবার মূল কারণটি তৈরি করেছিলেন প্রথমে
স্বয়ং ঠাকুর বাড়ি,পরে স্বয়ং রবীন্দ্রনাথ। তিনি সব ‘ঘরানা’র থেকে সজ্ঞানে বেরিয়ে
এসেছিলেন।রবীন্দ্রনাথের গান নিয়ে এখন যদিও লেখা প্রবন্ধ গুণে শেষ করা কঠিন, স্বয়ং
রবীন্দ্রনাথ গান নিয়ে বেশি লেখেন নি। যদিও প্রথম প্রবন্ধ ‘সংগীত ও ভাব’ লিখেছিলেন
মাত্র বিশ বছর বয়সে ১৮৮১তে। সেটি আদতে ছিল বেথুন সোসাইটির আহ্বানে মেডিকেল কলেজ
হলে অনুষ্ঠিত একটি সভাতে দেওয়া বক্তৃতা। সেই সভাতে সভাপতিত্ব করেন ইয়ং বেঙ্গল দলের
তখনো জীবিত সদস্য রেভারেণ্ড কৃষ্ণমোহন বন্দ্যোপাধ্যায়।<sup>১৮</sup> সেখানেই তিনি
‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শাস্ত্রের লৌহকারা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’ থেকে গানকে মুক্ত করে দেবার কথা
লিখেছেন, আমরা শুরুতেই উল্লেখ করেছি। ওই প্রবন্ধে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তারুণ্যের উৎসাহে তাঁর লেখা এই কথাগুলো <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সংগীত চিন্তার সামাজিক কালটি বুঝতে সাহায্য করে,
“</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের বঙ্গসমাজে একটা আন্দোলন উপস্থিত
হইয়াছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন-কি</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে আন্দোলনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক-একটা তরঙ্গ য়ুরোপের উপকূলে গিয়া
পৌঁছাইতেছে। এখন হাজার চেষ্টা করো-না</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজার
কোলাহল করো-না কেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ তরঙ্গ রোধ করে
কাহার সাধ্য! এই নূতন আন্দোলনের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঙ্গে সঙ্গে আমাদের দেশে সংগীতের নব অভ্যুদয় হইয়াছে। সংগীত সবে
জাগিয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উঠিয়াছে
মাত্র</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাজ ভালো করিয়া আরম্ভ
হয় নাই। এখনো সংগীত লইয়া নানা প্রকার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আলোচনা আরম্ভ হয় নাই</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নানা
নূতন মতামত উত্থিত হইয়া আমাদের দেশের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংগীতশাস্ত্রের বদ্ধ জলে একটা জীবন্ত তরঙ্গিত স্রোতের সৃষ্টি
করে নাই।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু
দিন দিন সংগীত-শিক্ষার যেরূপ বিস্তার হইতেছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহাতে সংগীত-বিষয়ে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটা আন্দোলন হইবার সময় উপস্থিত হইয়াছে
বোধ করি। এ বিষয় লইয়া একটা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তর্ক-বিতর্ক দ্বন্দ্ব-প্রতিদ্বন্দ্ব না হইলে ইহার তেমন একটা
দ্রুত উন্নতি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হইবে
না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>১৯</sup> অর্থাৎ
সামাজিক-রাজনৈতিক আন্দোলনের সঙ্গে সাংস্কৃতিক আন্দোলনের বিকাশের বিষয়টিতে
রবীন্দ্রনাথ সেই বয়সেই সচেতন ছিলেন। ওখানেই লিখছেন, খানিক পরে “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা যখন কবিতা পাঠ করি তখন তাহাতে
অঙ্গহীনতা থাকিয়া যায়</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংগীত
আর কিছু নয়</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সর্বোৎকৃষ্ট উপায়ে
কবিতা পাঠ করা</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span><sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২০</span></sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> তিনি রাগ-রাগিণীকে নিষিদ্ধ করতে বলেন
নি। তাঁর বক্তব্য ছিল, যখন সেগুলোর উদ্ভব হয়েছিল ভাবের বাহন হতেই হয়েছিল। “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু এখন তাহা কী হইয়া দাঁড়াইয়াছে</span>?
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন রাগরাগিণীই উদ্দেশ্য হইয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দাঁড়াইয়াছে। যে
রাগরাগিণীর হস্তে ভাবটিকে সমর্পণ করিয়া দেওয়া হইয়াছিল</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাগরাগিণী আজ বিশ্বাসঘাতকতাপূর্বক ভাবটিকে হত্যা করিয়া স্বয়ং
সিংহাসন দখল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করিয়া
বসিয়া আছেন। আজ গান শুনিলেই সকলে দেখিতে চান</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জয়জয়ন্তী</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেহাগ
বা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কানেড়া
বজায় আছে কি না।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>২১</sup> বক্তৃতাটির শেষে তাঁর নিবেদন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গায়কেরা সংগীতকে যে আসন দেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি সংগীতকে তদপেক্ষা উচ্চ আসন দিই</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁহারা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংগীতকে কতকগুলা চেতনাহীন জড় সুরের উপর স্থাপন করেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি তাহাকে জীবন্ত অমর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাবের উপর স্থাপন
করি। তাঁহারা গানের কথার উপরে সুরকে দাঁড় করাইতে চান</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি গানের কথাগুলিকে সুরের উপরে দাঁড় করাইতে চাই। তাঁহারা কথা
বসাইয়া যান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুর
বাহির করিবার জন্য</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি সুর বসাইয়া যাই
কথা বাহির করিবার জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>২২</sup>
তাঁর প্রস্তাব, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
সংগীতবিদ্যালয়ে সুর-অভ্যাস ও রাগরাগিণী-শিক্ষার শ্রেণী আছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানে রাগরাগিণীর ভাব-শিক্ষারও শ্রেণী স্থাপিত হউক</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span><sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২৩</span></sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এই বক্তৃতার কথাগুলোকেই আরো খানিক গভীরে
নিয়ে গিয়েছেন, একই বছরের পরের লেখাতে । সংগীত নিয়ে হার্বার্ট স্পেনসরের অভিমত
বুঝবার চেষ্টা করেছেন। প্রথমটিতে যেখানে রাগের উপরে ভাবকে চড়িয়ে এগুতে চাইছেন,
এইবারে ভাবের সামাজিক উপযোগিতার কথা লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংগীতের উপযোগিতা সম্বন্ধে স্পেন্সর বলিতেছেন</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আপাতত মনে হয় যেন সংগীত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুনিয়া যে অব্যবহিত
সুখ হয়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহাই সাধন করা
সংগীতের কার্য। কিন্তু সচরাচর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখা যায়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাহাতে
আমরা অব্যবহিত সুখ পাই তাহাই তাহার চরম ফল নহে। আহার</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করিলে ক্ষুধা-নিবৃত্তির সুখ হয় কিন্তু
তাহার চরম ফল শরীর-পোষণ</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মাতা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্নেহের বশবর্তী হইয়া
আত্মসুখসাধনের জন্য যাহা করেন তাহাতে সন্তানের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মঙ্গলসাধন হয়</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...”<sup>২৪</sup> সেখানেই শেষে উদাহরণ
যোগে স্পষ্ট করছেন, তিনি কেমন গান চাইছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংগীতকে যদি শুদ্ধ কেবল শিল্প</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেবল মনোহারিণী বিদ্যা বলিয়া ধরা যায়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হইলেও স্বীকার করিতে হয় যে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের দেশীয় অনুভাবশূন্য সংগীত নিকৃষ্ট</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শ্রেণীর। চিত্রশিল্প দুই প্রকারের আছে।
এক</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুভাবপূর্ণ মুখশ্রী ও প্রকৃতির</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনুকৃতি</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বিতীয়</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যথাযথ রেখাবিন্যাস-দ্বারা একটা নেত্ররঞ্জক আকৃতি নির্মাণ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা। কেহই অস্বীকার
করিবেন না যে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রথমটিই উচ্চতম
শ্রেণীর চিত্রবিদ্যা।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের দেশে শালের উপরে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নানাবিধ কাপড়ের পাড়ে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেখাবিন্যাস
ও বর্ণবিন্যাস</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বারা
বিবিধ নয়নরঞ্জক আকৃতি-সকল চিত্রিত হয়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু
শুদ্ধ তাহাতেই আমরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইটালীয়দের
ন্যায় চিত্রশিল্পী বলিয়া বিখ্যাত হইব না। আমাদের সংগীতও সেইরূপ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুরবিন্যাস মাত্র</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যতক্ষণ আমরা তাহার মধ্যে অনুভাব না
আনিতে পারিব</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ততক্ষণে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা উচ্চশ্রেণীর
সংগীতবিৎ বলিয়া গর্ব করিতে পারিব না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>২৫</sup></span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই দুই প্রবন্ধের
কথাগুলোর প্রতিধ্বনি পড়া যাবে প্রায় একই সময়ে লেখা ‘সংগীত ও কবিতা’ প্রবন্ধে।
প্রবন্ধটি তাঁর প্রথম যৌবনেই আটের দশকে প্রকাশিত ‘সমালোচনা’ বইতে সংকলিত হয়েছিল।
বইটির সব প্রবন্ধই সম্ভবত ‘ভারতী’ পত্রিকাতে বেরিয়েছিল।পরে রচনাবলীর মূল অংশ থেকে
বর্জিত হয়েছিল। সেই বইতেই একটি প্রবন্ধ আছে ‘বাউলের গান’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায় লিখেছেন, এই নামে
তিনি ১৮৮৩ এবং ৮৪তে দুটি প্রবন্ধ লিখেছেন। কিন্তু আমরা ১২৫ বছরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিশ্বভারতী প্রকাশিত<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রবীন্দ্ররচনাবলী এবং ভাষা প্রযুক্তি গবেষণা
পরিষদের রবীন্দ্ররচনাবলীর ওয়েব সংস্করণে দুটি প্রবন্ধ পাইনি। সুকুমার সেনের
‘বাঙ্গালা সাহিত্যের ইতিহাসে’ও ‘সমালোচনা’ বইতে প্রকাশিত এই একটি প্রবন্ধের কথাই
রয়েছে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাউল গানের একটি সংকলনের সমালোচনা
প্রসঙ্গে প্রবন্ধটি লেখা। বইটির নামের উল্লেখ কোথাও নেই।<sup>২৬</sup> ‘ভাব’ নিয়ে
কথাগুলো বলে আসবার পরে পরেই ‘বাউলে’র কথাতে চলে আসতে হলো বলে, আরেকটি কথা অবশ্য
লিখে রাখা ভালো যে অনেকেই রবীন্দ্রনাথের সেই ‘ভাব’কে বাউলের ভাবের সঙ্গে একাকার
করে ভাবেন। অর্থাৎ ভাব যেন আধ্যাত্মসাধনার বিষয়। সুকুমার সেনও সেইদিকটিতে জোর
দিয়েছেন। আমরা সেরকম মনে করি না। সেরকম হলে গীতবিতানের ‘পর্যায়’ বিভাজনটির দরকার
পড়ত না। গানের ভাব কথাটির মানে সেখানেই তিনি স্পষ্ট করেছিলেন। বস্তুত ১৩১২ বাংলাতে
তিনি ‘বাউল’ নামে একটি গানের পুস্তিকা প্রকাশ করেছিলেন যেগুলো আসলে স্বদেশী গান,
রীতি এবং সুর বাউলের।<sup>২৭</sup> আমরা উল্লেখ করে এসেছি রাজ্যেশ্বর মিত্রের কথা
পড়লে মনে হবে তিনি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাউল,কীর্তন আদি গানকে
ব্রাত্য তথা ‘ইতর সম্প্রদায়ের’ গান মনে করছেন। যদিও স্পষ্ট সেরকম লেখেন নি।
রবীন্দ্রনাথ মাত্র ২৩/২৪ বছর বয়সেই ‘বাউলের গানে’ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আগ্রহী হচ্ছেন। একই সময়ে ১৮৮৪তে ‘ভানুসিংহ
ঠাকুরের পদাবলী’ প্রকাশিত হচ্ছে, এই কথাও আমাদের মনে রাখতে হবে। এবং সেই আগ্রহ
আজীবন তাঁর বজায় থাকবে। ‘বাউল গান’ শীর্ষক আরেকটি নিবন্ধ ‘সংগীত চিন্তা’ বইতেও
সংকলিত রয়েছে। সেটি মুহম্মদ মন্সুর উদ্দিনের ‘হারামণি’ নামে বাউল গানের একটি মহতি
সংকলনের ১ম খণ্ডের ভূমিকা,তিনি লিখে দিয়েছিলেন। সেটি প্রকাশিত হয় রবীন্দ্রনাথের
বয়স যখন সত্তরের ঘরে। বাংলা ১৩৩৭এ।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লিখে
দেবার কারণটি হচ্ছে কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের এই স্নাতকোত্তর দশম শ্রেণিতে পড়বার
কালেই প্রবাসী পত্রিকাতে রবীন্দ্রনাথের সংগৃহীত লালনের গান পড়ে নিজেও সংগ্রহে
আকৃষ্ট হন। এবং ১১ খণ্ডে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লালন সহ আরো বহু
সাধকের গানের সংকলনটি প্রকাশ করেন। বাকি খণ্ডগুলো বেশ কিছু দশক ধরে একে একে
প্রকাশিত হতে থাকে , পুব পাকিস্তানে এবং পরে বাংলাদেশেও। পাঁচ হাজারের বেশি গান
তিনি সংগ্রহ করেছিলেন। ২১শে পদক সহ বাংলাদেশের সেরা সব জাতীয় পুরস্কারে তিনি
সম্মানিত হয়েছিলেন।</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাই হোক, যেদুটি প্রবন্ধের কথা আমরা লিখছি---তাতে
রবীন্দ্রনাথের প্রথম দুই প্রবন্ধের ভাবনারই বিস্তার হচ্ছে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রথম দুটিতে যদি তিনি গানকে প্রাচীন অভিজাতদের
বৈঠকি আসরের বাইরে টেনে নিয়ে আসবার আকাঙ্ক্ষা জানাচ্ছেন, তবে ‘বাউলের গানে’ স্পষ্ট
তিনি বাইরের জগতটিকে টেনে বেশ গভীরে নিয়ে যাচ্ছেন, তাতে স্পষ্ট যে নতুন শিক্ষিত
মধ্যবিত্তরুচির কাছে আত্মসমর্পণের কথাও তিনি ভাবেন নি। বরং এই সমাজটির দৃষ্টি
গ্রাম-মফস্বলের দিকে আকর্ষণ করছেন। সত্য বটে অনাগরিক সেই সব গানকে এনে মধ্যবিত্ত
রুচিকেও গড়ে তুলবার চেষ্টা নিচ্ছেন, এবং তাদের মধ্যে সেগুলোর প্রতিষ্ঠা করছেন। এই
প্রবন্ধে তিনি বেশ স্পষ্ট করেই লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রকাশকের
সহিত এক বিষয়ে কেবল আমাদের ঝগড়া আছে। তিনি ব্রহ্মসংগীত ও</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আধুনিক ইংরাজিওয়ালাদিগের রচনাকে ইহার
মধ্যে স্থান দিলেন কেন</span>? <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা
ত ভাল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গান
শুনিবার জন্য এ বই কিনিতে চাই না। অশিক্ষিত অকৃত্রিম হৃদয়ের সরল গান</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুনিতে চাই। প্রকাশক
স্থানে স্থানে তাহার বড়ই ব্যাঘাত করিয়াছেন।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>২৮</sup> এই ক্ষোভের কারণটি ব্যাখ্যা করতে গিয়ে এর
পরে পরেই লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা কেন যে প্রাচীন
ও ইংরাজিতে অশিক্ষিত লোকের রচিত সংগীত বিশেষ করিয়া</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখিতে চাই তাহার কারণ আছে। আধুনিক
শিক্ষিত লোকদিগের অবস্থা পরস্পরের সহিত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায় সমান। আমরা সকলেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একত্রে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিক্ষালাভ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করি</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সকলের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হৃদয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছাঁচে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঢালাই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করা।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিমিত্ত আধুনিক হৃদয়ের নিকট হইতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের হৃদয়ের
প্রতিধ্বনি পাইলে আমরা তেমন চমৎকৃত</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হই
না। কিন্তু প্রাচীন সাহিত্যের মধ্যে যদি আমরা আমাদের প্রাণের একটা মিল</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুঁজিয়া পাই</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে আমাদের কী বিস্ময়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী আনন্দ! আনন্দ কেন হয়</span>? <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তৎক্ষণাৎ সহসা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুহূর্তের জন্য বিদ্যুতালোকে আমাদের
হৃদয়ের অতি বিপুল স্থায়ী</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিষ্ঠাভূমি দেখিতে পাই বলিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...”<sup>২৯</sup> </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বিতীয় যে প্রবন্ধটির কথা উল্লেখ করলাম,
সেটির শুরুতে তিনি মুহম্মদ মনসুর উদ্দিনের সঙ্গে ব্যক্তিগত যোগাযোগ এবং<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কাজের প্রশংসা করে যে কথাটি লিখলেন, সেখানে সেই
রাগসংগীত নিয়ে গতানুগতিকতার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অভিযোগটি
যেরকম তার ছিল, সেই অভিযোগেরই প্রতিধ্বনি শুনা গেল,“</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সকল সাহিত্যে যেমন লোকসাহিত্যেও তেমন</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার ভালোমন্দর ভেদ আছে। কবির প্রতিভা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থেকে যে রসধারা বয় মন্দাকিনীর মতো</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অলক্ষ্যলোক থেকে সে নেমে আসে</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার পর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একদল লোক আসে যারা খাল কেটে সেই জল
চাষের ক্ষেতে আনতে লেগে যায়। তারা মজুরি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের হাতে এই ধারার গভীরতা</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর বিশুদ্ধতা চলে যায়</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কৃত্রিমতায়
নানা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রকারে
বিকৃত হতে থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৩০</sup>
কিন্তু সংগীতটি লোকসংগীত বলেই লোকগানের কৃত্রিমতা দেখে ফেলে দিতে তিনি রাজি নন।
কারণ, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবু তার ঐতিহাসিক
মূল্য আছে। অর্থাৎ</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর থেকে স্বদেশের
চিত্তের একটা ঐতিহাসিক পরিচয় পাওয়া যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৩১</sup> </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গান নিয়ে লিখবেন বলে সেরকম প্রবন্ধ
তিনি লেখেনই নি। বিশ বছর বয়সের দুটির একটি যেমন বক্তৃতা, বাউল গান নিয়ে লেখা দুটির
একটি সমালোচনা, আরটি ভূমিকা---সেরকম বহু পরে ১৯১৫, <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>১৯১৭তে এবং ১৯২১শে সংগীতসঙ্ঘে তিনটি ভাষণ দেন।এর
প্রথমটি ‘সোনার কাঠি’ নামে ‘পরিচয়’ বইতে সংকলিত আছে। আর দুটি সংগীতচিন্তা সংকলনে—নাম
‘সঙ্গীতের মুক্তি’ ও ‘আমাদের সংগীত’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> আরো কিছু ভাষণ,
চিঠিপত্রে তাঁর সংগীত ভাবনা ছড়িয়ে আছে। কিন্তু মূল সারাৎসারটি ‘সঙ্গীতের মুক্তি’
প্রবন্ধে ধরা আছে। তাতে তাঁর সংগীতভাবনার মৌলিক কোনো পরিবর্তন ঘটেনি। ধারণাগুলো
স্পষ্টতর হয়েছে বা করেছেন মাত্র। তাই শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়ের দাবি,“রবীন্দ্রনাথের
গানভাবনা তাঁর প্রথম যৌবনেই এমন পাকা হয়ে গিয়েছিল যে, ‘পুনরুক্তির সম্রাট’
রবীন্দ্রনাথ তা নিয়ে পরিণত বয়সে নিদেন পক্ষে সুষ্ঠু প্রবন্ধাকারে, তেমন কচলাননি।”<sup>৩২</sup>
</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মৃত্যুর এক বছর আগে ১৯৪০ এ একটি বক্তৃতা দিতে
গিয়ে নিজেই বলছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গানের কথা আমি বলি
গানেতেই</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গানের কথা আমাকে ফের
যদি বলতে হয় ভাষাতে</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার উপর কি জুলুম হয়
না</span>? <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরানো পুঁথিপত্র খুঁজলে দেখবে গান
সম্বন্ধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রবীন্দ্রনাথ
কী বলেছে</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যথেষ্ট বলেছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৩৩</sup></span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘সোনার কাঠি’-র
রূপকটি কোন রূপকথার গল্প থেকে নেওয়া সবাই জানেন। সেখানে তিনি সহজ নজির দিয়ে সহজ
করে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কথাগুলো বলছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা স্পষ্টই দেখতে পাচ্ছি আমাদের দেশে
গান জিনিসটা চলছে না।ওস্তাদরা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলছেন</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গান
জিনিসটা তো চলবার জন্যে হয় নি</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে
বৈঠকে বসে থাকবে তোমরা এসে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমের কাছে খুব জোরে মাথা নেড়ে যাবে</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু মুশকিল এই যে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৈঠকখানার যুগ চলে
গেছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন আমরা যেখানে একটু
বিশ্রাম করতে পাই সে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুসাফিরখানায়।
যা - কিছু স্থির হয়ে আছে তার খাতিরে আমরা স্থির হয়ে থাকতে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারব না। আমরা যে নদী বেয়ে চলছি সে নদী
চলছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদি নৌকোটা না চলে
তবে খুব</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দামি
নৌকো হলেও তাকে ত্যাগ করে যেতে হবে।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” <sup>৩৪</sup>এই দামি নৌকা ত্যাগ করে যাবার ব্যাপারটি
বাংলাতে আগেও ঘটেছিল। শ্রীচৈতন্যের কালে। তিনি লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চৈতন্যের আবির্ভাবে বাংলাদেশে বৈষ্ণবধর্ম যে হিল্লোল তুলিয়াছিল
সে একটা</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শাস্ত্রছাড়া
ব্যাপার। তাহাতে মানুষের মুক্তি-পাওয়া চিত্ত ভক্তিরসের আবেগে</span><span lang="AS">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আত্মপ্রকাশ করিতে ব্যাকুল হইল। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> তখন পয়ার ত্রিপদীর বাঁধা ছন্দে প্রচলিত
বাঁধা কাহিনী পুনঃপুনঃ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আবৃত্তি করা আর চলিল না। বাঁধন ভাঙিল</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই বাঁধন [ভাঙা] বস্তুত প্রলয় নহে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহা সৃষ্টির উদ্যম। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
বাংলা সাহিত্যে বৈষ্ণবকাব্যেই সেই</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৈচিত্র্যচেষ্টা প্রথম দেখিতে পাই। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই স্বাতন্ত্র্যচেষ্টা কেবল কাব্যছন্দের মধ্যে নয়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংগীতেও দেখা দিল।</span><span lang="AS">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই উদ্যমের মুখে কালোয়াতি গান আর
টিঁকিল না। তখন সংগীত এমন-সকল সুর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুঁজিতে লাগিল যাহা হৃদয়াবেগের বিশেষত্বগুলিকে প্রকাশ করে</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাগরাগিণীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাধারণ রূপগুলিকে নয়। তাই সেদিন
বৈষ্ণবধর্ম শাস্ত্রিক পণ্ডিতের কাছে যেমন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবজ্ঞা পাইয়াছি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওস্তাদির
কাছে কীর্তন গানের তেমনই অনাদর ঘটিয়াছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩৫ </span></sup><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গানের কিছুই জানেন
না বলে শুরু করে এই বক্তৃতাতে তিনি সুর তাল লয় ছন্দ নিয়ে বিস্তৃত আলোচনা করেছেন
এবং এক জায়গাতে এসে রাগ-রাগিণীর অনুকূলেও এই কথা বলছেন, “...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবু যত দৌরাত্ম্যই করি-না কেন</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাগরাগিণীর এলাকা একেবারে পার হইতে পারি</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাই। দেখিলাম তাদের খাঁচাটা এড়ানো চলে</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু বাসাটা তাদেরই বজায় থাকে।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার বিশ্বাস এই
রকমটাই চলিবে।কেননা</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর্টের পায়ের বেড়িটাই
দোষের</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার চলার বাঁধা পথটায়
তাকে বাঁধে না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৩৬</sup>
একে অনেকেই তাঁর ‘সমে ফেরা’ বলে দাবি করেন। আসলে কিন্তু তিনি আছেন, তাঁতেই।
কীর্তনের প্রসঙ্গে যেমন কালের গভীরে প্রবেশ করেছিলেন, বাউল গানের প্রসঙ্গে তিনি
স্থানের গভীরে ভ্রমণ করতে নগর থেকে বেরিয়ে গিয়ে লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একবার যদি আমাদের বাউলের সুরগুলি আলোচনা করিয়া দেখি তবে দেখিতে
পাইব যে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহাতে আমাদের
সংগীতের মূল আদর্শটাও বজায় আছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অথচ
সেই সুরগুলা স্বাধীন।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্ষণে ক্ষণে এ রাগিণী</span>,<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও
রাগিণীর আভাস পাই</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু ধরিতে পারা
যায় না। অনেক</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কীর্তন
ও বাউলের সুর বৈঠকি গানের একেবারে গা ঘেঁষিয়া গিয়াও তাহাকে স্পর্শ</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে না। ওস্তাদের আইন
অনুসারে এটা অপরাধ। কিন্তু বাউলের সুর যে একঘরে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাগরাগিণী যতই চোখ রাঙাক সে কিসের কেয়ার করে!এই সুরগুলিকে কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাগকৌলীন্যের জাতের
কোঠায় ফেলা যায় না বটে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবু
এদের জাতির পরিচয় সম্বন্ধে</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভুল হয় না</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্পষ্ট
বোঝা যায় এ আমাদের দেশেরই সুর</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিলিতি
সুর নয়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” <sup>৩৭</sup>এইভাবে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নিজের ভাবনাগুলো যে তাঁর আদৌ একক ভাবনা নয়,
বাংলার প্রবহমান পরম্পরার উত্তরাধিকার সেই কথাটি আরো স্পষ্ট করে বলেছেন পরের
বক্তৃতাতে, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মানুষের মধ্যে
প্রকৃতিভেদ আছে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই ভেদ অনুসারে
সংগীতের এই দুই রকমের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিব্যক্তি হয়। তার প্রমাণ দেখা যায় হিন্দুস্থানে আর
বাংলাদেশে। কোনো</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সন্দেহ
নেই যে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশে সংগীত
কবিতার অনুচর না হোক</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সহচর বটে। কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পশ্চিম হিন্দুস্থানে
সে স্বরাজে প্রতিষ্ঠিত</span>; <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাণী
তার </span>‘<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছায়েবানুগতা</span>’ <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভজন-সংগীতের কথা যদি ছেড়ে দিই</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবে দেখতে পাই পশ্চিমে সংগীত যে বাক্য আশ্রয়</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে তা অতি তুচ্ছ।
সংগীত সেখানে স্বতন্ত্র</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে
আপনাকেই প্রকাশ করে।</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশে হৃদয়ভাবের স্বাভাবিক প্রকাশ </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বাণীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিই বাঙালির অন্তরের টান</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এইজন্যেই ভারতের মধ্যে এই প্রদেশেই
বাণীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাধনা
সব চেয়ে বেশি হয়েছে। কিন্তু একা বাণীর মধ্যে তো মানুষের প্রকাশের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পূর্ণতা হয়
না-এইজন্যে বাংলাদেশে সংগীতের স্বতন্ত্র পঙ্ক্তি নয়</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাণীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাশেই তার আসন।</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর প্রমাণ দেখো আমাদের কীর্তনে।এই কীর্তনের সংগীত অপরূপ কিন্তু
সংগীত</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যুগল
ভাবে গড়া</span>–<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পদের সঙ্গে মিলন হয়ে
তবেই এর সার্থকতা। পদাবলীর সঙ্গেই যেন</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার রাসলীলা</span>;<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্বাতন্ত্র্য
সে সইতেই পারবে না।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৩৮</sup>অবশ্য বাংলার বাইরের লোকগান নিয়ে বলতে গেলে হয়তো তিনি
বাংলাদেশেরই মতো ‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাণীর</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রতিই </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অন্তরের টান</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’-এর সন্ধান পেতেন। এই কথাটি মনে রাখা
ভালো। তো, এই রাসলীলাতেই তিনি আশা করছেন, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">“</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমনি
করিয়া আমাদের আধুনিক সুরগুলি স্বতন্ত্র হইয়া উঠিবে বটে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তবুও তারা একটা বড়ো আদর্শ হইতে বিচ্যুত হইবে না। তাদের জাত
যাইবে বটে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু জাতি যাইবে
না। তারা সচল হইবে</span>, <span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের সাহস বাড়িবে</span>,
<span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নানারকম সংযোগের</span><span lang="AS"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্বারা তাদের মধ্যে নানাপ্রকার শক্তি ও
সৌন্দর্য ফুটিয়া উঠিবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৩৯</sup> </span><span style="font-size: 10.0pt; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রবীন্দ্রনাথের
‘জীবনদেবতা’ তত্ত্বটি যারা জানেন, তাঁরা তাঁর চিন্তায় বৈপরীত্যের ঐক্যটি জানেন।
রাগ-রাগিণীর বাঁধন অস্বীকার করাতে অনেকেই যে তাঁর গানকে গুরুত্ব দিতেন না সেই কথা
আমরা শুরুতেই উল্লেখ করেছি। লীলা মজুমদার তাঁর আত্মজীবনীতে দ্বিজেন্দ্রলালের ভাইপো
রবীন্দ্রলালের একটি উক্তির উল্লেখ করছেন। তিনি নিজেও সংগীত বিশারদ ছিলেন। লীলা
মজুমদারকে বলছিলেন,“‘রবীন্দ্রসংগীতকে গান বল মামিমা।’ আমি তো অবাক! ‘গান নয় বুঝি?
তবে কি? ‘ওগুলো হল সুর দেওয়া কবিতা।’’’ <sup>৪০</sup> তো, এমন খোটা তাঁকে শুনতেই
হতো। নিজের ক্ষোভের কথা ধূর্জটিপ্রসাদকে চিঠিতে লিখেছিলেন এই বলে, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশে আমার নামে অনেক প্রবাদ
প্রচলিত</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">; </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারই অন্তর্গত একটি জনশ্রুতি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আছে
যে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি হিন্দুস্থানী গান জানি নে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুঝি নে। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ইচ্ছা করলেও সংগীতকে আমি প্রত্যাখ্যান
করতে পারি নে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">; </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই সংগীত থেকেই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি
প্রেরণা লাভ করি এ কথা যারা জানে না তারাই হিন্দুস্থানী সংগীত জানে না।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিন্দুস্থানী গানকে আচারের শিকলে যাঁরা অচল করে বেঁধেছেন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডিক্টেটারদের আমি মানি নে।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” <sup>৪১</sup>এর আগের চিঠিতে কথাগুলো
আরো স্পষ্ট করে লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমাদের
গানেও হিন্দুস্থানী যতই বাঙালি হয়ে উঠবে ততই মঙ্গল</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অর্থাৎ সৃষ্টির</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিকে। স্বভবনে হিন্দুস্থানী স্বতন্ত্র</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানে
আমরা তার আতিথ্য ভোগ করতে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পারি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">—</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু বাঙালির ঘরে
সে তো আতিথ্য দিতে আসবে না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">–</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে নিজেকে দেবে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নইলে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উভয়ের মিলন হবে না। যেখানে পাওয়াটা সম্পূর্ণ নয় সেখানে সে
পাওয়াটা ঋণ। আসল</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাওয়ার ঋণের দায় ঘুচে যায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">–</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেমন
স্ত্রী</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাকে নিয়ে দেনায় পাওনায় কাটাকাটি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে
গেছে। হিন্দুস্থানী সংগীত সম্বন্ধে আমার মনের ভাবটা ঐ। তাকে আমরা শিখব</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাওয়ার জন্যে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওস্তাদি করবার জন্যে নয়।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” <sup>৪২</sup> তা
এই ‘ওস্তাদি’টা করবেন না বলেই নিজের গানে রাগরাগিণীর উল্লেখ করতে তিনি নিষেধ
করেছিলেন। শুরুর দিকে কিছু কিছু গানে সেই সব উল্লেখ থাকত, এখনো থাকে। কিন্তু
সেগুলো আদৌ চেনা রাগতত্ত্বের সঙ্গে খাপ খায় না। ‘বাল্মিকীপ্রতিভা’-তেই তাঁর গানের
সচেতন পরীক্ষা নিরীক্ষা শুরু হয়। ইংরেজি সুর প্রভাবিত গানেও রাগ লেখা থাকে জংলা ভূপালি
বা মিশ্রকেদারা ---ইত্যাদি। ফলে তিনি দাদা দ্বিজেন্দ্রনাথ, জ্যোতিরিন্দ্রনাথ যে
যাত্রা শুরু করেছিলেন, সেই স্বরলিপির পথ ধরেই এগোলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজে করেন নি। দিনেন্দ্রনাথ ঠাকুর,রমা
কর,শান্তিদেব ঘোষ প্রমুখ অনেকে স্বরলিপিতে হাত দিয়েছিলেন। এবং <a href="https://sudhalaylibrary.blogspot.com/2015/05/blog-post_9.html" target="_blank">‘স্বরবিতান’ নামে৬৪খণ্ডে</a> তাঁর আরেক বিখ্যাত সংকলন রয়েছে। আমরা এর পরিচয় নিয়ে কথা বাড়াব না। কেবল
বলব,কৈশোর তারুণ্যে নাটকে তাঁর গানের প্রয়োগ হওয়া শুরু থেকে ঠাকুরবাড়ির বাইরের
মঞ্চেও কিছু কিছু নাটক অন্যেরাও অভিনয় করতে শুরু করেন। সেখানে বাইজীদের দিয়ে
স্ত্রীচরিত্রে অভিনয় করানো শুরু হয়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেটি নিশ্চয় বাংলা নাটকের ক্ষেত্রে একটি অগ্রপদক্ষেপ ছিল।
এবং সেখানেও ‘ভাবে’র আধিপত্য চলত। কিন্তু দর্শক মনোরঞ্জনের জন্যেই হোক, আর নিজেদের
রুচি বা শিক্ষার অনুসরণ করেই হোক---গানের ভাব পালটে যেত, অতএব সুরও</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কখনো বা কথাও
পালটে দিতেন। সবটা হয়তো অভিনেতা বা অভিনেত্রীদের নিজেদের ইচ্ছেতে হতো না। প্রযোজক
বা পরিচালকদের চাপেও হতো। এবং গীতিকবির নামে নয়,গানগুলো জনপ্রিয় হতো অভিনেতা বা
অভিনেত্রীর নামে। একালে সিনেমাতে যেমন হয়, অনেকেই গায়কের নাম জানেন না, জানলেও
গীতিকবি বা সুরকারদের নাম তো আরো না। ফলে ‘বেশ্যাসংগীত’ জাতীয় বইতে বটতলা থেকে
সংকলিত হয়ে রবীন্দ্রনাথের গান বাড়ির মেয়ে মহলেও ঢুকে যাচ্ছে, তখন তাঁর গান ‘বেবুশ্যের
ছলাগীতি’ বলে অপবাদও যে কিছু জুটিয়েছিল সে আমরা আগেই উল্লেখ করেছি। কিন্তু এহেন
ঘটনা সর্বত্র ঘটছিল। নিজেও সুর সবসময় মনে রাখতে পারতেন না। ফলে তিনি রাগ-রাগিণীর
উল্লেখে নিষেধ করছেন ঠিকই, ইন্দিরা দেবীকে ১৯৩৫এর জানুয়ারিতে এক চিঠিতে লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গানের কাগজে রাগ রাগিণীর নাম-নির্দেশ না
থাকাই ভালো। নামের মধ্যে তর্কের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হেতু থাকে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রূপের
মধ্যে না। কোন রাগিণী গাওয়া হচ্ছে বলবার কোনো দরকার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেই।
কী গাওয়া হচ্ছে সেইটেই মুখ্য কথা কেননা তার সত্যতা তার নিজের মধ্যেই</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চরম। নামের সত্যতা দশের মুখে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই দশের মধ্যে মতের
মিল না থাকতে পারে।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলিযুগে শুনেছি নামেই মুক্তি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু
গান চিরকালই সত্যযুগে।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৪৩</sup> দেড় বছরেও ইন্দিরা দেবী মতটি মানতে পারেন নি। ফলে পরের বছরে
জুনে আবার তাঁকে লিখছেন, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
আধুনিক গানে রাগ-তালের উল্লেখ না থাকাতে আক্ষেপ করেছিস। সাবধানের</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিনাশ নেই। ওস্তাদরা জানেন আমরা গানে রূপের দোষ আছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার
পরে যদি নামেরও</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভুল হয় তা হলে দাঁড়াব কোথায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধূর্জটিকে
দিয়ে নামকরণ করিয়ে নিস</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৪৪</sup>
এখন, ধূর্জটি কী করেছিলেন আমরা সেই সন্ধানে গিয়ে পরিসর বাড়াচ্ছি না, তাঁর সঙ্গেও
কী আলাপ হয়েছিল আমরা দেখে এলাম। কিন্তু রাগের উল্লেখ থেকেও কঠিন কাজে অনুরাগে অনেককে
নামতে হলো। যিনি বলছিলেন, গানের মূল কথাটি হচ্ছে ভাব---সেই তিনি মোটেও রাজি ছিলেন
না--- গায়কের গলাতে পড়ে তাঁর নিজের ‘ভাব’টি ক্লিষে হয়ে মারা যাক। ১৯৪০এর জুনে,ছাত্রছাত্রীদের
কাছে বলছিলেন, কথাগুলো বহুবার বহুভাবে পুনরুল্লেখ হয়েছে, “</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুব মনে পড়ে এই গান যেদিন শিখি। বড়দাদা সেজদাদারা দরজা বন্ধ
করে গান</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিখতেন। ছেলেমানুষ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার
তথায় প্রবেশ ছিল না।কারণ</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তখনকার দিনে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেলেমানুষের
অনেক অপরাধ ছিল। তানপুরার কান কখনো মুড়ি নি। তবু দরজার পাশে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কান
দিয়ে শুনেছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেটা হয়তো মনে রয়ে গেল।এমনি করে ছুঁয়ে
ছুঁয়ে যা শিখেছি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই তোমাদের কাছে আওড়ালাম।তোমাদের যা
দিয়েছি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই ছুঁয়ে ছুঁয়ে যা শিখেছি</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই
দিয়েছি।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার গান যাতে আমার গান ব</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">’</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে
মনে হয় এইটি তোমরা কোরো। আরো হাজারো গান</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়তো আছে-তাদের মাটি
করে দাও-না</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার দুঃখ নেই। কিন্তু তোমাদের কাছে
আমার</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিনতি</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">–</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোমাদের গান যেন আমার
গানের কাছাকাছি হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেন শুনে আমিও আমার গান বলে</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিনতে পারি। এখন এমন হয় যে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার গান শুনে নিজের
গান কিনা বুঝতে পারি না।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;">
</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মনে হয় কথাটা যেন আমার</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুরটা
যেন নয়। নিজে রচনা করলুম</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরের মুখে নষ্ট</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হচ্ছে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ
যেন অসহ্য। মেয়েকে অপাত্রে দিলে যেমন সব-কিছু সইতে হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এও
যেন</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমার পক্ষে সেই রকম</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৪৫</sup></span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রেম পর্যায়ে
তাঁর একটি গানের কথা আছে এরকম</span><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">: </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>সুর ভুলি এই ভয় হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">–/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছিন্ন তারের
জয় হয়॥</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উৎসবক্ষণ তন্দ্রালসে হয় নিমগন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুণ্য লগন</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হেলায় খেলায় ক্ষয় হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">–/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিনা গানেই
মিলনবেলা ক্ষয় হয়॥</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাণ্ডবে মোর ডাক পড়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>তার তালে মোর তাল না মেলে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই
ঝড়ে।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যখন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মরণ এসে ডাকবে শেষে বরণ-গানে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছে প্রাণে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মোর বাণী সব লয় হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">–/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিনা গানেই বিদায়বেলা লয় হয়॥</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাস্তব সেরকমটি হয় নি। গীতবিতান,স্বরবিতানের
প্রয়াস সেরকম হওয়ার থেকে তাঁর গানকে বাঁচিয়ে দিয়েছে। রবীন্দ্রনাথের সমকালীন প্রায়
কোনো কবির গান সংরক্ষণের জন্যে কোনো পাকা ব্যবস্থা ছিল না। নজরুল, দ্বিজেন্দ্রলাল,
অতুলপ্রসাদ—সবার সম্বন্ধে কথাগুলো সত্য। দ্বিজেন্দ্রনাথের গান তো তাঁর ছেলে দিলীপ
কুমার রায়ই অন্যরকম গাইতেন।<sup>৪৬</sup> রবীন্দ্রনাথের বেলা সেটি সম্ভব করেছিল
বিশ্বভারতী। কিন্তু যে ‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শাস্ত্রের
লৌহকারা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’ থেকে রবীন্দ্রনাথ গানের মুক্তি দাবি করেছিলেন—সেই কারাতে তাঁর গানও পরে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বন্দি হয়েছিল। সে আরেক নয়া কারা। নয়া অধ্যায়।
<a href="https://www.bongodorshon.com/home/story_detail/the-tune-of-debabrata-inside-the-wailing" target="_blank">যার জন্যে দেবব্রত বিশ্বাসের মতো অনেক শিল্পীর সঙ্গে সংঘাত বেঁধেছিল।</a>দিনেন্দ্রনাথের কাজে রবীন্দ্রনাথ সবটা সন্তুষ্ট ছিলেন না। তবু একটা অনুমোদন ছিল।কারণ
বহু গানের সংবাদ তাঁর কাছেই ছিল। রবীন্দ্রনাথের পরে বিশ্বভারতী নিজেদের স্বরলিপি
দিনেন্দ্রনাথের নামে চালিয়েছে এমনটাও হয়েছে।এবং বিশ শতকের শেষে এসে দেখেছি আমরা
অনেকেই বিশ্বভারতীর কপিরাইট সংক্রান্ত আমলাতান্ত্রিকতা নিয়ে প্রশ্ন তুলতে শুরু
করেছিলেন। নতুন শতকে সেটি উঠলেই কেবল যে ‘বং কানেকশন’ ছবিতে শ্রেয়া ঘোষাল, নচিকেতা
সংস্করণের ‘উহ লা লালা <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পাগলা হাওয়ার বাদল
দিনে’-ই শ্রোতার দরবারে এসেছে তাই না,এর থেকেও বাজে জিনিস পত্র হয়েছে—যা নিয়ে
সাধারণত বিদ্যায়তনিক ক্ষেত্রে এখনো আলোচনা তেমন হয় নি। এই গানটি তবু রুচি রক্ষা
করে আম জনতার কাছে রবীন্দ্রনাথের গানকে নতুন করে পৌঁছে দিয়েছে। গেল এক শতক না হলেও
আধা শতকের বেশি কাল জুড়ে রবীন্দ্রসংগীত সবচাইতে পরিচিত একটি ‘ঘরানা’ হয়ে উঠেছে।
শুনে শুনে লোকে চিনতে পারেন কোনটি রবীন্দ্র সংগীত আর কোনটি নয়। তাই অভ্র বসু
লেখেন, “... গায়কীর তফাৎ হয়তো ক্ষেত্র বিশেষে স্বীকৃতি পায়—কিন্তু সুরের ব্যত্যয়
একেবারেই গ্রাহ্য হয় না। অজয় চক্রবর্তীর মতো প্রতিষ্ঠিত এবং জনপ্রিয় শাস্ত্রীয়
সংগীত শিল্পী যখন রবীন্দ্রনাথের গানে শাস্ত্রীয় সংগীতের পরম্পরা মেনে ইম্প্রোভাইজ
করার চেষ্টা করেন---তখন সেটি কার্যত প্রত্যাখ্যাত হয়।”<sup>৪৭ </sup>অমিতাভ বচ্চনও
মাঝে ‘যদি তোর ডাক শুনে কেউ না আসে’ গেয়ে স্বয়ং দেশে একলা চলার চমক দেখিয়েছিলেন।
এই মাত্র। ফলে এখনই আমাদেরও আশঙ্কা করবার কোনো কারণ দেখি না, রবীন্দ্রনাথের
গান<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘ হেলায় খেলায় ক্ষয়’ হবে </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরই তো ‘শেষবর্ষণ’
গীতিনাট্যের একটি গানে আছে </span><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">: </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গান আমার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যায় ভেসে যায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">–/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাস্ নে ফিরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দে তারে বিদায়॥</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সে যে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দখিনহাওয়ায়
মুকুল ঝরা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধুলার আঁচল হেলায় ভরা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">,/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে যে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>শিশির-ফোঁটার মালা গাঁথা বনের আঙিনায়॥</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাঁদন-হাসির আলোছায়া সারা অলস বেলা</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">–/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> মেঘের গায়ে রঙের
মায়া</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খেলার পরে খেলা।</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভুলে-যাওয়ার বোঝাই ভরি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গেল চলে কতই তরী</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">–/</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উজান বায়ে ফেরে যদি কেহ রয় সে আশায়॥</span></div>
<div style="margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা সেই আশাতেই রইতেই পারি। নটরাজ সেই
গানের আগে বলছিলেন, “</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">‘</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার পরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রশ্নের উত্তর নেই
সব চুপ। এই তো সৃষ্টির লীলা এ তো</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কৃপণের পুঁজি নয়। এ
যে আনন্দের অমিতব্যয়। মুকুল ধরেও যেমন ঝরেও তেমনি।</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঁশিতে
যদি গান বেজে থাকে সেই তো চরম। তার পরে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ চুপ করে শোনে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ
গলা</span><span lang="AS" style="mso-bidi-font-family: BenSen;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেড়ে তর্ক করে। কেউ মনে রাখে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ
ভোলে</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">,</span><span lang="AS" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ ব্যঙ্গ করে।তাতে কী আসে যায়</span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen;">?</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”<sup>৪৮</sup></span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তথ্যসূত্র</span></b><b><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">:</span></b></div>
<div style="margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9158" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9158" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত ও ভাব</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীতচিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span></a></div>
<div style="margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9176" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9176" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীতের মুক্তি</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীতচিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span></a></div>
<div style="margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩.রাজ্যেশ্বর মিত্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বাংলা গানের আদিপর্ব : উনিশ শতকের বাংলা গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রসঙ্গ : বাংলা
গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">ক্রোড়পত্র ২</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">অনুষ্টুপ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাক-শারদীয় সংগীত সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২০১৪ </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ: ৪৫৬</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪. রাজ্যেশ্বর মিত্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৫.রাজ্যেশ্বর মিত্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-অভ্যুদয়ের
প্রাক্কালে বাংলার সংগীত : বাংলা গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">ক্রোড়পত্র ২</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">অনুষ্টুপ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাক-শারদীয়
সংগীত সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২০১৪</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ : ৪৭৩ </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৬. রাজ্যেশ্বর মিত্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ : ৪৭৬ </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৭.<a href="https://www.bongodorshon.com/home/story_detail/jadubhatto-and-his-song" target="_blank">যদুভট্ট ও তাঁর গান</a></span><a href="https://www.bongodorshon.com/home/story_detail/jadubhatto-and-his-song" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বঙ্গদর্শন
ইনফরমেশন ডেস্ক</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৩ ফেব্রুয়ারি</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span></a><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;"><a href="https://www.bongodorshon.com/home/story_detail/jadubhatto-and-his-song" target="_blank">২০১৮</a> </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৮.সুকুমার সেন</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বাঙ্গালা
সাহিত্যের ইতিহাস</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">চতুর্থ খণ্ড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">আনন্দ পাবলিশার্স প্রাইভেট লিমিটেড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">আনন্দ সংস্করণ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">দ্বিতীয় মুদ্রণ
১৯৯৮</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ:৪২৯</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৯.রাজ্যেশ্বর মিত্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-অভ্যুদয়ের
প্রাক্কালে বাংলার সংগীত : বাংলা গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">ক্রোড়পত্র ২</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">অনুষ্টুপ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাক-শারদীয়
সংগীত সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২০১৪</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ : ৪৮৩ </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১০. বিনয় ঘোষ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বিদ্যাসাগর ও
বাঙালী সমাজ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩য় খণ্ড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বেঙ্গল পাবলিশার্স প্রাইভেট লিমিটেড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৩৩৮</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃষ্ঠা ২৫৮</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১১.<a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" target="_blank">রবীন্দ্রসংগীত</a></span><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">উইকিপিডিয়া</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">মুক্ত বিশ্বকোষ </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span></a><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;"> ।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১২.শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্রনাথের
গান : একটি ব্যক্তিগত প্রতিবেদন</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">ক্রোড়পত্র ১ : রবীন্দ্রনাথ </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">অনুষ্টুপ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">—</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">শারদীয় ২০১৪ সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪৯ বর্ষ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১ম </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা ৯</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সম্পাদক অনিল আচার্য</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃষ্ঠা: ৩৭০</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৩. দেবব্রত বিশ্বাস </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">হেমাঙ্গ
বিশ্বাসের সঙ্গে সাক্ষাৎকার</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৯৮০ থেকে নিজের প্রবন্ধে তথ্যসূত্রে উল্লেখ করেছেন শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ: </span><span lang="BN" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৮১ </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৪.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9233" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9233" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">গীতালি</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীতচিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র
</span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9233" target="_blank">;</a> </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৫. শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ: ৩৬৩</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৬. শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ: ৩৭২</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৭.বুদ্ধদেব বসু</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্রনাথের
প্রবন্ধ ও গদ্যশিল্প</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সঙ্গ নিঃসঙ্গতা ও রবীন্দ্রনাথ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">এম সি সরকার অ্যান্ড প্রাইভেট লিমিটেড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৯৭৭ পৃ: ১৩৬
থেকে শিবাজী </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বন্দ্যোপাধ্যায়ের
ব্যবহৃত উদ্ধৃতি</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ: ৩৭৩</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৮.শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ: ৩৭৪</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১৯. <a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/8560" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/8560" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত ও ভাব</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রবন্ধ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্ররচনাসমগ্র</span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/8560" target="_blank">;</a> </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২০. রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২১.রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত ও ভাব</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২২.রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত ও ভাব</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৩. রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত ও ভাব</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৪.রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীতের উৎপত্তি
ও উপযোগিতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৫.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৬.সুকুমার সেন</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বাঙ্গালা
সাহিত্যের ইতিহাস চতুর্থ খণ্ড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">আনন্দ পাবলিশার্স প্রাইভেট লিমিটেড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ:১১৬</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৭. সুকুমার সেন</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বাঙ্গালা
সাহিত্যের ইতিহাস চতুর্থ খণ্ড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">আনন্দ পাবলিশার্স প্রাইভেট লিমিটেড</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ:১১৭</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৮.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/15585" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/15585" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বাউলের গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সমালোচনা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/15585" target="_blank">;</a> </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২৯. রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বাউলের গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩০.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/15585" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/15585" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বাউল গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীতচিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/15585" target="_blank">;</a> </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;"> ।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩১.রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩২.শিবাজী বন্দ্যোপাধ্যায়</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ: ৩৭৪</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৩.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9233" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9233" target="_blank">; গীতালি; সংগীতচিন্তা; রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র;</a><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৪.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/14896" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/14896" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সোনার কাঠি</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পরিচয়</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র
</span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/14896" target="_blank">; </a></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৫ . <a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9182" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9182" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সঙ্গীতের মুক্তি</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত চিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র
</span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9182" target="_blank">;</a>
</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৬.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত </span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank">;</a> </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;"></span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৭.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত </span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank">;</a> </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৮.<a href="https://rabindra-https//rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9195" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-https//rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9195" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">আমাদের সংগীত</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত চিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"></span></span></a><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৩৯.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সঙ্গীতের মুক্তি</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত চিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span></a><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9186" target="_blank">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</a>
</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪০.লীলা মজুমদার</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পাকদণ্ডী</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">আনন্দ
পাবলিশার্স</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ : ২৬৬</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কথাগুলোর উদ্ধৃতি ব্যবহার করেছেন অভ্র বসু তাঁর রাগরাগিণীর ভাব ও
রবীন্দ্রনাথের গান </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রবন্ধে। অনুষ্টুপ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাক-শারদীয়
সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">২০১৪</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বর্ষ ৪৮</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংখ্যা ৪</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ:১০৫</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪১.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9350" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9350" target="_blank">; সুর ও সংগতি; রবীন্দ্রনাথ ওধূর্জটিপ্রসাদ মুখোপাধ্যায়ের পত্রালাপ; সংযোজন;সংগীত চিন্তা; রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</a><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">;।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪২.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9349" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9349" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত </span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪৩.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9299" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9299" target="_blank">; ইন্দিরা দেবীকেলিখিত (চিঠি) ;সংগীত চিন্তা; রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"></span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪৪.রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাগুক্ত। </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪৫.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9235" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9235" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">গীতালি </span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সংগীত চিন্তা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span></a><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;"><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/9235" target="_blank">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র</a>
</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪৬.অভ্র বসু</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রাগরাগিণীর ভাব
ও রবীন্দ্রনাথের গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">অনুষ্টুপ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">—</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাক শারদীয় সংগীত সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বর্ষ ৪৮ সংখ্যা ৪</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সম্পাদক অনিল আচার্য</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ:</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"></span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">১০৭</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪৭.অভ্র বসু</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রাগরাগিণীর ভাব
ও রবীন্দ্রনাথের গান</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">অনুষ্টুপ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">—</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">প্রাক শারদীয় সংগীত সংখ্যা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">বর্ষ ৪৮ সংখ্যা ৪</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">কলকাতা</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">সম্পাদক অনিল আচার্য</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">পৃ:<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>১০৯</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">৪৮.<a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/2455" target="_blank">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></span><a href="https://rabindra-rachanabali.nltr.org/node/2455" target="_blank"><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">শেষবর্ষণ</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">রবীন্দ্র-রচনাসমগ্র </span></a><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;">;<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10.0pt;">।</span><span lang="EN-US" style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div style="margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
<iframe allow="accelerometer; autoplay; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/fMUdXA1d97k" width="560"></iframe></div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4885539 95.35575799999992327.4322134 95.275076999999925 27.5448944 95.436438999999922tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-14094850491239782782019-11-09T21:53:00.002+05:302019-11-09T21:53:54.010+05:30ব্রিটিশ বিরোধী যুদ্ধে শহিদ নবাব রাধারামের গল্প<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<i><span style="color: magenta;">(নিখিলভারত বঙ্গ সাহিত্য সম্মেলনের কোকড়াঝাড় শাখার মুখপত্র 'প্রান্তিক'-এ প্রকাশিত)</span></i></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<i><span style="color: magenta;"><br /></span></i></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<i><span style="color: magenta;"><br /></span></i></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-CTT1-CaAtDw/XcbnTwOxWpI/AAAAAAAAfIQ/eVaAv8ZJqiIJADfkWaWIYd550BSKA9M7ACKgBGAsYHg/s1600/Radharam%2B02.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1054" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-CTT1-CaAtDw/XcbnTwOxWpI/AAAAAAAAfIQ/eVaAv8ZJqiIJADfkWaWIYd550BSKA9M7ACKgBGAsYHg/s320/Radharam%2B02.jpg" width="210" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="font-size: x-large;">এ</span>ক যে
ছিল রাজা। তাঁর নাম ছিল রাধারাম। রাজ্যের নাম ছিল প্রতাপগড়। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রাজা বললেই আমাদের মনে হয় তিনি সসাগরা পৃথিবীর
অধীশ্বর ছিলেন। ঘোড়াশালে ঘোড়া থাকত, হাতিশালে হাতি। দাসদাসীতে পরিপূর্ণ তাঁর বিশাল
রাজপ্রাসাদ। আর রাজা মানেই ভোগ বিলাসে পরিপূর্ণ এক সুখের জীবন। সেসব ঠাকুরমার
ঝুলির গালগল্প।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমাদের রাজার সেরকম কিছুই
ছিল না। প্রতাপগড় রাজ্যটিও আহামরি কিছু ছিল না। তখনকার বাংলার শ্রীহট্টের একটি
ছোট্ট অংশ প্রতাপগড়।এখনকার অসমের করিমগঞ্জ জেলার উত্তরের কিছুটা ছেড়ে প্রায়
পুরোটা। সেখানেও নানা সময়ে ছোটবড় নানান রাজা রাজত্ব করছেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কোনো কালে বুঝি এখানে প্রতাপ সিংহ বলে কোনো এক
রাজা ছিলেন। সেও গালগল্পই। তবে কিনা ত্রিপুরার রাজারা এখানে প্রায়ই শাসনের বিস্তার
ঘটাতেন, তাদের মধ্যে এক রাজা ছিলেন প্রতাপ মাণিক্য</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাঁর আমলে মালিক
প্রতাব বলেও এখানে এক সামন্তরাজা ছিলেন। মালিক প্রতাব মুসলমান ছিলেন। লোকে বলত
রাজা। আর আমাদের রাধারাম হিন্দু। তাঁকে লোকে নবাব বলত। নবাব রাধারাম। গল্পের
বাইরের গল্প এরকমই হয়। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>তখন ইস্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানি সিরাজদ্দৌলাকে পরাস্ত করে বাংলা
দখল করেছে। ব্রিটিশের বিরুদ্ধে মীরকাশিমের শেষ বিদ্রোহ বক্সারের যুদ্ধও হয়ে গেছে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পরে সিলেট আসামের অংশ হলেও তখন তো ছিল সেই সুবেহ
বাংলারই অংশ। কোম্পানি সেখানে শাসন বিস্তার করেছিল। ভূ-রাজস্ব লুণ্ঠনের সঙ্গে
চুন-সুরকি আর হাতি চালানের ব্যাপক ব্যাবসাও শুরু করেছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> আর ছোটখাটো সামন্তরাজা -জনজাতি প্রধানদের বশ করে শাসন পাকা
করছিল। সেসব যখন করছিল এখানে ওখানে প্রচুর বিদ্রোহ হয়েছিল। আমাদের নবাব রাধারামের
সঙ্গেও হয়েছিল। প্রতাপগড়টা তো ছিল বাংলার প্রান্তে। অসম যখন এলো, তখন অসমেরও প্রান্তে।
তাই নবাব রাধারামের গল্প সেখানকার লোকে গানে গল্পে মনে রাখলেও আমাদের বিদ্যালয়
পুথিতে ঠাই পেল না। তায় প্রথম যিনি রাধারামের গল্প নিয়ে ইতিহাসের পুঁথি
লিখলেন---সেই অচ্যুত চরণ তত্ত্বনিধি রাধারামকে পারলে প্রায় লুটেরাই বানালেন। কারণ
তিনি ব্রিটিশ সরকারের কর্মচারী ছিলেন, আর ব্রিটিশকে ক্ষুণ্ণ করতে পারতেন না। তো,
লুটেরার গল্প স্কুলে পড়িয়ে কে ছাত্রদের মাথা খাবে? খায় নি। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঠাকুরমার ঝুলি জাতীয় কোনো কলকাতা শহুরে প্রকাশিত
বইতেও তাঁর গল্প ছাপা হলো না। লোকেও না জেনেই রইল।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অথচ সেই একই সময়ে বা তারও আগে ফাঁসী হওয়া
মহারাজ নন্দকুমারের ফাঁসির গল্প--- সারা দেশের লোকে জানে। সিরাজদ্দৌল্লার কথা তো
দুনিয়া জানে।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>নবাব রাধারাম জন্মেই রাজা বা নবাব কোনোটাই ছিলেন না। তাঁর
বাবা রাজারাম দত্ত এক সাধারণ সিলেটি মধ্যবিত্ত ছিলেন। ছেলে রাধারামের পায়ে এক অদ্ভুত
রোগ ছিল। পা দুটি অস্বাভাবিক মোটা ছিল। এহেন রোগ থাকা লোককে লোকে বলত গোধা। এবং
পরিবার পরিজন সেরকম লোককে ভয়ে বা ঘৃণাতে এড়িয়েও চলত। ভাগ্যিস এক সন্নেসী রাধারামের
বাড়িতে এসেছিলেন। তখনকার পীর ফকির সন্নেসীরাই ছিলেন চিকিৎসক। সন্নেসীকে ভক্তিভরে
খুব সেবাযত্ন করলে তিনি রাধারামের চিকিৎসা করে সারিয়ে তুললেন। রাধারাম সন্নেসীর
সঙ্গ নিয়ে বাড়ি ছেড়ে তাঁর সঙ্গে চলে এলেন প্রতাপগড়ে। গুরুশিষ্য চরগোলার যেখানে এসে
প্রথম রাত কাটিয়েছিলেন—সে জায়গাটিকে এখনো লোকে বলে ‘সন্ন্যাসী-পাট্টা’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানে রাধারামকে ছেড়ে গুরু
চলে গেলেন ছাতা-চূড়া পাহাড়ে তপস্যার জন্যে। চরগোলার কথা এখন লোকে জানে ভালো। তখন
পুরো এলাকাই ছিল ঘন জল জঙ্গলে পরিপূর্ণ।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>যে কিছু লোক আশেপাশে ছিল তাদের দেবতা ছিলেন ‘সহিজা বাদশা’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি বা কে সেই নিয়ে আমাদের
এখন মাথা না ঘামালেও চলবে। শুধু ভেবে রাখা ভালো, হয়তো এই সন্ন্যাসীর মতো কোনো
মুসলমান পীর এখানে কোনো এককালে আখড়া বানিয়েছিলেন। সেরকম পীরেরাও রোগশোক থেকে লোককে
মুক্ত করতে পারতেন বলে লোকে দেবতা বলে মেনে নিত। আর জলে জঙ্গলে বাঘের দেবতার সঙ্গে
এক করে নিত। তার মানে লোকে বিশ্বাস করত--- ইনি বাঘ শেয়াল থেকেও জঙ্গলে তাদের রক্ষা
করবেন। এই লোক হিন্দুও হতো, মুসলমানও হতো। লোকের মনে আজকের মতো ভেদবুদ্ধি ছিল না।
তাই সন্ন্যাসী রাধারামকে বললেন, “‘যাঁর আমল তাঁহার দোহাই’ তুমি সহিজাকে বিশেষ
ভক্তি করবে। তাতেই তোমার উন্নতি অনিবার্য।’ বোঝাই যায় গ্রামে বাড়িতে অবজ্ঞার শিকার
রাধারামকে ভাগ্যের কাছে হার না মানবার জেদে পেয়ে গেছিল। সেই থেকে রাধারাম সহিজা বাদশার
ভক্ত হলেন, এবং ওখানেই বাড়ি করে থেকে গেলেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিন্তু লোকজন নেই -- খাবেন কী , পরবেন কী? কাছেই
প্রতাপগড়ের জমিদার গোলাম আলির বাড়ির কাছে দোকান দিলেন। সেই দোকানে জমিদার বাড়ির
অনেক বাকি পড়ে গেল। ব্রিটিশ আমলের জমিদারও তো সেরকম। কোম্পানির দয়াতেই টিকে
থাকেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই জমিদার টাকা দিতে পারলেন না,
তাঁকে কিছু জমি দিয়ে দিলেন। টাকার তখনো চলও বিশেষ হয়নি, সেও সমস্যা ছিল। লোকে
বিনিময় প্রথাতেই ভরসা করত। সেই জমিকেও নানা উপায়ে খাটিয়ে বুদ্ধিমান এবং উচ্চাকাঙ্ক্ষী
রাধারাম এমন করলেন যে একসময় গোলাম আলির অধিকাংশ জমি নিজের দখলে নিয়ে নিলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জমিদারের ছেলে গোলাম রাজা চৌধুরী এই দখলদারিকে
স্বাভাবিক ভাবে নিলেন না। আগেকার দিন হলে তো যুদ্ধ হয়েই যেত। কিন্তু তখন কোম্পানি
আমল। ফলে গোলাম রাজা মামলা করলেন কলকাতার আদালতে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মামলা একেবারে রাধারামের বিপক্ষে গেল না। তিনি
বেশ কিছু অংশের আইনি মালিক হলেন এবারে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কতটা কী --
এতো সব বিস্তৃত ইতিহাসে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমরা যাচ্ছিনা।
গল্পের মজা থাকবে না। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B9%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_(_%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B6).pdf/page110-1024px-%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B9%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_(_%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B6).pdf.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="800" data-original-width="566" height="320" src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B9%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_(_%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B6).pdf/page110-1024px-%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B9%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_(_%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B6).pdf.jpg" width="226" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B9%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%28_%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B6%29.pdf/page110-1024px-%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B9%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%28_%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B6%29.pdf.jpg" target="_blank">শ্রীহট্টের ইতিবৃত্ত থেকে</a></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গোলাম
রাজার সঙ্গে রাধারামের মামলা দেখে কেউ ভেবে বসবেন না এ হিন্দু মুসলমানের কাজিয়া।
সেইসব তখন ছিল না, গল্প যত এগুবে স্পষ্ট হবে। এ নিতান্তই রাজায় প্রজায় জমির বিবাদ।
প্রজা রাধারাম এবারে রাজা হবার স্বপ্ন দেখছেন। মামলাতে বিজয়ী হলেও রাধারামের রাগ
গেল না। রাগটা ব্রিটিশের কোম্পানির উপরেও চড়ল। কারণ, যতটা দখলে নিয়েছিলেন , সব জমি
তাঁর থাকে নি। যদিও সেই জমিতেই তিনি বিশাল বাড়ি করেন পরে। লোকে সেই বাড়িকে পরেও
বহুদিন ‘বড়বাড়ি’<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বলে জেনে এসেছে। তিনি
পাশের কুকি জনজাতি সর্দারদের সঙ্গে বোঝাপড়া করলেন। এতে তাঁর প্রভাব প্রতিপত্তি
এতোই বাড়তে শুরু করল যে ক্রমেই নিজেকে নবাব বলে প্রচার দিতে শুরু করলেন। নবাবী
বাড়াবার জন্যে তিনি তখনো স্বাধীন ত্রিপুরার রাজা মহারাজ দুর্গা মাণিক্যের সঙ্গে
গিয়ে দেখা করেন। এখন যারা অসমে বলে ‘অসমকে ত্রিপুরা হতে দেবে না’ তারা সেই সব
ইতিহাসের গল্প খুব কমই জানেন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরে যে
অংশটি অসমে আসবে, সেই অংশে ত্রিপুরা রাজার তখনো শাসন ছিল। তাঁর কিছু জমিজমা এখানে
ছিল, সেই অংশের শাসন ভার দিয়ে দিলেন রাধারামকে। রাধারাম কোম্পানিকে কানাকড়ি রাজস্ব
দিতেন না, ত্রিপুরার মহারাজকেও কিছুই দিতেন না। কিন্তু মহারাজের নাম ব্যবহার করাটা
কুকিদের উপরে প্রভাব বিস্তারে তাঁকে সাহায্য করেছিল।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পরে যদি কোনো কুকি সর্দার বাগ মানেনও নি, রাধারাম
এবং তার ছেলে রণমঙ্গল---যাকে আমাদের এই হঠাৎ নবাব<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>সেনাপতি পদ দিয়ে রেখেছিলেন--- যুদ্ধে পরাভূত করে তাদের বশ করতেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ক্রমে তাঁর রাজবাড়ির কাজকর্ম এবং প্রয়োজন বাড়তে
থাকে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাঁর রাজ্যের সীমাও বিস্তৃত হয়।
উত্তর সীমাটি ছিল এখনকার শনবিলের উত্তরপাড় বরাবর পুবে পশ্চিমে। পুবে এখনকার
হাইলাকান্দি জেলা, পশ্চিমে পাথারিয়া পাহাড়, দক্ষিণে এখনকার মিজোরাম। বাড়ির চারপাশে
তিনি বিচারালয়, সেনানিবাস, কয়েদখানা ইত্যাদি তৈরি করিয়ে ফেলেন। একটি দুর্গও করে
ফেলেছিলেন। এখনো সেই ভাঙা জঙ্গলাকীর্ণ দুর্গটি আছে। লোকে ‘কেল্লাবাড়ি’ বলে চেনে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তিনি ঠিক করলেন --- স্বজাতীয় কিছু লোক এনে
বসাবেন। কিন্তু এই জলজঙ্গলে কে থাকতে আসে?<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>তবু একটি কাছাড়ি বাড়ি চালাবার মতো <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কুশলরাম সরকার নামে এক ব্যক্তিকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এনে প্রচুর জমি দিয়ে বসালেন। সেই বাড়িটি পরে
নবাবের অফিস এবং সরকারের বাড়ি বলেও ‘সরকার বাড়ি’ বলেই লোকে চিনতে শুরু করে। না
পেরে পরে বিভিন্ন জায়গা থেকে, দলিত হিন্দু মুসলমান মানুষকে নিয়ে এলেন কায়িক শ্রম
করবার জন্যে। বোঝাই যায় এদের কাজ ছিল জঙ্গল কেটে চাষাবাদ করা,কারিগরি করা , মাছ ধরা
ইত্যাদি। এদের মধ্যে বহু মুসলমান কিরানও ছিলেন। এদের কোনো মাইনে ছিল না। কেবল থাকো
–খাও- কাজ করো -- চুক্তি। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্ষমতা
এবং প্রতাপ যত বাড়ছিল রাধারামের দম্ভও পাল্লা দিয়ে বাড়ছিল। তিনি যে খুব
প্রজানুরাগী নবাব হচ্ছিলেন এমনও না। অচ্যুত চরণ তাঁর কিছু স্বেচ্ছাচার এবং নিষ্ঠুরতারও
বর্ণনা দিয়েছেন। এই যেমন, কেউ তাঁর বিরুদ্ধাচরণ করলেই তিনি কুকি সর্দারদের লাগিয়ে
তাঁকে হত্যা করে ফেলতেন। অচ্যুত চরণ লিখেছেন, ‘বন্য কুকি’। সেখানেই পক্ষপাত
স্পষ্ট। কুকি সহ দক্ষিণ অসমের তাবৎ জনজাতিদের তখন ব্রিটিশের এবং দশসনা ব্যবস্থা
এবং চুনাপাথর আর হাতি চালানের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিরুদ্ধে
বিদ্রোহ করবার সঙ্গত কারণ আছে—সেগুলো ‘বন্য’ লিখবার সময় লেখক বিবেচনাতে রাখেন নি। এমন
একটি গল্পও লিখেছেন,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নবাব রাধারাম শিকার
করতে নৌকা নিয়ে শণবিলে বেড়াতে যেতেন। একবার নৌকার নিচ দিয়ে একটি বড় মাছ যাচ্ছিল। মাঝি
নবাবের অনুমতি না নিয়েই সেই মাছকে বর্শা দিয়ে মেরে ফেললে নবাব খুশি হন নি। মাঝিকে
মাছের মতো নৌকার নিচে যেতে বলেন। মাঝি গেলে তাকে মাছ মারবার মতোই বর্শা বিদ্ধ করে
মেরে ফেলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এমন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আরো বহু কাহিনি রয়েছে নিশ্চয়। কিন্তু লিখেছেন অচ্যুত
চরণ। দোষ দায় দিয়ে লাভ নেই। রাধারামের কাহিনিও তিনিই প্রথম লিখে জানবার ব্যবস্থা
করে দেন। তাঁর দুই খণ্ডে ‘শ্রীহট্টের ইতিবৃত্ত’ ব্রিটিশ ভারতে যে কটি ইতিহাস কোনো
বাঙালি বা ভারতীয়ের হাতে রচনা শুরু হয় তারই অন্যতম। তবু, বিনা প্রশ্নে মেনে নেওয়ার
তো আজ কোনো মানে নেই।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সিরাজদ্দৌলার যেমন মীরজাফর, নবাব রাধারামের
তেমনি এক সহচর ছিলেন কানুরাম দে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> তাঁকে
‘চৌধুরী’ বলে অচ্যুত চরণ লিখলেও অধ্যাপক কামালুদ্দিন তথ্যসহকারে দেখিয়েছেন, জমিদার
হলেই চৌধুরী উপাধি মেলে। কানুরাম জমিদার ছিলেন না। হয়তো পরে পুরস্কার স্বরূপ
জমিদারি পেয়ে থাকবেন। বড়জোর রাধারামের নায়েব গোমস্তা জাতীয় কেউ ছিলেন। কানুরাম অচ্যুত
চরণের প্রপিতামহ বৈষ্ণব শান্তরামকে প্রতিবেশী জফরগড় পরগণার মৈনা গ্রামে এনে বসতি
করতে দেন। ফলে পক্ষপাত তো কিছু স্বাভাবিক। কানুরাম প্রথম জীবনে রাধারামের বন্ধুই
ছিলেন। প্রতিবেশী জফরগড়ের জমিদার ওলি মোহাম্মদ তাঁকে আপন সন্তানের মতো দেখতেন। ওলি
মোহম্মদের বদান্যতায় কোম্পানির প্রথম দশসনা বন্দোবস্তের সময় নিজেও একটি তালুকের
ব্যবস্থা করেন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাধারামের
উন্নতিতে বন্ধু কানুরামেরও বেশ যোগদান ছিল। কিন্তু কানুরাম তাঁকে প্রজাদের প্রতি
সদয় ব্যবহার করবার পরামর্শ যেমন দিতেন ব্রিটিশের সঙ্গেও সদ্ভাব রাখবার পরামর্শ
দিতেন। রাধারাম এগুলো কানেও তুলতেন না। গোলাম রাজার সঙ্গে রাধারামের বিবাদ ছিলই।
নইলে তিনি নবাবী বিস্তারে মন দেবেন কেন?<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>একরাতে রাধারাম বহু কুকিদের সঙ্গে নিয়ে গোলাম রাজার বাড়ি আক্রমণ করেন।
অনেকে মারা যান, ধন সম্পদও হাতছাড়া হয়। কানুরামের সাহায্যে গোলাম রাজা পালিয়ে প্রাণ
রক্ষা করেন। কিন্তু এ নিছক ডাকাতি ছিল না। রাধারাম বা কুকিরা যে আসলে ব্রিটিশের
শাসন মেনে নিতে চাইছিলেন না---তা বোঝা যায় এর পরেই এরা চরগোলা থানা আক্রমণ করেন।
সম্ভবত গোলাম রাজার পক্ষে কোম্পানির যোগদান ঠেকাতে। এই সব ঘটনা ঘটছে ১৭৮৬তে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই করে তিনি নিজের বিপদও বাড়িয়ে দিলেন। থানা
আক্রমণকে ব্রিটিশের বিরুদ্ধে বিদ্রোহের প্রমাণ হিসেবে হাজির করে গোলাম রাজা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সরকারের কাছে গিয়ে নালিশ করলেন। সিলেটের
রেসিডেন্ট এবং কালেক্টর লিণ্ডসে সাহেব রাধারামকে দমনের জন্যে শনবিল দিয়ে
গোলা-বারুদ, বন্দুক-কামান দিয়ে একদল সৈন্য পাঠান। এই লিণ্ডসে নিজে একজন চুনাপাথর
এবং হাতি চালানের কারবারীও ছিলেন। শনবিল হচ্ছে গোটা সিলেটের এক ভয়াবহ বিশাল বিল।
সাগর সমান ঢেউ তার জলে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রাণ থাকতে সহজে
লোকে এই বিলে নৌকা নামাত না। প্রবাদ ছিল, ‘শনবিলে নড়ে চড়ে, রাতায় পরান মারে’। সেই
বিলেই তুমুল যুদ্ধ হল। দুই পক্ষেই প্রচুর গুলিগোলাআর তিরধনুক চলল। কিন্তু নৌ
যুদ্ধে রাধারামের সেনা ততদিনে বেশ পাকা হয়ে উঠেছে। সেনা সমেত তিনি বেশ কিছু
কোম্পানি নৌকা ডুবিয়ে দিলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রথম
ধাক্কাতে হার মেনে কোম্পানি আরেক দফা সৈন্য পাঠায়। সেবারে যে যুদ্ধ হলো তাঁর বর্ণনা
অচ্যুত চরণ সেকালীন সাহিত্যিক গদ্যে বেশ রসিয়ে লিখেছেন, “ ভীষণ বাত্যায় শণবিল
রুদ্রমূর্ত্তী ধারণ করিল, ধবল ফেণরাশি বিকীর্ণ করিয়া, সাগরোর্ম্মির ন্যায় বিশাল
তরঙ্গমালা বিস্তার করিয়া, গভীর গর্জ্জনে সৈন্য-কোলাহল ডুবাইয়া দিয়া, সৈন্যপূর্ণ
নৌকাগুলি মুহূর্ত্ত মধ্যে কুক্ষিগত করিল! গবর্ণমেণ্ট দেখিলেন যে রাধারামকে দমন
করিতে একটু বিশেষ আয়োজন আবশ্যক; যেমন ভাবিতেছিলেন, ব্যাপার তদ্রূপ সহজ নহে।” প্রথম
শনবিল যুদ্ধে এভাবে রাধারামের জয় হলো। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যুদ্ধে
জয় হলে রাধারাম বন্ধু কানুরামকে বলেন, “ঘরের ইন্দুর বান্ধ কাটিতেছে।” একই বাক্যের
উল্লেখ কামালুদ্দীন আহমেদের ‘করিমগঞ্জের ইতিহাসে’ও আছে। কিন্তু কথাটি যে কোত্থেকে
নিলেন তার উল্লেখ নেই। সম্ভবত কোনো প্রচলিত পুস্তক থেকে। মোদ্দা কথা কানুরামের
বিশ্বাসঘাতকতাতে সংশয় হলো। রাধারাম ঠিক করলেন কানুরামকে শাস্তি দিতে হবে। অর্থাৎ
হত্যা করতে হবে। ইতিমধ্যে আরেকটি ঘটনা ঘটেছে। কিছু ‘ব্যভিচারী’ স্ত্রীপুরুষ
প্রজাকে জোড়ায় জোড়ায় বেঁধে গুলি করে মেরে শাস্তি দিচ্ছিলেন রাধারাম। শেষ
স্ত্রীলোকটি সহিজা বাদশার দোহাই দিয়েছিল। সেই দোহাই অস্বীকার করেই রাধারাম সেই
স্ত্রীলোককে হত্যা করেন। গল্পটি সত্যও হতে পারে, মিথ্যেও হতে পারে। মিথ্যে এর
জন্যে যে তাতে অহঙ্কার আর ক্ষমতার লোভে সহিজা বাদশার দোহাই অবজ্ঞার জন্যেই
রাধারামের পতন শুরু হয় এমন একটি গল্পের সহজ যুক্তি দাঁড় করানো যায়। ইতিহাসের গভীরে
যারা ঢোকেন না, তাঁদের কে বোঝাবে কে যে সেই সময় ব্রিটিশ কোম্পানিকে বেশিদিন
ঠেকাবার ক্ষমতা প্রতাপগড়ের এই ছোট্ট নবাবের এমনিতেই ছিল না। সহিজা বাদশার দোহাই
মানলেও। যাই হোক, পরে রাধারামের অনুতাপ হলো । মহিলাটিকে মারলেন বলে নয়, বাদশার
দোহাই অস্বীকার করলেন বলে। তিনি ঠিক করলেন ঘটা করে কালীপুজো করে পাপ স্খালন করবেন,
এবং সেখানে কানুরামকেই বলি দেবেন। কানুরাম এসবের কিছুই টের পান নি। তাঁকে ঘটা করে
নিমন্ত্রণ করলে তিনি দুই মুসলমান সর্দার এবং বিজয় নামে এক ক্রীতদাসকে সঙ্গে নিয়ে
নিমন্ত্রণ রক্ষা করতে আসেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বুদ্ধিমান
বিজয় ষড়যন্ত্রটি টের পায়। সে কানুরামকে আড়ালে নিয়ে গিয়ে সতর্ক করে দেয়। বিজয় বলবান
ছিল। কানুরামকে পিঠে এক কাপড়ে বেঁধে সে জঙ্গলের পথে অদৃশ্য হয়ে যায়। এসে
প্রতাপগড়ের জমিদারদের বাড়ি পৌঁছায়।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>রাধারামের সেনা বহু সন্ধানেও তাঁকে আর পায় নি। এই কালীপুজোর গল্পটি অধ্যাপক
কামালুদ্দীন আহমেদ নিঃসংশয়ে স্বীকার করতে চান নি। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-BTw6TtFkkNE/XcbnnhZSyII/AAAAAAAAfIc/jKSfPQJbL645tZ8zNOSrUgZmD0EfRNh_gCKgBGAsYHg/s1600/Radharam%2B01.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1204" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-BTw6TtFkkNE/XcbnnhZSyII/AAAAAAAAfIc/jKSfPQJbL645tZ8zNOSrUgZmD0EfRNh_gCKgBGAsYHg/s320/Radharam%2B01.jpg" width="240" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরদিন
কানুরাম সব কথা সরকারের কানে তুললেন।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>কানুরাম রাধারামের হাড়ির খবর জানতেন। তিনি সব পথ বাৎলে দিলে এবারে ব্রিটিশ
সেনার অভিযান সফল হলো। ব্রিটিশ সেনার বন্দুকের সামনে কুকি সেনার তির-বল্লম টিকল
না। রাধারাম পালালেন ছদ্মবেশে। তাঁর সেনাপতি অর্থাৎ ছেলে রণমঙ্গল আগেই মারা
গেছিলেন। অন্য তিন ছেলেরাও পালায়। সেনারাও ছড়িয়ে ছিটিয়ে পড়ে। বড় ছেলে জয়মঙ্গল কিছু
দিন পাখি শিকারির বেশে ঘুরে বেড়ালেও অচিরেই ধরা পড়েন। রাধারামকে কোম্পানি সেনা
সিদ্ধেশ্বর বারুণী মেলাতে ধরে। লোহার খাঁচাতে পুরে সিলেট পাঠায়। অধ্যাপক কামালুদ্দীন
আহমেদ লিখেছেন, পথেই রাধারাম আত্মহত্যা করেন। অর্থাৎ তাঁকে শাস্তি দেবার অধিকার
তিনি বিদেশী ব্রিটিশ সরকারকে দেন নি। এভাবেই<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>এক স্বাধীন চেতা নবাব পরাজয় বরণ করেও বিজয়ীর মতো শহীদের মৃত্যু বরণ করেন। সব
রাজার গল্পের শেষটা সুখের হয় না। নবাব রাধারামেরও হয় নি। সমস্যা এই যে, ইংরেজ
আমলের সুবিধেভোগী মধ্যবিত্তলোকে তাঁর এই শহিদী মৃত্যুকেও স্মরণে রাখে নি। চাইলেই
তিনি ব্রিটিশের অধীনতা স্বীকার করে নবাবীকে নিষ্কণ্টক করতে পারতেন। যেমন তাঁরই
ছেলে জয়মঙ্গল করেছিলেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নবাব
রাধারাম যে দলিত-জনজাতি প্রজাদের বসিয়েছিলেন, তাদের স্বপ্ন লোকগানে ভাষা পেয়েছিলে
এরকম,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“কান্দেরে চরগোলার লোক
দেশদেশান্তর/ জয়মঙ্গল আসিবে যবে চরগোলা নগর/ ডোমচাড়ালে মিলাইয়া বানাইয়া দিমু
ঘর।”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রাধারামের মৃত্যুর পরে জয়মঙ্গল
বহুদিন কোম্পানির কারাগারে কাটান। তখন প্রতাপগড়ের সেই জমিদার চৌধুরীরা রাধারামের
তাবৎ সম্পত্তি দখলে নিয়ে গেলে কারাগার থেকেই জয়মঙ্গল বার্তা পাঠান, ‘প্রতাপগড়ের
মাটি প্রতাপগড়েই থাকিবে’</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> তাতে
জমিদার গোলাম রাজা চৌধুরী ভয়ে জমি ছেড়ে দেন। সেকালের প্রায় সমস্ত পরাস্ত নবাব
রাজাদের উত্তরপুরুষের মতো জয়মঙ্গলও কালে কোম্পানির বশ্যতা স্বীকার করে নিয়ে নিজেকে
মুক্ত করেন, এবং ব্রিটিশের সেবক হিসেবে জমিদারি চালাতে শুরু করেন। প্রতাপগড়ের হাতি
চালানে তিনি সাহেবদের সহযোগী হয়েছিলেন। কুকিদের প্রতিও বাবার মতো তাঁর কোনো
বন্ধুত্ব ছিল না। বরং কুকি বিদ্রোহ দমনে তিনি ব্রিটিশের সহযোগিতাই করেছিলেন। যে
পরাজয় তাঁর বাবা স্বীকার করেন নি, তিনি তা করেছিলেন। এবং<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্রিটিশ শাসনকে পাকা করবার সঙ্গে সঙ্গে নিজের
জমিদারিকেও নিষ্কণ্টক করেছিলেন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<br /></div>
<br /></div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0তিনসুকিয়া, অসম, ভারত27.4885539 95.35575799999992327.4322134 95.275076999999925 27.5448944 95.436438999999922tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-53691055136987637802019-05-19T12:04:00.001+05:302021-09-04T19:57:24.958+05:30বাঙালি বিদ্বেষের রাজনীতি: প্রসঙ্গ ১৯৬০-এর রক্তাক্ত সংঘর্ষ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 14pt;">মূল অসমিয়া : <a href="https://www.facebook.com/dayasagar.kalita.39?__tn__=%2CdK-R-R&eid=ARDERhpxPonbGjoddpPxnbzHyxPMZ8QkU4WUdkxnWDT2haKCg1uv2PM9ggXiwst7SAXVZwFxdUb4zRf-&fref=mentions" target="_blank">দয়াসাগর কলিতা</a></span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 14pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 14pt;">বাংলা অনুবাদ</span><span style="font-family: "bensen"; font-size: 14pt;">: </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 14pt;">সুশান্ত কর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<div style="text-align: center;">
<a href="http://ganaadhikar.com/ganaadhikar/epaper/11122018/page4.html" target="_blank">(অসমিয়া 'গণ অধিকার' পত্রিকাতে লেখাটি উত্তর সম্পাদকীয় রূপে সাত কিস্তিতে ধারাবাহিক প্রকাশিত হয়েছিল </a></div>
<div style="text-align: center;">
<a href="http://ganaadhikar.com/ganaadhikar/epaper/11122018/page4.html" target="_blank">১১ ডিসেম্বর, ২০১৮ থেকে )</a><br />
<a href="https://www.nayathahor.com/2019/05/blog-post_269.html" target="_blank">[বাংলা অনুবাদ 'নয়াঠাহর'-এ প্রকাশিত হয়েছে]</a></div>
</div>
<div style="mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly;">
<table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" vspace="0">
<tbody>
<tr>
<td align="left" style="padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm; padding: 0cm;" valign="top"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="break-after: avoid; line-height: 27.7pt; margin-bottom: 0cm; mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-linespan: 2; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly; mso-line-height-rule: exactly; page-break-after: avoid; text-align: justify; text-indent: 36pt; vertical-align: baseline;">
<br /></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://pictures.abebooks.com/isbn/9780415328890-us-300.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="448" data-original-width="300" height="320" src="https://pictures.abebooks.com/isbn/9780415328890-us-300.jpg" width="214" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://pictures.abebooks.com/isbn/9780415328890-us-300.jpg" target="_blank">সম্প্রতি প্রকাশিত একটি প্রাসঙ্গিক বই</a></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;"><span style="font-size: x-large;">অ</span>সমের জাতীয়তাবাদের
উত্থান</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">সংঘাত এবং এর সঙ্গে জড়িত বহু আনুষঙ্গিক বিষয়ের এখনো
সম্পূর্ণ পুঙ্খানুপুঙ্খ বৈজ্ঞানিক এবং তথ্যপূর্ণ বিশ্লেষণ হয় নি। অঙ্গুলিমেয় দুই
একটি গবেষণামূলক বিশ্লেষণের বাইরে বাকিগুলো আবেগ-সর্বস্ব গুণানুকীর্তন মাত্র। আহোম
রাজত্বের শেষের দিকে ভয়ঙ্কর গৃহযুদ্ধ আর তার ঠিক পরেই শুরু হওয়া আতঙ্ক আর
যন্ত্রণাময় মানের দিনের অবসান ঘটিয়ে ১৮২৬-শে ঐতিহাসিক ইয়াণ্ডাবু সন্ধি অনুসারে
ব্রিটিশ অসম দখল করে। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অতি আবেগপ্রবণ অসমিয়ারা
ব্রিটিশের মধ্যে শ্রীহরির প্রচ্ছায়া দেখতে পেলেও অচিরেই তাদের সেই ভুল ভেঙে গেছিল।
স্বাভাবিকভাবেই দীর্ঘকাল শাসন করবে বলে ব্রিটিশ দক্ষ শিকারির মতো জাল বিস্তার করে
গেল। ১৯৩৬</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">এ বাংলা ভাষাকে অসমের সরকারি ভাষা বলে চাপিয়ে দিল। অনিবার্যভাবে অসমে অনন্তকাল
জোড়া এক ভাষিক সংঘর্ষের শুরু হলো। বাঙালিরা অসমিয়াদের বহু আগেই ইংরেজি শিক্ষার আলো
পেয়েছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">,
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">কেননা ১৮০০ খ্রিস্টাব্দেই
কলকাতাতে ফোর্ট উইলিয়াম কলেজ স্থাপিত হয়েছিল। স্বাভাবিকভাবেই বিশাল সংখ্যাতে
আনুষ্ঠানিক শিক্ষাতে শিক্ষিত বাঙালি লোকজনকে ব্রিটিশ কেরানি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">মহরির চাকরিতে নিয়োগ করল। ১৮২৬</span><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">এ অসম দখল করাবার পরে অসমেও তাদের নিয়োগ করা হল। ফলে
অসমিয়া অভিজাতরা বিশ্বাস করতে শুরু করে যে এই বাঙালিদের কুমন্ত্রণাতেই ব্রিটিশ অসমিয়াদের
উপরে বাংলা ভাষা চাপিয়ে দিয়েছিল। এখনও অসমিয়া মধ্যবিত্তরা এই ধারণা মন থেকে পুরো
উপড়ে ফেলতে পারেন নি। পারবেই বা কী করে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">স্বয়ং সাহিত্যরথী লক্ষ্মীনাথ বেজবরুয়া বলে ফেললেন যে</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">,“</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">অসমে ইংরেজ রাজার রাজকার্য চালানো যন্ত্রের কেরানিরা
বাঙালি ছিলেন। তাঁরা ছল পেয়ে যন্ত্রের কানে মন্ত্র দিলেন যে অসমিয়ার বদলে বাংলা
চালাতে হবে।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">” </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">লক্ষ্মীনাথ বেজবরুয়ার
থেকে আরেক ধাপ এগিয়ে গিয়ে ব্রিটিশের সাহিত্যিক পেনশনভোগী পদ্মনাথ গোহাঞিবরুয়া
ব্রিটিশ ভক্তিতে গদগদ হয়ে বলে ফেললেন অসম সাহিত্য সভার প্রথম অধিবেশনেই সভাপতির
আসন থেকে বলে ফেললেন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">,“ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">এই অবস্থাতে ১৮২৬
খ্রিস্টাব্দে ইয়াণ্ডাবু সন্ধি অনুসারে ব্রিটিশরাজ মানের শাসনের অবসান ঘটিয়ে যখন </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">অসম উদ্ধার</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">করলেন তখনই অসমিয়া সাহিত্য চেতনা পেয়েছিল যদিও শরীর টান করে উঠে দাঁড়াতে
পারেনি। তবু ব্রিটিশরাজ দয়া করে অসমিয়া সাহিত্যকে সজীব আর সতেজ করে রাখতে যত্নের
কোনো ত্রুটি রাখেন নি</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">গভর্নমেন্ট বিবিধ
ব্যবস্থা করে এর উন্নতি সাধন করেছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">একে রাজভাষা করে শ্রীবৃদ্ধি করবার পথও সুগম করে দিলেন। কিন্তু তখনই একদল
স্বার্থপর অসম প্রবাসী বাঙালি অসমিয়া ভাষা এবং সাহিত্যের উন্নতির পথ রুদ্ধ করে
দাঁড়ালেন। এরা সরকারি চাকরি প্রত্যাশী। ফলে অসমিয়া ভাষা যদি সরকারি ভাষা হিসেবে
টিকে থাকতে শুরু করে তবে তাদের স্বার্থে ঘা পড়ে এবং ভবিষ্যৎ অন্ধকার হয়ে যায়। সে
জন্যে, অসমিয়া ভাষার স্বতন্ত্র সাহিত্য নেই, এ বাংলা ভাষার অপভ্রংশ মাত্র ইত্যাদি
মিছে বুদ্ধি দিয়ে এরা সেকালের ব্রিটিশ রাজকর্মচারীদের বোকা বানিয়ে অসমিয়ার জায়গাতে
বাংলাকে রাজ্য ভাষা করিয়ে নিলেন। পাঠশালাতেও বাংলা সাহিত্যের অগ্রাধিকার আদায়
করিয়ে নিলেন। ফলে মাত্র দশ বছর ব্রিটিশরাজের সমাদর পাবার পরে ১৮৩৬এ আবার এই ভাষা
অনাদৃত হতে শুরু করল। তখন থেকে ১৮৭১ অব্দি তাই রইল। ১৮৭১-এ বাংলাদেশের ছোটলাট
মহাত্মা স্যর জর্জ ক্যাম্বেল সাহেব বাহাদুর দয়া করে বাংলা ভাষার জায়গাতে আবার
অসমিয়া ভাষাকে রাজভাষা (</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN;">Court Language</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">)</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;">করে আদালত এবং বিদ্যালয়গুলোতে যতদিন না জায়গা করে দিয়েছেন---এই ৩৫ বছর কাল
অসমে বাংলা ভাষা একাধিপত্য করে। তার চাপে অসমিয়া সাহিত্যকে অস্তিত্ব হারিয়ে বসতে
হয়।ক্যাম্বলের কৃপা লাভের পরেও<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাংলা
সাহিত্যের বেদখলে যাওয়া জমি পুনরুদ্ধার করতে অসমিয়া সাহিত্যের বেশ কিছু সময়
লেগেছিল। ১৯০৩-এ অসমের ভূতপূর্ব চিফ কমিশনার এবং পরে ‘পূর্ববঙ্গ এবং আসাম’
প্রদেশের ছোটলাট মহাত্মা স্যর বেমফিল্ড ফুলার বাহাদুরের কৃপাতেই<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই কাজ সম্পন্ন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হয়। তার আগে অব্দি ৩২টি বছর অসমিয়া এবং বাংলা
ভাষার মধ্যে অস্তিত্বের স্বাতন্ত্র্য নিয়ে প্রবল তর্কযুদ্ধের মধ্যে দিয়েই দিনগুলো
অতিবাহিত হয়”<sup>১</sup></span><sup><span style="font-family: "bensen"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: BenSen; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: BenSen;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>ব্রিটিশভক্ত পদ্মনাথ ব্রিটিশকে ধুয়া
তুলসিপাতা সাজাতে গিয়ে বাঙালিদের যা পারেন গালি দিয়েছেন। ব্রিটিশ আধিকারিকদের সম্পর্কে
লিখেছেন ‘মহাত্মা’,‘বাহাদুর’,‘কৃপাকরে’,‘দয়া করে’ ইত্যাদি শব্দে তাদের মহিমামণ্ডিত
করতে সামান্যও কৃপণতা করেন নি।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>লক্ষ্মীনাথ
বেজবরুয়া যদিও বাঙালিদের নিয়ে যৎপরোনাস্তি ঠাট্টা-বিদ্রূপ করেছিলেন, অসমিয়া ভাষার
দুর্যোগের জন্যে ব্রিটিশদেরও সমালোচনার কাঠগড়াতে দাঁড় করাতে কুণ্ঠাবোধ করেন নি।
কারণ, তিনি ছিলেন স্বাধীনচেতা ব্যবসায়ী, চাকরিজীবী হেমচন্দ্র বা পদ্মনাথের মতো অটল
আনুগত্যে তাঁর দরকার পড়েনি। তিনি এভাবে লিখেছিলেন,“ গভর্নমেন্ট চিরকাল যুদ্ধ করে
এসেছিলেন অসমিয়া ভাষাকে ঠেলে বাংলা ভাষাকে অসমের ভাষা করতে। আজও পারলে গভর্নমেন্ট
অসমিয়া ভাষার গোঁড়ায় বড় কুঠার মেরে অসমে বাংলা ভাষা বপন করেন... অসমের কমিশনার কর্নেল
হপকিনশন থেকে চিফ কমিশনার ওয়ার্ড সাহেব পর্যন্ত অসম গভর্নমেন্টের বড় বড় আমলারা সময়
বুঝে অসমিয়া ভাষার খুঁত ধরবার কোনো ত্রুটি করেন নি।”<sup>২</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমীয়া ভাষার দুর্যোগের
জন্যে বাঙালিদের যা ইচ্ছে গালি যারা পেড়েছিলেন তাঁদের মধ্যে হেমচন্দ্র গোস্বামীও অগ্রণী
ছিলেন। তাঁর ঠোঁটকাটা কথা,“তখন অসম এবং বাংলাদেশের মধ্যে যাতায়াত এতো সুচল ছিল না;
সেই জন্যেই কোনো ভালো বাঙালি অসমে কাজ করতে যেতেন না। দেশে যারা খাবার পেতেন না—স্বার্থপর—ঢাকা,
রংপুর আদি অঞ্চলে কুলার বাতাসে উড়ে যাওয়া তুষের মতো অদরকারি বাঙালিই সেখানে কাজ
করতে যেত। অসমিয়া ভাষা আদালতের ভাষা থাকলে এরা কাজ করতে অসুবিধে পেতেন। সে জন্যেই
এরা হাকিমদের বোঝাতে শুরু করল যে অসমিয়া একটি স্বতন্ত্রভাষা নয়, এ বাংলারই কাঁচা
অবস্থা মাত্র; আর অসমিয়াতে কঠিন কঠিন ভাব কিছুই প্রকাশ করা যায় না। ইংরেজ বিদেশী
কী জানে; প্রথম গিয়ে অসমে ঢুকেছে মাত্র; সেখানকার মানুষের রীতিনীতি, আচার ব্যবহার,
কথা-বার্তার বিষয়ে কিছুই জানে না। তারউপর বাঙালিকে অসমিয়ার থেকে বেশি শিক্ষিত বলে
জানে, কেরানি কাজের জন্যে ঘুরে ফেরা এই বাঙালিদের কথাতেই ভরসা করে অসমিয়া ভাষাকে
১৮৩৬ সনে আদালত থেকে অসমিয়া ভাষাকে বাদ দিয়ে তার জায়গাতে বাংলা ভাষাকে বসালো” <sup>৩</sup></span><sup><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></sup><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রবল বাঙালি বিদ্বেষী
হেমচন্দ্র গোস্বামীও কিন্তু ইংরেজ সরকারের গুণকীর্তন করতে সামান্যও কৃপণতা দেখান
নি। উদাহরণস্বরূপ ‘ইংরেজ বিদেশী কী জানে’ ‘উদার ইংরেজের আশাবহ রাজনীতির শীতল
ছায়াতে অসমিয়া মানুষজনের মুখে আবার রস এলো’, ‘মহামতি ইংরাজ’ ইত্যাদি গুণকীর্তনে
তাঁর লেখা ভারাক্রান্ত। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>এই
সব প্রাতঃস্মরণীয় অসমিয়া সাহিত্যিকেরা যত পারেন বাঙালিদের গালি দিলেও শুরু থেকেই
অসমে বাংলা ভাষা চর্চার একটি অন্যতম ধারা চলে আসছিল। মণিরাম দেওয়ান লিখেছিলেন
‘বুরঞ্জি বিবেকরত্ন’, হলীরাম ঢেকিয়াল ফুকন লিখেছিলেন, ‘আসাম বুরঞ্জি’ বাংলাভাষাতে।
আনন্দরাম ঢেকিয়াল ফুকন তাঁর বিখ্যাত গ্রন্থ ‘আইন ও ব্যবস্থা’ বাংলা ভাষাতে
লিখেছিলেন। এমন কি ভাষার ওঝা স্বয়ং হেমচন্দ্র বরুয়া নিজের নাম বাংলাতে অনুবাদ করে
‘সোণার চাঁদ ডেকাবরুয়া’ করে নিয়ে এই ছদ্মনামে বাংলাভাষাতে লেখালেখি করেছিলেন।
লক্ষ্মীনাথ বেজবরুয়া ‘শ্রীযুক্ত রঙ্গলাল চট্টোপাধ্যায়’ ছদ্মনামে বাংলাতে লেখালেখি
করেছেন। এমন কি আনন্দরাম ঢেকিয়াল ফুকন মিলস সাহেবকে একটি ছোট্ট নোটে স্পষ্ট করে
লিখে দিয়েছিলেন, “ অসমিয়া ভাষা চালাতে বলে আমরা এই পরামর্শ দিতে চাই না যে
বিদ্যালয়গুলো থেকে বাংলাভাষা একেবারে উঠে যাক” । ভাষার ওঝা হেমচন্দ্র বরুয়া তাঁর
‘আত্মজীবন চরিত্র’ বইতে এভাবে লিখেছেন, “ সেসময় অসমে বাংলা ভাষার বড় আদর ছিল;
মাতৃভাষাকে সবাই ঘৃণা করতেন। স্কুলে বাংলা, কাছাড়িতে বাংলা, ছেলেদের কথাবার্তাতে
বাংলা, তাদের চিঠিপত্রেও বাংলাই চলেছিল। সবাই বাঙালিনীদের সঙ্গিনী করে নিয়েছিলেন।
অবশ্য আমিও এর নিয়মের বাইরে ছিলাম না। বাংলা ভাষা আমার প্রাণাধিক আত্মীয় ছিল...।” <sup>৪</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-IiszfsoEkfc/XgmSQ1galfI/AAAAAAAAfV0/1398V8wwGSM9GoyHo1cQiDohHPVPl98hQCKgBGAsYHg/s1600/Padakshep%2B01.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1059" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-IiszfsoEkfc/XgmSQ1galfI/AAAAAAAAfV0/1398V8wwGSM9GoyHo1cQiDohHPVPl98hQCKgBGAsYHg/s320/Padakshep%2B01.jpg" width="211" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">লেখাটি "পদক্ষেপ' পত্রিকাতেও প্রকাশিত</td></tr>
</tbody></table>
</span></span></sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফলে দেখা যাচ্ছে যে প্রায়
সমস্ত প্রাতঃস্মরণীয় অসমিয়া সাহিত্যসেবীদের মনে বাংলা ভাষাকে নিয়ে একটি দোদুল্যমান
অবস্থা একটা চলছিল। একটি কথা উল্লেখ করা ভালো যে হেমচন্দ্র গোস্বামী এবং পদ্মনাথ
গোঁহাঞিবরুয়ার ব্রিটিশের থেকে সম্মান এবং সুবিধে পেয়েছিলেন বা পাবার মোহ রেখে বারে
বারে ব্রিটিশকে হাবাগোবা এবং অসম হিতৈষী সাজিয়ে বাঙালি আমলাদের যা নয় তা বলে
ভর্ৎসনা করেছিলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হেমচন্দ্র গোস্বামী
খুলাখুলি অসমিয়াদের উদ্দেশ্যে লিখেছিলেন, “যদিও বিদ্যালয়ে আদালতে অসমিয়ার বদলে
বাংলা ভাষার প্রবেশে আমাদের ক্ষয়ক্ষতি কিছু হয়েছিল, তবুও সত্যি কথা বলতে কি আমরা
সেজন্যে ইংরেজের শাসন-প্রণালীকে দোষ দিতে পারি না।”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই কথাগুলোই প্রমাণ করে ব্রিটিশের প্রতি তাঁর
ভক্তি কতটা অচলা ছিল। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসমিয়া
ভাষাকে পুনঃস্থাপিত করা এবং এর আবারো বৃদ্ধি-ঋদ্ধির জন্যে যে ভাষিক জাতীয়তাবাদ গড়ে
তুলা হয়েছিল, সেই জাতীয়তাবাদই কালে গিয়ে উগ্রজাতীয়তাবাদের রূপ নিল। আসলে শুরু
থেকেই এর গোঁড়ায় জল ঢালা হয়েছিল। পদ্মনাথ গোহাঞিবরুয়া, হেমচন্দ্র গোস্বামীদের
কাজেকর্মে এর আভাস রয়েইছে। তাঁদের দিনে সৃষ্ট ভাষিক জাতীয়তাবাদ অম্বিকাগিরি
রায়চৌধুরী, নীলমণি ফুকনদের দিনে পূর্ণ উগ্রজাতীয়তাবাদের রূপ নিল। অসমিয়া জাতীয়তাবাদের
অন্যতম কাণ্ডারি অম্বিকাগিরি রায়চৌধুরী প্রথম দিকে বিরাট বাঙালি-প্রেমী ছিলেন। পরে
হয়ে গেলেন বিখ্যাত উগ্রজাতীয়তাবাদী। ঘনঘন তাঁর ‘কেরিয়ারগ্রাফ’ উঠানামা করত, তিনি
ছিলেন বর্ণাঢ্য ব্যক্তি। তাঁর রাজনৈতিক জীবন আরম্ভ হয়েছিল অসম উপত্যকার আয়ুক্ত
স্যর বেম্পফিল্ড ফুলারকে হত্যা করবার জন্যে বোমা পোতে রেখে। সেসময় তিনি
রাজনৈতিকভাবে তো বটেই, ব্যক্তিগতভাবেও প্রবল বাঙালি প্রেমী। এক বাঙালি ষোড়শীর
প্রেমে তাঁর তখন হাবুডুবু অবস্থা। কিন্তু ব্যর্থ বোমার পরিণতিতে প্রথম
বিশ্বযুদ্ধের সময় তিনি ব্রিটিশের ভলান্টিয়ার হবারও অনুমতি চান।<sup>৫<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></sup>অম্বিকাগিরির মতে দেশের শত্রু হলো
তিনপ্রকার--- কমিউনিস্ট, পাকিস্তানিস্ট মানে মুসলিম, আর বাঙালিস্ট মানে বাঙালিরা।
একসময়ের প্রাণাধিক প্রিয় আত্মীয়রা পরে তাঁর চোখের বালি হয়ে গেলেন। তাঁর এই উগ্রজাতীয়তাবাদী
উন্মাদনার নজির এরকম:</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>১)
একবার তেজপুরের জনাকয় বাঙালি মেয়ে কিছু একটা দুষ্টামি করল। অম্বিকাগিরি তার
বিরুদ্ধে ‘বাঙালির অসমিয়া বিদ্বেষের প্রতিরোধ দিবস’ পালন করেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>২)
একবার গুয়াহাটি উচ্চন্যায়ালয়ের এক অধিবক্তা বাংলাতে প্রচারপত্র লিখেছেন বলে
অম্বিকাগিরি আক্রামক হয়ে উঠলেন। অতি উত্তেজনাতে প্রচারপত্রটি পড়তেও ভুলে গেলেন।
সেটি ছিল পাকিস্তানের পক্ষে একটি ইস্তাহার।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>৩)
একবার গুয়াহাটির দুই দুষ্ট ছেলে দুটি এক বাড়িতে একটি শকুনের শব ফেলে দিল। তাই
শুনেই ‘অসমিয়া জাতি গেল একেবারে!’ বলে পথেই চীৎকার দিতে দিতে বিলাপ শুরু করলেন।
বেরিয়েছিলেন বাড়ি থেকে মাছ কিনবেন বলে। রঘুনাথ চৌধুরী কোনোভাবে তাঁকে ক্ষান্ত করে
মাছের বাজারে পাঠালেন। <sup>৬</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://humanitiesunderground.org/wp-content/uploads/2015/05/c.jpeg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="394" data-original-width="415" height="303" src="http://humanitiesunderground.org/wp-content/uploads/2015/05/c.jpeg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="http://humanitiesunderground.org/wp-content/uploads/2015/05/c.jpeg" target="_blank">(c) ছবিসূত্র</a></td></tr>
</tbody></table>
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এখানে বলা দরকার যে উগ্রজাতীয়তাবাদী অম্বিকাগিরি
রায়চৌধুরী এবং উগ্রজাতীয়তাবাদী নীলমণি ফুকনের মধ্যে বিরাট পার্থক্য ছিল। অম্বিকাগিরির
ছিল অভাবী জীবন,বিপরীতে নীলমণি ছিলেন ধনাঢ্য। নীলমণির উপর বিষ্টুরাম বরুয়া, শিবপ্রসাদ
বরুয়ার মতো প্রখ্যাত চা-মালিকের কৃপা দৃষ্টি ছিল। নীলমণি ফুকনের বিষয়ে অতুল চন্দ্র
হাজরিকা লিখেছেন এইভাবে,“ ১৯২১ সনে মহাত্মা গান্ধির অসহযোগ আন্দোলনের আগুনে তিনি
খড় জোগান ধরেন নি। তিনি তখন অস্পৃশ্যতা বিরোধী আন্দোলনেরও সমর্থক ছিলেন না। সে
সময়ে তিনি দুই একটি দেশের অহিতকর কাজও করেছিলেন। সেসময় দাদার মন পুরোনো পুথিতে ছিল
না, অসমিয়া সাহিত্যেও ছিল না। তাঁর শরীরে তখন ইংরেজ চা চাষির ধনঞ্জয় বাতাস
লেগেছে।”<sup>৭ </sup>এই উক্তির সমর্থনে ড<sup>০ </sup>হীরেন গোঁহাইর একটি মন্তব্য
এরকম, “নীলমণি ফুকনের মতো বুদ্ধিজীবীরা প্রথমে স্বাধীনতা আন্দোলনের দুর্ঘোর
বিরোধিতা করেছিলেন।চা উদ্যোগের সঙ্গে জড়িত পুঁজিপতি শ্রেণির প্রতিনিধি রূপেই
নীলমণি ফুকন সেরকম করেছিলেন।”<sup>৮</sup> নীলমণি ফুকনের উগ্রজাতীয়তাবাদী মনোভাবের
উদাহরণ তাঁর সম্পাদিত ‘দৈনিক বাতরি’ কাগজের সম্পাদকীয়গুলো থেকেই পেতে পারি।
কাগজটির এক অন্যতম পৃষ্ঠপোষক ছিলেন শিবপ্রসাদ বরুয়া। কাগজটি ব্রিটিশ চা মালিকদের
অকুণ্ঠ সমর্থন পাচ্ছিল। শিবপ্রসাদ বরুয়াও আগে থেকেই নিশ্চিত ছিলেন যে এটি
ব্রিটিশের উষ্ম সমাদর সমর্থন পাবে। ব্রহ্মপুত্র উপত্যকার বহু বাগিচার ছাপার কাজ এই
‘বাতরি প্রেস’কেই দেওয়া হতো। তাবৎ চা মালিকেরা এর নিয়মিত গ্রাহক ছিলেন। কাগজটির
এককালের সম্পাদক লক্ষ্মীনাথ ফুকনের মতে ‘দৈনিক বাতরি’ গান্ধির ‘অসহযোগ’ এবং তিলকের
‘দায়িত্বশীল সহযোগ’ দুটিরই বিরোধিতা করেছিল। ‘দৈনিক বাতরি’র সম্পাদকীয় লিখে লিখে
নীলমণি ফুকন প্রথম ‘অসম অসমিয়ার জন্যে’—এই<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>তত্ত্ব প্রচার করেন। পরে তিনি ‘বৃহৎ অসম অসমিয়ার’ বলে ধ্বনি দিতে শুরু
করেন। এই বৃহৎ অসমের ভেতরে সমগ্র উত্তরপূর্বাঞ্চল সহ ব্রহ্মদেশকেও টেনে নিয়েছিলেন।
তাঁর এই ধারণাটি পরবর্তী কালে ক্ষতিকারক বলে বিবেচিত হল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরেকটি সম্পাদকীয়তে
কর্তৃত্বের সুরে নীলমণি ফুকন অসমের পাহাড়ি জেলাগুলোতে অসমিয়া লিপি প্রচলনের ফরমান
জারি করেছিলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গারো পাহাড়ের ভাষা তাঁর
মতে অসমিয়া ছাড়া কিছুই হতে পারে না বলে তিনি মত ব্যক্ত করেন, আর লেখেন রেভারেন্ড জেমস
জয়মোহন নিকলস রায় যদি অসমিয়া জানতেন তবেই অসমিয়ারা তাঁকে আপন মানুষ বলে গ্রহণ করে
নিতেন। তিনি চাইছিলেন অসমিয়া ভাষার জয়জয়কার হবে পাহাড়ে সমতলে। জনজাতি তথা অন্যান্য
জনগোষ্ঠীর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উপর এমন উগ্রজাতীয়তাবাদী
লম্ফঝম্পের প্রতিক্রিয়া কী হবার ছিল, তা সহজেই অনুমান করা যায়। <sup>৯</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দৈনিক বাতরি তেজপুরে একটি
বাংলা বিদ্যালয় প্রতিষ্ঠার ঘোরতর বিরোধিতা করে এই যুক্তি দিয়েছিল যে অসমিয়া কৃষকের
ঘামে অর্জিত রাজকোষের ধনে সেরকম বিদ্যালয় খোলার সামর্থ্য অসমের নেই। কিন্তু
বাঙালিরা যেই বললেন, তাঁরা নিজেদের অর্থেই বিদ্যালয় খুলবেন দৈনিক বাতরি আসল
মূর্তিতে দেখা দিল। ঘোষণা দিল, ব্যয় যেই করুক, নীতিগত কারণেই অসমে বাংলা ভাষার
বিদ্যালয় হতে পারে না। অর্থাৎ দৈনিক বাতরি বাংলাকে সরকারি ভাষা করা এবং কিছু
বিদ্যালয়ে বাংলা পড়ানোটাকে একাকার করে ফেলেছিল। অসমিয়াকে সরকারি ভাষার মর্যাদা
দেবার বেলা নিশ্চয়ই দ্বিমতের অবকাশ নেই, কিন্তু সেই স্বীকৃতি অন্য ভাষার বিদ্যালয়
পর্যায়ে প্রচলনের অধিকার নিজে থেকে নাকচ করে না। অথচ দৈনিক বাতরি তেজপুরে সেই
বিদ্যালয় খুলার বিরুদ্ধে ধর্মযুদ্ধ ঘোষণাতে ক্ষান্ত না হয়ে আনন্দচন্দ্র আগরওয়ালাকেও
‘বদন’ ঘোষণা করে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মজার ব্যাপার হলো নীলমণি
ফুকনেরই মতো আনন্দচন্দ্র আগরওয়ালাও অসম সাহিত্য সভার সভাপতি ছিলেন। তিনি যখন
গোয়ালপাড়ার পুলিশ অধীক্ষক ছিলেন তখনই অসম সাহিত্য সভার ধুবড়ি অধিবেশনে অসমিয়া ভাষা
বলবত করতে ব্যাপক পুলিশী বন্দোবস্তও করেছিলেন। <sup>১০ </sup></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কাগজটি দুর্গাপূজার বিপরীতে
বিহুকে জাতীয় উৎসব করবার প্রস্তাব সঠিকভাবেই তুলে ধরেছিল কিন্তু তাদের আসল
উদ্দেশ্য ছিল বাঙালি মৃৎশিল্পীরা প্রতিমা তৈরি করে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দুটো পয়সা রোজগার করে, বাঙালির যাত্রা পার্টি
আর যাত্রার সঙ্গে কিছু ছোট দোকানি দুটো পয়সা রোজগার করে দুর্গাপুজোর
দিনগুলোতে---সেগুলো বন্ধ করা।এই ছোট দোকানদার, কুমার,শিল্পীদের যারা বিদেশী বলছিল,
তারা কিন্তু মাড়োয়ারি পাইকার এবং সাত সাগর তের নদী পার করে আসা সাদা সাহেবদের
বিদেশী বলে আখ্যা দিচ্ছিল না। বরং এরা ঘোষণা করেছিল মাড়োয়ারির সঙ্গে অসমিয়ার কোনো
বিরোধ নেই, অসমিয়ার একমাত্র শত্রুই বাঙালি। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেখা যাবে যে বাঙালির বিপক্ষে সেই তখন থেকেই এক
বিরূপ মনোভাব তথা জনমত গড়ে উঠছিল। কিন্তু এই মনোভাবের স্ফুলিঙ্গই মাঝে মধ্যেই
ভয়ঙ্কর রূপ ধারণ করতে শুরু করল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৭এর ৩ অক্টোবর অসমের
প্রধানমন্ত্রী গোপীনাথ বরদলৈ সাংবাদিকদের সামনে জানিয়েছিলেন, “</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Assamese would be the official and state language. Assamese would be the
medium of instruction in school.” </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৭ এর ১০ নভেম্বর শিলচর
গেছিলেন আগরতলার সঙ্গে সংযোগ স্থাপনের বিষয়টি নিয়ে ব্যবস্থা করতে। স্থানীয় মানুষের
দেওয়া স্মারকপত্রের উত্তরে তিনি স্পষ্ট করে বলেন, “</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Assamese as a state
language would be made compulsory.” </span><sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১১ </span></sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর থেকে বোঝা যায় যে রাজ্যভাষা সরকারি ভাষা নিয়ে সরকারের
কোনো অস্পষ্টতা ছিল না। তিনি কিন্তু দ্বিতীয় ভাষা বা অন্য একটি ভাষার কথাও বলেন
নি।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এতেই ইঙ্গিত মিলছিল সমগ্র বৃহৎ অসমে
অসমিয়া ভাষাকে সর্বাধিনায়ক সাজাবার আয়োজন হচ্ছিল। এরকম বাতাবরণেই ১৯৪৭এই অসমিয়া
বাঙালি সংঘাত শুরু হয়ে গেল। এরই অংশ হিসেবে বাঙালি বিরোধী চিঠিপত্র প্রকাশ, সভা
আয়োজন, সরকারি নির্দেশে কখনো কখনো শারীরিক নিগ্রহও শুরু হলো। ১৯৪৭এর ২৩ আগস্ট
তারিখে গুয়াহাটিতে জাতীয় মহাসভা শীর্ষক একটি বিশাল জনসভা আয়োজিত হয়। সেই সভাতেই
‘বাঙালি খেদা’র প্রস্তাব নেওয়া হয়।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৭এর ৫ নভেম্বর অসমের
প্রথম আইন সভা বসে। এই সভাতে সেই সময়ের অসমের গভর্নর আকবর হাইদরি এক জাতি
বিদ্বেষপূর্ণ ভাষণ দেন। ভাষণে তিনি অসমিয়াদের মালিক আখ্যা দিয়ে বাঙালিদের ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Stranger’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আখ্যা দেন। তাঁর ভাষণের অংশবিশেষ এরকম,“</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">The native of Assam are now masters of their own house. They have a
government which is both responsible and responsive of them... the Bengalee has
no longer the power, even if he had the will, to impose any thing on peoples of
these Hills and valleys which constitute Assam.” </span><sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১২</span></sup><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৮এ আইন সভাতে গোপীনাথ
বরদলৈ স্পষ্টভাবে ঘোষণা করেন এভাবে, “ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">It is not the
intention of the Government to make Assam a bilingual state and for the sake of
homogeneity of province ...All non-Assamese to adopt Assamese language. ”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৪৮এর মে মাসে গুয়াহাটিতে
আবার বাঙালিদের উপর ব্যাপক হামলা শুরু হয়। এই সংঘর্ষে কলকাতার সংবাদ পত্রের
স্থানীয় কার্যালয়,ঘর দুয়ার,ক্ষুদ্র ব্যবসা, এমন কি পথচারী পর্যন্ত আক্রান্ত হয়।
বহু সম্পত্তি লুণ্ঠিত হয়। পরিস্থিতির এতো অবনতি হয় যে সরকার সেনাবাহিনী মোতায়েন
করতে হয়। সরকারি তথ্যমতেই একজনের মৃত্যু হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু
বেসরকারি মতে মৃতের সংখ্যা আরো বেশি। উল্লেখ যোগ্য কথাটি হলো এই সংঘর্ষে কোনো
বাঙালি মুসলমানের আক্রান্ত হবার খবর নেই। সংঘর্ষে কেবল বাঙালি হিন্দুকে উদ্দেশ্য
করে নেওয়া হয়েছিল। ফলে এই ঘটনা ভবিষ্যতের হিন্দু-মুসলমান বিভেদের গোঁড়ায় জল
ঢেলেছিল বলে ভাবার যুক্তি আছে। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর পরে ১৯৫০এ ভয়ঙ্কর
রক্তক্ষয়ী সাম্প্রদায়িক সংঘর্ষ শুরু হয়।এই সংঘর্ষের মূল কেন্দ্র ছিল পশ্চিমবঙ্গ
এবং পুবপাকিস্তান অর্থাৎ এখনকার বাংলাদেশ। অসমের করিমগঞ্জ, গোয়ালপাড়া, বরপেটা
ইত্যাদি অঞ্চলে ব্যাপক সংঘর্ষ হয় এবং বহু মানুষ আক্রান্ত হন। ফলে বহু মুসলমানকে
অসম ত্যাগ করতে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁদের অধিকাংশই কোচবিহার
এবং পুব বাংলার বিভিন্ন স্থানে আশ্রয় গ্রহণ করেন। ভারতের প্রধানমন্ত্রী লোকসভাতে
বিবৃতি দিয়ে জানান, এই সংঘর্ষে ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Tribal Folk’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জড়িত। পরে নেহরু লিয়াকত চুক্তি অনুসারে বাংলাদেশে আশ্রয়
নেওয়া অধিকাংশ মুসলমানই অসমে ফিরে আসেন। বিভিন্ন সূত্র মতে ১৯৫০এর এই সাম্প্রদায়িক
সংঘর্ষে ৫০,০০০ এর বেশি মানুষ মারা গেছিলেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫৪তে ‘রাজ্যপুনর্গঠন
আয়োগ’ অসমে আসে। এই সময়ে গোয়ালপাড়া জেলার বাঙালিরা চেয়েছিলেন গোয়ালপাড়াকে পশ্চিম
বাংলার সঙ্গে জুড়ে দিতে। এই অজুহাতে ১৯৫৫তে গোয়ালপাড়া, ধুবড়ি, বিলাসীপাড়া, বিজনি,
বরপেটা, ফকিরাগ্রাম ইত্যাদি অঞ্চলে অসমিয়া বাঙালি সংঘাত শুরু হয়ে যায়। সেই সময়ের
বিভিন্ন সংবাদপত্রে যা সব সংবাদ মেলে তাতে বোঝা যায় মুসলমানদের বড় অংশই বাঙালি
হিন্দুর উচ্ছেদে হাত লাগিয়েছিলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই
সংঘর্ষের ফলে বহু মানুষ অসম ছেড়ে পশ্চিম বাংলাতে পালিয়ে যেতে বাধ্য হলেন। সেই
বছরেই ২১ এপ্রিলে রাতে প্রায় জনা তিরিশেক মানুষ গুহায়াটির পান বাজারের আনন্দবাজার
পত্রিকার কার্যালয় ভেঙে চুরমার করে। ১৯৫৫ -র অসমিয়া বাঙালি সংঘর্ষটি প্রকৃতার্থে
প্রথম সুসংগঠিত সংঘর্ষ যাকে ‘বাঙালি খেদা আন্দোলন’ বলে অভিহিত করা হয়েছিল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৫৫র পরে অসমিয়া বাঙালি
সংঘর্ষের চূড়ান্ত পর্যায় হলো ১৯৬০এর ভাষা আন্দোলন। প্রকৃতার্থে সমস্ত অসমিয়া এই
আন্দোলনটিকে অসমিয়া ভাষা সাহিত্য রক্ষার শেষ শরাইঘাটের যুদ্ধের মতো ধরে নিয়ে
নির্বিচারে বাঙালিদের বিরুদ্ধে যুদ্ধংদেহী মনোভাব নিয়ে দাঁড়িয়েছিল। কিন্তু
অবধারিতভাবে জাতি রক্ষার জন্যে বেরিয়ে আসা মানুষজন অধিকাংশ সময়েই উৎপীড়নকারীতে
পরিণত হয়েছিলেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০-এর
সম্পর্কে প্রচলিত ধারণা</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">:<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই কথা উল্লেখ করতে হবে যে
১৯৬০-এর ভাষা আন্দোলন সম্পর্কে বর্তমান অব্দি উল্লেখযোগ্য কোনো ধরণের গবেষণাধর্মী
বিশ্লেষণ হয় নি। ১৯৫৫র ‘রাজ্য পুনর্গঠন প্রস্তাব’ উত্থাপনের সঙ্গে সঙ্গে প্রতিটি
রাজ্যেই রাজ্যভাষা স্বীকৃতির প্রশ্নটিও উত্থাপিত হয়। অসমও এর ব্যতিক্রম ছিল না।
কিন্তু অসমে ‘একাংশ অসম বিরোধী’ মানুষ এর বিরুদ্ধে আন্দোলন শুরু করে</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারা ‘অসমিয়া ভাষা গাধার
ভাষা’ বলে স্লোগান দিয়ে বহু অনুষ্ঠান প্রতিষ্ঠানে অসমিয়াতে লেখা নাম ফলকগুলো ভেঙে
ফেলে। এদিকে ১৯৬০-এর ৪ জুলাই পুলিশ রাজপথে সমবেত আন্দোলনকারীদের লক্ষ্য করে গুলি
চালায়। কটন মহাবিদ্যালয়ের ছাত্রাবাসের কাছে সহপাঠীর সঙ্গে কথা বলছিলেন রঞ্জিত
বরপূজারী। তাঁর গায়ে গুলি লাগে। তিনি সেখানেই মৃত্যুর কোলে ঢলে পড়েন। সে বছরেই ৮
জুলাই নগাঁও শহরের কাছে ডিমরুগুরি নরোত্তম গ্রামের মফিজুদ্দিন হাজরিকা নিহত হন।
মতিউল্লাহ হাজরিকার ছেলে মফিজুদ্দিনকে নগাঁওর শঙ্কর মিশন পথের নর্মাল স্কুলের
সামনের পথটিতে অজ্ঞাতপরিচয় অস্ত্রধারী গুলি করে হত্যা করে। ১৯৬০-এর ১০ অক্টোবরে
মুখ্যমন্ত্রী বিমলা প্রসাদ চলিহা অসম বিধান সভাতে ভাষা সম্পর্কিত বিধেয়ক উত্থাপন
করেন। সঙ্গে সঙ্গে উত্তর করিমগঞ্জ কেন্দ্রের বিধায়ক রমেন্দ্র মোহন দাস এর বিরোধিতা
করেন। প্রতিবাদের মধ্যেই ২৪ অক্টোবরে বিধান সভাতে বিধেয়কটি গৃহীত হয়। এর
প্রতিক্রিয়াতে ১৯৬১-র ৫ ফেব্রুয়ারিতে রথীন্দ্র সেনের নেতৃত্বে ‘কাছাড় গণ সংগ্রাম
পরিষদ’ গঠিত হল। তাঁরা ১৯শে মে তে সম্পূর্ণ হরতাল আহ্বান করলেন। রথীন্দ্র সেন ,
বিধূভূষণ চৌধুরী সহ বহু মানুষকে গ্রেপ্তার করা হল। এরই মধ্যে ১৯শে মে দিনেই ভাষা
আন্দোলনের অন্যতম করুণ ঘটনাটি সংগঠিত হয়। তারাপুর রেলস্টেশনের কাছে পুলিশের
গ্রেপ্তার করা ৯ জন ব্যক্তিকে ছাড়িয়ে নেবার চেষ্টা করতেই পুলিশ গুলি করে। এবং
সেখানেই ৯ জন মারা যান। ২জনের পরে হাসপাতালে মৃত্যু হয়।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অন্যদিকে শিলিগুড়ি রেলস্টেশনে উত্তরপূর্ব
সীমান্ত রেলের জনসম্পর্করক্ষী আধিকারিক সূর্য বরাকে কিছু দুর্বৃত্ত নৃশংসভাবে
হত্যা করে। হত্যাকাণ্ডটি এতোই নৃশংস ছিল যে তাঁর মৃতদেহই খুঁজে পাওয়া যায় নি।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://2.bp.blogspot.com/-cVzM__ZdrEY/VsiTVkgAIiI/AAAAAAAABSI/QNK96cdes-Y/s1600/Ranjit%2BBorpujari.png" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="458" data-original-width="588" height="249" src="https://2.bp.blogspot.com/-cVzM__ZdrEY/VsiTVkgAIiI/AAAAAAAABSI/QNK96cdes-Y/s320/Ranjit%2BBorpujari.png" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://2.bp.blogspot.com/-cVzM__ZdrEY/VsiTVkgAIiI/AAAAAAAABSI/QNK96cdes-Y/s1600/Ranjit%2BBorpujari.png" target="_blank">রঞ্জিত বরপূজারী ছাত্রাবাস</a></td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: right;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘটনার
ক্রমিক বিশ্লেষণ<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘দেশ-বাণী’ নামের বাংলা
সাপ্তাহিকের সম্পাদক বিশ্বপ্রসাদ বসুর উপরে গুয়াহাটিতে আক্রমণটিই ছিল ১৯৬০এর
সংঘর্ষের প্রথম ঘটনা</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর অপরাধ ছিল বাংলাভাষাকে
অসমের দ্বিতীয় রাজ্যভাষা হিসেবে ঘোষণা করবার আহ্বান জানিয়েছিলেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০এর ২০ মে তারিখে
গুয়াহাটি তেল শোধনাগারের বাঙালি ম্যানেজার এবং কর্মচারীদের উপরে আক্রমণ করা হয়। অসমিয়াদের
ক্ষোভ ছিল যে শোধনাগারে অসমিয়াদের যথেষ্ট চাকরি দেওয়া হয় নি। কিন্তু ইন্ডিয়ান অয়েল
রিফাইনারির চেয়ারম্যান ফিরোজ গান্ধি গুয়াহাটি এসে বিবৃতি দেন যে এই অভিযোগ
সম্পূর্ণ মিথ্যে। শোধনাগারের ৬৬.৭ জনই অসমিয়া। উচ্চ কারিগরিজ্ঞান প্রাপ্ত বহু
মানুষকে এখানে নিযুক্তি দেওয়া হয়েছে। তিনি ডেকা উপাধির এক মহিলা কর্মচারীরও নজির
দিয়েছিলেন। <sup>১৪</sup> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর পরে শিমলুগুড়ি,
ডিব্রুগড়, নগাঁও ইত্যাদি অঞ্চলে ব্যাপক হিংসাত্মক ঘটনা ঘটে। এই ঘটনাগুলোতে প্রায়ই
রেলস্টেশনগুলোকে লক্ষ্য করে নেওয়া হলো। ইট পাথর,লাঠি সোটা নিয়ে রেলযাত্রীদের উপরে
আক্রমণ নামানো হলো। শিবসাগর, মরিয়নি, তিনসুকিয়া ইত্যাদি জায়গাতে রেলপথ অবরোধ করে
ট্রেন থামিয়ে বাঙালি যাত্রীদের শনাক্ত করে ট্রেন থেকে নামিয়ে দেওয়া হল। ১৯৬০এর ৫
জুন ডিব্রুগড়ে বাঙালি ছাত্র-ছাত্রীদের লক্ষ্য করে দুষ্কৃতিকারীরা শিলাবৃষ্টি করল।
অন্যদিকে শহরের বাঙালি ব্যবসায়ীদের দোকানপাটে লুঠপাট চালানো হলো। <sup>১৫</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০-এর<sup> </sup>জুলাই
মাসে কামরূপ, জাগীরোড, চাপরমুখ, যমুনামুখ,হোজাই, যোগীজান ইত্যাদি অঞ্চলে সংঘর্ষ
সংঘটিত হল। এই অঞ্চলগুলোর রেলস্টেশনে ব্যাপক আক্রমণ হলো। অস্ত্র-শস্ত্রে সুসজ্জিত
আক্রমণকারীরা রেলের সুরক্ষাকর্মীদেরও খুব বাজে ভাবে মারপিট করল।<sup>১৬ </sup>১৯৬০-এর
২ জুলাইতে তখনকার অসমের রাজধানী শিলঙেও ব্যাপক সংঘর্ষ হয়। প্রায় ১৪ জন ছুরিকাহত
হন। <sup>১৭</sup> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর দু’দিন পরে অর্থাৎ ৪
জুলাইতে ভাষা আন্দোলনের অন্যতম ভয়ঙ্কর ঘটনাটি ঘটে। সেদিন কটন কলেজের পাশেই ভয়াবহ
সাম্প্রদায়িক সংঘর্ষ শুরু হয়। বহু দোকানপাটে আগুন দেওয়া হয়। পরিস্থিতি নিয়ন্ত্রণের
জন্যে পুলিশ গুলি চালায়।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কটনের ছাত্রাবাসের
বারান্দাতে বন্ধুদের সঙ্গে কথা বলছিলেন শিবসাগরের ছাত্র রঞ্জিত বরপূজারী। তাঁর
গায়ে এসে গুলি লাগলে তিনি সেখানেই মারা যান। সঙ্গে আরো ৭জন ছাত্র বাজে ভাবে আহত
হলেন। আহতরা ছিলেন অমিত ভট্টাচার্য, নেত্রধর দাস, তিলক হাজরিকা, ভূপেন্দ্র নাথ
শর্মা, রুদ্র গোঁহাই, অমর হাজরিকা।<sup>১৮</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রঞ্জিত বরপূজারীর মৃত্যুতে
ক্রুদ্ধ জনতা জেলাশাসকের বাংলো ঘেরাও করে, এবং কেউ একজন জেলা শাসক পি এল সোমকে
ছুরিতে আঘাত করে। রক্তাক্ত অবস্থাতে তাঁকে হাসপাতালে ভর্তি করা হয়। <sup>১৯ </sup>রঞ্জিত
বরপূজারির মৃত্যু সংঘাতময় পরিবেশকে নয়া মাত্রা দিল। পুরো অসমে ছড়িয়ে পড়ল সংঘাতের
আগুন। পুরো অসমে বাঙালিদের আক্রমণ করা শুরু হলো। গুয়াহাটির নারাঙ্গি রেলস্টেশনে
আক্রমণ হলে দুই ব্যক্তি মারা যান। স্টেশনমাস্টারকে কে বা কারা অপহরণ করে নিয়ে গেল।
তাঁর সম্পর্কে পরে আর কিছুই জানা গেল না। এই ঘটনার দিনেই রাতে গুয়াহাটির
পলাশবাড়িতে যুগান্তর এবং অমৃতবাজার পত্রিকার এজেন্টকে ছুরিতে আঘাত করে মেরে ফেলা
হলো। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫ জুলাই দুর্বৃত্তের দল
পাণ্ডুতে এক রেলের ডাক্তারকে হত্যা করে তাঁর স্ত্রীকেও বাজে ভাবে অত্যাচার করে।
সেদিনই গোরেশ্বরে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পাঁচ বন্দুকধারী
দুর্বৃত্তের দল ১৩টি বাঙালি গ্রামে গুলিবর্ষণ করে। ৩০০০ বাড়িতে আগুন দেয়। সেই
ঘটনাতে ২৫-৩০জন মানুষ আহতও হন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেদিনই পলাশবাড়ি থানার
বাঙালি অসি-কে খুন করা হয়। সেই এলাকার চিকিৎসালয়ের কম্পাউন্ডারকে কুপিয়ে কুপিয়ে
হত্যা করা হয়। নারাঙ্গির বাঙালি রেলকর্মচারীদের উপরে আক্রমণ হয় ৫ জুলাই। দিন
১০টায়। দুই বাঙালি লোক তৎক্ষণাৎ মারা পড়েন। সেই সঙ্গে কেন্দ্রীয় খাদি বোর্ডের এক
বাঙালি এবং আরেক বিহারি কর্মচারীকে নির্মমভাবে মারপিট করা হয়। <sup>২০</sup> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৬ জুলাই তেজপুরে দু’জন বাঙালিকে পাথর ছুঁড়ে মেরে
ফেলা হয়। একজনের নাম গোপাল দে। কিছু বিদ্যালয়েও আগুন দেওয়া হয়। সেদিনই দুপুরে
নগাঁও জেলার যমুনামুখে কানাইলাল অধিকারীর বাড়িতে শ’পাঁচেক লোকে গিয়ে আক্রমণ করে।
সে সময় কানাইলাল অধিকারী বাড়ি ছিলেন না। তাঁর স্ত্রী কুসুম বালা শাশুড়ি-মা আর
ছোট্ট দুই শিশু সন্তানকে নিয়ে কোনোক্রমে পাশের জঙ্গলে পালিয়ে যান। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিন্তু দুঃখের কথাটি এই কানাইলাল অধিকারী আর
বাড়িতে ঘুরে এলেন না কোনোদিন। <sup>২১ </sup></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নগাঁওর নিজ কামপুর বস্তির
বৃন্দাবন রায় চা বিক্রি করে সংসার চালাতেন। ৫ জুলাই ভোর বেলা বেরিয়ে যান। কিন্তু
সন্ধ্যা হতেই তাঁর মৃতদেহটি পথের পাশে পড়ে থাকতে লোকেরা দেখতে পায়। <sup>২২</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭ জুলাই বরপেটার থেকে মাইল
পাঁচেক দূরের একটি গ্রামে ৬০টি বাড়িতে আগুন দেয় দুর্বৃত্তেরা। ফলে এক নারী পুরুষ
জন চারেক মারা পড়েন। অন্যদিকে সেদিনই নগাঁও তিনসুকিয়াতে সব মিলিয়ে ৩৪জনের মতো
বাঙালি মানুষ ছুরিকাহত হন। সেদিনই কলিয়াবরের উদীয়মান যুবক, আর সি পি আই-র যুব
নেতা, নগাঁও মহাবিদ্যালয়ের ছাত্র এবং ‘অসম রাজ্যিক ভাষা’ ছাত্র কর্ম পরিষদের নগাঁও
জেলা সমিতির যুগ্ম সম্পাদক শিশির নাগকে হত্যা করা হয়। তিনদিন পরে তাঁর মৃতদেহ মেলে
কলং নদীতে। বন্দুকের গুলিতেও নগাঁওতে সেদিন দু’জন মারা যাবার সংবাদ আমরা পেয়েছি।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭ জুলাই রাতে উত্তর
কামরূপের বাঙালি বসতি প্রধান এলাকাগুলোতে ভয়ানক সংঘর্ষের সূত্রপাত হয়। ৮ জুলাই
ভোরে পুলিশ সেইসব এলাকা থেকে ৫টি মৃতদেহ উদ্ধার করে। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯ জুলাই বালিজান বাগানে
প্রায় ৫০০ মানুষ দা, কুঠার, লাঠি নিয়ে চা-বাগানের বাঙালি কর্মচারীদের আক্রমণ করে।
এই আক্রমণে ৪জন মারা যান, ৩৫ জন আহত হন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯ জুলাই রাত সাড়ে এগারোটা
নাগাদ নাজিরার লাওখোয়া বাজারের ক্ষুদ্র ব্যবসায়ী পরেশ চন্দ্র চক্রবর্তীর বাড়িতে
বহু লোক জড়ো হয়ে আক্রমণ করে। তাঁর বাড়িটা পেট্রল ঢেলে জ্বালিয়ে দিতে উদ্যত হয়।
তাঁর ছেলে হারুল চক্রবর্তী বাড়ির বাইরে বেরিয়ে আসবার চেষ্টা করতে লোকেরা তাঁকে ধরে
বেঁধে জ্বলন্ত আগুনে ছুঁড়ে ফেলে। বাড়ির বাকিরা বেড়া ভেঙে পালাতে সমর্থ হন</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁরা কজন আক্রমণকারীকে
চিনতে পেরেছিলেন। নথি অনুসারে তারা হলেন কনক শর্মা, রত্নেশ্বর ডেকা (এম ভি স্কুলের
সভাপতি), ভবেশ্বর হাজরিকা (সম্পাদক),প্রেম ডেকা,ধীরেশ ডেকা,যোগেন ডেকা,হরেন
হাজরিকা,উমেশ ডেকা,উপেন্দ্র ডেকা, যোগেন্দ্র ডেকা, রামেশ্বর ডেকা। <sup>২৩</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৯জুলাই, ১৯৬০-এর রাত নটায়
গুয়াহাটির নোয়াখালি কলোনির সংবাদ পত্রের হকার হরিরঞ্জন দত্তের বাড়িতে শ’পাঁচেক
লোকে আক্রমণ করে। তখন তাঁর স্ত্রী মুকুল রানি দত্ত বাড়িতে ছিলেন। মুকুলরানি এবং
তাঁর ছেলে কোনোক্রমে যদিও পালাতে পেরেছিলেন হরিরঞ্জন দত্ত চিরদিনের জন্যে নিখোঁজ
হয়ে যান। <sup>২৪</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১০ জুলাই,১৯৬০-এ নগাঁওর
কামাখ্যা রেস্তোরার মালিক বীরেন্দ্র কুমার দেবকে ডেগারে আক্রমণ করা হয়। তিনি যদিও
আহত হয়েও একটি পাথরের আড়ালে লুকিয়ে প্রাণ রক্ষা করতে পারেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১১ জুলাই,১৯৬০-এ
শিবসাগর,গোলাঘাট,যোরহাটে ভয়াবহ সংঘর্ষ হয়। গোলাঘাট মহকুমাতে একজন মারা পড়েন, ৩৮ জন
আহত হন। লিচুবাড়িতে ২জন নিহত হন,আহত হন ৮ জন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেদিনই শিবসাগর জেলার
রাজমাই বাগানে শিলচরের সুরেন্দ্র কুমার নন্দীর বড় ছেলে তথা কেন্দ্রীয় আবগারি
বিভাগের কর্মচারী সত্যব্রত নন্দীকে নির্মমভাবে হত্যা করা হয়। <sup>২৫</sup> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১২ জুলাই ১৯৬০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ শিবসাগর,লক্ষিমপুর,যোরহাটেও আরেক প্রস্ত বাঙালি খেদা হলো।
এর ফলে নকসারি স্টেশনের সহকারী স্টেশন মাস্টার গুরুতরভাবে আহত হন। ওদিকে শিবসাগর
কলেজের ব্যায়াম শিক্ষকও ছুরিকাহত হন। ১৩ জুলাইতে ডিব্রুগড় থেকে ৩০ মাইল দূরের একটি
চাবাগানে,এক বাঙালি আবগারি ইন্সপেক্টরকে হত্যা করা হয়,ডিগবয়তে একটি চাবাগানের
কর্মচারী পরিবারের চারজনকেই হত্যা করা হয়। <sup>২৬</sup><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৪ জুলাই গুয়াহাটি থেকে ২৬
কিমি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> দূরের</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খুমতাই চা বাগানের চিকিৎসক
ডাঃ ঘটক এবং গুদাম সহকারী গোপাল ভট্টাচার্যকে ছুরিতে আক্রমণ করা হয়। ১৭ আগস্টে ধুবড়িতে
হত্যা করা হয় সরোজ দাসগুপ্ত নামের এক ব্যক্তিকে। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এরই মধ্যে উত্তরপুব সীমান্ত
রেলের জনসম্পর্করক্ষী আধিকারিক সূর্য বরাকে নৃশংসভাবে হত্যা করা হয়। কাজের জন্যে
তিনি রেলে করে কলকাতা যাচ্ছিলেন। তাঁকে শিলিগুড়ি রেলস্টেশনে হত্যা করা হয়।
শিলিগুড়িতে সেরকমই ৮ জুলাইতে হরেশ্বর গোস্বামীকে সপরিবারে অপদস্থ করা হয়। তিনি পরে
অসম বিধান সভার অধ্যক্ষ হয়েছিলেন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬১-র ১৯শে মে শিলচর
রেলস্টেশনের কাছে ১১জন বাঙালি আন্দোলনকারীকে পুলিশ গুলি করে হত্যা করে। তাঁরা হলেন
কমলা ভট্টাচার্য, শচীন্দ্র চন্দ্র পাল, বীরেন্দ্র সূত্রধর, তরণী মোহন দেবনাথ,
চণ্ডীচরণ সূত্রধর, হিতেশ বিশ্বাস, কুমুদ রঞ্জন দাস, সত্যেন্দ্র দেব, সুনীল সরকার,
কানাই লাল নিয়োগী, সুকমল পুরকায়স্থ। <sup>২৭</sup></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার কিছুদিন পরেই ১৯ জুন
তারিখে কাছাড় জেলার হাইলাকান্দিতে অসমিয়া ভাষার সমর্থক ১১জন মুসলমান মানুষকেও
পুলিশ গুলি করে হত্যা করে। তাঁরা হলেন সিকন্দর আলি, মজফর আলি, মাহমুদ আলি, আমির
হুসেইন, মতিউর রহমান, নেজামৎ আলি, সিদ্দেক আলি, সুরমান আলি, রহমান আলি, মফুর আলি,
মুরমিয়া আলি। <sup>২৮</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখানে কয়েকটি মুখ্য ঘটনাই
উল্লেখ করলাম আমরা, যেগুলো ব্যাপক প্রভাব বিস্তার করেছিল। সমগ্র অসমে এমন অগণন
ঘটনা ঘটেছিল, যাতে করে পুরো রাজ্য এক উত্তপ্ত অগ্নিকুণ্ডে পরিণত হয়েছিল। সেই সমস্ত
ঘটনারই পুঙ্খানুপুঙ্খ বিশ্লেষণ যদিও দরকার, স্থানাভাবে তার থেকে বিরত থাকছি।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাষা এবং
জাতি রক্ষার জন্যে নারী নির্যাতন!</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আগেকার ঘটনাগুলো বাদ দিয়ে
শুধু যদি ১৯৬০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর ঘটনাপ্রবাহই বিশ্লেষণ
করা যায়, তবে দেখব মাত্র এক বছরে অসমিয়া জাতি এবং ভাষা রক্ষার জন্যে অসংখ্য নারীর
উপরে অত্যাচার চলেছিল,তাদের বলাৎকার করা হয়েছিল,হত্যা করা হয়েছিল।</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এগুলো কারো মনে সাজানো
হালকা পক্ষপাত দুষ্ট অভিযোগ নয়। এগুলো সরকারি এবং অন্যান্য নথিপত্রে লিপিবদ্ধ
মহাভিযোগ। কিছু উদাহরণ এরকম:</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১) ১৯৬০-এর জুন মাসে
রেলস্টেশনগুলোতে বাঙালি খেদা আরম্ভ হয়। রেলগাড়িগুলো দাঁড় করিয়ে বাঙালি যাত্রীদের
নামিয়ে দেওয়া হয়।বাঙালি মেয়ে,মহিলার গলা,গালে হাত দিয়ে শ্লীলতাহানির মতো ঘটনা সহজ
হয়ে দাঁড়ায়। এহেন নারী নিপীড়নের বিরুদ্ধে ২৯ জুনে করিমগঞ্জের ব্যাঙ্ক ভবনে একটি
সভাতে হাজারের অধিক মহিলা সমবেত হন। সেই সভাতে সভানেত্রীত্ব করেন সুনীতিবালা দাস।
তাঁরা সরকারকে এই বলে প্রশ্ন করেন,“চলিহা মন্ত্রীসভা নারীর উপর এমন অত্যাচারে নীরব
কেন?” </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২) ৫ জুলাই পাণ্ডু রেল
কলোনিতে এক ডাক্তারকে হত্যা করে তাঁর স্ত্রীকে ছুরি দিয়ে আঘাত করা হয়। দুর্বৃত্তের
দল তাঁর স্তন ধারালো অস্ত্রে কেটে দেয়। <sup>২৯</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩) ৫ জুলাই রঙিয়ার কাছে রেল
দাঁড় করিয়ে তিনজন বাঙালি তরুণীকে নামিয়ে দেয় দুর্বৃত্তের দল। তাঁদের আর কখনোই
খুঁজে পাওয়া যায় নি। <sup>৩০</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৪) নগাঁও জেলার রহা থানার
শিমুলতলা গ্রামের বাসিন্দা বিনেন্দ্র বিশ্বাসের বাড়িতে বিকেল ৩টাতে ৫০জনের একটি দল
প্রবেশ করে বিনেন্দ্রকে মারপিট করতে শুরু করে। আরো কিছু লোক রান্নাঘরে ঢুকে তাঁর
স্ত্রী সারদাবালা বিশ্বাসকে প্রাণে মারবার হুমকি দিয়ে শ্লীলতাহানি করে। সেই সময় তিনি
চারমাসের অন্তঃসত্ত্বা ছিলেন।এই অত্যাচারের ফলে তাঁর গর্ভপাত হলো। নথিতে উল্লেখ
আছে সেই ঘটনার দোষীরা হল রমেন, পুতুল, কাশীরাম ডেকা। <sup>৩১</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫)<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৬ জুলাই বরপেটা শহরের এক সোনারির বাড়িতে জোর
করে ঢোকে ১০ জনের একটি দুর্বৃত্তের দল। সোনারির ১৯ বছরের বিবাহিত কন্যাকে কেড়ে
নিয়ে যায় পাশের একটি ঘরে। সেখানে পাশবিক অত্যাচার চালিয়ে পরে হত্যা করে। <sup>৩০</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬) সেই রাতেই প্রায় ১১টাতে
প্রায় ১৫০ জন লোকের একটি দল প্রবেশ করে নগাঁওর পুরণিগুদামের বাসিন্দা অধর চন্দ্র ব্যানার্জির
বাড়িতে। তাঁকে হত্যা করে। তাঁর স্ত্রী লক্ষ্মীরানি দেবীকে ধর্ষণ করে হত্যা করে।
তাঁর দুই বছরের শিশু কন্যাকেও এরা রেহাই দেয় নি। ধর্ষণ করে হত্যা করে। <sup>৩২</sup>
</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭) ১০ জুলাইতে তিতাবর থানার
জোনাকি বস্তিতে কেতকী রঞ্জন মালাকারের বাড়িতে অনেক আক্রমণকারী প্রবেশ করে। তাঁর
ভাই সুশীল চন্দ্র মালাকারের পাঁচমাসের অন্তঃসত্ত্বা স্ত্রী বিছানাতে শুয়ে ছিলেন।
আক্রমণকারীরা তাঁকে বিছানা থেকে টেনে এনে বাজে ভাবে আতিশয্য চালায়। ফলে সেই রাতেই
তাঁর গর্ভপাত হয়। নথিতে উল্লেখ আছে দোষীদের নাম—মনেশ্বর দাস, পিয়ন দাস, নুর দাস,
বেবাই দাস, ধর্মেশ্বর দাস। <sup>৩৩</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৮) ১৩ জুলাই বিকেলে রহার শিমুলগুড়ির বাসিন্দা রাধারাম
বিশ্বাসের বাড়িতে কিছু লোকে আক্রমণ করে,তাঁকে মারধর করে। কিছু লোকে ভেতরে গিয়ে
তাঁর স্ত্রীর শাড়ি খুলে মেখলার মতো পরিয়ে দেয়। রাধারাম বিশ্বাসের বাড়ি ভেঙেচুরে
চলে যায়।পরদিন ১৪ জুলাই শান্তিরক্ষা সভা হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই সভাতে রাধারাম বিশ্বাসকে নিমন্ত্রণ করা হয়। তিনি যখন
সভাতে ছিলেন, বাড়ি ছিলেন না, চারজন আক্রমণকারী আবার আসে। রাধারামের স্ত্রীকে ধর্ষণ
করে। তিনি পরে যাদের শনাক্ত করেছিলেন—তারা হলেন পুতুল বরদলৈ, কাশীরাম ডেকা, রাজেন
যোগী, পাতং মিকির। <sup>৩৪</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উপরে কয়েকটি ঘটনা উদাহরণ হিসেবেই উল্লেখ করা হলো শুধু। এরকম
ঘটনা অসমের আকাশ বাতাস তিমিরাচ্ছন্ন করে ফেলল, কলঙ্কিত হলো জাতি রক্ষার প্রয়াস।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্লোগান এবং সাংস্কৃতিক আগ্রাসন</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঐ সময়ের সংঘর্ষগুলোতে অসমিয়াপক্ষের দেওয়া স্লোগানগুলো<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিশেষ অর্থ বহন করে। সহজশ্রব্য স্লোগানগুলো ছিল
এরকম, ‘বাঙালি তাড়াও’ (বঙালী খেদা), ‘বাঙালিকে মার’, ‘বাঙালি যদি অসম থেকে বেরিয়ে
না যায় তবে প্রাণ দিক’, ‘জল দেব না, প্রস্রাব করে দেব’ ইত্যাদি। কিন্তু অবাক করা
দুটি স্লোগান ছিল ‘বাঙালি মেয়েকে বিয়ে কর’, ‘বাঙালি মেয়েকে বিয়ে করব’। ভাষা রক্ষার
নামে এ কেমনধারা স্লোগান সে সকরুণভাবে দুর্বোধ্য। এমন মানসিকতার ফলে অসংখ্য তরুণী,মহিলা
শারীরিকভাবে অপদস্থ হলো। ওদিকে অসমিয়া পোশাক ‘মেখেলা –চাদর’ জোরজবরদস্তি বাঙালি
মহিলাদের পরাবার মতো ঘটনাও ঘটেছিল। এরকম ঘটনা বেশি করে ঘটেছিল নগাঁও জেলাতে। আগেই
উল্লেখ করেছি যে ১৩ জুলাই , ১৯৬০-এ শিমলুগুড়ি এলাকার বাসিন্দা রাধারাম বিশ্বাসের
বাড়িতে অনেক লোক ঢুকে স্বামী-স্ত্রীকে মারধর তো করেই, তাঁর স্ত্রীর শাড়ি খুলে
মেখেলার মতো পরিয়ে দিয়ে,পরে তাঁকে ধর্ষণ করে। সেই ঘটনার পরে ১৫ জুলাই একটি শান্তি
রক্ষা সভা বসে। সেই সভাতে তাদেরকেও নিয়ে যাওয়া হয়। সভাতে অসমিয়া বাঙালি দুপক্ষের
মানুষই অংশ নেন। কিন্তু আশ্চর্যজনকভাবে সেই সভাতে বাঙালি মহিলাদের জোর করে মেখেলার
মতো করে শাড়ি পরতে নির্দেশ দেওয়া হয়। সমস্ত বাঙালিদের ‘আমরা অসমিয়া!’ ‘বাংলা ভাষা
নিপাত যাক’ বলে স্লোগান দিতে বাধ্য করা হয়। যে বাঙালি মহিলারা অসমিয়া বলতে
পারছিলেন না, তাদের নির্দয় ভাবে প্রহার করা হলো এবং ডেগার দেখিয়ে হত্যার হুমকি
দেওয়া হলো। <sup>৩৫</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-Eb8ckjMB7iM/XgmSiuLHYLI/AAAAAAAAfWA/lLYwLGtXuN8T3s5NAwLRaoKXK-kWgP-BwCKgBGAsYHg/s1600/Padakshep%2B02.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="953" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-Eb8ckjMB7iM/XgmSiuLHYLI/AAAAAAAAfWA/lLYwLGtXuN8T3s5NAwLRaoKXK-kWgP-BwCKgBGAsYHg/s320/Padakshep%2B02.jpg" width="190" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 1;">লেখাটি "পদক্ষেপ' পত্রিকাতেও প্রকাশিত</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শহিদকে নিয়ে করা রাজনীতি</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এটি অপ্রিয় হলেও সত্য যে এই আন্দোলনের শেষে একদল সুবিধাবাদী
মানুষ অত্যন্ত শক্তিশালী হয়ে পড়ে। যারা ত্যাগ করেছিলেন তাদের ধীরে ধীরে পুরো
প্রক্রিয়ার থেকে বের করে দেওয়া হয়। এর আড়ালে অনেক রাজনৈতিক লাভালাভের প্রশ্ন জড়িয়ে
আছে। একদিকে রঞ্জিত বরপূজারি এবং সূর্য বরার মৃত্যুকে মহীয়ান করে তুলা হলো। কিন্তু
অন্যদিকে মফিজুদ্দিন হাজরিকা এবং শিশির নাগকে বিচ্ছিন্ন করে ফেলা হলো। অসমিয়া
ভাষার জন্যে রাজপথে বেরিয়ে এসে গুলি খেয়ে মারা গেছিলেন মফিজুদ্দিন।কিন্তু তাঁকে
প্রকৃত শহিদের মর্যাদা দেওয়া তো দূরের কথা,তাঁর মৃত্যুদিনটিকে সরকারি বা
বেসরকারিভাবে লিপিবদ্ধও করা হলো না। আনুমানিকভাবে ১৯৬০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর ৮ জুলাই দিনটিকে তাঁর মৃত্যুদিন
হিসেবে ধরা হয়। স্বীকৃতির নামে তাঁর পরিবার ১৯৮৭</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">-</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র ১০ ডিসেম্বরে সারা অসম ছাত্র সংস্থার তরফে কেশব মোহন্ত
এবং অতুল বরা স্বাক্ষরিত একটি মানপত্র লাভ করেন। সেই মাত্র। এ পরম পরিতাপের কথা যে
অসমিয়া জাতির জন্যে বেরিয়ে এসে বুক পেতে গুলি খেয়ে এই শহিদ প্রতিদান হিসেবে কিছু
তো পানই নি,একটি সামান্য মানপত্র পেতেও ২৭ বছর লেগেছিল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মফিজুদ্দিনের মতোই অসমিয়া জাতির জন্যে সকরুণভাবে মৃত্যু বরণ
করেছিলেন নগাঁওর তরুণ শিশির নাগ। ১৯৬০-এর সংঘর্ষের দিনগুলোতে অসমিয়া বাঙালি
সম্প্রীতির স্বার্থে শিশির নাগ প্রাণমন দিয়ে শ্রম স্বীকার করেছিলেন। নিজে বাঙালি
তরুণ হয়েও অসমিয়া ভাষাকে রাজ্যভাষা করবার জন্যে সরকারের কাছে দাবি জানিয়েছিলেন।
হোজাইতে অনুষ্ঠিত হবার ছিল ‘বঙ্গীয় সাহিত্য সম্মেলন’-এর বার্ষিক অধিবেশন। শিশির
নাগ গণ আন্দোলনের নেতা হিসেবে ১৯৬০-এ নগাঁও মহাবিদ্যালয়ে অনুষ্ঠিত সাংবাদিক
সংস্থার অধিবেশনে প্রতিনিধি সভাতে ভাষণ দিয়ে সেটি নিষিদ্ধ করবার দাবি জানিয়েছিলেন।
১৯৬০-এর ২৮, ২৯ মে-তে বরাক উপত্যকার হাইলাকান্দিতে অনুষ্ঠিত ‘রাজ্যিক শরণার্থী
সম্মেলন’ এবং জুন মাসের প্রথম সপ্তাহে পশ্চিমবঙ্গের হাওড়া শহরে অনুষ্ঠিত বিপ্লবী
কমিউনিস্ট পার্টির সর্বভারতীয় সম্মেলনে উপস্থিত থেকে অসমিয়াকে অসমে রাজ্যভাষা
করবার প্রস্তাব দিয়েছিলেন। ১৯৬০-এর ৭ জুলাই হাটবর এবং আমবাগানে অসমিয়া বাঙালি উভয়
সম্প্রদায় সমবেত হয়ে উত্তেজনার সৃষ্টি করেছিল। শিশির নাগ কজন সতীর্থকে নিয়ে
কলিয়াবর যাবার জন্যে যাত্রা করেন। কিন্তু পুরণিগুদামেই জনাকয় তরুণ গাড়ি আটকে
জোরকরে তার থেকে শিশির নাগকে বের করে হত্যা করে। সেই ঘটনার চারবছর পরে
প্রত্যক্ষদর্শী এবং শিশির নাগের বড় ভাই দ্বিবেশ নাগের তৎপরতাতে মূল হত্যাকারী
আতাউল হককে গ্রেপ্তার করা হয়। আদালত আতাউলকে যাবজ্জীবন কারাদণ্ডে দণ্ডিত করেন।
১৯৬৪-র ৭ জুলাইতে নগাঁও জেলা সাংবাদিক সংস্থা শিশির নাগের মৃত্যুদিবসে ‘সম্প্রীতি
দিবস’ হিসেবে পালন করে। ১৯৯৭তে অসম সাহিত্য সভার বিলাসীপাড়া অধিবেশন একটি প্রস্তাব
গ্রহণ করে নগাঁও শহরে তাঁর সম্মানে একটি ‘স্মৃতি সৌধ’ নির্মাণের। আজ অব্দি সেই প্রস্তাব
কার্যকরী হয় নি। অসমিয়া ভাষার স্বার্থে আত্মীয়জনের বিরুদ্ধে অবস্থান গ্রহণ করেও
শিশির নাগের জুটে নি কিছুই। তাঁর বলিষ্ঠ ত্যাগকে বিস্মৃতির আঁধারে ঠেলে দেওয়া হলো।
এমন কি আসু যে ৮৫৫জন শহিদের তালিকা প্রস্তুত করেছে, তাতেও তাঁর ঠাই হয় নি। সাহিত্য
সভাও নিজে গ্রহণ করা প্রস্তাব নিজে অবহেলা করে শহিদের প্রতি অবজ্ঞার নজির স্থাপনের
বাইরে আর কিছু করবার সময় বের করতে পারে নি। হাইলাকান্দিতে অসমিয়া ভাষার জন্যে
বেরিয়ে গিয়ে যে ১১জন মুসলমান মৃত্যুর মুখে পড়েছিলেন, তাঁদের সম্মান জানানো তো
দূরেই থাক, ঘটনাটি লিখতেও লেখকেরা কৃপণতার পরিচয় দিলেন। কেবল মাত্র দেবেশ্বর শর্মা
তাঁর আত্মজীবনী ‘হেরাই যোয়া দিনবোর’-এর বাইরে আর কোথাও তাঁদের নাম বা ঘটনার
সম্পর্কে সবিশেষ কিছু মেলে না। এ বড় দুর্ভাগ্যের কথা। ১১ জন প্রাণ দেবার পরেও এতো
দিনেও আমরা তিলেক মাত্র শ্রদ্ধা বা সম্মান প্রদর্শন করতে পারি নি। এটি এক অবাক করা
চরম লজ্জাজনক কথা। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসম সাহিত্য সভার ভূমিকা</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> :<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়া জাতির,ভাষার উন্নতি এবং সংরক্ষণের জন্যে অসম সাহিত্য
সভা সেই ১৯১৭ থেকেই পদক্ষেপ নিয়ে আসছে। অধিকাংশ ক্ষেত্রেই শ্রদ্ধার পাত্র হয়ে
এসেছে। এ কথা স্বীকার করেও বলতে হবে যে পদ্মনাথ গোহাঞি বরুয়ার থেকে শুরু করে অসম
সাহিত্য সভার সভাপতি এবং কর্মকর্তারা বাঙালিদের প্রতি অযথা অসহিষ্ণু মনোভাব বহন
করে এসেছেন। এ নিয়ে ভূমিকাতে আমরা আলোচনা করেছি।অনেক সভাপতির বরাক উপত্যকার প্রতিও
বড় অসন্তোষজনক ছিল। উদাহরণস্বরূপে ধুবড়ি অধিবেশনের সভাপতি বেণুধর রাজখোয়ার কথা
স্মরণে না আনলে ভুল করা হবে। তিনি সেই অধিবেশনে বাঙালিদের উদ্দেশ্যে বেশ কটু কথা
উচ্চারণ করেছিলেন।এক বাঙালি ভদ্রলোক এর প্রতিবাদে কিছু বলতে উঠলে তিনি তাঁকে বসিয়ে
দিলেন। ফলে স্থানীয় লোকজন সভা ছেড়ে চলে গেলেন। পরদিনও তিনি একই কাজ করলেন।
বাঙালিরা বুঝি নিজেদের জাপানিদের সঙ্গে তুলনা করেন। এই ধারণাকে বিদ্রূপ করে তিনি
বললেন বাঙালি আর জাপানি দুই জাতিই মাছ খায় বলেই এক হতে পারে না। তাই যদি হবে, তবে
বেড়ালে এবং বাঙালি দুইই মাছ খায় বলে বাঙালির উচিত বেড়াল হওয়া।<sup>৩৬ </sup><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসম সাহিত্য সভার দু’জন সভাপতির মুখে এমন কথা
নিশ্চয় শোভা পায় না।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়া ভাষার উন্নতির জন্যে সভার নেওয়া পদক্ষেপগুলো গিয়ে
১৯৬০-এ অসম রাজ্যভাষা আইনের রূপে শীর্ষবিন্দুতে উপনীত হয়। ১৯৫০এর মার্চে প্রথম
প্রস্তাবটি গ্রহণ করা হয়েছিল, এবং সেই বছর ১৬ জুলাই রাজ্যজুড়ে রাজ্যভাষা দিবস
পালিত হয়। ভারত সরকারের সরকারি ভাষা আয়োগকে ১৯৫৫ সনে একটি স্মারকপত্র দেয় সভা,তাতে
১৯৬০-এর চরম সময় সীমা বেঁধে দিয়েছিল। এই নিয়ে নানা সময়ে মুখ্যমন্ত্রী বিমলা প্রসাদ
চলিহার উপরেও চাপ দিয়ে এসেছিল। ১৯৫৯-এর ১২ সেপ্টেম্বর দিনটি ভাষা দিবস হিসেবে পালন
করে সভা। ‘রাজ্যিক ভাষা অসমিয়া’ নামে একটি পুস্তিকা প্রকাশ করে মন্ত্রীসভার
সদস্য,অধ্যক্ষ,উপাধ্যক্ষ,বিধায়কদের মধ্যে বিতরণ করেছিল। সঙ্গে ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Assam State Language’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নামের ইংরেজিতে একখানা
বই ছাপার পরিকল্পনাও নিয়েছিল। ১৯ জুলাই ১৯৬০-এ এক প্রতিনিধি দল গিয়ে প্রধানমন্ত্রী
জহরলাল নেহরুর সঙ্গেও দেখা করেন। ১৯৬০-এর ৪ এবং ৫ অক্টোবর একটি সর্বদলীয় সভা করেও
সভা অসমিয়াকে সরকারি ভাষা করবার দাবি জোরালো করে।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখা যাচ্ছে,অসম সাহিত্য সভা ১৯৬০-এর ভাষা আন্দোলনের মূল
হাল ধরেছিল।প্রচুর স্মারকপত্র,লেখালেখি ইত্যাদিতে দাবিটিকে সবল করেছিল,আর সফলও
হয়েছিল। সভার দেওয়া স্মারকপত্র,পুস্তিকার পাতায় পাতায় এর প্রমাণ বর্তমান। কিন্তু
অসম সাহিত্য সভা সমালোচনার থেকেও রক্ষা পেতে পারে না। ভাষার নামে এতো যে রক্তাক্ত
সংঘর্ষ হলো, অসংখ্য নারী</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নির্যাতিতা হলেন,সভা নীরব দর্শক হয়ে থাকবার বাইরে কিছুই করল
না। করবার ছিল বহু কিছুই। যে অনুষ্ঠান সমগ্র আন্দোলনকে সামনে থেকে নেতৃত্ব দিচ্ছিল
সেই সংগঠন মানুষজনকে নিয়ন্ত্রণ করে সংঘর্ষময় পরিস্থিতি উপশম ঘটাতে বলিষ্ঠ ভূমিকা
গ্রহণ করে দৃষ্টান্ত স্থাপন করতে পারত। কিন্তু হায়, এখানেই ব্যর্থ হলো অসম সাহিত্য
সভা।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একটি কথা উল্লেখ করতে হবে যে সাহিত্যসভার কতকগুলো
উগ্রজাতীয়তাবাদী কার্যকলাপ জনজাতিদেরও অসমিয়া সমাজ তথা সাংস্কৃতিক জীবন থেকে সরিয়ে
নিয়ে যেতে উসকে দেয়। এই নিয়ে আমরা অসংখ্য নজির উপস্থাপন করতে পারি যদিও মাত্র একটি
উদাহরণই যথেষ্ট। এই নিয়ে ১৯৬০-৬১-র সভার সভাপতি ত্রৈলোক্যনাথ গোস্বামী লিখেছেন
এভাবে, ১৯৬০-এ তিনি অসম সাহিত্য সভার এক প্রতিনিধি দলের সদস্য হিসেবে নীলমণি ফুকন,যতীন
গোস্বামীদের সঙ্গে শিলং গেছিলেন। তাঁদের উদ্দেশ্য ছিল অসমিয়া ভাষা প্রচার করা</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিলঙে প্রথমে
তাঁরা মুখ্যমন্ত্রী বিমলাপ্রসাদ চলিহার সঙ্গে দেখা করেন। বিমলাপ্রসাদ তাঁদের বলেন,অসমিয়া
ভাষার প্রয়োজনীয়তা সম্পর্কে জনজাতি নেতৃত্বকে আস্থাতে নিয়ে আসতে। সেই কথাতে তাঁরা ‘সর্বদলীয়
পার্বত্য সম্মেলনে’র নেতা ক্যাপ্টেন উইলিয়ামসন সাংমার সঙ্গে গিয়ে দেখা করেন।
সাংমার বাড়িতে যা ঘটল এর পরে, সেই নিয়ে ত্রৈলোক্যনাথ গোস্বামী এভাবে লিখেছেন,“সাংমার
বাড়িতে বেশ ক’জন পার্বত্য নেতা আলোচনাতে ব্যস্ত ছিলেন। আমরা গিয়ে পৌঁছোনোতে আলোচনা
বন্ধ হলো। উইলিয়ামসন সাংমা আমাদের যাবার কারণ জিজ্ঞেস করাতে আমাদের মাঝের নীলমণি
ফুকন বলতে শুরু করলেন। কিন্তু তাঁর কথা শেষ না হতেই উইলিয়ামসন গর্জে উঠলেন।
বিধানসভার সদস্য হবার পরে পরেই একবার নীলমণি ফুকন বিধানসভাতেই বলেছিলেন, অসম
রাজ্যটাই অসমিয়া। সেই কথাকে নিয়েই উইলিয়ামসন নীলমণি ফুকনকে আক্রমণ করে বললেন,
অসমিয়া জাতির একজন নেতাই যদি এমন মনোভাব পোষণ করেন তবে পার্বত্যজাতির মানুষজন
তাঁদের কী করে বিশ্বাস করেন? নীলমণি ফুকনও পালটে ধরেন। ফলে যে উদ্দেশ্যে পার্বত্য
নেতাদের দেখা করে কথা বলতে গিয়েছিলাম তার প্রতি কোনো সহানুভূতিই পেলাম না।”</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০-এর সংঘর্ষ কি কংগ্রেসের অন্তর্কোন্দলের ফলশ্রুতি ছিল?</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরো আন্দোলনকে হিংসাত্মক পর্যায়ে নিয়ে যেতে কংগ্রেসের দলীয়
সংঘাতের যে বিরাট অবদান ছিল সে কথা নানা উৎসের থেকে প্রমাণিত হয়েছে। তার কারণ ছিল
প্রতাপী কংগ্রেসি নেতা দেবেশ্বর শর্মাকে মন্ত্রীসভার থেকে অপসারণ। পি এস পি চেষ্টা
করেছিল কংগ্রেসকে অপদস্থ করতে এবং তাতে বহু কংগ্রেসিরও হাত ছিল। <sup>৩৭ </sup></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমের বহু কংগ্রেসি নেতা প্রধানমন্ত্রী জহরলাল নেহরুকে
জানিয়েছিলেন যে দেবেশ্বর শর্মাকে মন্ত্রীসভার থেকে সরাবার জন্যে তাঁর সমর্থকেরা
চলিহা মন্ত্রীসভাকে বিপদে ফেলতে এই সংঘর্ষের নাটক রচনা করেছিলেন। ওদিকে জহরলাল
নেহরুও সব দিক বিবেচনা করে দেবেশ্বর শর্মার বিরুদ্ধে সংসদে একটি প্রস্তাব উত্থাপন
করেছিলেন। এক সূত্রে মেলে, “</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Mr Nehru said he had heard some such thing that the
person who was at that time the Education Minister had introduced him.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">He had since left the
Government or was asked to leave. No doubt he was a somewhat disgruntled person
and no doubt these things were encouraged by some persons who were opposed to
the Chaliha Ministry” </span><sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩৮</span></sup><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আসল সংকট দেখা দিয়েছিল ১৯৫৯ সনে যখন দেবকান্ত বরুয়া নগাঁওতে
নির্বাচনে হেরেছিলেন। দেবকান্তপন্থীরা ভাবলেন যে দেবেশ্বর শর্মার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উসকানিতেই তিনি নির্বাচনে হেরেছেন। বিতর্ক শুরু
হলে দেবেশ্বর শর্মাকে মন্ত্রিত্ব থেকে ইস্তফা দিতে হয়। এই ঘটনার পরেই সংঘর্ষ শুরু
হয়। ফলে দেবকান্ত বরুয়াপন্থীরা আবারও দাবি করলেন যে, দেবেশ্বর শর্মাকে যেহেতু
মন্ত্রীসভার থেকে বের করে দেওয়া হয়েছে, তাই শোধ তুলতে চলিহা মন্ত্রীসভাকে অস্থির করতে
তাঁরা এই রক্তাক্ত সংঘর্ষের সূত্রপাত করেছিলেন। তিনি নিজেই এই নিয়ে এভাবে লিখেছেন,
“</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">The same
persons are trying to utilise the unfortunate language disturbance to bring me
to disrepute.The local people know that I have done my best to avert the
troubles, to ameliorate the condition of the distressed,and the service I have
rendered towards rehabilitating the sufferers.Inspiration to certain newspapers
in Calcutta have been provided,</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">presumably,</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">from the same newspapers in Assam, who have knowledge of
my activities,</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">will
not subscribe to such views. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">I consider the language disturbance with violence
and destruction of property as both inhuman and anti national and I strongly
resent any insinuation against me as encouraging their fiendish acts.” </span><sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩৯</span></sup><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে সময়ের সংঘর্ষগুলোতে অনেক অসমিয়া সরকারি কর্মচারীরা
অংশগ্রহণ করেছিলেন। এমন কি উপায়ুক্ত, পুলিশ আধিকারিকেরাও জড়িত হয়েছিলেন।অভিযোগ
উঠেছিল যে পুলিশ আধিকারিকেরা বিভিন্নভাবে আক্রমণকারীদের সহায় করেছিলেন। এই
কর্মচারীদের উপরেও কংগ্রেসের দলীয় কোন্দলের প্রভাব পড়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শোণিতপুর জেলার উপায়ুক্তের কার্যালয়ের
কর্মচারী দুর্গেশ্বর শর্মা এবং আনন্দ হাজরিকা সম্পর্কে আন্দোলনে সরাসরি ভাগ নেবার
বদনাম ছিল। তারা প্রকাশ্যেই বলে বেড়াচ্ছিলেন যে চলিহা মন্ত্রীসভা অকর্মণ্য।
দেবেশ্বর শর্মারাই প্রকৃত দেশপ্রেমিক। তাই তাঁকেই অসমের মুখ্যমন্ত্রী মনোনীত করা
চাই।” <sup>৪০ </sup></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই সময়কার মুখ্যমন্ত্রী বিমলাপ্রসাদ চলিহার ভূমিকাও ছিল
বিশেষ গুরুত্বপূর্ণ। দেখা যায় যে রাজ্যভাষা প্রশ্নটিকে নিয়ে তিনি দ্বিধান্বিত
ছিলেন। তিনি জানতেন যে অসমিয়া ভাষাকে একমাত্র রাজ্যভাষা করলে তাঁর রাজনৈতিক জীবনে
সংশয় নেমে আসতে পারে। এমনটি করলে গোটা রাজ্যের বাঙালি, জনজাতি তথা অভিবাসী মানুষজন
ক্ষেপে যাবেন। উল্লেখযোগ্য কথা হলো, তাঁর গৃহ-সমষ্টি শিবসাগর জেলার আমগুড়িতে
পরাজিত হবার পর তাঁকে বরাক-উপত্যকার বদরপুর থেকে নির্বাচিত হতে হয়েছিল। সেই দরকারে
তিনি বরাক-উপত্যকার বাঙালি মুসলমানদের নেতা মইনুল হক চৌধুরীর আশীর্বাদ লাভ
করেছিলেন। তাই তিনি অবশ্যই ভেবেছিলেন যে অসমিয়া ভাষাকে রাজ্যভাষা করতে গেলে যে
সমষ্টি থেকে নির্বাচিত হয়েছেন, সেই বদরপুরকেও হারাতে হবে। তবু অসম সাহিত্য সভার
প্রবল চাপের ফলে অসম রাজ্যভাষা আইন প্রণয়ন করতে বিমলাপ্রসাদ চলিহা বাধ্য হলেন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালি মাত্রেই ধোয়া তুলসি পাতা ছিলেন না:</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://target.scene7.com/is/image/Target/GUEST_31aefc27-43cc-4ebe-8aa2-cd4dcf0a300d" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="389" data-original-width="252" height="320" src="https://target.scene7.com/is/image/Target/GUEST_31aefc27-43cc-4ebe-8aa2-cd4dcf0a300d" width="207" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="https://target.scene7.com/is/image/Target/GUEST_31aefc27-43cc-4ebe-8aa2-cd4dcf0a300d" target="_blank">প্রাসঙ্গিক বই</a></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়া বাঙালিদের মধ্যে এই দ্বন্দ্বের মধ্যে শুধুই অসমিয়া উগ্রজাতীয়তাবাদের
সমালোচনা করে বাঙালিদের ধোয়া তুলসিপাতা বলে ছেড়ে দিলেও আলোচনাটি পুরোপুরি পক্ষপাত
দুষ্ট হবে। একাংশ অসমিয়ার মতো, একাংশ বাঙালি বুদ্ধিজীবীও উগ্রজাতীয়তাবাদের জন্যে
বেশ জনপ্রিয়। এদের প্ররোচনাতে শিলঙে ‘অসমিয়া ভাষা গাধার ভাষা’ বলে স্লোগান দেওয়া
হয়েছিল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিখ্যাত বাঙালি পণ্ডিত নীরদ সি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> চৌধুরী অসম বিদ্বেষী মনোভাবের জন্যে
কুখ্যাত ছিলেন। তাঁর বিখ্যাত গ্রন্থ ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">The Continent of Circe’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বইতে এই বহিঃপ্রকাশ ঘটেছে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তিনি আবার অসমে অসমিয়া বাঙালির সংঘাত নে দেখে
দেখেছেন বাঙালির সঙ্গে মোঙ্গলীয় আহোমদের। এ তাঁর আর্য অহমিকার নিদর্শন। তিনি
লিখেছেন,“</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">In Assam, there existed and still existed and still exist a good enmity
between the Bengali settlers there and descendants of the Mongoliod Ahom
Conquerors,Kinderd of the Shans of Burma,who invaded the country in the
thirteenth century.In 1960 it burst out in open rioting in Brahmaputra valley.
The Behaviours of the contemporary Ahoms was in striking contrast with that of
the older Mongolians the hills... </span><sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৪১</span></sup><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তিনি সরকারের কথা
বলতে গিয়ে লিখেছেন,“ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Government which was predominates by Ahom.” </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার উপরে তাঁর অন্যতম কুটিল কথাটি হলো, “
</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">The
mongoloid Ahoms only demons-trated the general law afresh.They had accepted
Hindu Culture from Bengal and none but a madman will say that their language is
not a dialectal offshoot of Bengali. Even the war cry is corrupt Bengali. But
in recent years they have developed a very strong sense of an Assamese
collective personality with they have also acquired a violent hatred for the
Bengals, who brought them into the Hindu civilization, if not civilization
itself. Had they remained the primitives that they were when they came like the
Garos,Nagas,Khasis or Kukis,</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">there certainly would not have been massacres among us
Indians Cannibalism, in manner of speaking, is the product, not of, the savage
state but of the civilized... </span><sup><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৪২</span></sup><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর এই বক্তব্য থেকে দুটি কথা অনুমান করতে পারি। প্রথমত
তিনি আর্যদম্ভে টইটম্বুর। দ্বিতীয়ত অসম সম্পর্কে ভ্রান্ত ধারণার একটি বোঝা বয়ে
বেড়াচ্ছিলেন। এর থেকেও ভয়ঙ্কর কথাটি হলো,রঞ্জিত বরপূজারীর মৃত্যুর পরে মরণোত্তর
প্রতিবেদন দিতে গিয়ে কলকাতার ডাক্তার মিথ্যের আশ্রয় নিয়েছিলেন। এই নিয়ে বরেণ্য
সাহিত্যিক ড<sup>০</sup> মহেন্দ্র বরা বিস্তৃত লিখেছেন। তাঁর ভাষাতে, “... সেদিন ড<sup>০</sup>
মেধি (ড<sup>০</sup> জগদীশ মেধি) আমাদের বললেন, ‘কলকাতার ফরেনসিক এক্সপার্ট বলতে
চাইছেন,রঞ্জিত বরপূজারীর মাথাতে বুঝি গুলি লাগাটাই সন্দেহজনক। কারণ মাথার ভেতরে
তিনি বুলেট পান নি। মাথার পেছনের উঠোনো অংশে গুলি লেগে বেরিয়ে গেলে মাথার ভেতরে
বুলেট পাবার সম্ভাবনা থাকে কি থাকে না? ছ্যাঁচড়ে গিয়ে গুলিটি ভেতরে না ঢুকেও চলে
যেতে পারত কি না?’ তার পরে জিজ্ঞেস করব,‘ রঞ্জিত বরপূজারির মাথাটি পেছন থেকে যে
ফোলা ছিলনা, সেরকম কোনো প্রমাণ কি তাঁর হাতে রয়েছে?’” ড<sup>০</sup> মহেন্দ্র বরা
লিখেছেন, ড<sup>০</sup> জগদীশ মেধি মহেন্দ্র শালৈর হাতে মিউজিয়াম থেকে গুলি লাগা
গোটা কয়েক মাথার খুলি আনালেন এবং সেগুলোর সহায় নিয়ে কলকাতার সেই বিশেষজ্ঞকে জেরা
করা শুরু করলেন। ড<sup>০</sup> মহেন্দ্র বরা কথাগুলো লিখেছেন এভাবে, “... খুলিগুলো
টেবিলের উপরে সার বেঁধে রেখে তিনি জিজ্ঞেস করলেন, ‘আপনি কি স্বীকার করেন যে এভাবে
মাথার পেছনদিকে কাত করে গুলি লাগলে, সেই গুলি ছ্যাঁচড়ে কোথাও গিয়ে পড়তে পারে?’
তিনি কথাগুলো স্বীকার করলে ড<sup>০</sup> মেধি আবার প্রশ্ন করলেন, ‘অসমিয়া মানুষের
মাথার পেছনদিক এভাবে উঠোনো থাকে না বলে দাবি করবার মতো কোনো যুক্তি কি আছে তাঁর
কাছে? স্মরণ করিয়ে দিচ্ছি, রঞ্জিত বরপূজারি অসমিয়া ছিলেন।’ সেদিন এহেন জেরার
পাল্লাতে পড়ে বিশেষজ্ঞ বড় নাস্তানাবুদ হয়েছিলেন। এরই মাছে অধিবক্তা জয় চৌধুরী
জিজ্ঞেস করলেন, ‘আপনার পেশাগত যোগ্যতা কী?’ তিনি জবাব দিলেন, ‘ এম বি বি এস।’ জয়
চৌধুরী বললেন, ‘তাতেই ফরেনসিক রিপোর্ট! বেশ তো অভিনয়!’ কিন্তু নৌকো রাজার, কাদাতেও
ছোটে।” </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখানে উল্লেখ করা উচিত হবে যে কলকাতার বিশেষজ্ঞ রিপোর্ট দিয়েছিলেন
এই বলে যে রঞ্জিত বরপূজারি লোহার বেড়া ঝাঁপ দিয়ে পার করতে গেলে বেড়ার খুটার চোখা
আগাতে তাঁর মাথা খোঁচা খায়। পরে পাকা মেঝেতে হোঁচট খেয়ে পড়েই তিনি মারা গেছিলেন। <sup>৪৫</sup><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ড<sup>০</sup> মহেন্দ্র বরা তাঁর ঘনিষ্ঠ
ডাক্তার অক্ষয় দত্তের উপরে কিছু দুর্বৃত্ত শিলপুখুরির কাছে আক্রমণ করবার কথা
লিখেছেন। অন্যদিকে সেই ঘটনার খানিক পরেই শিলপুখুরির গায়ে লেগে থাকা পশ্চিমদিকের
রেলপাড়াতে কয়েক ঘর অসমিয়া মানুষের বাড়িতে হামলা হয়। তিনি আরো লিখেছেন, ১৯৬০-এর ঐ
সময়টিতে প্রশাসনের কিছু ভেতরের আমলা এবং পুলিশের লোকে মিলে অসম বিরোধী এক চক্রান্ত
শুরু করেছিলেন। এরই অংশীদার ছিলেন পুলিশ অধীক্ষক পাব্বি, যাঁর আদেশে ছাত্রদের উপর
গুলি চলেছিল। পাব্বি প্রায়ই কটন কলেজের শিক্ষক এবং ছাত্রদের ভয় দেখাতেন। তিনি
ছাত্রাবাসের অধীক্ষক ড<sup>০</sup> হরিপ্রসন্ন দাসকে বলেছিলেন, দরকারে ৫০ জন
ছাত্রকে গুলি করে ছাত্রদের শিক্ষা দিয়ে তিনি পিছিয়ে যাবেন না। ৮ জুলাই, ১৯৬০-এ
তিনি ২নং ছাত্রাবাসের সামনের ছোট্ট একটি ঘরে সামান্য আগুনের রহস্য সন্ধানের নামে
১৫ জনের সীমান্তরক্ষী বাহিনীর পুলিশ সঙ্গে নিয়ে ছাত্রাবাসের দক্ষিণ এবং পশ্চিমের
রাজপথে ছাত্রদের সার বেঁধে দাঁড় করান। খানিক পরেই লোহার বেড়ার খোঁটাতে বন্দুকের নল
রেখে ছাত্রদের দিকে গুলি চালালেন। ফলে রঞ্জিত বরপূজারীর করুণ মৃত্যু হয়, এবং<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আরো নয়জন ছাত্র আহত হয়। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উল্লেখযোগ্য একটি কথা হলো,গুলি চালনার সময় কাছের টেলিফোন
ভবনের উঠোনে একদল মানুষ জড়ো হয়েছিল, যারা গুলি চলতে দেখে বিকট উল্লাস ব্যক্ত
করছিল।সন্দেহ করবার কারণ আছে, যে এদেরই কেউ কেউ সামনের বাড়িতে আগুন দিয়ে
ষড়যন্ত্রকে কার্যকরী রূপ দিয়েছিল। তাদের কেউ পুলিশকে ফোন করে জানিয়েছিল,চারদিকে
আগুন জ্বলছে বলে। <sup>৪৬ </sup></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রঞ্জিত বরপূজারীর হত্যার বিরুদ্ধে সবল স্থিতি নিয়ে লেখালেখি
করবার জন্যে সাহিত্যিক মহেন্দ্র বরাকে কটন কলেজের চাকরি ছাড়তে হয়েছিল।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘ইতিহাসে সকীয়াই’ গ্রন্থের লেখককে
সাহিত্য সভার পুরস্কার:</span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়া সাহিত্যের দুটি বিখ্যাত উসকানিমূলক সাহিত্য হলো
‘মাটি কার’ এবং ‘ইতিহাসে সকীয়ায়’ (ইতিহাসের হুশিয়ারি)। এই দুই বইয়েরই স্রষ্টা
হিতেশ ডেকা। প্রথমটি ১৯৫০-এর সংঘর্ষের উপরে ভিত্তি করে এবং দ্বিতীয়টি ১৯৬০-এর ভাষা
আন্দোলনের উপরে ভিত্তি করে লেখা। ১৯৬০-এর আগে পরে হিতেশ ডেকার এইসব কাজকর্ম নিয়ে
ব্যাপক সমালোচনা আরম্ভ হয়েছিল। ‘মাটিকার’-এ হিতেশ ডেকা সাঁওতাল আদিবাসীদের ঢাল
হিসেবে নিয়ে ব্যাপকভাবে ‘পমুয়া’ হত্যাতে উসকানি দিয়েছিলেন।অন্যদিকে ‘ইতিহাসে
সকীয়াই’ উপন্যাসে ভয়ঙ্করভাবে বাঙালির বিরুদ্ধে সাম্প্রদায়িক উসকানিতে ভরা। এই
উপন্যাসে অসমিয়া,হিন্দু বাঙালি,পমুয়া মুসলমান এবং জনজাতিদের অদ্ভুত সংযোজন ঘটিয়ে
জাতি-ধর্ম সাম্প্রদায়িকতার পটভূমি তৈরি করা হয়েছিল। উপন্যাসে মইনুল হক চৌধুরীকে
অনাহক চৌধুরী,নিকলস রায়কে নিউকেলাস,উইলিয়ামসন সাংমাকে আলেকজেণ্ডার সাংমা নামে
চিত্রায়িত করা হয়েছে। দেখেই বোঝা যায় নামগুলো তাচ্ছিল্যসূচক। কিছু সময়ের জন্যে না
হয় ধরেই নিলাম, কিছু বাঙালি অসম বিরোধী ষড়যন্ত্র করেছিলেন। কিন্তু জনগোষ্ঠীয় জনতার
কী বা দোষ ছিল? মণিপুরি, খাসি,নাগা ইত্যাদি জনজাতি মানুষের উপর অসমিয়া ভাষা চাপিয়ে
দিয়ে যারা চাইছিলেন তাঁরা তাদের উন্নয়ন –উত্তরণের প্রশ্নে সাধারণত নীরব ছিলেন।
খাসি,মণিপুরি ইত্যাদি মানুষজন অসমিয়া ভাষাকে রাজ্যভাষা হিসেবে চাইতেন কি চাইতেন
না<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>--এর সঙ্গে দীর্ঘ সব ঐতিহাসিক প্রশ্ন
জড়িয়ে আছে। এই প্রশ্নগুলো অনুন্নয়ন,বঞ্চনা, শোষণ,জাতিভেদ,ধর্মীয় ইত্যাদি বিষয়ের
সঙ্গে জড়িয়ে ছিল। এই সমস্ত কিছু লুকিয়ে রেখে তিনি পার্বত্য মানুষজনকে তাচ্ছিল্যের
সঙ্গে অসমিয়াদের বিপক্ষে ‘ভিলেইন’ সাজাতে গিয়ে ভয়ঙ্কর অনিষ্ট সাধন করলেন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই উপন্যাসের দুই চারটি সংলাপের নজির দিলেই পাঠক বুঝতে
পারবেন। শিলং শহরে মি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুখার্জি এবং মি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিউকেলাসের মধ্যে গোপন সভা চলছে। মি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিউকেলাস ব্যগ্র হয়ে জিজ্ঞেস করছেন,</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">“বুদ্ধি মি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুখার্জি? বলুন আমরা কী করতে পারি?</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জবাবে মি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মুখার্জি বললেন---গুয়াহাটি সিভিল হাসপাতালের এক খাসিয়া
নার্সকে অসমিয়া গুণ্ডা অপহরণ করে অত্যাচার করেছে বলে মিথ্যে খবর একটি তুলে দিতে
পারলেই পুরো শিলং গরম হয়ে উঠবে আর খাসিয়ারা প্রতিশোধ নেবার জন্যে শিলঙের অসমিয়াদের
যেখানে পাবে সেখানেই ধরে পিটবে। এই ফন্দিটি বেশ কাজে আসবে কিন্তু। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিউকেলাস জবাব দিলেন,সাব্বাস বুদ্ধি আপনার। আমরা আজকেই
আলোচনা করে গুয়াহাটিতে লোক পাঠাব। আপনি বেশ ভালো পরামর্শ দিলেন। ধন্যবাদ
মুখার্জিবাবু।” <sup>৪৭</sup></span><sup><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></sup></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমনই হিতেশ ডেকার নিম্নরুচির উসকানিমূলক সাহিত্যের নমুনা।
কিন্তু অবাক হবার বিষয় এই যে এই হিতেশ ডেকাকেই অসম সাহিত্য সভা ১৯৯৫-র অধিবেশনে
সভাপতির আসন দিয়ে পুরস্কৃত করে।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেভা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> জে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">. </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-bidi-language: BN;">জে</span><span style="font-family: "vrinda"; mso-bidi-language: BN;">. </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এম</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">. </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিকলস রায় অসমের সমতলের মানুষের থেকে উদার মানসিকতা এবং
আন্তর্জাতিক ধ্যান-ধারণা আশা করেন বলে জানালে </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রামধেনুর সম্পাদক (১৯৫১-৫২) কীর্তিনাথ
হাজরিকা রামধেনুর পৃষ্ঠাতে ‘উত্তরপুব সীমান্তর নীহারিকা’ শীর্ষক প্রবন্ধে ‘ব্রুটাস
তুমিও’ বলে বিশ্বাসঘাতক আখ্যা দিয়েছিলেন। কীর্তিনাথ হাজরিকাও অসম সাহিত্য সভার
সভাপতি হয়েছিলেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০-এ অম্বিকাগিরি অসমিয়া মানুষের হাতে
আক্রান্ত হলেন </span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">: <o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অমলেন্দু গুহ,দেবব্রত শর্মারা যেমন অম্বিকাগিরি রায়চৌধুরীকে
বিশ্লেষণ করেছেন,তেমনি অন্যরকম করে মহেন্দ্র বরা, রমেশ কলিতারাও করেছেন। মহেন্দ্র
বরা লিখেছেন যে তিনি অম্বিকাগিরিকে বহুদিন খুব কাছে থেকে পেয়েছিলেন। তিনি চরমভাবে
অসম প্রেমী ছিলেন। ফলে ধীরে ধীরে তাঁর মনে উগ্রজাতীয়তাবাদ পাখা মেলে। তিনি অস্থির
এবং আবেগিক সিদ্ধান্ত নিয়েছিলেন। এই নিয়ে আমরা আগেই আলোচনা করেছি। তিনি যুক্তিগত
আলোচনার থেকে অস্থির আলোচনাকে গুরুত্ব দেওয়াতেই হয়তো রঘুনাথ চৌধুরী তাঁকে ‘উন্মাদ’
বলে আখ্যা দিতে বাধ্য হয়েছিলেন।অন্যদিকে অম্বিকাগিরিকে কঠোর সমালোচনা করলেও
দেবব্রত শর্মার মতো গবেষক কিন্তু তাঁকে নীলমণি ফুকনের মতো উগ্রজাতীয়তাবাদের সঙ্গে
একই সারিতে রাখতে চান নি। এর পেছনে ক্ষমতার কথাটি জড়িয়ে আছে। প্রায়ই বাঙালিদের
যেমন খুশি গালি দিলেও অম্বিকাগিরি কিন্তু ১৯৬০-এ অসমিয়া কিছু মানুষের রোষে
পড়েছিলেন। ঘটনার প্রত্যক্ষদর্শী ছিলেন মহেন্দ্র বরা। তিনি লিখেছেন, ১৯৬০-এর ৭
জুলাই একদল উন্মত্ত অসমিয়া মানুষ অম্বিকাগিরি রায়চৌধুরীর বাড়ি ঘিরে ধরে আক্রমণ
করতে উদ্যত হলেন। তাঁদের অভিযোগ ছিল অম্বিকাগিরি দুটি বাঙালি পরিবারকে তাঁর বাড়িতে
আশ্রয় দিয়েছেন। তৎক্ষণাৎ মহেন্দ্র বরা অম্বিকাগিরির বাড়িতে এলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেখলাম প্রায় শ তিনেক লোক দল বেঁধে
চেঁচাচ্ছে,“বাঙালিদের বের করে দিন,নইলে বাড়ি জ্বালিয়ে দেব।” কেউ একজন বললেন,‘দেখলেন?
ইনিই আবার আমাদের বড় বড় বক্তৃতা করে এগুলো শেখালেন। আর এখন নিজেই দুই ঘর বাঙালিকে
নিজের বাড়িতে ঢুকিয়ে রেখেছেন। তাদের বের করে না দিলে বাড়িটাকেই জ্বালিয়ে দেব।”
অম্বিকাগিরি বললেন,”দেখো বাবা। এরা আমার আশ্রয় চেয়ে এসেছেন। তার উপর একটি মেয়ের
জ্বর। আমি তাঁদের কী করে বা নিরাশ করি?” মহেন্দ্র বরা দলটির ভেতরে জনাকয় ছাত্রকে
দেখতে পেলেন। জন দুই জোর করে ঘরে ঢুকতে চাইলে অম্বিকাগিরি বললেন, “সেসব হবে না।
আপনাদের আমার মৃতদেহের উপর দিয়ে গিয়ে আমার আশ্রিত পরিবার দু’টিকে ছুতে পারবেন।”
তখন মহেন্দ্র বরা সাহস করে অম্বিকাগিরির সামনে দাঁড়িয়ে বললেন,“অম্বিকাগিরির শরীরে
হাত দেবার আগে আমার শবদেহের উপর দিয়ে পার হয়ে যেতে হবে।” ঠিক সেই সময় একটি পুলিশের
গাড়ি এল, আর মহেন্দ্র বরা গাড়িটি থামালেন। তারপর দারোগা ভদ্রলোক অনেক বুদ্ধি-কৌশল
করে লোকগুলোকে বোঝাবার চেষ্টা করলেন। ঠিক সেই সময় মহেন্দ্র বরা চেনেন,এমন একজন
বললেন,“ওদের পুলিশের সঙ্গে পাঠাবার আগে একবার আমাদের সামনে বের করে দিন। আমরা কথা
দিচ্ছি, মেয়েদের গায়ে হাত দেব না।” অম্বিকাগিরির দিকে বাঁকা করে তাকিয়ে বলল,“ দেরি
করবেন না। করলে আপনারই ক্ষতি হবে।” পুলিশ অনেক কষ্টে মানুষগুলোকে বের করে নিয়ে
গেল। যাবার পথে উন্মাদ মানুষগুলো তাদের গায়ে দুই ঘা দেবার চেষ্টাও করেছিল। হায়!
অসমিয়া মানুষজন এতোই জিঘাংসু? এতোই উন্মত্ত? প্রশ্নটি হলো, এহেন উন্মাদনার সারিতে
নিয়ে যেতে অম্বিকাগিরি ‘বাঙালিয়ে দেশ খেলো’ বলে যে ভাষণগুলো দিচ্ছিলেন তার কি
কিছুই অবদান ছিল না? সত্যি বলতে কি সে দিন উগ্রজাতীয়তবাদের পথিক অম্বিকাগিরি
মানবতাবাদী অম্বিকাগিরি কাছে হার মেনেছিল। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০-এর সংঘর্ষ-কালীন ক্ষয়-ক্ষতির পরিমাণ
এবং শরণার্থীর সমস্যা </span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">:<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই তথ্যগুলো আমরা নিয়েছি অসম রাজ্যিক মহাফেজখানার ১৯৬০-এর ‘</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Correspondence Relating
to Language Riots,1960’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শীর্ষক নথির থেকে। এই সময়ে লুটপাট, ঘরজ্বালানো ইত্যাদি বহু
অপ্রীতিকর কার্যকলাপের জন্যে রাজ্যের বহু মানুষ সর্বস্ব হারিয়েছিলেন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাই তাঁদের পুনর্সংস্থাপনের জন্যে ঋণের ব্যবস্থা
করা জরুরি হয়ে পড়েছিল। সেজন্যে সরকার প্রত্যেক আক্রান্ত ব্যক্তিকে নিশ্চয়তার আধারে
১০০০ টাকা করে ঋণ দেবার ব্যবস্থা করেছিল। সঙ্গে ঋণ আদায়ের নিশ্চয়তার জন্যে
সমমূল্যের স্থাবর সম্পত্তিকে বিবেচনাতে নেওয়া হয়েছিল। অন্যদিকে যাদের বাড়িঘর
জ্বালিয়ে দেওয়া হয়েছিল তাদের দরকারি সামগ্রী কেনার জন্যে ঋণের সঙ্গে আরো ৫০টাকা
সাহায্য মূল্য হিসেবে দেওয়া হয়েছিল। নথিটিতে সংশ্লিষ্ট সচিব আক্রান্ত জেলাগুলোতে
পাঠাবার পুনঃসংস্থাপন অনুদান এবং ঋণের একটি তালিকা দিয়েছেন। তালিকাটি এই:</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জেলা<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>পুনঃসংস্থাপন
অনুদান<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পুনঃসংস্থাপন ঋণ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১)<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কামরূপ<span style="mso-tab-count: 2;"> </span>১,২৫,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা <span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>১২,৫০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২)<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দরং<span style="mso-tab-count: 3;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>২৫,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>২,৫০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৩)<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নগাঁও<span style="mso-tab-count: 2;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>৫০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>৫,০০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৪)<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>শিবসাগর</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>২৫,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>২,৫০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৫) </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লখিমপুর<span style="mso-tab-count: 2;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৩০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৩,০০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৬) <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গোয়ালপাড়া </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-tab-count: 2;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৩০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৩,০০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">-----------------------------------------------------------------------------</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মোট<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>২,৮৫,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>২৮,৫০,০০০</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">০০ টাকা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এখানে একটি কথা স্পষ্ট করা ভালো
যে তালিকাতে উল্লেখ করা জেলাগুলো ব্রহ্মপুত্র উপত্যকার সেকালীন অবিভক্ত জেলা। যেমন
তালিকার শিবসাগর জেলার মানে হচ্ছে এখনকার শিবসাগর, যোরহাট এবং গোলাঘাট। এখন মূল
কথাটি হলো তালিকাতে উল্লেখিত অনুদান এবং ঋণের পরিমাণ দিয়ে জেলাগুলোতে ক্ষয়ক্ষতির
তীব্রতার বিষয়ে সহজে অনুমান করতে পারি। সেই অনুসারে সবচাইতে বেশি অনুদান এবং ঋণ
প্রদান করতে হয়েছিল কামরূপ জেলাতে। এই জেলাতে ঋণ –অনুদান মিলিয়ে মোট পরিমাণ ছিল
তেরো লাখ পঁচাত্তর হাজার টাকা। তার মানে এই জেলাই বেশি ক্ষতিগ্রস্ত হয়েছিল। সেরকম
দ্বিতীয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্থানে রয়েছে নগাঁও। সেই জেলার জন্যে নির্ধারিত ঋণ এবং অনুদান ছিল মোট পাঁচ
লাখ পঞ্চাশ হাজার টাকা। তৃতীয় স্থানে রয়েছে লখিমপুর এবং গোয়ালপাড়া জেলা। ঋণ এবং
অনুদান মিলিয়ে এই দুই জেলার প্রতিটির জন্যে ধার্য হয়েছিল তিন লাখ ত্রিশ হাজার করে।
অন্যদিকে চতুর্থ স্থানে রয়েছে শিবসাগর এবং দরং জেলা। এই দুই জেলার জন্যে ধার্য
হয়েছিল সব মিলিয়ে দুই লাখ পঁচাত্তর হাজার করে। পারিসাংখ্যিক গণনার দ্বারা বিশ্লেষণ
করতে পারি যে কেবল কামরূপ জেলাতেই নগাঁও বাদ দিয়ে দরং, শিবসাগর, লখিমপুর,
গোয়ালপাড়া জেলার সর্বমোট ধার্য টাকার চেয়েও বেশি টাকা ধরা হয়েছিল। এই দিয়েই বোঝা
যায় কী ব্যাপক ক্ষয়ক্ষতি সেই জেলাতে হয়েছিল। ব্রহ্মপুত্র উপত্যকাতে সব মিলিয়ে
৩১,৩৫,০০০ টাকা ঋণ এবং অনুদান হিসেবে দেওয়া হয়েছিল। সচিব সংশ্লিষ্ট সব জেলা
উপায়ুক্তদের প্রকৃত আক্রান্তদের শনাক্ত করতে এবং ১৯৬০-এর ১লা আগস্টের মধ্যে
প্রদত্ত সমস্ত ঋণ ও অনুদানের তথ্য সংগ্রহ করে রাখতে নির্দেশ দিয়েছিলেন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই পুরো ঘটনাতে
চার হাজার তিনশ বিরাশী (৪,৩৮২) জন লোককে গ্রেপ্তার করা হয়। তারই তিন হাজার তিনশত বিরানব্বই
জন লোককে জামিনে মুক্তি দেওয়া হয়। আমাদের উল্লেখিত নথিটি যখন তৈরি হচ্ছিল তখনো
নয়শত নব্বুই (৯৯০) লোক আটকাধীন হয়েছিলেন।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উপসংহার<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> :<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৬০-এর ভাষা আন্দোলন থেকে আজ ৫৯ বছরে অসম কী পেল, কী
হারালো সেসব পুঙ্খানুপুঙ্খ বিশ্লেষণ করবার সময় এসে গেছে। বৃহৎ অসম ভেঙে চুরমার
হলো,তার পরেও উগ্রজাতীয়তাবাদের পরিণাম হিসেবে অসম দেখতে পেল বীভৎস সব গণহত্যা।জাতি
এবং সম্প্রদায়,ভাই ভাই,ধর্মে ধর্মে অনেক দ্বন্দ্ব সংঘাত দেখল। এই সবই কি আগেকার
বপন করা বিষবৃক্ষের ফল নয়?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ইতিহাস সাক্ষী
একটি জাতি বা একটি ভাষাকে হত্যা-নিপীড়ন, হিংসাত্মক আগ্রাসন দিয়ে মহীয়ান করা যায়
না। মহীয়ান করা যায় শুধু ভ্রাতৃত্ববোধ এবং সমন্বয়ের মধ্য দিয়ে। ইংরেজি ভাষা আজকের
দুনিয়াতে সবচাইতে উন্নত এবং সবাই সম্মানে গ্রহণ করে নেওয়া ভাষা। ইংরেজি ভাষার এই
রূপ পাবার মূলে কেবল এই কারণই নেই যে সেক্সপীয়র তাঁর মহান সৃষ্টিগুলো ইংরেজিতে
লিখলেন আর পুরো বিশ্বে ইংরেজরা উপনিবেশ বিস্তার করলেন। এর অন্য আরো বহু কারণ
রয়েছে। তাই সব বাঙালিকে অসম থেকে তাড়িয়ে দিলেই অসমিয়া ভাষাটি মহান হয়ে যাবে, আর
হয়ে যাবে সুরক্ষিত—এমন ভাবাটি ভ্রান্ত ধারণার বাইরে কিছুই নয়। এখনো অসমে ভাষাকে
নিয়ে রাজনীতি চলছেই চলছে। এতো রক্তক্ষয়ী আন্দোলন হলো, তারপরেও আজকের অসমিয়া
মধ্যবিত্ত নিজের ভাষাকে পিঠ দেখাচ্ছেন কেন? অপ্রিয় সত্য এই যে আজকের মধ্যবিত্ত
শ্রেণি নিজেদের ছেলেমেয়েদের জীবন অসমিয়া মাধ্যমে সুরক্ষিত নয় বলেই ভাবেন। সেসময়ের
আন্দোলনকারীদের উত্তরসূরিদের কজনার সন্তান অসমিয়া মাধ্যমে পড়াশুনা করেন তাও আজ
বিচার করবার বিষয়। একটি ভাষা তো আর শুধু ভাষা নয়, একটি জাতির উত্তরণের মাপকাঠি।
গেল ৫০ বছরে অসমিয়া ভাষাকে বিশ্বমুখী করবার জন্যে কী কী পদক্ষেপ নেওয়া হলো? এই
সমস্ত প্রশ্নের জবাব অসম সাহিত্য সভাকে দিতে হবে। আপাত দৃষ্টিতে ১৯৬০-এর সেই ভয়াবহ
আন্দোলন উগ্রজাতীয়তাবাদ, সুবিধাবাদ,আর ঘৃণার রাজনীতি ছাড়া দেয়নি কিছুই</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৃহৎ অসম ভেঙে
যাবার পরেও, বাকি অসমে জাতি ধর্মকে নিয়ে অশান্তি তো আছেই,উন্নয়ন,বেকার
সমস্যা,বন্যা,কৃষি ইত্যাদি সমস্যাগুলোও চাপা পড়ে রইল। এগুলোর জায়গা নিল ঘনান্ধকার
ক্ষমতালোভী রাজনীতি। নতুন প্রজন্ম কামনা করে অসম সাহিত্য সভার মতো অনুষ্ঠানগুলো
অসমিয়া জাতি ও ভাষার অতন্দ্র প্রহরী হিসেবে কাজ করুক। কিন্তু কামনা করে না কোনো
জাতীয় অনুষ্ঠান দাদাগিরি করুক, করুক মাস্টারি। অসমিয়া ভাষাকে যদি বিশ্ব দরবারে
যেতে হয় তবে তাকে অন্যকে আদরে কাছে টেনে নেবার গুণ অর্জন করতে হবে। বন্ধুত্ব আর ভ্রাতৃত্ববোধের
বন্ধনরশিকে দীর্ঘ করে যেতে হবে।আমরা জানি না, বুঝিও না যে অন্য ভাষিক সম্প্রদায়ের
নারীদের ধর্ষণ করলে,ছেলে-মেয়েকে হত্যা করলে অসমিয়া ভাষা বিশ্বের কোন শিখরে বা গিয়ে
পৌঁছুবে। উগ্রজাতীয়তাবাদের প্রথম সর্ত হলো বলেই ‘কল্পনাপ্রসূত শত্রু’ সৃষ্টি করে
আমরা মহীয়ান হবো বলে ভাবার দিন গেছে। ‘বাঙালি বিদ্বেষ আর অসমিয়া ভাষার সংকট’
বিতর্কটি এতোই বৃহৎ যে এক প্রবন্ধে তা লিখে শেষ হবার মতো বিষয় নয়। কিন্তু পাঠক
জেনে সুখী হবেন যে অসমের ইতিহাস সম্পর্কে যোরহাটের মলৌআলির জাতীয়ভবনে ‘অসমের
সম্পূর্ণ জাতীয় ইতিহাস’ নামে একটি বৃহৎ প্রকল্প চলছে। ১৯৬০-এর রক্তাক্ত পরিস্থিতি
এবং ভাষার রাজনীতি সম্পর্কে প্রায় ১০ জন জাতীয় ইতিহাস কর্মী ভারত থেকে শুরু করে
পৃথিবীর বিভিন্ন স্থানে তথ্য আহরণে ব্যস্ত আছেন। খুব শীঘ্রই ১৯৬০-এর ভাষা আন্দোলন
সম্পর্কে আরো বিস্তৃত বিবরণ আপনারা বই আকারে পড়তে পাবেন। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাদটীকা </span></b><b><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">:<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১) পদ্মনাথ গোহাঞিবরুয়ার রচনাবলী, ১৯৮৭,
গুয়াহাটী, অসম প্রকাশন পরিষদ, পৃঃ ৮৮৪-৮৮৫</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২) বর্মণ, শিবনাথ
আৰু প্রসেঞ্জিৎ চৌধুরী; বাস্তব নে বিভ্রম—অসমত বাংলা ভাষা প্রবর্তনৰ ঐতিহাসিক উৎস
সন্ধান, </span><span lang="BN" style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৯৮৬, ডিব্রুগড়,
স্টুডেন্টস এম্পোরিয়াম, পৃষ্ঠা ২৮</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩) শর্মা, বেণুধর (সম্পা</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">), হেমচন্দ্র
গোস্বামীর রচনাবলী, ১৯৭২, যোরহাট, অসম সাহিত্য সভা, পৃষ্ঠা ১২৬</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪) গোস্বামী, যতীন্দ্রনাথ; হেমচন্দ্র
বরুয়া রচনাবলী, গুয়াহাটী, হেমকোষ প্রকাশন, ১৯৯৯, পৃষ্ঠা ৪৫৫</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৫) শর্মা,
দেবব্রত; অসমীয়া জাতি গঠন প্রক্রিয়া আরু জাতীয় জনগোষ্ঠীগত অনুষ্ঠান সমূহ
(১৮৭৩-১৯৬০), ২০১০, যোরহাট, একলব্য প্রকাশন, পৃষ্ঠা ১৭১</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৬) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৭১।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৭) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৭৪।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৮) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৭৪।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৯) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৭৫।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১০) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৭৬।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১১) বিশ্বাস, সুকুমার; আসামে ভাষা
আন্দোলন ও বাঙালী প্রসঙ্গ, ১৯৪৭-১৯৭১, ২০১৭, কলকাতা, পারুল; পৃষ্ঠা ১।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১২) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ২।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৩) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">NMML
Papers : Brief Details of Disturbances, Submitted by A.K.Nag, General
Secretary, Cachar Journalist Association, 23-08-60, Silchar.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৪) বিশ্বাস, সুকুমার; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
১৩১।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৫) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৩৩।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৬) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">NMML Papers</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">; </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid.
Page 329<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৭) বিশ্বাস, সুকুমার; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
১৩৭।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৮) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Home
Confidential (1960): Commission of enquiry into the police firing at Guwahati.
File no—PLAC 359/60/pt-iii.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">১৯) বিশ্বাস, সুকুমার; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
১৩৭।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২০) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৪১।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২১) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">NMML Papers</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">; </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid.
Page</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">389.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২২) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২৩) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid. Pg 386<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২৪)</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> ibid. Pg. 389.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২৫) বিশ্বাস, সুকুমার; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
১৪৮।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২৬) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৫২।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২৭) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ৪৪৫-৪৫৬।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২৮) শর্মা, দেবেশ্বর; হেরাই যোয়া দিনবোর;
যোরহাট, ১৯৯১; জনমভূমি প্রেস; পৃষ্ঠা ৫২-৫২১</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">২৯) বিশ্বাস, সুকুমার; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
১৪০।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩০) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ১৪১।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩১) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">NMML Papers</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">; </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid.
Page</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">387.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩২) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩৩) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩৪) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid. Pg. 389.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩৫)</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"> ibid. Pg. 387.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩৬) শর্মা, দেবব্রত; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
২৫১।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩৭) বিশ্বাস, সুকুমার; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
১৫০।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>৩৮) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">NMML
Papers</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">; </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid. Pg. 338.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৩৯)</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid.
Pg.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>339.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪০) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Assam
Commissioner (1960): State Language issue. Complaints against Government
Servants who took part in the Disturbances. File No C.416/60/pt.ii<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 36.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪১) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Choudhury,
Nirad Ch; The Continent of Circe, 1987. Bombay; Jaico Publishing House; pg. 36.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪২) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">ibid.
Pg. 37.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪৩) কলিতা, রমেশ
চন্দ্র; তত্ত্ব তথ্য ইতিহাস আরু বিতর্ক; ২০১৪, গুয়াহাটি; আখর প্রকাশ; পৃষ্ঠা ২২৪।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>৪৪)
বরা, মহেন্দ্র; উপলা নদীর দরে, ২০০৫, ধেমাজি, কিরণ প্রকাশন; পৃষ্ঠা ২৪৭-২৪৮।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>৪৫)
পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ২৪২।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>৪৬)
পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ২৪২।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪৭) পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা ২৪২।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪৮) হিতেশ ডেকার রচনাবলী; দ্বিতীয় খণ্ড,
২০০৫; গুয়াহাটি; চন্দ্র প্রকাশ; পৃষ্ঠা ৬৫-৬৬।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৪৯) শর্মা, দেবব্রত; পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
১৮৫।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৫০) বরা, মহেন্দ্র;পূর্বোক্ত; পৃষ্ঠা
২৪৮-২৫০।</span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; font-size: 10pt;">৫১) </span><span style="font-size: 10pt; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">Assam State Archive:
Correspondence Relating to Laguage Riots, 1960.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<br /></div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com1Tinsukia, Assam, India27.4921909 95.3467749999999827.4358504 95.266093999999981 27.5485314 95.427455999999978tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-62734756706038234382019-03-08T23:11:00.000+05:302019-03-08T23:46:31.528+05:30নারী এবং শ্রম<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-4QcbWSCGgEU/XIKxc-DWWxI/AAAAAAAAcfc/wNfVZhu6jCwFyVK8rL2hBwHrvi6OV74igCKgBGAs/s1600/53267496_10210451214355451_2485890619537358848_n.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="692" data-original-width="960" height="143" src="https://3.bp.blogspot.com/-4QcbWSCGgEU/XIKxc-DWWxI/AAAAAAAAcfc/wNfVZhu6jCwFyVK8rL2hBwHrvi6OV74igCKgBGAs/s200/53267496_10210451214355451_2485890619537358848_n.jpg" width="200" /></a><span style="font-size: x-large;">আ</span>মাদের ভারতীয়মনকে আজকাল তিনতালাক নিয়ে খুব ব্যস্ত করে রাখা হয়েছে। যখন বাস্তবে তিনতালাকের থেকে না বলে কয়ে বৌ ছেড়ে দেবার অর্থনীতি এবং ধর্মনীতি দুটিই বহু প্রবল। তালিবান শাসনে আফগান মেয়েদের দুর্দশা নিয়ে এক বাঙালি মহিলা বই লিখে খুব বিখ্যাত হয়ে গেছিলেন। কিন্তু তিনি খবর নেন নি, তার মতো বাড়ির বাইরে কাজ করে রোজগার করা মহিলার সংখ্যানুপাত নিজের দেশে এতো কম যে পরিমাণটি পাকিস্তান থেকে সামান্য উপরে মাত্র ২৭%। গোটা বিশ্বে এই ক্ষেত্রে ভারতের স্থান ১৩১এ। বাংলাদেশ, শ্রীলঙ্কার থেকে বহু পেছনে। চীনের কথা তো বলেই লাভ নেই। নেপালের মতো কেউ পাত্তা দেয় না, দেশেও ৮০% মহিলা বাড়ির বাইরে কাজ করে রোজগার করেন। এটি খুব গুরুত্বপূর্ণ। নারীই আদিম শ্রমিক। এখনো প্রতিটি পরিবারের কায়িক শ্রমিকের বেশিটাই মহিলারাই দেন... পারিবারিক রাজনীতির চাপটা যদি হিসেবে নেই তবে মানসিক শ্রমের ভাগটাও কম কিছু নয়। কিন্তু ধান্দাবাজ সমাজ মনে করে তারা কোনো কাজ করে না, বাপ-বরে -পোলায় খাওয়ায় পরায় বলে তাঁরা বেঁচে বর্তে থাকেন। অতএব তাদের ধর্মীয় কর্তব্য হলো নিজের সেবাটুকু চালিয়ে যাওয়া। নারীশ্রমকে সেবাযত্নের মতো মিষ্টি নাম দিয়ে রেখেছে সমাজ। এই সামাজিক ধান্দাবাজির বারোটা বাজতে পারে, যদি ঐ ভারতের যে ছবিটা ২৭% বলছি, সেটি যদি উলটে যায়। সেবাযত্নের নামেও বিনামূল্যে নারীশ্রমের লাভ তুলা বন্ধ হতে হবে। ইতিমধ্যেই নারীশ্রমের বহু কিছুরই মূল্যের বিনিময়ে হস্তান্তর শুরু হয়েছে। যেমন ধরুন, মশলা বাটতে হয় না। অন্যের গুড়ো করে দেওয়া মশলার প্যাকেট খুলে তরকারিতে ঢেলে দিলেই হলো। মোবাইল এপস টিপলেই ডোমিনোজ ম্যাকডোনাল্ড বাড়িতে খাবার পৌঁছে দিচ্ছে ২৪x৭। বহু বড় শহরে নগরে যখন তখন যা চাই খাবার পৌছে দিচ্ছে। আজকাল পথের পাশে লাইন দিয়ে জল আনবার মারামারি করতে হয় না বহু শহরে। কাপড় কাচবার ঝামেলা নেই। তো কেবল প্রযুক্তি নয়, পুঁজিবাদী অর্থনীতিই পথ দেখাচ্ছে, নারীশ্রমের রূপান্তর ঘটছে কীভাবে। কিন্তু সেই সব ঘটছে বাজারের চাহিদানুসারে। বাজারের স্বার্থে। সেই স্বার্থেই এবারের নারীদিবসের গালভরা এক ভাবনা রাখা হয়েছে <a href="https://www.internationalwomensday.com/Theme" target="_blank">'Balance for Better' (ভালোর জন্যে ভারসাম্য) </a>। সেই ভারসাম্য শ্রমের বাজারে আসা চাই--- নারীপুরুষের সমান কর্মের সুযোগ চাই, সমাজ কাজের সমান মজুরি চাই। আর সেটি বাজার নয়, মেয়েদেরই স্বার্থে। বলা ভালো মানবতার স্বার্থে। সেখানেই ভারত এখনো ব্যর্থ। ভারত একটু বেশি ব্যর্থ। বিশ্বব্যাংকের রিপোর্টে যেসব দেশের অনুপাত বেশি বলে দেখিয়ে থাকে, সেখানেও প্রশ্ন--- সমান কাজের সমান মূল্য কতটা পাচ্ছে। এমন আরো বহু প্রশ্ন আছে, কাজের চরিত্র ইত্যাদি। তারপরেও বাড়ির বাইরে মেয়েদের কাজে যোগ দেওয়াটাই শুভারম্ভ। এখন , ভারতে পুরুষকেই কাজ দিতে পারছে না, নারীদেরকে তো আরো না। দেবার মালিকেরা তিনতালাক নিয়ে ব্যস্ত। যাতে আজীবন নারী পুরুষের কাঁধে চেপে থাকে। পুরুষও মারুক ধরুক জ্বালিয়ে মারুক কাঁধের ভার কাঁধে রাখুক। আসল সমস্যা ঢাকা থাক। নারী বলেই নয়, যে কোনো মানুষের মান সম্মান সবই নির্ভর করে তার শ্রমের উপরে। শ্রমের প্রকার ভেদের উপরে মর্যাদার মাত্রাভেদ। ফলে পুরুষ ভালো হোক, মেয়েদের মর্যাদা দিক--- বললেই দেবে না, যদি রান্নাঘর থেকে মেয়েদের মুক্ত করা না যায়। বাড়ির বাইরে কাজে গেলেই নারী নিরাপদ হয়ে যান না। আমাদের অভিজ্ঞতা বরং উলটো বলে। কিন্তু যে সমাজে শ্রম বিভাজনের চরিত্রটি এমন হবে যে নারী শ্রমের সামাজিক সাংস্কৃতিক মূল্যের সঙ্গে বৈষয়িক মূল্যটার অস্তিত্বও আমরা মেনে নিচ্ছি---সেখানে নারীর নিরাপত্তাও বাড়বে বই কমবে না। ঘটনা চক্রে আজ আমার জন্মদিন। প্রৌঢ় হতে চললাম। বলা ভালো হয়েই গেছি। এক কন্যা সন্তানের বাবা আমি। আমার নিরাপত্তা ডোর ছিঁড়ে বেরিয়ে যাবার বয়স হচ্ছে কন্যারও। তার বাসযোগ্য একখানা দেশ সমাজ গড়া তো হলো না। কোনো বাবার সে একার কাজ না। এমন বহু কন্যাকেও, পুত্রকেও হয়তো আরো কয়েক প্রজন্ম লড়তে হবে। এবং সেই লড়াই নারীর একার হবে না। সমস্যাটি যেহেতু শ্রমের সঙ্গে জড়িয়ে আছে, নারীর লড়াই আসলেই শ্রমজীবীর লড়াই। সেজন্যেই বিশ্বনারীদিবস আজকাল কোর্পোরেট প্রতিষ্ঠানগুলোও পালন করলেও শুরুটা হয়েছিল কম্যুনিস্ট নারীদের হাতেই, পুরুষ কমরেডদের সঙ্গে নিয়েই। আর সেভাবে না দেখলেও, এই লড়াই যে কোনো নারীর বর, ভাই, বাবা, কাকা, মামা, বন্ধুদেরও---নারী মাত্রেরই অপমান যাদের বিপর্যস্ত করে। বৈপরীত্য এই যে তাকে যারা অপমান করেন, তারা আবার তার জন্মদাত্রী মা-ও হতে পারেন, জন্মদাতা বাবাও হতে পারেন। সেই মা-বাবা হয়তো নিজের ঘরের পাপ ঢেকে তিনতালাকি দেশপ্রেমেও ব্যস্ত থাকেন। সাম্প্রদায়িকতার আফিম খাইয়ে মূল সমস্যার থেকে হয়তো তারাই আপনার আমার নজর ফিরিয়ে দিচ্ছেন। এই সব শয়তানির ফাঁদ কাটবার শক্তিতে যেন জোয়ার আসবার বদলে বয়সের সঙ্গে ভাটা না নামে। দিনভর আমাকে যারা জন্মদিনের শুভেচ্ছা জানিয়েছেন---তাদের অশেষ ধন্যবাদ। আপনাদের শুভেচ্ছা অর্থহীন হয়ে যাবে, জীবন হয়ে যাবে নিরর্থক যদি জন্মদিনের সঙ্গে জড়িয়ে থাকা নারীদিবসের পণ-প্রতিজ্ঞার কথা মনে না রাখি।</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4921909 95.3467749999999827.4358504 95.266093999999981 27.5485314 95.427455999999978tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-86502469664280684382018-12-15T01:08:00.000+05:302018-12-15T01:13:38.640+05:30‘অসমক ত্রিপুরা হ’বলৈ দিয়া নহব’ --একটি সংক্ষিপ্ত প্রতিভাস্য।<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: center;">
<o:p> [ লেখাটি <a href="http://www.dainikjugasankha.in/epaper/index.php?archive=12.12.2018&city=1#" target="_blank"> 'দৈনিক যুগশঙ্খ'</a> </o:p>এবং<o:p> </o:p><a href="http://www.nayathahor.com/2018/12/blog-post_30.html?fbclid=IwAR28WdV09ebdiDtw2UFJlD3fDMoiqiUgyfPfnD9hcVZOzsfChYg-Mwl9jDg" target="_blank">'নয়াঠাহরে'</a> ক্রমে ১২ ও ১৪ ডিসেম্বর, ২০১৮তে প্রকাশিত। <a href="https://sushantakar40.blogspot.com/2018/11/blog-post.html" target="_blank">প্রথমে অসমিয়াতে লেখা হয়েছিল, সেটি এখানে আছে।</a> ]</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 360.0pt; text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-a0u5zj2Exk0/XBQEBG6OqCI/AAAAAAAAcEE/-LwGCLq3YRweGML-PEor4gd1wTfksDrSgCKgBGAs/s1600/Tipera%2BJila%2B-%2BCopy.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="645" data-original-width="800" height="258" src="https://1.bp.blogspot.com/-a0u5zj2Exk0/XBQEBG6OqCI/AAAAAAAAcEE/-LwGCLq3YRweGML-PEor4gd1wTfksDrSgCKgBGAs/s320/Tipera%2BJila%2B-%2BCopy.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-frame-height: 40.55pt; mso-element-linespan: 3; mso-element-top: -9.3pt; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly;">
<table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" style="height: 54px;" vspace="0">
<tbody>
<tr>
<td align="left" height="54" style="padding-bottom: 0cm; padding-left: 0cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" valign="top"><div class="MsoNormal" style="line-height: 40.55pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-element-anchor-horizontal: column; mso-element-anchor-vertical: paragraph; mso-element-frame-height: 40.55pt; mso-element-linespan: 3; mso-element-top: -9.3pt; mso-element-wrap: around; mso-element: dropcap-dropped; mso-height-rule: exactly; mso-line-height-rule: exactly; page-break-after: avoid; text-align: justify; text-indent: 36.0pt; vertical-align: baseline;">
<span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; font-size: 41.5pt;">ত্রি<o:p></o:p></span></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সম্পর্কে অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জনপ্রিয় ধা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রণাগুলো বিশ শতকেই
গড়ে তুলা হয়। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আহোমে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভাষা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেড়ে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়া </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে যাবার </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কথা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্বীকা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র করি, ওই মাত্র কয়েক শতক আগে আসা আহোম ! </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> প্রাগার্য বডো কার্বি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেরও আমরা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিয়া বলে ভেবে
নিই! </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিন্তু বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লির সঙ্গে ‘</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খিলঞ্জিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
শ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্দের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উল্লেখ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এমন করে করা হয় যেন যেন </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লি আঠারো শতকে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভূমধ্য
সাগ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র থেকে আসা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টি
অবৈধ প্রব্রজনকা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রী</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> জনগোষ্ঠী</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> মাত্র </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাই কি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> পশ্চিমবাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তেও</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বহি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গত</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ই</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! খিলঞ্জিয়া</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তো
সাঁওতাল মুণ্ডারাই</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! কপাল ভা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশ অসম এ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রদেশ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> হয়ে রইল না</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হলে </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
বাংলাদেশ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> থেকেই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বহি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গত
বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিকে তাড়াতে হতো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! কথা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুলো প্র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলিত যুক্তি অনু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সারে লিখলাম</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!
যে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ন </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লির</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
জাতিগঠন প্রক্রিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়াদের</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> থেকে আলাদা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
প্রস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঙ্গে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মে গড়ে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তুলা মিথ অর্ধ সত্য
অর্ধ মিথ্যা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তে পরিপূর্ণ</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> আমার</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যু</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্তি </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলবার আগে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
প্রত্যাহ্বান </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এগিয়ে দিতে চাই ! </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১) কোচবিহা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেও রাজা ছিলেন</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কোচ! শঙ্কর</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব সেখানে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>সাহিত্য ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেছিলেন</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেউ কখনো কেন বলেন
না যে আসামকে উত্তরবঙ্গ হতে দেবো না<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমক উত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বঙ্গ
হবলৈ দিয়া নহব</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লকাতার </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিরা সেটি
ভালোভাবে নেবেন না –এর বাইরে আর কী যুক্তি থাকতে পারে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লকাতার সঙ্গে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়া বৌদ্ধিক শ্রে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ণির</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ঘনিষ্ঠ সম্পর্ক আছে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বই</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেলা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাহিত্য
স</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ম্মেলনে </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলচ্চিত্র
উৎস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লকার </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিকে ডাকতে হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আগর</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তলা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিদের না ডাকলেও
চলে</span><span lang="HI" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ।</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ফলে সম্পর্ক
খারাপ হওয়াটা কেউ চাইবেন না। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">২)
দ্বিতীয় প্রশ্ন: অসম</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মিজো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ম
মেঘালয় </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হতে দেওয়া হবে না –এই কথাটাই কেউ কখনো বলেন না কেন? </span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্যভাবে বলতে
গেলে, বাঙালিরা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিজো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ম</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেঘালয় দখল </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করলেন না কেন </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">?</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কেন কেবলই ত্রিপুরা! </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্রিটি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> শিল</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঙে দেখি বাঙালির অশেষ ক্ষমতা ছিল ! </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখন আসি সেই পরের কথাতে, কেন </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেঘালয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিজো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রামকে বাঙালি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা করল না! </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাকে তো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লই</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোচ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজ্যের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আধা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
পু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রোপুরি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বাংলা ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রে ফেলল</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! আ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সলে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কোচ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজ্যের</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দরং বিভা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অসম </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হওয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কোচবিহা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র কেন্দ্রিক বিভাগের বাংলা হবার </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রক্রিয়া</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অনেকটাই একই</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! কোচ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্য অসম</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> এবং </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়া</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> হতে পারবে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিন্তু </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্যভাগটি </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাংলা হ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তেই পারবে না</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">; </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডিমা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজ্যের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> প্রজাসাধা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ণ
কোনো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ভাবেই</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লি হতে পারবে না সেরকম কোনো </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঐতিহাসিক</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমাজতাত্ত্বিক যুক্তি
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নতুবা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বাধ্যবাধকতা আছে </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কি </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইতিহা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বিভিন্ন সম</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়ে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কাছা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ড়</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টের</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সঙ্গে চট্টগ্রাম</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কান</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অব্দি </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজ্যের ভেতরে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল ! </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা সিলেটের কামরূপে থাকা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দিন</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুলো </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সগৌ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রবে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্ম</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ণ
ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রার</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অধীন </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লেট</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে ভুলে থাকার
যুক্তি </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কী</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারউপর এই </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অঞ্চল </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কখনো সুবাহ</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বাংলা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">,</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কখনো বা</span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"> </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নের </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জসভা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অধী</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নে এসেছিল</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এঁরা শুরুতে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর্য ব্রাহ্মণ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ডেকে এনে, পরে </span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লমান
পী</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র ফকিরকে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আশ্রয়</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> দিয়ে এক দীর্ঘ</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
আর্যায়</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> প্রক্রিয়া </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চালিয়েছিল</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ফলে এই পুরো অঞ্চলে আর কোনো ভাষাগোষ্ঠী
গড়ে উঠবে না, কেবল ভোটবর্মী ত্রিপুরি জনজাতি থাকবেন---এমন করে ভাবার যুক্তি কই?
সেইসব মানুষই তো আজকের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাকমা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজং! ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রার </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জনজা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিদের আর্যায়নের প্রক্রিয়াতেই এই সব হলো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! অসমে </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হওয়া</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়া</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র মতো! ফলে
সেখানকার </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও
বহি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গত বিদেশী </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী করে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়! অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
আহোম স্বর্গদেও</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাত </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ মা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
এক </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রার’ মতো বাকি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কি ভারতে কী হলো কেউ বলে না। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঘ</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখি ভাটি অসম থেকে শুরু করে পাকিস্তান অব্দি একই ঘটনা ঘটালো। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বহু ক্ষুদ্র জনগোষ্ঠী মি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে আজকের বৃহৎ</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আর্য জনগোষ্ঠী</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুলো গড়ে উঠেছিল।
বলা হয়, আহোমেরা আসামে এসে স্থানীয় ভাষা গ্রহণ করেছিলেন। কিন্তু বাস্তব অন্যরকম।
সেই জন্যে তারা কয়েক শতক নিয়েছেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্থানীয়
যোগাযোগের প্রধান ভাষা তখন ছিল প্রত্ন-বডো। তারা সেই ভাষা নেন নি। নিয়েছেন, সেই
ব্রাহ্মণ তথা বর্ণহিন্দুদের সমকালীন ভাষা এবং ধর্ম। শঙ্কর দেব-মাধব দেব প্রচলিত
বৈষ্ণবধর্মের প্রত্যাঘাতেই এরা শাক্ত হবার দিকে ঝুঁকেছিলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই ব্রাহ্মণদের অনেকেই ততদিনে অসমে
সহস্রাব্দের প্রাচীন বাসিন্দা হয়েছেন সত্য, কিন্তু আহোম রাজারাও অনেককেই ডেকে
এনেছিলেন, এবং তাদের এক বড় ভাগ সুবাহ বাংলার থেকে এসেছিলেন।এমন কি নবদ্বীপ থেকেও।
এরা সবাই মিলে আধুনিক অসমিয়া ভাষাকে রূপ দিয়েছেন। এই সত্যও অনেকে মানতে এবং জানতে
চানই না যে ‘বাংলা’, ‘অসমিয়া’ ইত্যাদি জাতি তথা ভাষা নামও একেবারেই একালীন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> মূলত ইতিহা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সের</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রূপরেখার </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিখছি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> যেসব কথা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">'</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসম</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা করা’র ন্যারেটিভে উঠেই আসে না। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মোঘ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লের বাংলা সুবাহ না থাকলে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্রিটি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
বেঙ্গল প্রভিন্সও </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">থাকত না</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অন্য কোনো নাম
হতো। ‘বাঙালি’ নাম তার থেকেই এসেছে। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাংলা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সু</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাহ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সম্প্রসা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রণই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বেঙ্গল প্রভিন্স! </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাতে কিনা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মের মতো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাও প্রবেশ করেছিল।</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
সমগ্র ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা নয়। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কটি </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অংশ
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
অধী</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নে রেখে অন্য এক
বড়ো অংশের চিরস্থায়ী বন্দোবস্ত অনুসারে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>জমিদার ছিলেন ত্রিপুরার রাজা।</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়া</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খালি
কুমিল্লা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র বড় অংশের নাম ছিল </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>চাকলা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শনাবাদ!
তি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পেরা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> জিলা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বলেও বলা হতো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! সেই সমগ্র অঞ্চ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রজা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্য </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বহু জনগোষ্ঠী</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র সঙ্গে বাঙালিও ছিল, </span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মণিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ও ছিল! দেশ বিভাজিত </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হ</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে কে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ল
বাংলা ভাগ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয় নি</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! অসম ভাগ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিপে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ভাগ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল! সেই </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্যেই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মেঘালয় মিজো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ম ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
হল</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> না </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাই শুধু </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">‘</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল!
</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাতে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাজার দিনেও </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লির </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সংখ্যা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ততটা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সংখ্যালঘু ছিল</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> না যেমন প্রচার করা হয়। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মন প্রচারের সময় </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উদ্দেশ্যমূলক
ভাবে তিপে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাৰ কথা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাকলা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শনাবা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কথা গোপন </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খা
হয়! সেই তিপে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র জলে বাতাসেই রাজপরিবারের মানুষ </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শচীন দেববর্ম</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ণের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>উদ্ভৱ সম্ভৱ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয়ে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছিল!</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> তিনি কখনো </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাংলা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লির</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> বি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রু</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দ্ধে
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিছু লিখেছিলেন,
বলেছিলেন কি? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশভা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গের পরে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিপে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রার </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জমিদা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> প্রজা এক অংশ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> থেকে অন্য অংশে এসে গেছিলেন। </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাদের তখন কোন যুক্তিতে ভাবতে হতো যে পরে ‘নেসো’ বলে একটি
সংগঠন গড়ে উঠবে, আর সেই ঘটনার আশ্রয় নিয়ে অসমের মানুষকে ভয় দেখাবে? বাকি কথাও
অনেকটাই একই। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাকলা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রোশনাবাদের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কথা </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছেড়ে দিলেও </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশভাগ
হলে বিপন্ন মানুষ সেই অংশ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুলোতে এসেছিলেন যে অংশগুলো ঐতিহাসিকভাবে ব্রিটিশ বাংলার
অংশ ছিল বা তার সঙ্গে সম্পর্কিত ছিল। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেরও এক বড় অংশ যে
</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মোঘ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লের দিন থেকে সু</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাহ বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
অংশ ছিল সে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কথা আ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মরা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
গোপন </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেন করি </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাচিত
ব</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ফুক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ন তো</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> শ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইঘা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টেই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মোঘল</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে প্রতিহত করেছিলেন। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জকের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অস</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
পশ্চিম </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দক্ষি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ণের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সীমা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তে কী হয়েছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেই</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রশ্ন</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> কি উঠতে নেই</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অতএব যে কারণে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মানু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ষ</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
উত্তৰ বাংলা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দক্ষিণ বাংলা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তে গেছিলেন</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রণে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অসম </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রাতেও এসেছিলেন। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জ্য</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুলোতে গেলেও সেই সব রাজ্য থেকে আগেও
গেছেন, পরেও গেছেন। থাকতে কেউ যান নি। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সে</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> জন্যে</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ই </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকি রাজ্যগুলো ‘ত্রিপুরা’হলো না। এভাবে
আসা </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অধিকাংশ মানু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ষের আগে থেকে এই সব জায়গাতে আত্মীয় বন্ধু
ছিলেনই। এরা কী করে ভাবতেন যে এসব জায়গাতে আসতে নেই? বড় পাপ হবে। মরলে বাংলাতেই
মরতে হবে! নিজের আপন লোকজন ভেবে এসে এখনই শুধু বুঝতে পারছেন এই সব লোকজন তো আমার
আপন না। </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://2.bp.blogspot.com/-WUBX6c5LpQM/XBQF6UvV8xI/AAAAAAAAcEg/MQzuHQMBN1UVv5pDyg9hzpD-JHQjKsikACKgBGAs/s1600/%25E0%25A6%2585%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%25AE%2B%25E0%25A6%25A4%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AA%25E0%25A7%2581%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BE%2B%25E0%25A6%25B9%25E0%25A6%25AC%25E0%25A7%2587%2B%25E0%25A7%25A7%25E0%25A7%25A8%2B%25E0%25A6%25A1%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AE%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25B0%252C%2B%25E0%25A7%25A8%25E0%25A7%25A6%25E0%25A7%25A7%25E0%25A7%25AE%2B%25E0%25A6%25AF%25E0%25A7%2581%25E0%25A6%2597%25E0%25A6%25B6%25E0%25A6%2599%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%2596.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="628" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-WUBX6c5LpQM/XBQF6UvV8xI/AAAAAAAAcEg/MQzuHQMBN1UVv5pDyg9hzpD-JHQjKsikACKgBGAs/s320/%25E0%25A6%2585%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%25AE%2B%25E0%25A6%25A4%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AA%25E0%25A7%2581%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BE%2B%25E0%25A6%25B9%25E0%25A6%25AC%25E0%25A7%2587%2B%25E0%25A7%25A7%25E0%25A7%25A8%2B%25E0%25A6%25A1%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AE%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25B0%252C%2B%25E0%25A7%25A8%25E0%25A7%25A6%25E0%25A7%25A7%25E0%25A7%25AE%2B%25E0%25A6%25AF%25E0%25A7%2581%25E0%25A6%2597%25E0%25A6%25B6%25E0%25A6%2599%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%2596.jpg" width="209" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="http://www.dainikjugasankha.in/epaper/index.php?archive=12.12.2018&city=1#" target="_blank">১২ ডিসেম্বর,১৮ যুগশঙ্খ</a></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বেশ,না হয় মানাই গেল যে তাতে আগেকার
মানুষের কিছু সমস্যা হয়েছে। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আধিপত্যবা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সমস্যাও দেখা দি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">য়েছে।</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
কিন্তু আধিপত্যবা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দের</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সমস্যা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টিই তো </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আধুনিক সমস্যা! </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একে </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোমরা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
বহি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গত ! – </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এখান থেকে চলে যাও</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">!</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বলেই কি সমাধান </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রতে হবে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাতি জনজাতি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
দ্বন্দ্ব </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কি কেবল </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">'</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গত</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’রাই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সৃষ্টি ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেছেন? এভাবে বলাটিই তো সরাসরি মিছে কথা। </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ব্রিটি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শ চাইছিল</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
উত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পূর্ব প্রদেশ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> গড়ে তুলতে। সেই </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বৃহত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> অসম</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে ভাঙলেন কারা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? '</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">’ </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিই কি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda;">? </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উত্ত</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পূর্ব এ</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কসঙ্গে থাকলে তো দেখি এখানে ‘</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খিলঞ্জিয়ার</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রভুত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’ এমনিই থেকে যেত।
তারজন্যে ‘নেসো’র দরকার ছিল না। </span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হ্যাঁ, সেই পূর্বোত্তর ভারতবর্ষে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিও থাকত </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বৃহৎ জনগোষ্ঠী</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> হয়ে </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">! বাঙা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লির যদি </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ক</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রা’র কোনো পরিকল্পনা থাকত তবে বৃহৎ অসমের
বিভাজন হতে না দিলেই তো লাভ ছিল। সেরকম কোনো চেষ্টাও কি বাঙালি করল? </span><span lang="BN" style="mso-bidi-font-family: Vrinda;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ষা</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টের </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভাষা আন্দোল</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নে তো দেখি, খাসি, </span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মিজো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">,</span><span lang="AS" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> মণিপু</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রি</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সবাই বাঙালিকে সঙ্গ দিয়েছিলেন। সবাই পৃথক রাজ্য নিয়ে বেরিয়ে গেলেন। বাঙালিকেই
দেখি যেখানে যেমন ছিলেন পড়ে রইলেন। আমার জন্ম নাগাল্যাণ্ডে, আমার পরে জন্ম বোন
থাকে এখন ত্রিপুরাতে, আমার এক পিসতুতো দাদার পরিবার থাকে মিজোরামে, আর পরিবার
মেঘালয়ে। আমি থাকি তিনসুকিয়া, আমার<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মা-ভাই
বাকি পরিবারের সবাই থাকেন শিলচরে। আমি কি ? নাগা?মিজো,খাসি, অসমিয়া,বাঙালি, সিলেটি,
বাঙাল? কিছু একটা যুক্তি তো থাকতে হবে। যদি জানা থাকত, তবে জন্মের আগেই ‘নেসো’র
অনুমতি নিয়ে রাখতাম, তোমরাই বলো আমি কী হয়ে জন্ম নিই? </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4921909 95.3467749999999827.4358504 95.266093999999981 27.5485314 95.427455999999978tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-30128437811841392872018-11-22T16:43:00.003+05:302020-11-27T11:05:23.623+05:30 ভদ্রলোক সংস্কৃতি, সাম্প্রদায়িকতা এবং বাংলাভাগ : একটি সংখ্যালঘু জনগোষ্ঠীর সংখ্যাগুরু হয়ে উঠবার কাহিনি<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="color: #cc0000;">(প্রবন্ধটি লেখা হয়েছিল বছর দেড় আগে। একটি বাংলা ছোট কাগজের জন্যে। কাগজটি এখনো না বেরোনোতে পরিস্থিতির গুরুত্ব বিবেচনাতে সম্পাদকের অনুমতি নিয়ে ব্লগে তুলে দিলাম।</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="color: #cc0000;">---সুশান্ত কর)</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
</div>
<div>
<table align="left" cellpadding="0" cellspacing="0" hspace="0" vspace="0"><tbody>
<tr><td align="left" style="padding: 0cm;" valign="top"><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://3.bp.blogspot.com/-RJwn2RECM4E/W_aNeZYn4II/AAAAAAAAb_g/fM5mjnZ15LIdiO_oo2v3XgGCL_2YaayoACKgBGAs/s1600/Bangla%2BBhag%2BHolo%2B%2B01.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="254" data-original-width="198" src="https://3.bp.blogspot.com/-RJwn2RECM4E/W_aNeZYn4II/AAAAAAAAb_g/fM5mjnZ15LIdiO_oo2v3XgGCL_2YaayoACKgBGAs/s1600/Bangla%2BBhag%2BHolo%2B%2B01.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 13.6px;"><a href="http://www.amarboi.com/2015/07/bangla-bhag-holo-jaya-chatarjee.html">(মূল বই এখানে পড়ুন)</a></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="break-after: avoid; line-height: 41.6pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt; vertical-align: baseline;">
<br /></div>
</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"><span style="font-size: x-large;">১</span>৯০৫এ লর্ড কার্জনের বাংলাভাগের প্রস্তাবের বিরুদ্ধে লড়াই করতে নেমে যখন মুসলমান ভাইদের হাতে রাখি পরানো হয়েছিল তখনই এই বার্তা দেয়া হয়েছিল সেই রাখির বাঁধন একটি ফস্কা গেরোই মাত্র। ‘রাখি’ একটি বিশুদ্ধ হিন্দু প্রতীক। হিন্দু তরফে পরানো হল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এবারে,পছন্দ না হলে মুসলমানেরা খুলে ফেলতেই পারেন। কিন্তু তার দায় হিন্দু নেবে না। ভালোবাসাটি হিন্দুর কাজ,তাকে অস্বীকার করাটি মুসলমানের। এই ‘চাতুর্য’টি ছাড়া এই ‘রাখিবন্ধনে’র আর কোনো বার্তা ছিল না। ফলে ১৯৪৭এ যখন দ্বিতীয়বারে জন্যে দেশভাগ হল কাউকে ‘রাখি’ নিয়ে এগোতে দেখা গেল না, তার বিপরীতে দায়টি চাপিয়ে দেয়া হল একতরফা মুসলমানের কাঁধে। এই দায় নিয়েই এখনো মুসলমান এই দেশে বাস করেন, এখনো এই দায় দিয়ে নিয়ন্ত্রিত হয় উপমহাদেশের রাজনীতি।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এর পেছনে শ্রেণি স্বার্থ ছিল,সম্প্রদায় স্বার্থও ছিল, ছিল বর্ণ স্বার্থও। রবীন্দ্রনাথ যখন ঘরে মুসলমান এলে জাজিমের একটা অংশ তুলে ধরবার কাহিনি শোনাচ্ছিলেন---তখন খুব স্পষ্ট করে না হলেও সেই জাত-বর্ণ ব্যবস্থার দিকেই ইঙ্গিত করছিলেন। কিন্তু সেসব স্বার্থ তো এমনি এমনি সুরক্ষিত হবার ছিল না। ১৯০৫ যারা ভাবছিলেন ‘ভদ্রলোক’ বাঙালির শ্রেণি-বর্ণ আধিপত্যের জোরে সেসব সুরক্ষিত করে নেবেন পরের দিনগুলোতে তাদের কিছুটা সুবিধে দেয়া,কিছুবা দমন করবার স্বার্থে ব্রিটিশ যত শাসনতান্ত্রিক সংস্কার নিয়ে ভোট রাজনীতির সূত্রপাত ঘটায় ততই তাদের কাছে স্পষ্ট হতে থাকে ‘সংখ্যাগুরু’ হয়ে ওঠা ছাড়া সেসব অন্তত স্বাধীন দেশে সুরক্ষিত করা অসম্ভব। ফলে ১৯৪৭এ এসে নেমেছিলেন বাংলা ভাগের আন্দোলনে। সেই সঙ্গে ব্যবস্থা করে নিয়েছিলেন এমন একটি আখ্যানকে প্রতিষ্ঠা দেবার যার মূল কথা হল,দেশভাগের জন্য মূলত মুসলমানই দায়ী</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এখনো ‘সংখ্যাগুরু আধিপত্য’কেই মনে করা হয় দেশ অখণ্ড রাখবার অবিকল্প সূত্র।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এখন ‘সংখ্যালঘু’ বললে ভারতবর্ষে এবং কাশ্মীর ছাড়া বাকি প্রায় সব প্রদেশে তাৎক্ষণিক-ভাবে শুধু মুসলমানই বোঝায়। এটি একটি গড়ে তোলা আখ্যান। যার সঙ্গে বাস্তবতার সম্পর্ক তখনও খুবই ক্ষীণ ছিল এবং এখনো তাই রয়েছে। দেশভাগের আগে বাংলা এবং পাঞ্জাবে মুসলমান সংখ্যাগরিষ্ঠই ছিল,সংখ্যালঘু ছিল হিন্দু। ফলে প্রদেশ হিসেবে এই দু’টোই বিভাজিত হয়। এবং দুই প্রদেশেই মুসলমানের এক বড় অংশ প্রদেশ-বিভাজনের বিরোধিতাও করেন।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">অচিরেই বিভাজিত দুই দেশে ‘ভাষা’ একটি গুরুত্বপূর্ণ বিষয় হিসেবে উপস্থিত হয়। দৃশ্যত যার সঙ্গে সম্পর্ক থাকবার কথা শিক্ষা এবং সংস্কৃতির,সে সম্পর্কিত হয় রুটি-রুজি এবং মসনদ তথা ‘বিষয়-বাসনা’র সঙ্গে। যেরকম ধর্ম সম্পর্কিত হয় ব্যক্তিগত বিশ্বাস-অবিশ্বাসের ঊর্ধ্বে আর সমস্ত জাগতিক বিষয়বাসনার সঙ্গে। এদেশেও,সেদেশেও।এদেশে হিন্দি আধিপত্য চাপিয়ে দেবার বিরুদ্ধে সংগ্রামের পরিণামে আর দেশভাগ হল না বটে,কিন্তু ভাষার ভিত্তিতে প্রদেশ-বিভাজিত হল।বাস্তবে কোথাও বা প্রদেশ-বিভাজনের ভিত্তি হলো নৃগোষ্ঠী। পাকিস্তান থেকে ১৯৭১ এ বেরিয়ে এল বাংলাদেশ। পাকিস্তানে ১৯৫২র ভাষা আন্দোলনে রক্ত ঝরল তবে,আসামের ১৯শে মে ১৯৬১র রক্তপতন যে একই প্রক্রিয়ার পরিণাম এখনো অনেকে বোঝেও যেন না বুঝবার ভান করে বসে থাকেন।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তাঁরা ৫২র ভাষা আন্দোলন কিংবা ৭১এর মুক্তিযুদ্ধকে দেখেন মুসলমান পক্ষের ‘দ্বিজাতি-তত্ত্বে’র ভ্রান্তির প্রমাণ হিসেবে মাত্র। কারণ স্বাধীন ভারতে টিকে থাকতে হলে ‘সংখ্যালঘু’ কথাটির বাকি সব অর্থকে গৌণকরে দিয়ে রাজনৈতিকভাবে নির্মিত প্রতাপের পরিভাষাটিকে মেনে নেয়া ‘ভাষা-সংস্কৃতি’র দিক থেকে না হোক ‘বিষয়-বাসনা’র দিক থেকে সুবিধেজনক। সেই সত্যকে আড়াল করতে যে তাত্ত্বিক ভিত্তির আশ্রয় নেয়া হয় তারই নাম ‘সাম্প্রদায়িক’তা। অথচ সংখ্যাগুরুকে প্রমাণ করতে হবে যে তারা ‘সাম্প্রদায়িক’ নন। বিচিত্র ভারতে তারও বিচিত্র পন্থা। এই যেমন সাম্প্রতিক আসামে শিলাপাথারে একটি ছাত্র সংগঠনের কার্যালয়ে আক্রমণ চালাবার দায় যাদের কাঁধে চাপানো হল,তারা ‘সাম্প্রদায়িক’, কিন্তু যারা ভাষিক সংখ্যালঘুর দোকান-বাড়ি পোড়ালো তারা অসাম্প্রদায়িক এবং অহিংস।প্রথম পক্ষের ফাঁসির দাবি উত্থাপিত হলেও দ্বিতীয়পক্ষের হাজতবাসের দাবিটুকুও কাউকে বিশেষ তুলতে শোনা গেল না।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">আসামের রাজনীতির সিংহভাগই যেহেতু এখনো দেশভাগ</span>,<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> বিশেষ করে ‘বাংলাভাগ’এর আবর্তে ঘোরাফেরা করে, এবং বাঙালি হিন্দুকে মনে করা হয় সেই বিভাজনের বলি</span>--<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">আমাদের মনে হল বাঙালি হিন্দু এবং সাম্প্রদায়িকতার সম্পর্কটিকে একটু ঝালিয়ে নেয়া যাক।এই কাজটি স্বতন্ত্র ভাবে করেছেন জয়া চ্যাটার্জি তাঁর ‘</span>Bengal Divided’<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> বইতে। আমাদের আশ্রয় সেই গবেষণা গ্রন্থটিই।ফলে এই আলোচনাটি যুগপৎ সে বইয়ের একটি সমালোচনা হিসেবেও পড়া যেতে পারে। আশির দশকের শেষে তিনি এটি লেখা শুরু করেন,তাঁর গবেষণা সন্দর্ভ হিসেবে।নব্বুইর শুরুতে শেষ করেন।১৯৯৪তে ইংরেজিটি বেরোয় ক্যামব্রিজ থেকে,এক দশক পরে ২০০৩এ আবু জাফরের করা বাংলা অনুবাদ বেরোয় ঢাকা থেকে। যদিও তাঁর বইটি সরাসরি ‘সংখ্যালঘু-সংখ্যাগুরু ভাবনা’র বৃত্তে ভ্রমণ করেনি। ১৯০৫এ যে বাঙালি ভদ্রসমাজ ‘বঙ্গভঙ্গে’র বিরুদ্ধে হুঙ্কার ছাড়ল,তারাই কেন ১৯৪৭এ এসে বাংলাভাগের সপক্ষে উঠে পড়ে নামলেন---এই ছিল তাঁর প্রথম এবং প্রধান জিজ্ঞাসা। এবং জিজ্ঞাসার জবাবে তিনি অনুসন্ধান করেছেন ভদ্রলোক সাম্প্রদায়িকতার ‘সংস্কৃতি’র অবধারণাকেন্দ্রিক ‘গোপন রহস্যের’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> বলা ভালো -- আবিষ্কার করেছেন। কিন্তু যে প্রক্রিয়াতে এই রহস্যটি গড়ে উঠেছে এবং বিকশিত হয়েছে সেটি এই সংখ্যাগুরু হয়ে উঠবার প্রক্রিয়া,তাঁর লেখাতেও স্পষ্ট।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বাঙালি হিন্দুর সমস্যা হল যে তারা বিভাগ পূর্ব বাংলাতে,বিভাগ পরবর্তী পুব পাকিস্তান তথা বাংলাদেশে,এবং আসামে তথা পূর্বোত্তরে সংখ্যালঘু। সেই ‘সংখ্যালঘু’রাই তো ১৯০৫এ মুসলমানকে নিয়ে মুসলমানের সঙ্গে থাকতে চাইছিলেন। সিলেট আসামে এলে সিলেটি বর্ণহিন্দু বাংলাতে ফিরে যেতে চাইছিলেন। কী এমন ঘটে গেল যে ১৯৪৭ আসতে আসতে তারা পুরো বিপরীত অবস্থান নিয়ে নিলেন,এবং এখনো মুসলমানের সঙ্গে আক্ষরিক অর্থেই ‘জল-পানি’র বিরোধ টিকিয়ে রাখতে উদগ্রীব</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">দেখা যাবে বিষয়টি আর কিছু না ---একটি সংখ্যালঘু জনগোষ্ঠীর সংখ্যাগুরু হয়ে থাকবার ‘কৃত্রিম বাসনা’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বিষয়টি যদি ‘অকৃত্রিম’ হত তবে আসামের ইতিহাসে বারে বারে শিলাপাথার হত না,হতে পারত না। শিলাপাথারের বিপরীত পক্ষের শব্দযুগল ‘খিলাঞ্জিয়ার প্রভুত্ব’ সেরকম কৃত্রিম বাসনারই অসমিয়া নজির। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">জয়া চ্যাটার্জি তাঁর </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বইয়ের বাংলা সংস্করণ ‘বাংলা ভাগ হল’র মুখবন্ধে সঠিকভাবেই লিখেছেন, ১৯৮০ সালে তিনি যখন বইটির কাজ শুরু করেন, “...তখন একটা সাধারণ ও অনুকূল ধারণা প্রচলিত ছিল যে, ভারত বা বাংলার বিভক্তি মুসলমানের কাজ---হিন্দুরা তাদের মাতৃভূমির অখণ্ডতাকে ছিন্ন- বিচ্ছিন্ন করতে কোনো কিছুই করেন নি।”</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:ix<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">)তিনি ছাড়াও অনেকেই সেই ‘অনুকূল ধারণা’কে প্রত্যাহ্বান জানিয়েছেন ইতিমধ্যে। জয়া তাঁর বই লেখার আগের সময়টি সম্পর্কে লিখেছেন,“ঐ সময়ে প্রচলিত দৃষ্টিভঙ্গি ও ধারণায় প্রকাশ পায় যে,স্বাভাবিক ও ঐতিহ্যগত হিন্দুত্বের বৈশিষ্ট্য হল সহনশীল এবং বহুত্ববাদী।তাই হিন্দুত্বে সংকীর্ণ সাম্প্রদায়িকতার সুযোগ নেই।”</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:ix<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">) তারপরেই লিখছেন,তবে তাঁর গবেষণায় “...বরং ভিন্ন তথ্য স্পষ্ট হয়ে ওঠে।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ঐ গবেষণায় প্রকাশ পায় যে,বাঙলার হিন্দু ভদ্রলোকদের (</span>elites<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">)</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ক্রম-ক্ষয়িষ্ণু ক্ষমতা, ধনসম্পদ ও মর্যাদা হুমকির সম্মুখীন হওয়ায় তারা সামাজিক অবস্থান অক্ষুণ্ণ রাখার লক্ষ্যে কূট-কৌশল অবলম্বন করে এবং নিজেদের কাজের যৌক্তিকতা হিসাবে বিভিন্ন ভাবাদর্শকে (</span>ideologies<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">)</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ব্যবহার করে।সত্যিকার অর্থে ঐ কূট-কৌশলকে একমাত্র সাম্প্রদায়িকতা হিসাবেই আখ্যায়িত করা যায়।”(জয়া</span>:x<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> সাধারণত মুসলমান সাম্প্রদায়িকতা নিয়ে কথা বললে ভদ্রলোক বাঙালিদের মধ্যে এই প্রশ্ন তোলা হয় না যে বক্তা বা লেখক সমানতালে হিন্দু সাম্প্রদায়িকতাকে প্রশ্নবিদ্ধ করেছেন কি না।কিন্তু হিন্দু সাম্প্রদায়িকতা নিয়ে কথা বললে অনেকেই এই প্রশ্ন করেন মুসলমান সাম্প্রদায়িকতার দিকে লেখক দৃষ্টি দিলেন কিনা। লেখকের থেকে আশা করা হয় ‘ধর্মীয় নিরপেক্ষতা’</span>--<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> হিন্দুত্ববাদীরাও</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">একই আশা করেন।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কেননা হিন্দুত্ববাদীরা নিজেদের কিছুতেই সাম্প্রদায়িক বলে মনে করেন না। সেদিক থেকে বিচার করলেও জয়ার রচনাটি ‘পক্ষপাত দুষ্ট’ আদৌ নয়। কিন্তু এহ বাহ্য।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সাম্প্রদায়িকতার প্রশ্নটি</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">শ্রেণি প্রশ্নের সঙ্গে নিশ্চয় জড়িত, কিন্তু বহু বাম কিংবা মার্ক্সবাদী বলে পরিচিত বুদ্ধিজীবিরাও প্রশ্নটিকে দেখেন অত্যন্ত যান্ত্রিক ভাবে। তসলিমা নাসরিণের মতো বহু আধুনিক ‘যুক্তিবাদী’ একে জড়িয়ে দেখেন বিশ্বাসের সঙ্গেই। যা বস্তুবাদী চেতনার সম্পূর্ণ বিপরীত। বিশ্বাস না থাকলেই সাম্প্রদায়িকতা থাকবে না বলে অনেকে নিদানও দিয়ে থাকেন। চল্লিশের মাঝামাঝি কলকাতা শহরে ডাইরেক্ট একশন ডে’কে কেন্দ্র করে যে সাম্প্রদায়িক হাঙ্গামা হয়েছিল সমরেশ বসুর সেই নিয়ে একটি সুবিখ্যাত একটি গল্প আছে ‘আদাব’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সেখানে সাম্প্রদায়িকতার জন্যে দায়ী করা হয়েছে বিমূর্তভাবে ‘রাজনীতি’র লোকজনকে। অথচ লেখককুল মোটেও তুলসিপাতা ছিলেন না।সুজিত চৌধুরীকেও দেখেছি ধর্মীয় সাম্প্রদায়িকতার পেছনে পুঁজির ভূমিকা ব্যাখ্যা করে যাবার পরেও তাঁর বহু পঠিত এক নিবন্ধে লিখেছেন,“ধর্ম যখন রাজনীতিকে নিয়ন্ত্রণ করে তখন তাকে সাম্প্রদায়িকতা বলা হয়। তাই সাম্প্রদায়িকতার সূত্র ধরেই দেশভাগ হলো” (সুজিৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৬৫) জয়া চট্টোপাধ্যায় পুরো গবেষণা নিবন্ধে বর্ণ-সম্প্রদায় ধরে ধরে তাদের শ্রেণি অবস্থানকেও স্পষ্ট করেছেন,মুসলমানের বেলাও তাই করেছেন।যাতে স্পষ্ট হয় যে বাঙালি ‘ভদ্রলোকেরা’ শ্রেণি এবং বর্ণ দুদিক থেকেই ছিলেন সামাজিক স্তরভেদের সর্বোচ্চ স্তরের ক্ষমতাধর মানুষজন।নির্বাচনী রাজনীতির বিকাশ হতে হতে যাদের সমস্যা ছিল শুধু তার সঙ্গে সংখ্যাগুরু হয়ে উঠবার,এবং নিজেদের আধিপত্যকে অক্ষুণ্ণ রাখবার।এবং ইতিহাস শেষঅব্দি সেই দিকেই মোড় ফিরিয়েছিল,যেদিকটাতে তারা মোড় ফেরাতে চেয়েছিলেন।যদিও সমাজ-ইতিহাসের এরকম এক মোড় ফেরানো পরিস্থিতি সম্পর্কে ফ্রেডরিখ এঙ্গেলসের এই কথাও ১৯৪৭এ সত্য বলে প্রমাণিত হয়েছিল।এঙ্গেলস এক জায়গাতে লিখেছিলেন, </span><span lang="EN-US">“…</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ইতিহাসের ক্ষেত্রে অসংখ্য ব্যক্তিগত ইচ্ছা আর ব্যক্তিগত ক্রিয়ার মধ্যে সংঘাতের পরিণামে যে পরিস্থিতির উদ্ভব হয়,তার সঙ্গে অচেতন প্রাকৃতিক পরিস্থিতির সম্পূর্ণ সাদৃশ্য দেখা যায়। কর্মের পেছনে বাঞ্ছিত লক্ষ্যের অনুকূল বলেই মনে হলেও তার চরম পরিণামটা হয় বাঞ্ছিতের চেয়ে একেবারে অন্যরকম।অতএব,ঐতিহাসিক ঘটনাও আপতিকতার শাসনাধীন বলে মনে হয়,কিন্তু যেখানে ওপরে-ওপরে যা আপতিকতার ক্রিয়া মনে হয় সেখানে সর্বদাই প্রকৃত পক্ষে তা অভ্যন্তরীণ নিগূঢ় নিয়মাবলী দ্বারাই শাসিত,এবং সমস্যা হল শুধু সেই নিয়মাবলীর আবিষ্কার।” (ফ্রেডরিখ</span><span lang="EN-US">:</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৪৭) এটা সত্য বটে ১৯৪৭এর বহু পক্ষ নিজেদের ইচ্ছে নিয়ে সক্রিয় ছিল। প্রায় কারোরই হয়তো, ইচ্ছের পুরোটা কার্যকরী হয় নি। কিন্তু যদি সর্বভারতীয় বড় বোর্জুয়ারা এবং বাংলার বর্ণহিন্দু শাসকশ্রেণি অন্যরকম ভাবতেন তবে দেশভাগ নিদেন পক্ষে অন্তত বাংলা ভাগকে প্রতিরোধ করা যেতে পারত এরকমটা মনে করবার পক্ষে জয়া প্রচুর বিশ্বাসযোগ্য নথিপত্র যুগিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> বাংলা ভাগের দুই কালপর্বের মাঝে জাতীয় রাজনীতির থেকে বাঙালির ক্রমেই প্রস্থান ঘটে। কিন্তু সেই বাঙালির নেতৃত্বেই গড়ে উঠা, এবং পরে অবাঙালিদের আধিপত্যে লালিত বিকশিত ভারতীয় জাতীয়তাবাদ সম্পর্কেও তাঁর বক্তব্য এর “...অনেক কিছুই ধর্মনিরপেক্ষ নয়।...এই জাতীয়তাবাদী চিন্তাধারা ঔপনিবেশিক দৃষ্টিভঙ্গির সঙ্গে সহমত পোষণ করে যে,ভারতীয় সমাজের গোড়াতে রয়েছে ধর্মীয়ভাবে সংজ্ঞায়িত সম্প্রদায়।”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১)</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সেই ধর্ম হিন্দু। তাঁর আলোচনার কেন্দ্রে থেকেছেন ‘বাংলার হিন্দু ভদ্রলোক’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ফলে ভূমিকাতেই তিনি বিস্তৃত ব্যাখ্যা করছেন-- ‘ভদ্রলোক’ কারা? ভদ্রলোকের হয়ে উঠবার ইতিহাস।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ভদ্রলোকের অন্তরের প্রসার ও হৃদয়ের কালচার</span></b><b>:</b><b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"></span></b><b><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-a76JjDF3VNU/X8ANTUtc91I/AAAAAAAAh1E/gEd8pZmVQYEq2hEWkDkFEwdYBsz6OcaNgCPcBGAsYHg/s2489/bhadralok%2Bsanskriti%2B0%2B1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="2489" data-original-width="1524" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-a76JjDF3VNU/X8ANTUtc91I/AAAAAAAAh1E/gEd8pZmVQYEq2hEWkDkFEwdYBsz6OcaNgCPcBGAsYHg/s320/bhadralok%2Bsanskriti%2B0%2B1.jpg" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="http://www.nababartaprasanga.com/Archives/Classic.aspx?page=p4" target="_blank">নববার্তা প্রসঙ্গে ৭ নভেম্বর, ২০ থেকে </a></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="http://www.nababartaprasanga.com/Archives/Classic.aspx?page=p4" target="_blank">ধারাবাহিক প্রকাশিত।</a> <br /></td></tr></tbody></table><br /><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"><br /> বাংলায় ‘ভদ্রলোক’ শব্দে সবার কাছে বোধগম্য একটি অর্থ রয়েছে। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩) কিন্তু সেটির নানা জনে নানা অর্থ করেন।তিনি এদের শ্রেণি চিহ্নিত করে লিখেছেন,“চিরস্থায়ী বন্দোবস্তের মাধ্যমে সম্পত্তির সাথে যে সম্পর্ক সৃষ্টি হয় তার অপরিহার্য উপজাত ফল হল এই বাঙালি ভদ্রলোক শ্রেণী”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩) লোকে এদের ‘বাবু’ বলেও চেনেন। ‘বাবু’ বললে অবশ্যই হিন্দুকে বোঝায়, প্রায়ই একচেটিয়াভাবে উচ্চবর্ণের হিন্দু, মনিব এবং পরের কালে উচ্চশিক্ষা,সংস্কৃতি ও ইংরেজভাবাপন্ন হিন্দুদের ক্ষেত্রে পদবিটা সম্পৃক্ত হয়ে পড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩) তবে সব ভদ্রলোক ইংরেজি বা পশ্চিমা শিক্ষাকে গ্রহণ করে নি।যারা করেছিলেন,বাকি ভদ্রলোকেরা তাদের সামাজিক বয়কট অব্দি করতেন। এই কথাগুলো কিন্তু খুব প্রচারিত হয় না। ১৮৮৫ বা তার পরে যখন জমিদারদের ক্ষমতা এবং আয় সীমিত হয়ে পড়ে তখনি বাকিরা ইংরেজি শিক্ষার দিকে ঝুঁকে পড়েন।কিন্তু এই দুই শিবিরেই একটি বিষয়ে ঐক্য ছিল ---তাদের পা গ্রামের বাড়ি এবং শহরের বাসাতে ছড়ানো ছিল। গ্রামের জমি থেকে আসা আয়ে এদের শহরের সংসার চলত। ফলে উনিশ শতকের শুরুতে যারা ধর্ম সংস্কার দিয়ে যাত্রা শুরু করেন শতকের শেষ আসতে আসতে তাঁদের হাতেই ঘটে হিন্দু ‘পুনর্জাগরণ’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">লন্ডনের ক্যামব্রিজ ফেরত অরবিন্দের হাতে জন্ম নেয় ‘রাজনৈতিক বেদান্ত’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">পেশা হিসেবে মূলত আইন, চিকিৎসা ইত্যাদিই এদের পছন্দের বিষয় ছিল---যেগুলো পড়তে হলে জমিবাড়ি আয় থেকে ব্যয় দরকার। যাদের সেসব ছিল তারাই পারতেন।ফলে একটি নতুন শব্দগুচ্ছ ক্রমে ভদ্রলোককে প্রতিস্থাপিত করতে শুরু করে—‘শিক্ষিত সম্প্রদায়’ বা ‘শিক্ষিত মধ্যবিত্ত’ এবং জমির আভিজাত্যের জায়গা নিতে শুরু করে সংস্কৃতির আভিজাত্য। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮) এই পদগুচ্ছগুলো বাংলাতে বহুল ব্যবহৃত।এই ‘শিক্ষিত’দের ধারণা তারা সংস্কৃতিবান ও বাংলার নবজাগরণের উত্তরসূরি এবং আধুনিকতার ধারক-বাহক (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮) এই অহমিকার সূত্র।আমরা দেখব,এখনো মুসলমানদের সম্পর্কে ভদ্রলোকদের অন্যতম অভিযোগই হল ‘ইসলামে কোনো সংস্কার হয় নি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> সমাজ পুঁজিবাদের দিকে এগোচ্ছে, আর ধর্ম সেই তার আদিরূপে আটকে আছে---এর তো কোনো যৌক্তিক ব্যাখ্যা হতে পারে না।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ইসলামের সংস্কার হয়েছে অন্য পথে,তা চালিত হয়েছে ব্রিটিশের এবং জমিদারের বিরুদ্ধে--- ফলে নবজাগৃত ভদ্রলোক হিন্দুরা ‘হিন্দু পুনরুত্থানবাদে’ বহু সময় অন্যায় না দেখলেও ইসলামের সংস্কারকদের আজ অব্দি সহজভাবে নেন না। শুধু সম্প্রদায় নয়,শ্রেণি-বর্ণগত কারণেই নেন না।বঙ্কিম-বিবেকানন্দ-অরবিন্দে বহু প্রগতির দিকের সন্ধান পেলেও শাহ ওয়ালিউল্লাহ,তার পুত্র শাহ আব্দুল আজিজ, সৈয়দ আহমদ বেরিলভি,এমন কি বাংলার তিতুমীরের ‘মৌলবাদ’ সন্ধানটাই গুরুত্ব পায়। ঝাঁসির রানি স্বাধীনতা সেনানী, কিন্তু কৃষক নেতা তিতুমীর মৌলবাদী। ব্রিটিশ অনুসারী ছিলেন বলে স্যার সৈয়দ আহমদ,আমীর আলিরা বৌদ্ধিক স্তরে কিছু কিছু গুরুত্ব পেলেও মুসলমানের বাইরে ভারতীয় বা বাংলার সমাজ তাদের সামান্য শ্রদ্ধা-সম্মানও জানায় না।স্মরণে রাখা তো দূর</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বঙ্কিম এবং স্যর সৈয়দের তুলনা করতে গিয়ে অধ্যাপক বাণীপ্রসন্ন মিশ্র এক জায়গাতে আক্ষেপ করে লিখেছিলেন,“... একজন নিজের কথা বলতে গিয়ে উপন্যাসের আশ্রয় নিয়েছেন,আরেকজন সরাসরি বক্তব্য রেখেছেন।কিন্তু একজন বন্দিত হলে অপরজন নিন্দিত হবেন,এর কোনও ব্যাখ্যা নেই।” (বাণীপ্রসন্ন মিশ্র</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৩) সেই সব আলোচনাতে সেরকম বিস্তৃত জয়া যান নি।সম্ভবত তাঁর বিষয় ছিল না বলে। কিন্তু যে ‘নবজাগৃত’ ভদ্রলোক অচিরেই ‘পুনর্জাগৃত’ হিন্দুতে পরিণত হয়েছিলেন তাদের থেকে অন্যরকম আশা করাই যায় নি।তাঁরা আধুনিকতার মুখপাত্র বলে নিজেদের দাবি করলেও জয়া লিখেছেন,“...সাধারণত ‘আধুনিকতা’ ও ‘ঐতিহ্যের’ মিশ্রণ দেখা যেত বেশি করে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৯)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> উনিশ শতকের ‘নবজাগরণে’র কিংবা শতিকার শেষে এবং বিশ শতকের শুরু অব্দি যে সব ‘জাতীয়তাবাদী’ চিন্তাধারাতে ‘হিন্দু’ কিংবা পরবর্তীকালের ‘সাম্প্রদায়িক’ ‘বাগধারা বা ভাষা’ দুর্লভ নাহলেও সেগুলোতে জয়ার মতে একটি ব্রিটিশ বিরোধী মর্মবস্তুও ছিল। বিশ শতকের পরবর্তী কয়েক দশকে এই বাগধারাগুলোর সূক্ষ্ম পুনর্বিন্যাস ঘটে এবং বিষয়বস্তুর দিক থেকে ব্রিটিশ তথা পাশ্চাত্য-বিরোধী অবস্থান থেকে সরে গিয়ে মননে-মেজাজে মুসলিম বিরোধী হয়ে উঠে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"><br /> এই প্রক্রিয়াটি বোঝার জন্যে তিনি ব্রিটিশ শাসনের শেষের পনের বছর ১৯৩২ থেকে ১৯৪৭ সময়টিকে বিশেষ কারণে বেছে নিয়েছিলেন। তার মধ্যে চতুর্থ অধ্যায় যার শিরোনাম ‘ভদ্রলোক সম্প্রদায়গত পরিচিতির ব্যাখ্যা</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> বাংলায় সংস্কৃতি ও সাম্প্রদায়িকতা’ গোটা বইটির প্রাণভোমরা বললে অত্যুক্তি হয় না। সাম্প্রদায়িকতার হিন্দু পক্ষটিকে বোঝা এর পরে খুব সহজ হয়ে যায়। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">‘সাম্প্রদায়িকতাকে দেখবার প্রচলিত সব দৃষ্টিকেই প্রায় প্রত্যাখ্যান করে জয়া চ্যাটার্জি এক নতুন ব্যাখ্যা উপস্থিত করেছেন বলেই আমাদের অভিমত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ভদ্রলোকের সম্প্রদায়গত পরিচিতি গড়ে তুলবার বিষয়টি এর আগে ঐতিহাসিকদের দৃষ্টি এড়িয়ে যাবার জন্যে তিনি ন্যূনতম দুটি কারণের উল্লেখ করছেন।একটি হচ্ছে ভারতে সাম্প্রদায়িকতার আলোচনা সাধারণত দেশভাগের আলোচনাতে পরিণত হয়,অথবা দ্বিতীয়টি ঘুরে তাৎক্ষণিকভাবে সংগঠিত ‘দাঙ্গা’কে ঘিরে। প্রথমটির পক্ষে প্রচলিত ধারণা যে,“বাংলার মুসলমানেরা সহজাতভাবে সাম্প্রদায়িক ও বিচ্ছিন্নতাবাদী এবং তাদের ‘উচ্চশ্রেণী’র নেতারা নিজেদের উদ্দেশ্য সিদ্ধির জন্য তাদের সাম্প্রদায়িক অনুভূতিকে সহজে সংগঠিত করতে পারে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৭৭) ফলে মুসলমান বিচ্ছিন্নতাবাদের পরিণাম হল দেশভাগ ইত্যাদি।এই ধারারই আরেকদল ঐতিহাসিক শ্রেণি-সম্প্রদায়ের সমান্তরাল ঘনিষ্ঠ সম্পর্কের দিকে নজর দিয়ে দেখাতে চান মুসলমানদের মধ্যেকার ‘কৃষক-সাম্প্রদায়িক’ চেতনার ফলেই জমিদার –জোতদার বিরোধ বাংলাতে দ্রুত সাম্প্রদায়িকতার বিস্তার ঘটায়। যেভাবেই দেখা হোক,দুইপক্ষই মনে করেন যে মুসলমান সাম্প্রদায়িকতার সমান্তরালভাবে হিন্দু সাম্প্রদায়িকতার সেরকম উন্মেষ ঘটেনি। “সেই ধারণাকে বিশ্বাসযোগ্য করে তোলা হয় যে, অন্যান্য ধর্মীয় সম্প্রদায়ের চেয়ে মুসলমানেরা সহজাতভাবে ‘সাম্প্রদায়িক’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৭৮) দ্বিতীয়ত “এটা স্বতঃস্ফূর্তভাবে ধারণা করে নেওয়া হয় যে, সাম্প্রদায়িক পরিচিতি গঠনের সাথে আবশ্যিকভাবে বিশেষ ধর্মীয় (বা ‘পবিত্র’) প্রতীক জড়িত,যেমন,মসজিদের সামনে গান-বাজনার,কোরবানি করা বা গো রক্ষা,মূর্তি অপবিত্র করা,ধর্মীয় উৎসব পালনের সময় সংঘর্ষ,‘পবিত্র স্থান’ ও ‘পবিত্র সময়’ সম্পর্কিত বিষয়।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৭৮) এই প্রতীকগুলোর আবেদনকে তিনি মোটেও কম শক্তিশালী মনে করেন নি,এগুলো একটি সম্প্রদায়ের সঙ্গে আরটির সীমানা নির্দিষ্টও করে দেয় তবু তাঁর মতে সেসব ‘বহিরাবরণ মাত্র’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৭৯) এগুলোর প্রকৃতার্থ বুঝতে হলে কালিক এবং কালানুক্রমিকভাবে সামাজিক, রাজনৈতিক এবং অর্থনৈতিক প্রক্রিয়াগুলোও অনুধাবন করতে হবে। সেসব না করাতেই তাঁর মতে ভদ্রলোক সাম্প্রদায়িকতা ঐতিহাসিকদের দৃষ্টি এড়িয়ে গেছে।তিনি দাবি করেন,“বিংশ শতাব্দীর প্রথমার্ধে ভদ্রলোক পরিচিতির একমাত্র একক নিদর্শন যদি কিছু থেকে থাকে তা নিঃসন্দেহে তাদের ‘সংস্কৃতি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৭৯) বিশ শতকের শুরু থেকেই ভদ্রলোকেরা নিজেদের ভাবতে শুরু করেন ‘বাংলার নবজাগরণে’এর উত্তরাধিকারী ‘সংস্কৃতিবান’ গোষ্ঠী বলে। সংস্কার নিজেই ছিল হিন্দু সমাজের পুনর্গঠনের বিষয়। ইয়ঙ বেঙ্গল গোষ্ঠীর আদৌ বিশেষ সমর্থন ছিল না, ব্রাহ্মরাও শতাব্দীর শেষ আসতে আসতে শুধু বিভাজনের স্বীকার হয় নি,ভদ্রলোকেদের উপহাসের বিষয় হয়।জয়া কেন বিদ্যাসাগরকে ভদ্রলোকেদের প্রত্যাখ্যান নিয়ে বিশেষ লেখেন নি,সে এক প্রশ্নবোধক চিহ্ন।ধর্মসংস্কার পরিণত হয় হিন্দু জাতীয়তাবাদে।বঙ্কিম বর্ণপ্রথার সমর্থনে দাঁড়ান এবং মহিলাদের প্রশ্নেও তাঁর অবস্থান রক্ষণশীল ছিল।এইখানে হিন্দু জাতীয়তাবাদের প্রতিনিধি স্বরূপ রবীন্দ্রনাথের ‘গোরা’ চরিত্রের পূর্বভাগের উল্লেখ করেছেন জয়া চ্যাটার্জি।এক নতুন হিন্দু ধর্ম দাঁড়াল এবং তার জন্যে সাহিত্যিকেরাই অগ্রণী ভূমিকা নিলেন।“এই প্রক্রিয়ায় হিন্দু ধর্মকে নতুনভাবে ‘উপস্থাপন’ করা হয় অভ্যন্তরীণ দিক থেকে সুসমঞ্জস,একক ও একেশ্বরবাদী ধর্ম হিসেবে,যাতে পৃথিবীর অন্য যে কোনো ধর্মের সাথে তুলনা করা সহজ হয়।”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮২) উনিশ শতকের শেষ দিকে এবং বিশ শতকের শুরুর দিকে ইতিহাস চর্চার মূল উদ্দেশ্য ছিল হিন্দু বাঙালিদের মধ্যে জাতীয় গৌরব এবং ‘সাংস্কৃতিক আস্থার’ চেতনা গড়ে তোলা। বঙ্কিম তো প্রাচীন বাঙালির ‘ঔপনিবেশিকতা’র সন্ধান করেছেন বেশ গৌরবের সঙ্গে। ভারতীয় ইতিহাস মানেও ছিল হিন্দুর ইতিহাস। সেই সব হিন্দু বীরেদের কাহিনি বর্ণন যারা মুসলমান শাসকদের বিরুদ্ধে সংগ্রাম করেন। বাংলাতে সেরকম বীর না পেয়ে মারাঠা রাজপুত বীরদেরও এমনভাবে চিত্রিত করা হল যেন তাঁরা বাঙালিরই পূর্বপুরুষ ছিলেন।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বঙ্কিমের রচনার নজির দিয়ে দেখিয়েছেন কী ভাবে হিন্দুর দুর্বলতার কারণ সন্ধান করছেন,আবার একই কারণে সেই দুর্বল বাঙালি মনে ‘মানুষের জন্যে ভালবাসা’র উন্মেষ হয়েছিল তার পক্ষেও যুক্তি হাজির করছেন। “বঙ্কিমের মতে সাংখ্য (</span>Sankhya<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">)</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">দর্শন হিন্দু চরিত্রের ওপর ক্ষতিকর প্রভাব ফেলে এবং এর ফলে তারা অতি মাত্রায় অতিজাগতিক ও অদৃষ্টবাদী হয়ে ওঠে।” </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮৪) বাঙালি বাবুদের শারীরিক মানসিক দুর্বলতাকে কঠোর ভাষাতে সমালোচনা করেন বঙ্কিম। পার্থ চ্যাটার্জির সূত্র উল্লেখ করে ‘টীকা’ অংশে জয়া দেখিয়েছেন বঙ্কিমের এই ধারণাগুলোও মৌলিক নয়, এগুলো মেকলের লেখার থেকে ধার করা</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২১৭) এই দৌর্বল্য ঘোচাতেই সারা বাংলায় ব্যায়াম সমিতিগুলো গঠনে প্রেরণা যোগায়।“এসব আখড়া ও সমিতি পরবর্তীকালের গোপন সন্ত্রাসী সমিতিগুলোর সদস্য সংগ্রহের সামনের সারির স্থান হিসেবে পরিণত হয়।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮৬) ভদ্রলোকেরা গ্রামে গিয়ে বিভিন্ন পল্লিসমিতি গঠনে জোর দেয়, কৃষকদের সংগঠিত করতে নয়।‘বন্দেমাতরম’ পত্রিকাতে অরবিন্দ যেভাবে আক্ষেপ করছেন হিন্দুরা মাটির সঙ্গে সংযোগ হারিয়ে ফেলেছে, এবং লিখছেন হিন্দুদের স্থায়িত্ব নিশ্চিত হবে যদি তারা মাঠে ফিরে যায় তাতে বোঝা যায় তিনি শহুরে ভদ্রলোকদের কথাই ভাবছেন।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> কথাশিল্পী শরৎচন্দ্র সম্পর্কে আমাদের মনে এক স্বতন্ত্র আবেগ কাজ করে। তিনি বঙ্কিম ঘরানার বিপরীতে, সম্প্রদায় নির্বিশেষে বঞ্চিত,পীড়িত গ্রামীণ জনতা এবং নারীদের যন্ত্রণাকে ভাষা দিয়েছেন। জয়া চ্যাটার্জি এই ভ্রান্তি ভেঙ্গে দেন। শরৎ চন্দ্র নিয়ে বাঙালি পাঠকের এক স্বতন্ত্র অনুরাগের কথা মনে রেখেই সম্ভবত তিনি তাঁকে নিয়ে একটু বেশি বিস্তৃতই আলোচনা করেছেন,যাতে তাঁকে ‘সংস্কৃতি’ তথা ভদ্রলোক সাম্প্রদায়িকতার সুপরিচিত প্রতিনিধি ছাড়া আর কিছুই মনে হয় না। ব্যায়াম সমিতিগুলো থেকে বেরিয়ে আসা আদর্শ স্বদেশী চরিত্র ‘পথের দাবী’ উপন্যাসের ‘সব্যসাচী’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">পুলিশের নজর এড়াতে সে যেভাবে প্রবল স্রোতে পদ্মানদী পাড়ি দেয় বা হেঁটে হিমালয় পার করে তাতে তনিকা সরকার লিখেছিলেন,“গুরুত্বপূর্ণ বাঙলা উপন্যাসের প্রথম নায়ক সব্যসাচীকে রূপায়িত করা হয়েছে একজন অতিমানব হিসেবে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮৭) “বঙ্কিমের মতো শরৎচন্দ্র মনে করেন যে, জাতীয় মুক্তি হল আলোকপ্রাপ্ত শিক্ষিত লোকের কাজ---সব্যসাচী হল তাদের প্রতিনিধি” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮৭) কিন্তু “ শরৎচন্দ্র মনে করেন যে, জাতীয়তাবাদী কার্যকলাপ চালানোর পথের প্রতিবন্ধকতা হল ঐতিহ্যগত হিন্দু সংস্কৃতি।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮৭) ফলে সব্যসাচী জাত মানে না। যা কিছু প্রাচীন ও ক্ষয়িষ্ণু সে সবই সে ধ্বংস করবার আহ্বান জানায়। সুমিত্রা-ভারতীরা পুরুষের সঙ্গে একত্রে কাজই করে না,প্রথা ভেঙ্গে বাসও করে।কিন্তু উপন্যাসের শেষে সব্যসাচী কবি শশীকে কৃষকের কথা ভুলে যেতে বলে,তার বদলে শিক্ষিত ও সংস্কৃতিবান সম্প্রদায়ের বিপ্লবের গান গাইতে বলে। ভারতীর কথার প্রত্যুত্তরে সব্যসাচী বলে,“...সে জাত মানে না,কিন্তু সে না মানলেও শিক্ষিত ও নিরক্ষর লোকদের মধ্যে জাতের পার্থক্য রয়েছে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮৮) নবজাগৃত লেখকেরা সন্ধান করে বেড়িয়েছেন,কী এমন গুণাবলী যার জন্যে ভারত বারে বারে অধীনতার পাশে বাঁধা পড়েছে। একই সঙ্গে তাঁরা চেয়েছেন এমন এক সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যের নির্মাণ যা পাশ্চাত্যের সংস্কৃতির তুলনাতে শ্রেয় না হলেও সমান। ফলে ‘পথের দাবী’র মতো বহু উপন্যাসে ব্রিটিশ শাসনের সঙ্গে হিন্দু গোঁড়ামিরও তীব্র সমালোচনা করা হয়, কিন্তু তুলে ধরা হয় ‘সংস্কৃতি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">‘বিপ্রদাস’ উপন্যাসেরও একটি সংক্ষিপ্ত সমালোচনা উপস্থিত করে জয়া দেখান,সেটিতে ব্রিটিশ শাসন কিংবা জাতিভেদের বিরোধিতা সেরকম নেই,তার চেয়ে সেই ‘হিন্দু সংস্কৃতি’র নজির স্থাপন করা হয়েছে। জয়া যে যুক্তিগুলো দেখাচ্ছিলেন সেই কথাগুলো শরৎ চন্দ্র স্পষ্টই লিখেছিলেন‘ বর্তমান হিন্দু মুসলমান সমস্যা প্রবন্ধে’,“শিক্ষা মানে যদি লেখাপড়া জানা হয় তাহা হইলে হিন্দু-মুসলমানে বেশী তারতম্য নাই...কিন্তু শিক্ষার তাৎপর্য যদি অন্তরের প্রসার ও হৃদয়ের কালচার হয়,তাহা হইলে বলিতেই হইবে উভয় সম্প্রদায়ের তুলনাই হয় না... শিক্ষা সমান করিয়া লইবার আশা আর যেই করুক আমি তো করি না।হাজার বৎসরে কুলায় নাই,আরও হাজার বৎসরে কুলাইবে না।” (শরৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২১৩৫) এটি একটি বক্তৃতা</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> ‘হিন্দু সঙ্ঘ’ পত্রিকার ১৩৩৩ বাংলাতে ছাপা হয়।মুসলমান সংক্রান্ত সমস্ত প্রচলিত বাগধারাতে এই বক্তৃতা পরিপূর্ণ।১৯২৯শের ফেব্রুয়ারিতে মালিকান্দা ‘অভয় আশ্রমে’ এক যুবক ও ছাত্র সম্মিলনীর অধিবেশনে তিনি লাঠিখেলা ইত্যাদির মাহাত্ম্য বুঝিয়ে বলছেন,“এতদিন </span>physical culture-<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এর দিকে ছাত্রসমাজ একেবারে বিমুখ হয়ে পড়েছিল। মনে হয়</span>,<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এইটে ধীরে ধীরে আবার যেন ফিরে আসছে।এই প্রত্যাগমনকে আমি সর্বান্তকরণে অভিনন্দিত করি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তারা দেখেছে</span>,<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">দুর্বল শক্তিহীনেরই শুধু লাথির ঘায়ে প্লীহা ফাটে।শক্তিমান পাঠান-কাবলীওয়ালার ফাটে না। ফাটে বাঙ্গালীর।” (শরৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২১৪০) অথচ একই শরৎচন্দ্র যখন মুসলিম সাহিত্য-সমাজের দশম বার্ষিক অধিবেশনে সভাপতি হয়ে গেছেন, সেখানে তাঁর আপাত বিরোধী স্বর। “সাহিত্য-সাধনা যদি সত্য হয়</span>,<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সেই সত্যের মধ্য দিয়েই ঐক্য একদিন আসবেই। কারণ</span>, <span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সাহিত্য-সেবকেরা পরস্পরের পরমাত্মীয়। হিন্দু হোক</span>,<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মুসলমান হোক</span>,<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কৃশ্চান হোক</span>,<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তবু পর নয়</span>—<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">আপনার জন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” লীলাময় রায় নামে এক লেখকের উল্লেখ করেছেন, যিনি হিন্দু –মুসলমান ঐক্যে অনাস্থা ব্যক্ত করেন। শরৎ চন্দ্র বলেন কি না, “...এঁদের মতো শ্রেষ্ঠ সাহিত্যিক পণ্ডিত ও চিন্তাশীল ব্যক্তিরাও আজ যদি এই কথা বলতে থাকেন ত নৈরাশ্যে যে সমস্ত দিক কালো হয়ে উঠবে। এ কি এঁরা ভাবেন না</span>? <span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মনের তিক্ততা দিয়ে কোন মীমাংসাও হয় না</span>, <span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মিলনও ঘটে না।...”(শরৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মুসলিম সাহিত্য-সমাজ</span>:sarat-rachanabali.nltr.org<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">) লীলাময়কে তিনি যে প্রশ্নটি করলেন,“এ কি এঁরা ভাবেন না</span>?<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” সেই প্রশ্নটি কিন্তু এই সভার বাইরে তাঁর নিজের ক্ষেত্রেও প্রযোজ্য। জয়া লিখেছেন, হিন্দুত্ব নির্মাণের জন্যে মুসলমানের ঠিক উলটো বৈশিষ্ট্যগুলোকেই বেছে নেয়া হয়।এই যেমন হিন্দুরা “বিপ্রদাশের মতো গোঁড়া হতে পারে,কিন্তু তারা সবসময় সহিষ্ণু হয়;অথচ মুসলমানেরা হয় নিশ্চিত ভাবে ‘ধর্মোন্মত্ত’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৮৮) হিন্দুর শক্তিচর্চার মানে হচ্ছে ‘</span>physical culture<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">’,তার বিপরীতে মুসলমানের শক্তি মানে হচ্ছে কাম-লালসা-লাম্পট্যের সমৃদ্ধি।শরৎ চন্দ্রের ‘সংস্কৃতি’ যেহেতু আর শিক্ষার সঙ্গে জড়িয়ে নেই,জন্ম থেকেই এটা হিন্দুর সহজাত গুণ,ফলে প্রসারিত হিন্দু সমাজের মধ্যে ‘ছোটলোক’দেরও ভিড়িয়ে দেয়া সম্ভব হল।তাঁর মনে হল,হিন্দুর সমস্যা এই নয় যে কীকরে ‘মিলন’ হবে, তার সমস্যা এই যে কী করে সে ‘সঙ্ঘবদ্ধ’ হবে।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(শরৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২১৩৫) মিলন এবং সঙ্ঘবদ্ধ শব্দ দুটির ব্যঞ্জনার্থ বর্তমান আলোচনাতে গুরুত্বপূর্ণ। তিনি স্পষ্টই মনে করেন,‘হিন্দুস্তান হিন্দুর দেশ’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(শরৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২১৩৬) অথচ, তাঁর সম্পর্কে কখনো ‘দ্বিজাতি তত্ত্বে’র কথা শোনা যায় নি।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> জ্ঞানেন্দ্র পাণ্ডে একটি বইতে লিখেছিলেন,“জাতীয়তাবাদ ধর্মনিরপেক্ষ ধারার মধ্য দিয়ে পরিচালিত সাম্প্রদায়িকতার অতিরিক্ত কিছু নয়” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২০০) জয়া বিষয়টিকে বেশ জটিল বলে উল্লেখ করেছেন। সত্য বটে ভারতীয় জাতীয়তাবাদ হিন্দু সম্প্রদায় ঘিরেই তৈরি।তার পরেও একটি শিবির যখন উপনিবেশের বিরুদ্ধে সংগ্রামকে লক্ষ্য হিসেবে বেছে নেয়, অন্য শিবিরের উদ্দেশ্যটি শুরু হয় স্বাধীনতার প্রক্রিয়াতে মুসলমানের অংশগ্রহণ সম্ভাবনাকেই অস্বীকার করা।এবং ক্রমেই সেই জাতীয়তাবাদী কর্মসূচীতে ‘ব্রিটিশ শাসনের বিরোধিতা’র আর কোনো গুরুত্বপূর্ণ ভূমিকাই থাকে না, লক্ষ্য বস্তুটিই হয়ে পড়ে মুসলমান।এই প্রথম শিবিরের নজির দিতে গিয়ে তিনি উনিশ শতকের নবীন চন্দ্র সেনের ‘পলাশীর যুদ্ধ’ কাব্যের উল্লেখ করেছেন। যেখানে খলনায়ক অবশ্যই ক্লাইভ,নায়ক সিরাজদ্দৌলা।কিন্তু ইতিমধ্যে ঔপনিবেশিক লেখকেরা ‘মুসলমান যুগে’র শাসককে যেভাবে মন্দির ধ্বংসকারী ইত্যাদি বলে চিহ্নিত করেছেন,এই কাব্যেও তাই করা হয়েছে,সিরাজকে চিত্রিত করা হয়েছে মাতাল লম্পট বলে,এবং মুসলমানদের সম্পর্কে গোটা কবিতায় ‘যবন’ শব্দটি ব্যবহার করা হয়েছে।সিরাজের সংগ্রামকে বৈধ করতে গিয়ে রানি ভবানী চরিত্রকে ব্যবহার করা হয়েছে,যেখানে তিনি বলছেন সাতশত বছর ধরে এদেশে থেকে মুসলমানেরা ভারতীয়ই হয়ে গেছেন এবং ব্রিটিশের মতো দাসত্ব শেকলে কোনোদিনই বাঁধেনই নি।পলাশীর যুদ্ধ এবং সিরাজ চরিত্রের এহেন জাতীয়তাবাদী নির্মাণের এক প্রক্রিয়া পরের শতকেও বহমান ছিল। এর চূড়ান্ত প্রকাশ ঘটে ১৯৪০এ সুভাষ বসুর নেতৃত্বে হলওয়েল মনুমেন্ট সরিয়ে ফেলার দাবিতে।সিরাজদৌল্লার নিষ্ঠুরতার প্রতীক হিসেবে ব্রিটিশ এটি গড়ে রেখেছিল। সুভাষ বসু আশা করেছিলেন এই লড়াইতে হিন্দু মুসলমান দুই পক্ষই তাঁর পাশে দাঁড়াবে। বাংলার রাজনীতির এক নতুন অসাম্প্রদয়িক ভিত্তি তৈরি হবে। টাউন হলের এক সভাতে তাঁর অনুগামী বামপন্থীরা তো বটেই মুসলিম লিগের অনেক ছাত্ররাও যোগ দিয়েছিল। কিন্তু হলওয়েল সত্যাগ্রহের দিনেই সরকার তাঁকে গ্রেপ্তার করে সেই সম্ভাবনাকে ধ্বসিয়ে দেয়।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সুভাষের দেশ ছেড়ে যাবার আগে এটিই ছিল শেষ কোনো গণ-উদ্যোগ। কিন্তু এই ধরণের পালটা আখ্যান নির্মাণের প্রয়াস খুবই কম। ভদ্রলোক লেখকেরা অনেকেই পলাশীকে দেখতেন মুসলমান অত্যাচারের থেকে বাংলার মুক্তির মুহূর্ত হিসেবে।এদের মধ্যে ঐতিহাসিক যদুনাথ সরকারও ছিলেন। তিনি জেমছ মিলের থেকেই ‘মুসলিম যুগে’র ধারণা ধার করা ‘জাতীয়তাবাদী’ ঐতিহাসিক ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সুভাষ বসু ‘মুসলিম যুগে’র এই ধারণাকে ঘৃণা ভরে প্রত্যাখ্যান করেছিলেন। ব্রিটিশ শাসনের শুরু যে দিনগুলো নেহরুর মতেও ছিল ‘নির্ভেজাল চুরি’ এবং ‘জবরদস্তি লুণ্ঠনে’র কাল,যদুনাথ সরকার সেই কালকে আধুনিকতার ‘যাদুদণ্ড’ হিসেবে উপস্থিত করেন। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২০৫)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ব্রিটিশ শাসনের প্রশংসাও ভদ্রলোক সাম্প্রদায়িকতার পক্ষে কীভাবে কাজ করে তার চরম নজির ১৯৩২ এ প্রকাশিত‘দি বেঙ্গল হিন্দু মেনিফেস্টো’তে মুসলমানের নিন্দে করে বলা হয়,“তারা কখনো সৈনিক হিসেবে কাজ করে নি বা সাম্রাজ্যের প্রতিরক্ষার জন্য কোনো কিছু করে নি।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২০৭)</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">স্পষ্টই বোঝা যায়, স্বাধীন দেশের সেনাকে ‘দেশপ্রেমী’দের প্রতীকশীর্ষ করে তুলবার অভিযান ব্রিটিশ ভারতের সেনাকে দিয়েই শুরু হয়েছিল।‘মডার্ন রিভিউ’ নামের এক গবেষণা পত্রের থেকেও এমন তুচ্ছতাচ্ছিল্যের নজির জয়া তুলে ধরেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২০৯) শরৎচন্দ্র চট্টোপাধ্যায় যতই উঁচু-নিচু নির্বিশেষে হিন্দুর শ্রেষ্ঠত্বের দাবি করুন, খুব কম ভদ্রলোক সেই আহ্বানে সাড়া দিয়েছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এমন কি শ্যামাপ্রসাদও নন। গবেষকেরা মুসলমান তাচ্ছিল্যের আরেক আছিলা বের করেছিলেন এই বলে যে মুলসমানেরা অস্পৃশ্য এবং জনজাতিদের থেকেই ধর্মান্তরিত। ‘মডার্ন রিভিউ’তেই এমন গবেষণা নিবন্ধ বেরিয়েছিল।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ফলে ১৯৩২এ যখন ব্রিটিশ সরকার ‘সম্প্রদায়ভিত্তিক রোয়েদাদে’র ঘোষণা করেন ১৯০৫এ ‘রাখি’ যাদের পরিয়েছিলেন তাদের ভুলে যেতে মুহূর্ত সময় নেন নি এই সব ‘সংস্কৃতিবান ভদ্রলোকে’রা।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সম্প্রদায়গত রোয়েদাদ</span></b><b><span lang="BN"> </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এবং সংখ্যালঘু স্বীকৃতির দাবি</span></b><b><span lang="BN"></span></b><b><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://4.bp.blogspot.com/-GR9x-dvUpyE/XAAfvP40KzI/AAAAAAAAcA0/8y28HLUKz9gRCPcYZmlxgXQASCJtgLP4gCKgBGAs/s1600/%25E0%25A6%258F%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%259F%25E0%25A6%25BF%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%2596%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%2598%25E0%25A7%2581%2B%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25A8%25E0%25A6%2597%25E0%25A7%258B%25E0%25A6%25B7%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A0%25E0%25A7%2580%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%2596%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%2597%25E0%25A7%2581%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2581%2B%25E0%25A6%25B9%25E0%25A7%259F%25E0%25A7%2587%2B%25E0%25A6%2589%25E0%25A6%25A0%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%2597%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25AE%2B%25E0%25A6%258F%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%2582%2B%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BE%2B%25E0%25A6%25AD%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%2597.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="550" data-original-width="1085" height="162" src="https://4.bp.blogspot.com/-GR9x-dvUpyE/XAAfvP40KzI/AAAAAAAAcA0/8y28HLUKz9gRCPcYZmlxgXQASCJtgLP4gCKgBGAs/s320/%25E0%25A6%258F%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%259F%25E0%25A6%25BF%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%2596%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%2598%25E0%25A7%2581%2B%25E0%25A6%259C%25E0%25A6%25A8%25E0%25A6%2597%25E0%25A7%258B%25E0%25A6%25B7%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A0%25E0%25A7%2580%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%2596%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%2597%25E0%25A7%2581%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2581%2B%25E0%25A6%25B9%25E0%25A7%259F%25E0%25A7%2587%2B%25E0%25A6%2589%25E0%25A6%25A0%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%2597%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25B0%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25AE%2B%25E0%25A6%258F%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%2582%2B%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BE%2B%25E0%25A6%25AD%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%2597.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><a href="http://www.nayathahor.com/2018/11/blog-post_947.html" target="_blank"> [ লেখাটি ইতিমধ্যে নয়া ঠাহর ওয়েবজিনেও প্রকাশিত। ]</a></td></tr>
</tbody></table>
চিরস্থায়ী বন্দোবস্তের ফলে এবং মণ্টেগু –চেমসফোর্ড সহ যা কিছু শাসন সংস্কার করেছিল তাতে প্রশাসনে এবং সমাজে ভদ্রলোক হিন্দুদের একটা আধিপত্য ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">যদিও বিশ শতকের শুরুতে এসে বাংলাতে সামগ্রিকভাবে সংখ্যাগরিষ্ঠ জনগোষ্ঠী ছিল বাঙালি মুসলমান। রোয়েদাদে বাংলার প্রাদেশিক আইন সভাতে হিন্দুদেরকে সংখ্যানুপাতে ন্যায্য প্রাপ্য থেকে কিছু কম আসন দেওয়া হয়। কম আসন মুসলমানকেও দেওয়া হয়। কিন্তু আনুপাতিক হারে সেটি ছিল হিন্দুর থেকে বেশি।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মুসলমানেরা সেরকম ‘রোয়েদাদে’র দাবিও করেন নি। এমন কি রোয়েদাদ নিয়ে অধিকাংশ মুসলমান শুরুতে কোনো আগ্রহও দেখান নি।তাঁরা ভেবেছিলেন,জনসংখ্যার জোরে এমনিতেই তাদের প্রতিনিধিত্ব বেশি হবে। কিন্তু তাতেই বর্ণহিন্দু ভদ্রলোকেরা আতঙ্কিত হয়ে পড়েন। সেই সঙ্গে গান্ধি–আম্বেদকরের মধ্যে হয় পুণা চুক্তি। যেখানে অবর্ণহিন্দুদেরও বেশ কিছু সুযোগ সুবিধে পাবার পথ প্রশস্ত হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ফলে এতদিন যারা সামাজিক এবং রাজনৈতিকভাবে আধিপত্য করে আসছিলেন তাঁরা সেই স্থিতি হারাবার ভয়ে আতঙ্কিত হয়ে পড়লেন। রোয়েদাদে অনুন্নত শ্রেণি সহ হিন্দুদের দেয়া হয় ৮০টি আসন,মোট আসনের শতকরা ৩২ ভাগ।অথচ আগেরবছরের আদমশুমারিতে বাংলাতে তাদের সংখ্যা ছিল জনসংখ্যার ৪৪ ভাগ। অন্যদিকে মুসলমান ছিল জনসংখ্যার ৫৪ ভাগ।তাদেকেও দেয়া হয় শতকরা মাত্র ৪৭ ভাগ।এই আশিটি আসনের মধ্যে ১০টি আসন আবার সংরক্ষিত হয় অনুন্নত শ্রেণির জন্যে। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৪-২৫) জয়া স্পষ্ট করেন নি হিন্দু জনসংখ্যাতে তাদের ভাগিদারী কতটা ছিল।সাধারণ যুক্তি বলে যে ১০টির চাইতে বেশি,এমন কি হিন্দু জনসংখ্যার আধার থেকেও বেশি হওয়া উচিত।অর্থাৎ হিন্দুদের মধ্যে বঞ্চিত হলে হয়েছেন এই অনুন্নতরাই।ওদিকে জমিদার,বিশ্ববিদ্যালয় ইত্যাদির নামেও কৌটা ছিলই।ভদ্রলোকেরা এই ব্যবস্থাতে মুসলমানের বিরুদ্ধে চটে গেলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">অথচ শতকরা একভাগেরও কম জনসংখ্যার ইউরোপীয়দের যে ২৫০টি আসনের মধ্যে শতকরা ১০ ভাগ অর্থাৎ পঁচিশটি আসন দিয়ে দেয়া হল — সেই নিয়ে কিন্তু ‘স্বদেশী’, ‘জাতীয়তাবাদী’ ভদ্রলোকেরা নীরবে রইলেন।প্রতিটি সম্প্রদায়ের ভোটারেরা নিজেদের প্রতিনিধি নির্বাচন করবে। অর্থাৎ শুধু সংরক্ষণই নয় ‘পৃথক নির্বাচনে’রও ব্যবস্থা হল।এটি একটি সর্বভারতীয় ব্যবস্থাপনা ছিল,কিন্তু বাংলাতে “ঐ রোয়েদাদকে ভদ্রলোকেরা গণ্য করেন তাদের মর্যাদার ওপর সরাসরি আক্রমণ হিসেবে...” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৬) চিত্তরঞ্জন দাসের মৃত্যুর পরে বাংলা কংগ্রেস তাঁর দুই অনুগামী যতীন্দ্র মোহন সেনগুপ্ত এবং সুভাষচন্দ্র বসু শিবিরের মধ্যে বিভাজিত হয়ে পড়েছিল। কিন্তু রোয়েদাদ দুই পক্ষকেই একত্রে এনে ফেলে। দুই গোষ্ঠীর স্বতন্ত্র মুখপত্র ছিল। যথাক্রমে ‘এডভ্যান্স’ এবং ‘লিবার্টি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">প্রথমটি লিখল ‘সাম্প্রদায়িকতাবাদীদের কাছে লজ্জাহীন আত্মসমর্পণ’, দ্বিতীয়টি লিখল ‘ভারতীয় জাতির প্রতি এই রোয়েদাদ একটি কলঙ্ক’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু দুই পক্ষই স্পষ্ট ‘হিন্দু’র পক্ষে দাঁড়াল। হিন্দু কখনো এর কাছে আত্মসমর্পণ করবে না,হিন্দুকে দুর্বল করা হয়েছে,ইত্যাদি বলা হল। লক্ষ করবার জিনিস যে মুসলমান যখনই এভাবে নিজেদের প্রতি অবিচার কিংবা বৈষম্যের কথা বলেছে---তাকেও সবসময়েই বিচার করা হয়েছে আর হয়ে থাকে সাম্প্রদায়িক বলেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এখানে উল্লেখ করা মনে হয় অসমিচীন হবে না যে নাগরিক বিল, ২০১৬ নিয়ে অসমের হিন্দু মুসলমান বাঙালির অবস্থানও অনেকটাই সেরকম।</span><span lang="BN" style="color: red; font-family: "bensen";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তখন, অমৃতবাজার,আনন্দবাজার পত্রিকাও দাঁড়াল হিন্দুদের পাশে।এর আগে স্থানীয় বা জেলা বোর্ডে জনসংখ্যাতে কম হলেও ভদ্রলোকেরা বেশ আধিপত্য করতেন। সেই আধিপত্যকে প্রাদেশিক শাসন কাঠামোকে বিস্তৃত করবার বাসনা বড়সড় আঘাত পায় এই রোয়েদাদে। অর্থাৎ আক্রান্ত হয় তাদের শ্রেণি আধিপত্য। কিন্তু ক্ষোভের প্রকাশ ঘটে জাতি তথা সম্প্রদায়ের নামে। এবং সংখ্যালঘু একটি জনগোষ্ঠীর ক্ষোভের মুখপাত্র হয়ে উঠছে প্রধান সব দল, সংবাদ মাধ্যম---এমনটা আজকে আমরা কল্পনাও করতে পারি না। তখন এটা সম্ভব হয়েছিল বর্ণহিন্দুর শ্রেণি আধিপত্যের জোরে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> শ্রেণি প্রসঙ্গটি জড়িয়ে আছে বলেই শ্রেণিপ্রভু ব্রিটিশের বিরুদ্ধে কেউ টু শব্দটি করেন নি। তাদের বিরুদ্ধে ‘ভাগ করে শাসন’ করবার অভিযোগ তখন তোলা যেতেই পারত,কারণ খিলাফত আন্দোলনের ফলে যে মুসলমান ব্রিটিশের বিরুদ্ধে চলে গিয়েছিলেন তাদের স্বপক্ষে টানবার ইচ্ছে থেকেই ব্রিটিশ তা করেছিল। কিন্তু সেই অভিযোগ তখন ভদ্রলোকেরা তুলেন নি। তার বিপরীতে কাগজগুলো নেমেছিল তখন সংখ্যাগুরু কিন্তু শ্রেণি বিচারে দুর্বলতর মুসলমানের বিরুদ্ধে যথেচ্ছ প্রচারে। মুসলমানেরা বিজয়োৎসব পালন টালন করে ইত্যাদি সংবাদ বেরিয়েছিল।যার কোনো সত্যতা ছিল না জয়া দেখিয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> মুসলমান পক্ষে সেরকম কোনো সংগ্রামও ছিল না। কিছু কিছু স্মারকপত্রে স্পষ্ট দাবি করা হলো,“বাঙলার হিন্দুরা সাংস্কৃতিক দিক থেকে স্পষ্টভাবে শ্রেষ্ঠ—শিক্ষিত জনগণের মধ্যে তারা শতকরা ৬৪ ভাগ...” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩১) কোথাও আশঙ্কা ব্যক্ত করা হল রোয়েদাদ “সাংস্কৃতিক ও বুদ্ধিবৃত্তিক দিক থেকে বাঙলার অনুন্নত ও ঘৃণাযোগ্য মুসলমানদের অধীনে স্থায়ীভাবে ভূমিদাসে পরিণত করবে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩১) অবশ্য এরই মধ্যে আরেকটি স্মারক পত্র যাতে রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর, প্রফুল্ল চন্দ্র রায়, আচার্য ব্রজেন্দ্রনাথ শীল প্রমুখ অনেকে সাক্ষর করেছিলেন তাতে স্পষ্টই লেখা হল হিন্দুরা ‘সংখ্যালঘু’ এবং সংগত দাবি উত্থাপিত হল “বাংলার সংখ্যালঘু হিন্দুরা স্বীকৃত সংখ্যালঘুর অধিকার হিসেবে তাদের যথার্থ প্রতিনিধিত্ব দাবি করছে।”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৬) রবীন্দ্রনাথের সভাপতিত্বে টাউন হলে অনুষ্ঠিত একটি সভাতে রাধাকুমদ মুখার্জির বক্তৃতার কিছুটা জয়া উদ্ধার করে দিয়েছেন, যেখানে হিন্দু –মুসলমান দুই জাতির তত্ত্বর কথা বলা হয় এবং যুক্তরাষ্ট্রীয় কাঠামোর তত্ত্ব তুলে ধরা হয়। যা কিনা মুসলিম লীগের লাহোর প্রস্তাবে আরো বিকশিত রূপে আসবে আরো বেশ কিছু বছর পরে। বস্তুত কেবিনেট মিশন বা শরৎ বসুর ‘যুক্তবাংলা’র কাঠামোও অনেকটাই তাই। রবীন্দ্রনাথ এই আন্দোলনে ছিলেন।সুভাষ বসু এবং শরৎচন্দ্র বসুও ছিলেন।তার বিপরীতে মুসলমানদের প্রতিক্রিয়া ছিল মিশ্র এবং বিলম্বিত। খুব উচ্ছ্বসিত কেউই হোন নি কারণ,প্রাপ্যের তুলনাতে তাদেরও কমই মিলেছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু কেউ কেউ মন্দের ভালো বলে প্রশংসা করেছেন।ফজলুল হক প্রথমে এর বিরোধিতাই করেন,পরে মত পাল্টান। বোঝা যাচ্ছে তার উপরে দু’দিক থেকে চাপ ছিল।মুসলমানেরা যে এই রোয়েদাদ সম্পর্কে বিশেষ আগ্রহী ছিলেন না তার পক্ষে জয়া পৌরসভা সম্পর্কে বি পি সিংহ রায়ের এক বিলের উল্লেখ করেন,যেখানে যৌথ নির্বাচনের কথা ছিল এবং ফজলুল হক সহ বেশ কিছু মুসলমান একে সমর্থন জানান। মুসলমানেরা ভাবছিলেন যৌথ নির্বাচনের মাধ্যমেও তারা পরিশেষে প্রাদেশিক ক্ষমতা দখল করার জন্যে নিজেদের সংখ্যাধিক্যকেও কাজে লাগাতে পারবেন। তার বিপরীতে তারা দাবি উত্থাপন করেন সার্বজনীন ভোটাধিকারের।তখন অব্দি বিশেষ শিক্ষা,সম্পদ এবং অধিকারের ভিত্তিতেই ভোটাধিকার সাব্যস্ত হত। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৫)কিন্তু বছর ফিরতে না ফিরতে হিন্দু পক্ষ থেকে ক্রমাগত প্রচার এবং হুমকির বিপরীতে মুসলমানও সঙ্ঘবদ্ধ হয়ে পড়েন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ভদ্রলোক মানে যে মূলত বর্ণহিন্দু বাঙালি সেই কথাটি আরো একটি ঘটনাতে স্পষ্ট হয়। সেটি হচ্ছে গান্ধি এবং আম্বেদকরের মধ্যে পুণা চুক্তি। রোয়েদাদের সম্পর্কিত এবং পাশাপাশি ঘটনাটি ঘটেছিল।এবং একই অধ্যায়ে বিষয়টির উপস্থাপন করেও জয়া বিশ্বাসযোগ্য ভাবে ছবিটি উপস্থাপনও করেছেন।আম্বেদকর তথা অবর্ণহিন্দু নেতৃত্ব নিজেদের অবস্থান থেকে কিছু সরেই আসেন পুণা চুক্তিতে।তখন অব্দি বর্ণহিন্দু নিজেরা অবর্ণহিন্দুদের এবং অবর্ণহিন্দুরাও নিজেদের বিনা প্রশ্নে হিন্দু বলে মনে করতেন না।সংখ্যালঘুদের মতো অবর্ণহিন্দুদের জন্যে খানিক বেশিই সুরক্ষা দাবি করছিলেন আম্বেদকর</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু গান্ধি এবং তাঁর সমর্থকেরা অবর্ণহিন্দুদের সঙ্গে সংঘাতটিকে বিশেষ করে অস্পৃশ্যতার প্রশ্নকে হিন্দুদের ভেতরকার অরাজনৈতিক ধর্মীয় বিষয় বলে মনে করতেন। সুতরাং অবর্ণহিন্দুদের থেকে আলাদা করে তাদের জন্যে স্বতন্ত্র সংরক্ষণের বিরোধিতা করেই ছিল গান্ধির অনশন। পুণা চুক্তিতে সংরক্ষণকে মেনে নিতে হল, কিন্তু প্রার্থী তপশিলি বা সাধারণ হোন ভোট পাবেন সব হিন্দুর। এভাবে বৃহত্তর হিন্দু ঐক্যের একটি পথ উন্মুক্ত করে ফেলা হল,অন্যথা বর্ণহিন্দুরা সারা দেশেই সংখ্যালঘু হয়ে পড়বার সমস্যাতে পড়েছিলেন।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বিভিন্ন প্রদেশে হিন্দুদের মধ্যে আসন ভাগাভাগির ব্যবস্থাটি ভিন্ন হয়। বাংলাতে ৮০টি হিন্দু আসনের ৩০টি তপশিলিদের দেবার সিদ্ধান্ত হয়। অথচ সেখানে বাঙালি বর্ণহিন্দুর কেউ উপস্থিত ছিলেন না। তাঁরা একে ‘বাঙালিদের ওপর অন্যায় ও অস্বাভাবিক অবিচার’ কিংবা ‘প্রধানমন্ত্রীর রোয়েদাদ অপেক্ষা অনেক বেশি খারাপ’ বলে অভিহিত করেন। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৮) বাঙালিরা হিন্দুদের মধ্যে বর্ণভেদ প্রায় স্বীকারই করতেন না। ফলে একদিকে ‘হিন্দু’ পরিচিতির মধ্যে দুই বর্ণকে এক করবার পথ উন্মুক্ত করলেও,“শ্রেষ্ঠ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যে ঐক্যবদ্ধ এক হিন্দু সম্প্রদায়ের প্রতিনিধিত্বের দাবিদার ভদ্রলোকদের দাবি যে কতটা শূন্যগর্ভ” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৮) তা এই চুক্তি স্পষ্ট করে দিয়েছিল। ১৯৩১এর আদমশুমারিতে স্বীকার করে নেয়া হয়েছিল বটে বাংলাতে অস্পৃশ্যতার সমস্যা অন্যপ্রদেশের মত উগ্র নয়,---কিন্তু ততটুকুই। ৬০ লাখের বেশি লোককে বাংলাতেও অস্পৃশ্য বলে চিহ্নিত করেছিল আদমশুমারির প্রতিবেদন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">জয়া বেশ কিছু জনজাতি এবং সম্প্রদায়ের বিবরণ দিয়েছেন। ১৯৩৪শে প্রকাশিত মডার্ন রিভিউ থেকে একটি সারণির উল্লেখ করেও জয়া দেখিয়েছেন বাংলাতে বর্ণ এবং শ্রেণি প্রায় একই। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৯) অনুবাদক যদিও বর্ণ বা নৃগোষ্ঠীকে ‘শ্রেণি’ এবং ‘শ্রেণি’কে ‘অর্থনৈতিক পার্থক্য’ বলে অনুবাদ করেছেন। বাংলাতে প্রচলিত ‘ছোটলোক’ শব্দটি ব্যবহার করে তিনি লিখেছেন “...এরা ভদ্রলোকদের জমিতে ও বাসাবাড়িতে কাজ করে,কিন্তু তারা বাস করে ভদ্রসমাজের গণ্ডির বাইরে। বাঙলার ইতিহাসে এই প্রথমবারের মত রোয়েদাদে ও পুনা চুক্তিতে আভাস দেওয়া হয় যে,এতদিন ধরে ভদ্রলোক গ্রুপ দ্বারা প্রভাবিত সাংগঠনিক রাজনীতির আবদ্ধ গণ্ডিকে ছোটলোকদের অন্তর্ভুক্তির জন্য উন্মুক্ত করা যেতে পারে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৯) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> এই দুই প্রশ্নেই কংগ্রেস হাইকমাণ্ডের সঙ্গে বাংলা কংগ্রেসের বিরোধ তীব্র হয়ে পড়ে। কেন্দ্রীয় কংগ্রেসে মদন মোহন মালব্যের মত অনেকেই রোয়েদাদের বিরোধী ছিলেন।বাংলা কংগ্রেসকে তখন পরিচালিত করতেন ‘ক্ষমতাধর পাঁচ’ (</span>big five<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">)ব্যক্তি।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এরা যে একই গোষ্ঠীর ছিলেন তা নয়। এরা লাগাতার পরস্পরের সহযোগী বা প্রতিদ্বন্দ্বী ছিলেন না। রোয়েদাদ সব গোষ্ঠীকে এক করলেও সবাই হাইকমাণ্ডের বিরুদ্ধে প্রকাশ্যে যেতে চাইলেন না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ইতিহাসের রসিকতা হল-- পরে যারা হিন্দু মহাসভার বিরোধী অবস্থান নেবেন সেই বসু ভাইরা ১৯৩৪এ কলকাতাতে যখন মদন মোহন মালব্য ন্যাশনালিস্ট পার্টি গঠন করেন তখন তাতে যোগ দেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">দলটির প্রধান লক্ষ্যই ছিল রোয়েদাদ বিরোধী সংগ্রাম চালিয়ে যাওয়া। শুধু হাইকমাণ্ডের বিরুদ্ধে যাবেন না বলে ‘বিগ ফাইভে’র বাকি তিনজন বিধান চন্দ্র রায়, কিরণ শঙ্কর রায় এবং নলিনী রঞ্জন সরকার বসু ভাইদের সঙ্গে তখন সম্পর্কচ্ছেদ করেন। জয়া লিখেছেন, “ঐ ‘পাঁচ জন’ ছিলেন ধনাঢ্য, সবার সাথে তাঁদের যোগাযোগ ছিল সুদৃঢ় এবং সিদ্ধান্ত গ্রহণের ক্ষেত্রে তাঁদের ছিল প্রবল ক্ষমতা</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৪৭) শেষ অব্দি বসুভাইদের নেতৃত্বাধীন বাংলা কংগ্রেস পরাস্তই হয়। হাইকমান্ড আপসের চেষ্টা করলেও শেষে বেশ কড়াকড়ি অবস্থানই নেয়।এই সময়ে শরৎ চন্দ্র বসু যুগান্তর গোষ্ঠীরও কাছাকাছি চলে আসেন। চট্টগ্রাম অস্ত্রলুণ্ঠন মামলাতে তিনি বন্দিদের অবস্থানের সমর্থন করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮ নভেম্বর ১৯৩৪এ বাংলা কংগ্রেস ঘোষণা করে রোয়েদাদের প্রতিটি বক্তব্যই তারা গ্রহণ করে। পুনা চুক্তির প্রশ্নে তাদের অবস্থানের কী হল সেটি কিন্তু জয়া স্পষ্ট করেন নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তবে এক জায়গাতে লিখেছেন, “কেন্দ্রের ঘটনাপ্রবাহের ওপর প্রভাব বিস্তার করতে ব্যর্থ হয়ে ভদ্রলোকদের রাজনীতি ক্রমাগতভাবে অন্তর্মুখী হয়ে যায় এবং বাঙলায় তাদের অস্তিত্বের বিরুদ্ধে হুমকি প্রতিরোধে তারা উদ্বিগ্ন হয়।”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৫২) ঘটনাক্রমগুলোকে তিনি বহু প্রামাণ্য তথ্যে ব্যাখ্যা বিচার করেছেন।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বাংলার রাজনীতিতে গ্রামীণ বিপরীত পক্ষ </span></b><b><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> বাংলাতে এমন একটি পরিস্থিতি আর সর্বভারতীয় স্তরে একাধিক গোলটেবিল বৈঠকের সফলতা ব্যর্থতার পরে ১৯৩৫এ আসে ভারত শাসন আইন।ইতিমধ্যে বিশ্বজোড়া অর্থনৈতিক মন্দার ফলে কৃষিউৎপাদন সম্পর্কিত সংকটে জমিদার ভদ্রলোকেদের সংকট বাড়ছিল। খাজনা আদায় ব্যাপকভাবে কমছিল। জমিদার এবং ভূমিশ্রমিকদের মাঝখানে ‘একটি বিশাল মধ্যস্বত্বভোগী শ্রেণীর সৃষ্টি হয়’ (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৬৮)</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">যারা উঠে আসেন সেই জমি থেকেই তথা গ্রামাঞ্চল থেকে। এরা ক্রমেই বৌদ্ধিক পরিভাষাতে ‘জোতদার’ বলে পরিচিত হন।উনিশ শতকের শেষ থেকেই প্রজাস্বত্ব আইনও জোতদারদের উঠে আসা সহজ করেছিল। তার সঙ্গে আখ,পাট,পান চাষের মতো নগদ অর্থকরী ফসলে বিনিয়োগ করেও ছোটজমির মালিকদের অনেকে যেমন বিপন্ন হন,বহুর ভাগ্যের চাকাও ঘুরতে শুরু করে। বাংলার বিভিন্ন অঞ্চলে শ্রেণিরগুলোর জটিল পুনর্বিন্যাস হতে থাকে,যার সংক্ষিপ্ত রূপরেখা তুলে ধরবার চেষ্টা করেছেন জয়া। বহু জমিদার তাদের পরম্পরাগত আয়ের উপায় পাল্টাতে বাধ্য হন। যারা গ্রামে ছিলেন, তারাও শহরে যেতে শুরু করেন চাকরির জন্যে। ছোট জমিদারদের অনেকে বেকার এবং নিঃস্ব জীবন যাপন করতেও বাধ্য হন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> রায়তেরা খাজনা দিতে অসমর্থ হচ্ছিলেন,অনেকে অস্বীকারও করছিলেন।ব্রিটিশ প্রশাসন এবং জমিদারেরা একে ব্যাখ্যা করে ‘ঋণ পরিশোধ না করবার খারাপ মানসিকতা’ বলে। একে ক্রমেই একটি ‘বলসেভিক’ এবং মুসলমান ষড়যন্ত্র হিসেবেও দেখা হতে শুরু করে। জোতদারদের অধিকাংশই ছিলেন মুসলমান এবং গ্রামীণ মানুষ। মুসলমানদের জন্যে বণ্টিত ১১৭ আসনের ১১১টিই ছিল গ্রামীণ এলাকার। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৭৮) অর্থাৎ ৬টি ছিল শহুরে।বিপরীতে ৭৮টি সাধারণ বা হিন্দু আসনের মধ্যে ১২টিই ছিল শহুরে।বাকিগুলো গ্রামীণ।এই পরিস্থিতিতে যে ঘটনাটি ঘটল তা সামাজিক –রাজনৈতিক ইতিহাসের জন্যে গুরুত্বপূর্ণ। ১৯৩৫এর ভারত শাসন আইনের আগে অব্দি প্রতিবাদী রাজনীতির জন্য মাঝে মাঝে প্রয়োজন ছাড়া বাংলা কংগ্রেস গ্রামাঞ্চলে খুব একটা নজর দিত না। কোনো রাজনৈতিক দলই গ্রামাঞ্চলে তাদের রাজনৈতিক ভিত্তি গড়ে তুলবার চেষ্টা করেনি। “কিন্তু এখন হঠাৎ করে পল্লি বাঙলা বিশেষভাবে গুরুত্বপূর্ণ হয়ে ওঠে---প্রাদেশিক আইন সভায় ক্ষমতা লাভের জন্য আগ্রহী দল বা উপদলকে পল্লি অঞ্চলে জয়ী হতেই হবে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৭৮) ভারত শাসন আইনেও সার্বজনীন ভোটাধিকার স্বীকৃত হয় নি।সম্পত্তি,শিক্ষা,বিশেষাধিকার তখনও ছিল ভোটার হবার যোগ্যতা। কিন্তু ভোটারের সংখ্যা নানা কারণে বেড়েছিল।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> এরকম একটি পরিস্থিতিতেই মৌলানা আকরম খাঁ,আবুল কাশেম ফজলুল হকের মতো নেতৃত্বের উঠে আসার ইতিবৃত্ত ব্যাখ্যা করেন জয়া চ্যাটার্জি।ফজলুল হকের রাজনৈতিক মতাদর্শকে তিনি ব্যাখ্যা করেন এভাবে---তাঁর মধ্যে ধর্মনিরপেক্ষ জাতীয়তাবাদ,বাঙালি স্বদেশপ্রেম ও মুসলমান জনপ্রিয়তাবাদের ‘অপূর্ব সমন্বয়’ ঘটে। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮০) সামাজিক স্তরভেদে</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ফজলুল হকের স্থিতি সম্পর্কে জয়া লিখেছেন “এসব লোকেদের মধ্যে সাধারণভাবে পরিচিত ‘আশরাফ’ শ্রেণীর মুসলমান নেতা ছিলেন না।...তাঁর পরিবার ‘আশরাফ’ বা উচ্চমর্যাদাপূর্ণ বলে দাবি করলেও আসলে তাঁরা ছিলেন সাধারণ তালুকদার, অধিকন্তু তাঁরা ছিলেন বাঙলাভাষী</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮০) সাধারণত দাবি করা হয়ে থাকে যে মুসলমানেরা ইংরেজি শিক্ষাকে বর্জন করেছিলেন বলেই আর্থ-সামাজিকভাবে পিছিয়ে পড়েছিলেন। সম্প্রতি বেশ কিছু অধ্যয়ন বাংলার ক্ষেত্রে এই তথ্যকে খণ্ডন করেছে।বিশ শতকের শুরুতে জমিদার শ্রেণিটির পতন্মুখ অবস্থা এবং মুসলমান রায়তদের অবস্থার উন্নতিতে তারা নির্বিরোধ স্কুলে যেতে শুরু করে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এমন কি তার জন্যে ব্যক্তিগত স্তরে তাদের যে বেশ কঠোর শ্রম এবং সংগ্রাম করে এগুতে হত। শহরে গিয়ে অধিকাংশই হোস্টেলে থাকবার অর্থ জোটাতে পারতেন না,পরের বাড়িতে ‘জায়গির’ থাকতেন। কৃষক পরিবার থেকে যাবার জন্যেই “ ...তাদের মধ্যে গ্রামীণ সাংস্কৃতিক বৈশিষ্ট্য বর্তমান থাকে---তারা অমার্জিত ভাষায় কথা বলে, গ্রামের লোকদের মতো পোশাক পরে ও খাদ্য খায়।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮১)কিন্তু,“স্কুলগামী মুসলমান ছাত্র সংখ্যার তুলনায় মাদ্রাসাগামী ছাত্রে সংখ্যা ছিল খুবই কম।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮২) ১৯৩৫এর ভারত শাসন আইনের পরে এদের পক্ষে সহজ হয় গ্রামীণ জনতার মধ্যে নিজেদের প্রভাব বিস্তারে। যদিও এর আগেই প্রজা পার্টি এবং পরে নিখিল বঙ্গ প্রজা সমিতি গঠন করেন ফজলুল হকেরা। অর্থনৈতিক মন্দার সময় পূর্ব বাংলায় প্রচুর ‘কৃষক সমিতি’ গড়ে উঠেছিল, যার প্রায় সবার সাথে এই নতুন দল সংযোগ গড়ে তুলতে শুরু করে। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮৩) সংস্কার আইনের পরে অচিরেই এই দল বাংলার মুসলমানের সাধারণ সংগঠনে পরিণত হয়।এক সময় আকরম খাঁ এবং ফজলুল হকের নেতৃত্বে সংগঠন দু’ভাগ হয়।ফজলুল হক শিবির কৃষক প্রজা পার্টির নামে নিজের শিবিরকে বের করে আনেন।মূল সংগঠন কয়েক মাস পরে মুসলিম লীগে বিলীন হয়ে যায়। কিন্তু গণভিত্তি প্রবল প্রজা পার্টিরই ছিল।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">প্রজা পার্টির ঘোষিত নীতি ছিল জমিদারি প্রথা বিলোপ করা। খাজনা মাফ এবং ঋণ মকুবের কর্মসূচী গ্রহণ করাতে বহু গরীব মানুষকে আকৃষ্ট করলেও,জমিদারি বিলোপ ধনী কৃষকের আকাঙ্ক্ষারই প্রতিফলন,কেননা জমির মালিকানা কিছু মূলত তারাই পেয়েছিল। জমিদার এবং দাদন ব্যবসায়ীকে বাদ দিয়ে এরা প্রায় সব মুসলমানকে সংগঠিত করবার কৌশল নিয়েছিল। ছোট জমির মালিক বা কৃষি শ্রমিকদের সমস্যা সেভাবে গুরুত্ব পেত না।এই নিয়েই এরা সারা বাংলাতে প্রভাব বিস্তার করে। ১৯৩৬এ সারা বাংলাদেশে স্থানীয় বোর্ডের অর্ধেকের বেশি আসন চলে যায় মুসলমানদের দখলে, শ্রেণির বিচারে যায় আসলে জোতদারদের দখলে।এই প্রথম প্রাদেশিক রাজনীতিতে এরা প্রাধান্যে চলে আসেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">পরবর্তী দিনগুলোতে এই জমিদার জোতদার সংঘাতই হিন্দু-মুসলমান সংঘাতের চেহারা নেয়। যা দেশভাগ অব্দি এগোয়। কিন্তু এর শ্রেণি চেহারা ঢাকা পড়ে যাবে,যদি মুসলমান জমিদারদের ভূমিকাগুলোকে আলাদা করে না বোঝা যায়। জয়া সেদিকটিকেও সূক্ষ্মভাবে দেখবার চেষ্টা করেছেন।জমিদারি বিলোপ ইত্যাদির দাবি জানালেও প্রজা পার্টি লীগ-নেতৃত্বকেই আক্রমণের লক্ষ্য হিসেবে বেছে নিত।১৯৩৬এর আগষ্টে ত্রিপুরার কুমিল্লাতে এক মুসলমান সমাবেশে ফজলুল হক সাধারণভাবে জমিদারদের বিরুদ্ধে বললেও নির্দিষ্টভাবে স্যার নাজিমুদ্দিন এবং স্যার কে জি এম ফারুকীর বিরুদ্ধে আক্রমণে শান দেন। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮৩)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কেবলমাত্র মুসলমানদের সংগঠিত করবার প্রয়াস চালান শ্রেণিগতভাবেই যারা জমিদার,এবং মুসলমানের মধ্য ‘আশরাফ’,এবং অধিকাংশই বাঙালিও নন।ঢাকার নবাব হাবিবুল্লাহ, জলপাই গুড়ির নবাব মোশারফ হোসেন, কলকাতার ব্যবসায়ী হাসান ইস্পাহানি,হোসেন শহীদ সোহরাওয়ার্দীরা ১৯৩৬এ একটি নতুন দল গঠন করেন ‘ইউনাইটেড মুসলিম পার্টি’ নামে। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৮৮) </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">অন্যদের বেলা যেমন,এদেরও পরিবার,আয়ের উৎস,শিক্ষা ইত্যাদির বিস্তৃত বিবরণ দিয়েছেন লেখিকা। শোহরাওয়ার্দির কম্যুনিস্ট শ্রমিক সংগঠনের বিরোধিতায় শ্রমিক সংগঠন করবার তথ্য,উল্লেখ করেছেন অপরাধ জগতের সঙ্গে তাঁর সংস্রবের কথা। লিখেছেন,“ধানের ক্ষেতে জুতা পরে কাদা মাড়াবার প্রবৃত্তি বা ইচ্ছা এসব আশরাফ ভদ্রলোকের কারও ছিল না।” </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৯০) সে জন্যে তাঁরা আকরম খাঁর এবং তাঁর দলের আতরাফ নেতাদের নতুন দলে যোগদান নিশ্চিত করান। এরা ফজলুল হককেও টানবার চেষ্টা করেছিলেন,কিন্তু তিনি দৃঢ়তার সঙ্গে প্রত্যাখ্যান করেন।ঢাকার নবাবদের তো তিনি ‘ব্রিটিশদের পৃষ্ঠপোষকতায় প্রতিষ্ঠিত বাঙলার আত্মস্বীকৃত নেতা’ বলে অবজ্ঞা করেছেন। ( জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৯১)</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ইস্পাহানি একই বছরে জিন্নাকে বাংলায় নিয়ে এলেন। মুসলিম লীগের ভেতরে নতুন দলের বিলয় ঘটালেন।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> ফজলুল হককে দলে টানবার চেষ্টা করে জিন্নাও ব্যর্থ হয়ে ফিরে গেলেন।</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">স্বতন্ত্র নির্বাচনের একটি ভাল ফলের কথা জয়া উল্লেখ করেছেন,যা কিনা সাম্প্রদায়িক ভাবনাকে প্রতিহত করতে কাজে আসতে পারত। মুসলিম আসনগুলোতে লীগ এবং প্রজা পার্টি পরস্পর প্রতিদ্বন্দ্বিতা করল। লীগ সাম্প্রদায়িক কথা বার্তা বললেও প্রজাপার্টি সেসবের বাইরে রইল। তারা মূলত জোর দিল কৃষি সংক্রান্ত বিষয়ে।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সোহরাওয়ার্দি এবং অন্যান্য লীগ নেতারা জীবন যাপনে অনেক বেশি আধুনিক এবং বিদেশে শিক্ষা সাঙ্গ করে ফেরা লোকজন ছিলেন।তারা সত্যিকার প্রজাদের প্রতিনিধিত্ব করা প্রজা পার্টিকে আটকাতে সবচাইতে সহজ সাম্প্রদায়িকতার পথ নেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু বাস্তবের লড়াই “মুসলমান ও হিন্দুদের সরাসরি লড়াইয়ে যতটা নয়, মুসলমান ‘সম্প্রদায়ে’র নিজেদের মধ্যে এই লড়াই প্রায় গৃহযুদ্ধের রূপ লাভ করে” </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৯৩) অন্যভাষাতে বলা চলে মুসলমানদের আভ্যন্তরীণ শ্রেণিবিরোধ এর মধ্য দিয়ে প্রকাশ পাচ্ছিল,যখন কিনা কংগ্রেসের সঙ্গে সংগ্রামও ছিল অনেকটাই সেই শ্রেণিবিরোধেরই পরিণাম। পটুয়াখালিতে (উত্তর) খাজা নাজিমুদ্দিনের বিরুদ্ধে নির্বাচনী যুদ্ধকে ফজলুল হক স্পষ্টই বলেন,“জমিদার ও কৃষকদের মধ্যকার সর্বাত্মক সংগ্রাম।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৯৪) সেই সংগ্রামে নাজিমুদ্দিনের শোচনীয় পরাজয় হয়েছিল। অথচ এক দশক আগে এই এলাকাতে ভয়ানক সাম্প্রদায়িক হাঙ্গামা হয়ে গিয়েছিল।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> গ্রামাঞ্চলে সেই নির্বাচনে প্রজা পার্টি ভাল ফল করে,লীগ করে নগরাঞ্চলে।শতকরা হিসেবে বেশি ভোট পেয়েও প্রজা পার্টি লীগের চেয়ে তিনটি আসন কম পায়। আরো কিছু ছোট ছোট গোষ্ঠীও কৃষকদের বিষয়কে সামনে এনে নির্বাচনে বিজয়ী হয়।“তুলনামূলকভাবে পরস্পর পার্থক্যহীন বাঙলার কৃষক সম্প্রদায়ের ঐক্যের অনুভূতি কোনভাবেই যেমন নিছক ধর্মভিত্তিক ছিল না, তেমনি তাকে সব সময় স্বতঃস্ফূর্ত সাম্প্রদায়িক ও বিচ্ছিন্নতার রাজনীতি বলে ধরে নেওয়া যায় না।” </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৯৪)যারা এখনো সম্প্রদায় ভিত্তিতে সংরক্ষণ এবং পৃথক নির্বাচনী মণ্ডলী সাম্প্রদায়িকতা বৃদ্ধি করবে বলে নিদান দিয়ে থাকেন,তাঁরা সত্য বলেন না---এই ইতিহাস তারই নজির। যদিও আমাদের মনে হয়েছে,তপশিলিদের সম্পর্কে প্রজাপার্টি বা এরকম দলগুলোর ঔদাসীন্য পরে মারাত্মক স্থিতি নেয়। তার পূর্ণ সুযোগ হিন্দু মহাসভা গ্রহণ করে। তবু মনে রাখতে হবে জমিদারদের অধিকাংশই যেখানে বর্ণহিন্দু, প্রজা পার্টি প্রত্যক্ষ আক্রমণের লক্ষ্য করেছিল মুসলমান জমিদারদেরকেই। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">অন্যদিকে ভদ্রলোকদের রায়তদের অধিকাংশই মুসলমান। মুসলিম লীগের মতো সমস্যাতে কংগ্রেসও পড়েছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">হিন্দু ভদ্রলোক শ্রেণি পুরোটাই পড়েছিল।তারা বিশ্বাস করত জমিদারি অক্ষুণ্ণ রেখেই রায়তদের স্বার্থ রক্ষা সম্ভব।এমন কি চিত্তরঞ্জন দাসের অনুগামীরাও সেরকমই বিশ্বাস করতেন। ফলে ১৯২৮এর টিন্যান্সি এমেন্ডমেন্ট বিলের বিরোধিতা প্রায় সবাই করেন। আবার ১৯৩০এ যখন এক বিলে বলা হল গ্রামের প্রাথমিক শিক্ষার ব্যয়ভার জমিদারি এস্টেটের উপরে ন্যস্ত করা হবে---তারও এরা ঘোরতর বিরোধিতা করেন। ‘খাজনা না দেওয়ার খারাপ মানসিকতা’র বিরুদ্ধে বাস্তবে এরা অনেকে বরকন্দাজ নিয়োগ করেও চাপ দিচ্ছিলেন।প্রজারা প্রতিরোধ করলেই একে এরা সাম্প্রদায়িকতা না হলেও ডাকাতি বলে চিহ্নিত করছিলেন। মুসলমান প্রজাদের সঙ্গে হিন্দু ভৃত্য বা প্রজা যোগ দিলেও সেসব ‘সাম্প্রদায়িক’ – তার মানে মুসলমানের ষড়যন্ত্র বলে বিবেচিত হত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">“এরকম পরিস্থিতিতে”,জয়া লিখেছেন,“বেঙ্গল কংগ্রেস নির্বাচনে প্রতিদ্বন্দ্বিতা না করলে বিস্মিত হবার কিছু ছিল না” </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১০২) কিন্তু হাইকমাণ্ডের </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">নির্দেশে ঝাঁপিয়ে পড়তেই হয়।এই পরিস্থিতিতে আসরে প্রবেশ করে বামপন্থীরা,বিশেষ করে স্বদেশীদের মধ্যে মার্ক্সবাদে দীক্ষিতরা। সিপি আই ১৯৩৫এ কংগ্রেসের সঙ্গে যুক্তমোর্চা গঠন করে। এবং কম্যুনিস্টরা কংগ্রেসের ভেতরে ঢোকে কৃষকদের সংগঠিত করতে শুরু করে।কংগ্রেসের হয়ে কৃষক আন্দোলন গড়ে তুলতে আগ্রহীদের মধ্যেও দেখা গেছে মুসলমানের সংখ্যা অনেক। বিশেষ করে তিপেরায় কংগ্রেস তুলনাতে বেশিই কৃষক কর্মসূচী হাতে নেয়। যদিও সর্বত্রই জমিদার সদস্যরা ছিলেন নিজেদের স্বার্থ সুরক্ষাতে দৃঢ় প্রতিজ্ঞ।ফলে কংগ্রেসীরা কোথাও জমিদার কোথাও কৃষক স্বার্থে কাজ করে যাচ্ছিলেন।জয়া লিখেছেন,‘টিপেরার অভিজ্ঞতায় দেখা যায় যে,বেঙ্গল কংগ্রেসের জন্য কৃষক সম্পর্কিত বিষয়টি ছিল একটি ‘শাঁখের করাত’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">” </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১০৬) নিজে টাকা যোগাতে না পারলে কংগ্রেস কাউকে প্রার্থী করত না বিশেষ। ফলে সাধারণ আসনে সেরকম কোনো কৃষক নেতাকে তারা নির্বাচনে প্রার্থী করে নি। নির্বাচনে গ্রামাঞ্চলে ৬৬টি আসনের মধ্যে কংগ্রেস জয়ী হয় মাত্র ৩৫টিতে। তারও ২৮টি ছিল বর্ণহিন্দু এলাকার। এই ফলাফল কংগ্রেসকে স্পষ্ট ডান-বাম দুই শিবিরে বিভাজিত করে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">শ্রেণি-বর্ণ-সম্প্রদায় ঘিরে বাংলা কংগ্রেসের দুর্বিপাক<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> ১৯৩৬এর নির্বাচনে কংগ্রেস এবং প্রজা পার্টির মধ্যে একটি অঘোষিত সমঝোতা ছিল। কংগ্রেস কোনো মুসলমান আসনে প্রতিদ্বন্দ্বিতা করল না,বিপরীতে প্রজা পার্টিও কোনো হিন্দু বা তপশিলি আসনে প্রতিদ্বন্দ্বিতা করল না।অথচ,দুই দলেই অন্য সম্প্রদায়ের মানুষজন ছিলেন।কিন্তু নির্বাচনোত্তর পরিস্থিতিতে যখন সরকার গড়তে এরা সমঝোতা করতে ব্যর্থ হলেন এবং ফজলুল হক বাধ্য হলেন প্রতিদ্বন্দ্বী লীগের সঙ্গে সমঝোতা করতে</span><span lang="EN-US"> --</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> তাতে আম জনতার কাছে এরা হিন্দু মুসলমানের দুই ভিন্ন দল হিসেবে প্রতিষ্ঠা পাওয়া সহজ হল---এমনটা ভাববার যথেষ্ট সংগত কারণ আছে। শরৎ বসুর নেতৃত্বাধীন কংগ্রেস চাইছিল রাজবন্দীদের মুক্তির বিষয়টি সরকারে অগ্রাধিকার পাক,প্রজা পার্টি চাইছিল কৃষকদের বিষয়। ফজলুক হক বহু চেষ্টা করেও কংগ্রেসকে পাশে পেতে ব্যর্থ হন।নতুন সরকারে অধিকাংশই মুসলমান সদস্য ছিলেন বটে,সেই সঙ্গে এদের অধিকাংশই ছিলেন অনাগরিক কৃষক জোতদার শ্রেণিটির থেকেও উঠে আসা। তাঁদের প্রথম বড় প্রয়াস ছিল বেঙ্গল প্রজাস্বত্ব (সংশোধিত) বিল। বিলে জমিদারদের স্বার্থ ক্ষুণ্ণ করে প্রজাদের জমি স্বাধীনভাবে ভাগ করা ও হস্তান্তরের অধিকার দেওয়া হয়। “ফলে পল্লি এলাকায় জমিদারেরা এই বিলকে সাম্প্রদায়িক ব্যবস্থা,বৈশিষ্ট্যের দিক থেকে ‘সম্পূর্ণ বিপ্লবাত্মক’ আখ্যা দিয়ে প্রত্যাখ্যান করে।তারা ভবিষ্যদ্বাণী উচ্চারণ করে যে,এই বিল দেশে ‘বিশৃঙ্খলা বৃদ্ধি করে বিপর্যয়’ ডেকে আনবে।”</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১২৫)এক দশক পরে দেশভাগের মধ্য দিয়ে তাদের সেই ভবিষ্যৎবাণী সত্যও প্রমাণিত হল বটে। ‘সাম্প্রদায়িকতা বিরোধিতা’কে সুচতুরভাবে শ্রেণি স্বার্থে ব্যবহার করবার এই ভদ্রলোক কৌশলটি এখনো ‘ধর্মনিরপেক্ষ শিবিরে’ কম আলোচিত হয়।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সরকার ১৯৩৫এর বেঙ্গল এগ্রিকালচারাল ডেটরস এক্ট এর বাস্তবায়ন শুরু করে। ১৯৪০এ বেঙ্গল মানি লেণ্ডারস এক্ট নিয়ে আসে। সবগুলোই ভদ্রলোক জমিদার,বানিয়া,সুদখোর মহাজন স্বার্থের বিরুদ্ধে যায়।লীগের জমিদারেরাও শেষ আইনটি আটকাবার চেষ্টা করেছিলেন।কিন্তু ব্যর্থ হন।পরে জমিদারদের বিভিন্ন পদে বসিয়ে ক্ষতিপূরণ করবার সর্তে সমর্থন দিতে বাধ্য হন।স্বাভাবিক ভাবেই সরকারি ক্ষমতার বাইরের হিন্দু জমিদারেরা সেই সুবিধের থেকেও বঞ্চিত হন।এছাড়াও পুলিশে কনেস্টবল চাকরিতে পঞ্চাশ শতাংশ মুসলমান নিয়োগ,সরকারি চাকরিতে ষাট শতাংশ মুসলমানদের জন্যে সংরক্ষণ এমন অনেক ব্যবস্থা নেয় যা এতোদিনকার বর্ণহিন্দু আধিপত্যকে প্রত্যাহ্বান জানায়। অথচ জনসংখ্যার বিচারে এর কোনোটাই হিন্দুদের বঞ্চিত করে করা হয়েছে এমনটা নয়।সবচাইতে বড় আঘাত জয়া লিখেছেন,উচ্চশিক্ষার নিয়ন্ত্রণ কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের বদলে সেকেন্ডারি এডুকেশন বোর্ডের হাতে অর্পিত হয়। ফলে বিশ্ববিদ্যালয় হারানো মানে ভদ্রলোকদের ‘সাংস্কৃতিক প্রাধান্য’ হারিয়ে বসা, “...যে ‘সাংস্কৃতিক প্রাধান্যটি’ ছিল ভদ্রলোক সাম্প্রদায়িক আলোচনার (</span>discourse<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">)</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মূল অবলম্বন।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১২৫)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এই পরিস্থিতিতে শরৎ বসু আবার চিত্তরঞ্জনের পথে ফেরার কথা ভাবতে শুরু করেন।নির্বাচনে মুসলমান প্রার্থী না দেবার ভুল অনুভব করেন। এবং বাম-সমাজবাদী কংগ্রেসীদের সংঘবদ্ধ করবার কথা ভাবতে থাকেন। কিন্তু রক্ষণশীল প্রতিপক্ষ ছিল দলের ভেতরে সংখ্যাতে অনেক বেশি। তাঁর নেতৃত্বে জনসংযোগ আন্দোলন শুরু হয়। তাতেও জমিদারদের সঙ্গে প্রত্যক্ষ সংঘাত এড়িয়ে যাওয়া হচ্ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এবং মুসলমান প্রশ্নে খুবই সস্তা কিছু পথ নেয়া হচ্ছিল। এমন প্রচারপত্রও বিলি করা হয় যেখানে লেখা হয় ‘মুসলমানের হাত থেকে ইসলামের পতাকা ছিনিয়ে নিয়েছে’ (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১২৯) ব্রিটিশ শাসন। পীর উলেমাদের ধরা হয় যাতে কংগ্রেসের দিকে লোক টানা সহজ হয়। কিন্তু তাতেই রক্ষণশীলেরা রুষ্ট হচ্ছিলেন,আর তাদের চিহ্নিত করছিলেন বামপন্থী বলে। অন্যদিকে বামেদের দিক থেকে চিরস্থায়ী বন্দোবস্ত বাতিল,খাজনা বন্ধের দাবিও উঠতে শুরু করে। ১৯৩৯এ চিরস্থায়ী বন্দোবস্ত বাতিলের দাবি প্রাদেশিক কংগ্রেসের সিদ্ধান্তের অংশ হয়ে পড়ে।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">অন্যদিকে মুসলমান নেতৃত্বের ভেতরেও এই নিয়ে সন্দেহ সংশয় এবং বিরোধের পরিবেশ বাড়ে। কিন্তু মুসলমানের কংগ্রেসে যোগদান সব কংগ্রেসি ভদ্রলোকেরা ভালোভাবে নেন নি মূলত শ্রেণি স্বার্থেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">নোয়াখালির গোলাম সরোয়ার হোসেন প্রজা পার্টিতেও ছিলেন না।কংগ্রেসে আসতে চাইলে কংগ্রেসও নেয় নি।উলটে জমিদারদের হাট বয়কটের ডাক দিলে কংগ্রেসিরাই পুলিশে খবর দেয়।তিনি ক্রমে হিন্দু বিরোধী হয়ে উঠেন এবং মুসলিম লীগে জড়িয়ে পড়েন।(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৩২) ১৯৩৮এ সুভাষ বসু কংগ্রেসের সর্বভারতীয় সভাপতি। তাঁরও একটি সভাতে মুসলমান লোকেরা ইটপাটকেল ছোঁড়েন।তবু তাঁর এবং দাদা শরৎ বসুর প্রয়াস অব্যাহত থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু বিধান রায় প্রমুখদের বিরোধিতাও অব্যাহত থাকে।এক সময় প্রদেশ কংগ্রেসের নীতিকে এরা ‘মুসলমানের দালালি’ বলেও অভিহিত করেন।অন্যদিকে একই সময় এদের দলের ভেতরে কম্যুনিস্ট ঠেকানোও কাজ হয়েছিল। এবং এরা ক্রমেই তলায় তলায় শক্তি অর্জন করছিলেন। ফলে মুসলমান এবং কম্যুনিস্ট উভয়পক্ষেই হতাশা বাড়তে থাকে।জনসংযোগ আন্দোলন ‘জোড়াতালি দেয়া বিচ্ছিন্ন কিছু স্থানীয় উদ্যোগ’-এর বেশি কিছু রইল না।(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৩৬) বেঙ্গল প্রজাস্বত্ব বিল নিয়ে শরৎ বসুর দোদুল্যমান স্থিতিও তাঁর বিশ্বাসযোগ্যতা খর্ব করে। তবে এক অসাম্প্রদায়িক নেতা হিসেবে শরৎ বসুর সুনাম অক্ষুণ্ণ থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু ইতিমধ্যে কেন্দ্রীয় কংগ্রেসেও সুভাষ বসুর সঙ্গে গান্ধি-প্যাটেল-রাজেন্দ্রপ্রসাদদের বিরোধ বাঁধে এবং ১৯৩৯এ ত্রিপুরি অধিবেশনে তিনি সভাপতি পদ থেকে পদত্যাগে বাধ্য হন। কিছু দিন পরেই দুই ভাইই কংগ্রেস থেকে বহিষ্কৃত হন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এই ঘটনা বাঙালিদের মধ্যে বহু জানা। কিন্তু সেই জানাতে গণ্ডগোল আছে। প্রচার এমনতর করা হয় যেন,সব বিরোধ ছিল গান্ধির সঙ্গে ব্যক্তিগত।আর বাংলা কংগ্রেসের সবাই তাঁদের সঙ্গে ছিলেন।ঘটনা এমনতর মোটেও নয়। হাইকমান্ডেও বাম-দক্ষিণ পন্থার বিরোধের শিকার হয়েছিলেন সুভাষ বসু</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">নতুন সভাপতি হয়েছিলেন রাজেন্দ্র প্রসাদ—যনি পরে ভারতের প্রথম রাষ্ট্রপতি হবেন।তাঁর কথাটি বেশি আলোচনাতে আসে না। নেতাজি সুভাষের একটি ‘হিন্দুত্ববাদী’ চেহারা গড়বার স্বার্থেই আসে না। বাংলা কংগ্রেসে বসুভাইদের এবং তাদের অনুগামীদের বহিষ্কারে অগ্রণী ভূমিকা নিয়েছিলেন বল্লভ ভাই প্যাটেল।এর পরে থেকে বাংলা কংগ্রেস পুরোটাই হিন্দু সাম্প্রদায়িক ভদ্রলোকদের দখলে চলে যায়।১৯৪১এ শরৎ বসু একবার নিজের ফরোয়ার্ড ব্লক এবং শ্যামাপ্রসাদের হিন্দু মহাসভা এবং অন্যান্যদের সঙ্গে নিয়ে তিনি সরকার গড়বার দোরগড়াতে গিয়ে পৌঁছেছিলেন। কিন্তু শপথ গ্রহণের আগেই গ্রেপ্তার হলে তা আর হওয়া হয় নি।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সাম্প্রদায়িক ভদ্রলোকেরা শরৎ বসুকে তবু কিছু সহ্য করে নিতেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সরকারি প্রতিবেদনে স্বীকার করা হয়েছে,“অনেক হিন্দু সুভাষ বসুকে ভীষণভাবে অবিশ্বাস করে” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৪৮) যুগান্তর গ্রুপে কেমন সব লোকজন ছিলেন তার পরিচয় মেলে এককালের সুভাষ বসুর অনুরাগী যুগান্তর সদস্য সুরেন্দ্র মোহন ঘোষের একটি সাক্ষাৎকারে,“...সুভাষের বাড়িতে আমি গিয়ে দেখি ইতর জন ও রাস্তার লোকে ভর্তি।তারা সেখানে ভিড় করে ছিল।আমি শরৎ কে জিজ্ঞেস করি --- এরা কি আপনার অনুসারী ও সমর্থক?এরা তো রাজনৈতিক কর্মী নয়,এরা হল ইতর শ্রেণীর লোকজন।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৪৯) মাড়োয়াড়ি শিল্পপতিরাও সক্রিয় হন বসুদের আটকাতে।বিড়লা,গোয়েঙ্কা,খৈতান ইত্যাদি ভারতের বড় বড় শিল্পপতিরা অর্থ এবং সক্রিয়তা নিয়ে মাঠে নেমে পড়েন।অমৃতবাজারের মতো কাগজ সরাসরি ‘হিন্দু স্বার্থকে উপেক্ষা’ করবার দায়ে অভিযুক্ত করে।১৯৩৯এ বীর সাভারকার এসে হিন্দু মহাসভা প্রতিষ্ঠা করেন কলকাতাতে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">শ্যামাপ্রসাদ তাঁর নেতৃত্ব গ্রহণ করেন।মাড়োয়ারি শিল্পপতিরা তাদের দান সেদিকে ঢালতে শুরু করেন। স্পষ্ট বোঝা যায় হিন্দুত্বের জোর ছাড়া সারা দেশে সংখ্যালঘু এই মাড়োয়াড়ি শিল্পপতিদের সংখ্যাগুরু হয়ে উঠা এবং দেশজোড়া বাজার সুরক্ষিত করবার দ্বিতীয় কোনো পথ ছিল না। বাঙালি ভদ্রলোকেরা শুধু তাদের তাবেদার হয়ে উঠছিলেন মাত্র,বিপরীতে মুসলমান জোতদারেও ক্রমেই আশরফ ইস্পাহানিদের তাবেদার করে তুলবার প্রয়াস দীর্ঘতর হচ্ছিল।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ক্ষমতাধর পাঁচের একজন নলিনী রঞ্জন সরকার মাঝে কংগ্রেস ত্যাগ করেছিলেন। হক মন্ত্রীসভাতেও যোগ দিয়েছিলেন।তিনি গান্ধির তথা হাইকমান্ডের অনুগামী ছিলেন।হিন্দু মহাসভারও কাছাকাছি এলেও যোগ দেন নি। বসুভাইদের বহিষ্কারের পরে সেই দরকারও মনে করেন নি।তিনি কংগ্রেসে ফিরে এলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">হিন্দু মহাসভাতে যেতে পারতেন এমন আরো অনেকেই কংগ্রেস সম্পর্কে উৎসাহী হয়ে উঠাতে হিন্দু মহাসভা ‘অতি আক্রমণাত্মক সাম্প্রদায়িক প্রচারণা শুরু করে’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৫৫) ১৯৪১এ ঢাকাতে এক সাম্প্রদায়িক হাঙ্গামা হয়। বিষয় ছিল বড় অদ্ভুত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> । </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সেকেন্ডারি এডুকেশন বিল---যেটি ভদ্রলোকেরা পছন্দ করেন নি কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের কর্তৃত্ব খর্ব করবার জন্যে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">হিন্দুদের মধ্যে প্রভাব হারাবার ভয়ে কংগ্রেসও হিন্দু পথ গ্রহণ করে। দাঙ্গায় আক্রান্তদের ত্রাণের ব্যবস্থা যখন করে কেবল হিন্দুদের বেছে নেয়।পাছে হিন্দুদের দান পেতে কংগ্রেস ব্যর্থ হয় -- কংগ্রেসের এই নীতি হাইকমান্ডও সমর্থন করে।এমন কি দাঙ্গার তদন্তের বেলাও হিন্দু পক্ষের প্রতিনিধিত্ব করবার চাপ পড়ে নেতৃত্বের উপর। ঢাকার নেতা কামিনী দত্ত নলিনী রঞ্জন সরকারকে এক চিঠি এমন লেখেন যেন তিনি মেনেই নেন যে কংগ্রেস একটি হিন্দু সংগঠন।(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৫৫) অন্য হিন্দু সংগঠনকে বিপন্ন না করবার পরামর্শ দেন। শুধু বিপন্ন করে নি নয়। দুই সংগঠন পরস্পর সহযোগিতাও শুরু করে।কংগ্রেস ছিল সাংগঠনিক ভাবে সবল,হিন্দু মহাসভা আর্থিক দিক থেকে সবল। ১৯৪২এ কংগ্রেস নিষিদ্ধ হলে গ্রেপ্তারি এড়াতে বহু কংগ্রেস নেতা হিন্দু মহাসভাতে আশ্রয় নেন।এই কথা এখানে উল্লেখ করা ভাল যে মহাসভা ভারত ছাড় আন্দোলনে যোগ দেয় নি। কংগ্রেসের উপর নিষেধাজ্ঞা উঠে গেলে আবার মহাসভা ফাঁকা হয়ে যায়। যুদ্ধের সময় ব্রিটিশ যুদ্ধ প্রয়াসে সমর্থন দেবার জন্যে কম্যুনিস্ট পার্টির বিরুদ্ধে কংগ্রেস ‘জাতি বিরোধী’ বলে প্রচার শুরু করে। কিন্তু শুরু থেকেই এই যুদ্ধের সমর্থক হিন্দু মহাসভার বিরুদ্ধে টু শব্দটি করে নি। মাঝে কিছু নির্বাচনে মহাসভা শোচনীয় ভাবে হারে। এবং একসময় তার নেতারাই কংগ্রেস থাকতে মহাসভার স্বতন্ত্র অস্তিত্বের দরকার নিয়েই প্রশ্ন তোলেন।মাড়োয়ারি শিল্পপতিরাও কংগ্রেসের উপরে তাদের আস্থা জানাতে থাকেন। জমিদার মহারাজারা তো বটেই।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"><b>‘মুসলমান স্বেচ্ছাচারে’র বিরুদ্ধে সঙ্ঘবদ্ধ হিন্দুর আয়োজন</b></span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">শরৎচন্দ্র যে হিন্দুর মিলন নয়,সংঘবদ্ধতার আহ্বান রেখেছিলেন সে তাঁর একক চিন্তা ছিল না।ভদ্রলোক সমাজ মুসলমানের উত্থান রুখতে তাঁর দরকার অনুভব করছিলেন।বস্তুত ‘সাম্প্রদায়িক রোয়েদাদে’র পরেই বেশি বেশি করে তাঁদের এই অনুভব দেখা যায়।</span>‘<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মুসলমান স্বেচ্ছাচারে’র বিরুদ্ধে ‘হিন্দু ঐক্য’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু তাদের সমস্যা ছিল তারা নিজ বর্ণগত আধিপত্যও ছাড়তে পারেন না। পুনা চুক্তির বিরুদ্ধে ভদ্রলোকদের তীব্র প্রতিক্রিয়ার কথা ছেড়ে দিলেও ১৯৩৩এর ‘আনটাচেবিলিটি বিল’ কিংবা ১৯৩৪এর ‘ডিপ্রেসড ক্লাসেস স্ট্যাটাস বিল’কেও তারা সহজভাবে গ্রহণ করে নি। উনিশ শতকের শেষ ভাগ থেকেই বিভিন্ন জাতবর্ণের মানুষের মধ্যে ক্ষোভ এবং উচ্চাকাঙ্ক্ষা বাড়তে থাকে। যেমন নমঃশূদ্ররা ব্রাহ্মণের মর্যাদা দাবি করেন, রাজবংশীরা ব্রাত্য কায়স্থ মর্যাদা দাবি করেন ইত্যাদি। ১৮৯১র প্রথম আদম সুমারির পরে থেকে এমন দাবি পরিমাণে বাড়তে থাকে। নমঃশূদ্ররা পূর্ববাংলাতে কায়স্থ মর্যাদার দাবি জানালে এবং কায়স্থরা তা প্রত্যাখ্যান করলে সংঘাত দেখা দেয়। কিন্তু বিশের দশকের শেষ বা ত্রিশের দশকের শুরু থেকে বর্ণহিন্দুরা যখন বৃহত্তর ঐক্যের দরকারটি মনে করেন,তখন তারাও গান্ধির মতোই ‘অস্পৃশ্যতা’কেই মূল বিষয় হিসেবে দেখেন। কিন্তু সেখানেও তাদের বর্ণবাদী মানসিকতাই প্রকাশ পায়।অনেকে তারা শুদ্ধি আন্দোলন শুরু করেন।কংগ্রেস কোথাও কোথাও নমঃশূদ্রদের মন্দিরে প্রবেশাধিকারের জন্যে সত্যাগ্রহ করে।‘সত্যম শিবম’ বলে একটি সংস্থা সাঁওতালদের মধ্যে শুদ্ধিকরণ কর্মসূচী হাতে নেয়।তখন অব্দি এদের অনেকেই আদমশুমারিতে নিজেদের ‘হিন্দু’ বলে লেখাতেন না। বর্ণহিন্দুরাও তার দরকার বোধ করতেন না।কিন্তু দ্বিতীয় দশক থেকে বিভিন্ন শাসন সংস্কার শুরু হলে ‘হিন্দু’ অংশদারীত্ব বাড়িয়ে আধিপত্য নিশ্চিত করবার স্বার্থেই হঠাৎ করে তারা সহানুভূতিশীল হতে শুরু করেন।১৯৩৭এর নির্বাচনে বিষয়টি আরো বেশি স্পষ্ট হয়ে যায়। কংগ্রেসের ব্যর্থ গণসংযোগ উদ্যোগ,“স্পষ্ট প্রমাণ করে যে,অনুন্নত শ্রেণীর সমর্থন প্রাপ্তির উদ্যোগে ভূ-সম্পত্তি বিষয়ক চরম মতবাদকে ভিত্তি করা যাবে না;ভদ্রলোকদের অর্থনৈতিক স্বার্থকে বিসর্জন দিয়ে হিন্দু ঐক্য গঠন করা যাবে না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তাই বিভিন্ন শ্রেণীর হিন্দুদের পুনর্বিন্যাসের মাধ্যমে সংঘবদ্ধ হিন্দু রাজনৈতিক সম্প্রদায়ের পরিধির বিস্তার একটি উল্লেখযোগ্য হাতিয়ার হিসাবের আবির্ভূত হয়।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২২৮)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> ১৯২১এর আদম শুমারিতেও আসাম বিহার বাংলার বহু জনজাতি নিজেদের হিন্দু না লিখে ‘জড়োপাসক’ বলে লেখালে ১৯৩১এর আদমশুমারিতে যাতে তারা নিজেদের হিন্দু এবং বর্ণ ‘ক্ষত্রিয়’ উপাধি হিসেবে ‘সিংহ’ বা ‘রায়’ লেখান সেই আহ্বান জানায় হিন্দু সভা। সেই অনুসারে কাজও হয়। কিছু জনজাতি সাড়াও দেন। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২২৮) কোথাও কোথাও এরা কিছু জনজাতিদের মুসলমানের জমিতে কাজ না করতেও প্ররোচিত করে সফল হয়। এইসব উদ্যোগ স্বাভাবিকভাবেই মুসলমানেরাও ভালভাবে নেন নি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মুসলিম লীগ কোথাও কোথাও তারা যাতে আদিবাসী হিসেবে নথিভুক্ত করান সেই চেষ্টা করেও ব্যর্থ হন।তপশিলি জাতি জনজাতিদের থেকেও প্রতিরোধ ছিল না নয়,কিন্তু সেসবও ব্যর্থ হয়। কেননা,কাগজে পত্রে অন্তত তাদের সামাজিক মর্যাদা বৃদ্ধির আশ্বাস দেওয়া হচ্ছিল।বিনিময়ে তাদের কিছু কিছু পুরোনো আচার বাদ দিতে হয়। যেমন মুরগি শুয়োরের মাংস খাওয়া ইত্যাদি।এগুলো মোটেও বর্ণপ্রথাকে সমূলে উৎপাটন করতে পারত না, বা করেও নি। বরং আচার বাদ দিয়ে উপরে উঠে আসা বর্ণগুলো যারা সেসব বাদ দেয় নি তাদের অবজ্ঞাই করত।এই প্রক্রিয়াতে এই সব জনগোষ্ঠীকে এখানে ওখানে মুসলমানের বিরুদ্ধে উস্কে দেবার কাজও পুরো দমে চলে।এবং এভাবেই তাদের মধ্যে মসজিদের সামনে বাজনা বাজানো,বিসর্জনের যাত্রা, গো-মাংস ইত্যাদি প্রতীকী তাৎপর্য লাভ করতে শুরু করে আর এখানে ওখানে সংঘর্ষ বাঁধে। জোতদারদের সঙ্গে সংঘাতে এই সব জনগোষ্ঠীগুলোকে এইভাবেই ব্যবহার করে শহুরে ভদ্রলোকেরা। দশক জোড়া এমন প্রয়াসের পরিণাম স্বরূপ ১৯৪৬এর নির্বাচনে ত্রিশটি তপশিলি আসনের মধ্যে তিনটি ছাড়া বাকি সব ক’টি কংগ্রেস দখল করে। যেটি জয়া লেখেন নি, তাঁর নজর এড়িয়ে গেছে বলে মনে হয়, লীগ বা প্রজা পার্টি রাজনীতিতে এই সব জনগোষ্ঠীকে অবহেলা করবার জন্যেই ভদ্রলোকেদের এহেন প্রয়াস সফল হল কি না। অন্তত তাঁর তথ্য থেকে সেরকমই মনে হয়।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ত্রিশ চল্লিশ দশকে দেখা যায় শহরে নগরে যেখানেই ভদ্রলোকেদের প্রভাব আছে,সেখানে তারা সংখ্যালঘু হলেও সাম্প্রদায়িক হাঙ্গামার সংখ্যা বেড়ে যাচ্ছে। জয়া দেখিয়েছেন রোয়েদাদ ছিল আইন সভার জন্য। স্থানীয় বোর্ড ইত্যাদিতে যৌথ নির্বাচন পদ্ধতি প্রচলিত ছিল। সবাই যদিও ভোট দিতে পারতেন না, সম্পদ এবং শিক্ষা আছে সেরকম প্রাপ্তবয়স্ক জনসংখ্যার পনের শতাংশই ভোট দিতেন। সেদিক থেকে ভদ্রলোকদের আধিপত্য নিয়ে সমস্যা হবার কথা ছিল না।কিন্তু উঠে আসা মুসলমান গোষ্ঠীরা ক্রমাগত তাদের প্রত্যাহ্বান জানাতে থাকে,এমন কি পশ্চিম বাংলার হিন্দু সংখ্যাগুরু এলাকাগুলোতেও মুসলমান প্রতিনিধিত্ব বেশ বেড়ে যায়।ওদিকে স্থানীয় প্রতিষ্ঠানগুলোতে ক্ষমতার বিকেন্দ্রীকরণের এক গণতান্ত্রিক উদ্যোগও নিয়েছিল ফজলুল হক সরকার।তাতে ঋণমকুবের আন্দোলনে শক্তি বেড়েছিল।কংগ্রেসের কেউ কেউ সরকারে ‘কম্যুনিজম’ নিয়ে আসবার অভিযোগ তুলে বসেন।কিন্তু নিরুপায় হয়ে তাদের মধ্যে সেইসব বোর্ড দখলের আগ্রহ বেড়ে যায়। নইলে গ্রামীণ রাজনীতির থেকে বাইরে বেরিয়ে যেতে হত। ক্রমবর্ধমান মুসলমান বিদ্বেষ এবং শুদ্ধি আন্দোলনকে এই বাস্তবতার সঙ্গেও মিলিয়ে দেখতে হবে। মনোনীত সদস্যের বেলা সরকার পক্ষও যে পক্ষপাত করত না তা নয়,মুসলমানদের অগ্রাধিকার দিলে হিন্দুরা বঞ্চনার অভিযোগ তুলতেন।স্কুল বোর্ডগুলোতেও ভদ্রলোকেরা আধিপত্য হারাতে শুরু করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">স্কুলগুলোকে ধর্মনিরপেক্ষ করবার আয়োজন হয়।অর্থাৎ সরস্বতী পুজো বন্ধের উদ্যোগ নেয়া হয় কোথাও কোথাও,যা হিন্দু পক্ষ থেকে প্রতিরোধের মুখে পড়ে। সেরকম পৌরসভার পথগুলোকেও ধর্মনিরপেক্ষ করবার আয়োজন এবং তাকে নিয়ে সংঘাতের কিছু বর্ণনা জয়া দিয়েছেন। কারণ পথের পাশের হিন্দুর পবিত্র অশ্বত্থ গাছ থাকে,তার সামনে দিয়ে মুসলমানের ধর্মীয় মিছিল গেলেও বিপদ! (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৪৩) বারোয়ারি পুজো ইত্যাদিও বেড়ে চলে এবং সেগুলোকেও ধনাঢ্যরা নিজেদের প্রতিপত্তি বাড়াবার কাজে লাগাত। ব্রিটিশের নীতি যদিও ছিল ধর্মীয় আচার অনুষ্ঠানে হস্তক্ষেপ না করবার,তবু যদি মনে করেছে যে কোনো অনুষ্ঠান আবহমান কাল ধরে চলে এসেছে তবে তাকে উৎসাহিত করত। সেরকম বহু ‘আবহমান’ কালের অনুষ্ঠান হয়তো বাস্তবে ছিল একেবারেই সাম্প্রতিক উদ্ভাবনা।বিশ্বাস একটিকে দাঁড় করানো নিয়ে কথা। যখন সংঘাত বাঁধত প্রশাসনের সিদ্ধান্ত নেবার সমস্যা হত,তখন কারটা কত প্রাচীন প্রমাণ করবার প্রতিযোগিতা চলত।তাতে নির্ধারিত হত স্থানীয় ক্ষমতার কাঠামো কারা নিয়ন্ত্রণ করছে বা করবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কিন্তু সেই প্রতিযোগিতাতে পূর্ব বাংলাতে তো বটেই,পশ্চিম বাংলার হিন্দু প্রাধান্য থাকা তিন জেলা ২৪ পরগণা,বর্ধমান,মেদিনীপুরেও ভদ্রলোকেরা ক্রমাগত পরাস্ত হতে শুরু করে।ফলে,“...সামগ্রিকভাবে প্রদেশে ‘মুসলিম স্বেচ্ছাচার’ কে গ্রহণের অস্বীকৃতির সংকল্প আরও দৃঢ় হয়। সুতরাং এটা বিস্ময়কর নয় যে,১৯৪৭ সালে এই তিন জেলা থেকেই প্রবলভাবে একটা পৃথক ‘হিন্দু আবাসভূমি’ সৃষ্টির আন্দোলন শুরু হয়।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৪৩) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">দ্বিতীয়বারের বাঙলা বিভাগ: রাখির সেই ফস্কা গেরো একেবারেই খুলে গেল </span></b><b><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> </span></b><b><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></b></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://4.bp.blogspot.com/-AOJkoRqwzv4/W_aNt71ob1I/AAAAAAAAb_k/Lv0EuxNw5MUfBelzxOX0_XBGBnCUHcM5ACKgBGAs/s1600/Bangla%2BBhag%2BHolo%2B%2B02.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="499" data-original-width="333" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-AOJkoRqwzv4/W_aNt71ob1I/AAAAAAAAb_k/Lv0EuxNw5MUfBelzxOX0_XBGBnCUHcM5ACKgBGAs/s320/Bangla%2BBhag%2BHolo%2B%2B02.jpg" width="213" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 13.6px; text-align: center;">(<a href="https://www.cambridge.org/core/books/bengal-divided/9B7D8CFAD7BCB416739BF9B5553E02EE">মূল ইংরেজি বইয়ের আভাস এখানে</a>)</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="EN-US" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এইভাবে ১৯০৫এ যারা বাংলাভাগের বিরোধিতা করেছিলেন,তাঁদের আসল স্বরূপ স্পষ্ট হয়ে গেল।এবং তারা প্রায় সবাই ১৯৪৭এ বাংলা তথা দেশভাগের জন্যে প্রস্তুত হয়ে গেলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> শুরুতে কিছু সর্বভারতীয় প্রেক্ষাপটটিও ছুঁয়ে গেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ব্রিটিশ সরকারের ভারতকে ভাগ করবার সেরকম কোনো ইচ্ছে ছিল না। তারা চেয়েছিল সুয়েজের পুব দিকে এমন এক উত্তরাধিকারী যে হবে,“... ব্রিটিশের কৌশলগত ও অর্থনৈতিক স্বার্থ রক্ষায় সক্ষম</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এ জন্য প্রয়োজন ঐক্যবদ্ধ ভারত,শক্তিশালী কেন্দ্র ও অবিভক্ত সৈন্যবাহিনী।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৪৩) চল্লিশের দশকে বাংলার কংগ্রেস কেন্দ্রের আজ্ঞাবহতে পরিণত হয়,আর লীগ যাবতীয় দরকষাকষিতে বাংলার মুসলমান নেতাদের দূরে সরিয়ে রাখতে শুরু করে।প্রাদেশিক সরকারে তাদের দুর্বল ভূমিকা একটি কারণ ছিল। অন্যদিকে কেন্দ্রের কংগ্রেস যখন দেশভাগের সিদ্ধান্ত নেয়, বাংলা কংগ্রেস এবারে তার বিরোধিতা করে নি।১৯৪৫-৪৬ আসতে আসতে নির্বাচনে কংগ্রেস নিজেকে ভারতীয় মুসলমানদের প্রতিনিধি বলে দাবি প্রমাণে ব্যর্থ হয়।তারা মুসলমান ভোট পায় মাত্র ১</span>.<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩ ভাগ। প্রদেশগুলোকে কংগ্রেস পায় মাত্র ৪</span>.<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৬৭ ভাগ।স্বাভাবিকভাবেই মুসলমানের একমাত্র প্রতিনিধি হিসেবে জিন্নাহ তথা লীগের দাবি জোরদার হয়। ১৯৪৬এর শেষদিকে এবং ১৯৪৭এর শুরুর দিকে লীগ-কংগ্রেসের সংক্ষিপ্ত এক কোয়ালিশন সরকার হয়।অর্থমন্ত্রী লিয়াকত আলির কাজে কংগ্রেস সরকার বিপাকে পড়ে। এবং দেশভাগ করতে আগ্রহী হয়ে পড়ে। এই সময় ক্যাবিনেট মিশন এসে একটি যুক্তরাষ্ট্র কাঠামোর প্রস্তাব রেখেছিল।জিন্নাহ সেরকমই কিছু একটা চেয়েছিলেন,মন থেকে স্বতন্ত্র রাষ্ট্র হিসেবে পাকিস্তান দাবি না করলেও ধারণাটিকে একটি দরকষাকষির বিষয় হিসেবে ব্যবহার করছিলেন। কিন্তু জয়া এটি জোর দিয়েই লিখেছেন যে,“জিন্নাহর উদ্দেশ্য যা-ই থাকুক না কেন,তাঁর রাজনীতি ভারতীয় মুসলমানদের মধ্যে একটা শক্তিশালী ধর্মীয় ও সম্প্রদায়গত জাতীয়তাবোধের চেতনা জাগ্রত করে;তারা এমন এক আন্দোলনে উদ্বুদ্ধ হয় যা আবশ্যিকভাবে উভয় সম্প্রদায়ের মধ্যে সন্দেহ, ঘৃণা ও উগ্রতা বৃদ্ধিতে অবদান রাখে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৬৫) এর পরেও দাবি করেছেন,এ যাবত অধিকাংশ গবেষণাতে দাবি করা হয়েছে,দেশভাগ ছিল এককভাবে মুসলমানের দাবি এবং হিন্দুরা এককভাবে এর বিরোধিতা করে---তিনি এই সিদ্ধান্তকে প্রত্যাহ্বান জানাবেন।কিন্তু তিনি কিছুতেই জিন্নাহর আগেই যে হিন্দু তরফে ‘দ্বি-জাতি’ তত্ত্ব খাড়া করা হচ্ছিল, বা মালব্য, লালালাজপত রায়, বল্লব ভাই প্যাটেল এবং জিডি বিড়লা জিন্নাহ কিংবা মুসলিম লীগের আগেই পাকিস্তানের কথা ভেবেছিলেন এবং জিন্নাহ, ইস্পাহানিদের সঙ্গে কথা বলে বিড়লা দেশভাগ নিশ্চিত করতে চেয়েছিলেন,সেইসব কোনো তথ্যেরই উল্লেখ করেন নি।শেখর বন্দ্যোপাধ্যায় তাঁর ‘পলাশি থেকে পার্টিশন’এ সর্বভারতীয় প্রেক্ষাপট বেশ বিস্তৃত আলোচনা করলেও,তিনিও সেরকম কোনো তথ্য যোগাননি, যদিও লিখেছেন,“উগ্র হিন্দু জাতীয়তাবাদীদের প্ররোচনা থেকেই মুসলমানদের বিচ্ছিন্ন হয়ে যাবার ভাবটি জেগে উঠে।” (শেখর</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৪০৪) সেসব কথা বেশ তথ্য সহ আলোচনা করেছিলেন সুজিত চৌধুরী তাঁর বহুপঠিত নিবন্ধ ‘ধর্ম, রাজনীতি ও সাম্প্রদায়িকতা: উৎস ও পটভূমি’তে (সুজিৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৫৭-৬৫)</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> তাঁর তথ্যগুলোর মধ্যে বিড়লার চিঠিপত্রাদি,রাজেন্দ্রপ্রসাদের লেখা বই ছাড়াও কিছু গবেষণা নিবন্ধ ছিল।বাণীপ্রসন্ন মিশ্রও এমন বেশ কিছু তথ্যের যোগান দিয়েছেন তাঁর ‘যদি, কিন্তু ও সুতরাং</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">দেশভাগের কথকতা’ নিবন্ধে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বিড়লা প্রমুখের কাছে দেশটি ছিল ‘ব্যবসা’ মাত্র, তিনি লিখেছেন।(বাণীপ্রসন্ন</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৪৬)মেধা কুড়াশিয়ার লেখা বিড়লার জীবনী গ্রন্থের থেকে বাণীপ্রসন্ন উদ্ধৃতি দিয়েছেন,“</span><span lang="SL">I suggest that we allow Muslims to carry on propaganda in favour of this division without approving of their demand, and when they make full commitment the alone we may accept the principle</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">”</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> (বাণীপ্রসন্ন</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৪৬) বিড়লার এই চাতুর্যটি লাহোর প্রস্তাবের আগেকার,আর ১৯৪৬এর ক্যাবিনেট মিশনের ব্যর্থতার আগে অব্দি মুসলিম লীগও ‘</span><span lang="SL">full commitment</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">’ জানায় নি।ঘটনাক্রম ঠিক সেরকম ঘটেছিল,যেমনটি বিড়লা চেয়েছিলেন।বস্তুত মূল পাকিস্তান প্রকল্পে বাংলাদেশটাও সেভাবে ছিলই না।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">যাই হোক,জয়া চ্যাটার্জির আলোচনার কেন্দ্রে আছে বাংলা।তিনি লিখছেন,“সাক্ষ্য-প্রমাণ থেকে বলা যায় যে,বাঙালিরা তাদের প্রদেশ বিভক্তির সময় নিচেষ্ট নিষ্ক্রিয় দর্শক ছিল না;নিজেদের সম্পূর্ণ নিয়ন্ত্রণের বাইরের ঘটনারও তারা শিকার ছিল না বা অনিচ্ছাকৃতভাবে নিজেদের মাতৃভূমির বিভক্তিকে গ্রহণ করার জন্য তাদের বাধ্যও করা হয় নি।বরং ব্যাপারটি তার বিপরীত।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৬৬) ১৯৩৬এর নির্বাচনে যেখানে কংগ্রেস বণিক-ভূমিমালিক সহ মোট ৯০টি হিন্দু আসনের ৫২টি পায়, ১৯৪৫-৪৬এ পায় ৮৬টি। হিন্দু মহাসভা একটিই আসনে জেতে।আর সেটি বেশ গুরুত্বপূর্ণ শিক্ষার কেন্দ্র --বিশ্ববিদ্যালয় আসন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">জেতেন শ্যামাপ্রসাদ মুখোপাধ্যায়।তাও বিনা প্রতিদ্বন্দ্বিতায়।জয়া লিখছেন,এ ছিলনা ‘ধর্মনিরেপেক্ষতা’র বিজয়। বরং ততদিনে পুরো সংগঠিত হিন্দু সমাজ হিন্দু মহাসভার স্বতন্ত্র দরকারটি আর মনে করে নি।কংগ্রেস হয়ে উঠে পরিপূর্ণভাবে ‘হিন্দু’র দল।যদিও সরকার গঠন করে তখন মুসলিম লীগ</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">প্রধানমন্ত্রী হন সোহরাওয়ার্দী। চল্লিশের দশকের ভয়াবহ মন্বন্তরের জন্য এর আগের সরকারে গণ-বণ্টন মন্ত্রী হিসেবে তিনি ব্যক্তিগতভাবে দায়ী ছিলেন বলে হিন্দু কাগজগুলো ব্যাপক প্রচার শুরু করে। তিনিও ক্ষোভ দূর করবার জন্যে কোনো ব্যবস্থা নেন নি।সরকারে মন্ত্রী সংখ্যা ১৩ থেকে কমিয়ে করেন ১১</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">হিন্দু মন্ত্রী সংখ্যা কমিয়ে করেন ৩,তারও দু’জন তপশিলি জাতির মানুষ।জয়া এই কথা স্পষ্ট করেন নি যে এর আগেকার ফজলুল হক বা নাজমুদ্দিন সরকারে প্রধানমন্ত্রী ছাড়া বাকি মন্ত্রীদের মধ্যে হিন্দু মুসলমানের সংখ্যা সমান হত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বর্ণহিন্দুরা স্বাভাবিকভাবেই ক্ষেপেন।শ্যামাপ্রসাদের মত মানুষ মনে করেন,এভাবে চলতে থাকলে বাংলার হিন্দুরা ‘স্থায়ীভাবে মুসলমান শাসনের’ অধীন হয়ে যাবেন। কিন্তু তাঁর যে সব হিন্দুর প্রতি শ্রদ্ধাবোধ আদৌ ছিল না,তার নজির জয়া উদ্ধার করেছেন এই মন্তব্য,“কিছু নিম্ন শ্রেণীর হিন্দু থেকে ইসলামে ধর্মান্তরিত ব্যক্তিকে শান্ত করতে হলে অতি প্রাচীন হিন্দু সংস্কৃতিকেই বিসর্জন দিতে হবে।”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৬৯) সোহরাওয়ার্দীর আমলেই ১৬ আগষ্টের কুখ্যাত ‘ডাইরেক্ট একশন ডে’-র হাঙ্গামা হয়। ফলে কলকাতা তথা পশ্চিম বাংলার ভদ্রলোকেরা বাংলা ভাগের কেন্দ্রীয় পরিকল্পনা মেনে নিতে শুরু করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">‘ডাইরেক্ট একশন ডে’ তে বিবাদ প্রায় গৃহযুদ্ধের চেহারা নেয়। যে দাঙ্গা হয় তাতে কমেও পাঁচ হাজার মানুষ মারা যান। সোহরাওয়ার্দী সেই হাঙ্গামা থামাতে বিশেষ ব্যবস্থা নেন নি সেও সত্য। কিন্তু এই হাঙ্গামায় “...হিন্দু নেতারাও যে এই ঘটনায় গভীরভাবে জড়িত ছিল,এ সত্যটা তেমন সুবিদিত নয়।ঐ লড়াইয়ে হিন্দুর চেয়ে অনেক বেশি মুসলমান নিহত হয়।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৭১) বল্লভভাই প্যাটেলের একটি মন্তব্য উদ্ধার করেন জয়া,“হিন্দুরা এতে তুলনামূলকভাবে বেশি লাভবান হয়েছে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৭১) লাভটি এই নয় শুধু যে মুসলমান বেশি মারা গেছে।বরং এই যে দশক কয় আগে যারা বাংলা ভাগের বিরুদ্ধে লড়েছিলেন,তারা এবারে বাংলা ভাগের পক্ষে জনমত গড়তে ঘটনাটিকে ব্যবহার করতে পারলেন। বাংলাভাগকে আক্ষরিক অর্থে পাকিস্তান প্রকল্পে জুড়ে দিতে ভদ্রলোকেরা এই লীগ আন্দোলনকে পূর্ণমাত্রায় ব্যবহার করলেন।এমন একটি সুযোগের সদ্ব্যবহার করবার জন্যে আর এস এস সহ বহু হিন্দু সংগঠন এবং ব্যক্তির দীর্ঘদিনের পরিকল্পনার বিস্তৃত তথ্য তিনি তুলে ধরেছেন।বিড়লা সহ বহু মাড়োয়াড়ি বণিকও প্রত্যক্ষ অপ্রত্যক্ষভাবে এই উদ্যোগে জড়িয়ে ছিলেন।দাঙ্গার অভিযোগে বহু ধনি ব্যবসায়ী,প্রভাবশালী সওদাগর,শিল্পী,দোকানদার গ্রেপ্তার হন।তাঁদের মধ্যে হিন্দু মহাসভা ছেড়ে কংগ্রেসে ফেরা বিখ্যাত ডাক্তার মহেন্দ্রনাথ সরকারও ছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সারা ভারতেই ‘ডাইরেক্ট একশন ডে’ -র ডাক দিলেও হাঙ্গামা কেন শুধু কলকাতাতেই হল — সেই প্রশ্ন এযাবৎ সাধারণত করতে দেখা যায় না। কিন্তু জয়ার পরে আরো অনেকেই করেছেন। এবং হিন্দু সংগঠনের ভূমিকা নিয়ে প্রশ্ন তুলেছেন।তাদের মধ্যে অসীম রায়, তপন রায়চৌধুরী সহ অনেকেই রয়েছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তাৎক্ষণিকভাবে প্রকাশিত একটি কাগজ হিন্দুদের মনে মুসলমান ভীতি ছড়াতে ব্যাপক গুজব ছড়িয়েছিল। এমন আরো বিস্তৃত তথ্য যুগিয়েছেন মুজিব স্বদেশি তাঁর গবেষণা গ্রন্থে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(মুজিব</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১২৬) জয়া চ্যাটার্জির তথ্যগুলোকে স্বীকার করে নিয়েছেন পার্থ চট্টোপাধ্যায়, শেখর বন্দ্যোপাধ্যায়ের মতো অনেকে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">(শেখর</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৫২৮) বছরের শেষ হবার আগেই ‘বেঙ্গল পার্টিশন লীগ’ নামে একটি নতুন সংগঠনও গড়ে উঠে। ১৯৪৭এর এপ্রিলে ‘অমৃতবাজার পত্রিকা’ দেশভাগের পক্ষে প্রচারের অংশ হিসেবে দেশভাগ নিয়ে একটি সমীক্ষা চালায়। তাতে ৯৮</span>.<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৬ শতাংশ মানুষ দেশভাগের পক্ষে মত দেন, খুব ছোট্ট একটি অংশ যুক্তবাংলার পক্ষে রায় দেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">প্রচুর সংগঠন দেশভাগের পক্ষে নানা ভাবে প্রচারে নামে। বাংলা বিভাগের পক্ষে সারা বাংলা থেকে সংগঠিতভাবে আবেদন পত্রে সই সংগ্রহ করা হয়। দেখা যাচ্ছে পশ্চিম বঙ্গ বা তার সংলগ্ন জেলাগুলো থেকেই অত্যধিক সাড়া পাওয়া যাচ্ছে। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৮৩) এতে কংগ্রেস এবং মহাসভা যুগপৎ জড়িত ছিল। জয়া লিখেছেন,“ভ্রান্তভাবে বিশ্বাস করা হয় যে,এই আন্দোলন ছিল শ্যামাপ্রসাদ মুখার্জীর মস্তিষ্কপ্রসূত (নিশ্চয়ই তিনি বিভক্তির সমর্থক) এবং মহাসভার স্বেচ্ছাসেবকদের দ্বারা সংগঠিত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বস্তুত বাঙলা –বিভাগ আন্দোলনের প্রধান সংগঠক ছিল বেঙ্গল কংগ্রেস।”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৮৬) ১৯৪৭এর মে মাসে বাঙলা ভাগের দাবিতে কংগ্রেস এবং মহাসভা কলকাতাতে যৌথভাবে একটি জনসভা করে,যে সভাতে সভাপতিত্ব করেন ঐতিহাসিক যদুনাথ সরকার।(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৮৭) সেরকম সভা পশ্চিম বাংলাতেই, মূলত ২৪ পরগণা, বর্ধমান, মেদিনীপুরে,এরা করতে থাকেন। বাংলা ভাগের পক্ষে মোট ৭৬টি সভা হয়, তার মধ্যে কংগ্রেস একাই করে ৫৯টি। বিভিন্ন বোর্ড, ক্লাব, ইউনিয়ন ইত্যাদিকেও মাঠে নামায়। সেসবের বিস্তৃত বর্ণনা দিয়েছেন জয়া। আর্য সমাজ, ব্রাহ্ম সমাজ, মহাবোধিনী সমাজ, হিন্দু মিশন, সনাতন হিন্দু সভা বাংলার নবজাগরণ এবং পুনরুত্থানের ফসল সব সম্প্রদায় একাকার হয়ে যায় একটি স্বতন্ত্র হিন্দু রাষ্ট্রের স্বার্থে। পূর্ববঙ্গের আকর্ষণ জমিদারির স্বার্থেও আর তাদের ছিল না,অন্যদিকে পাটশিল্পের পতনের পরে মাড়োয়াড়িদের ব্যবসার কেন্দ্রও পূর্ব থেকে পশ্চিমে সরে যায়।মাড়োয়াড়িরা আগ্রহী ছিল তাদের একটি তাবেদার সরকার প্রতিষ্ঠাতে,যা সম্ভব ছিল কংগ্রেস একক ভাবে ক্ষমতাতে এলে। আর সেটি সম্ভব বাংলা ভাগ হলে।ফলে এই আন্দোলনে তারা ব্যাপক বিনিয়োগ করেন।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এই জোয়ারের বিরুদ্ধে পুরোনো কংগ্রেসিদের মধ্যে তখন একা স্রোতের বিরুদ্ধে দাঁড়িয়েছিলেন শরৎ চন্দ্র বসু </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> চল্লিশের দশকের মাঝামাঝি তিনি আবার কংগ্রেসে ফিরেছিলেন, কিন্তু দেশভাগের প্রশ্নে তিনি আবার ওয়ার্কিং কমিটি থেকে পদত্যাগ করেন। ১৯৪৭এর মার্চে যখন পাঞ্জাব ভাগের সিদ্ধান্ত দল নিয়ে ফেলে তিনি বাংলা ভাগের আশঙ্কার বিরুদ্ধে সরব হন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তাঁর পাশে প্রাদেশিক কংগ্রেসের কাউকে প্রায় পান নি। কিছুদিনের মধ্যেই বাংলা কংগ্রেস থেকে কিছু লোক মাউন্ট ব্যাটন সাহেবের সঙ্গে দেখা করে ভারতের ভেতরে পশ্চিম এবং উত্তর বাংলা মিলিয়ে একটি স্বতন্ত্র প্রদেশের দাবি জানান।অন্যদিকে শরৎ বসু একটি মে মাসে একটি ‘যুক্ত এবং সার্বভৌম বাঙলা’র রূপরেখা তৈরি করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এবং বাংলার লীগ নেতৃত্বের সঙ্গে একটি চুক্তি করেন।ফজলুল হক তখন ক্ষমতা বৃত্তের বাইরে।চুক্তিটির পক্ষে জনসমর্থন জোগাড়ের বা আন্দোলন গড়ে তুলবার তখন আর সময় ছিল না,পরিবেশও ছিল না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মুসলিম লীগের কেন্দ্রীয় নেতৃত্বের সঙ্গে সোহরাওয়ার্দী –আবুল হাসিম নেতৃত্বে বাংলা লীগের তখন বিরোধ চরমে। তাঁরাও চাইছিলেন না পাকিস্তানের শরিক হতে। কিন্তু সেটি কতটা হিন্দু বাঙালির সঙ্গে মিলে মিশে থাকবার চাহিদা আর কতটা কেন্দ্রীয় নেতৃত্বের সঙ্গে বাংলার আঞ্চলিক নেতৃত্বের বা মুসলমান শাসক শ্রেণির বিরোধের পরিণাম সেই প্রশ্ন এবং সংশয় থাকাই স্বাভাবিক ছিল। কেবল ভদ্রলোকদের প্রচারের ফলেই নয়, সোহরাওয়ার্দী ইতিমধ্যে নিজের কাজের ফলেও সমস্ত বিশ্বাসযোগ্যতা হারিয়ে ফেলেছিলেন। গান্ধি সর্তসাপেক্ষ এই চুক্তিকে সমর্থন করলেও অচিরেই তাঁকে সমর্থন প্রত্যাহার করতে বাধ্য করা হয়। হাইকমান্ডের নীতি ছিল দেশভাগ হবে,কিন্তু যথা সম্ভব বেশি এলাকা ভারতে ধরে রাখতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এই প্রশ্নে নেহরু প্যাটেল একজোট ছিলেন। প্যাটেলের অভিমত ছিল যুক্তবাংলা হচ্ছে ‘বোকার মতো মুসলিম লীগে’র খপ্পরে পড়া’ (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৯৭)</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এই ধারণা একেবারে ভিত্তিহীন এর জন্যেও ছিল না যে মুসলিম লীগের বাংলা নেতৃত্বও এই প্রশ্নে দ্বিধাবিভক্ত ছিলেন। “জিন্নাহর বিশ্বস্ত অনুসারী আকরম খাঁ এবং খাজা নাজিমুদ্দিন নিশ্চিত ছিলেন যে,বাঙলা পাকিস্তানের অংশ হবে অথবা কমপক্ষে পশ্চিমাঞ্চলের নতুন মুসলিম রাষ্ট্রের সাথে তা একটা ঘনিষ্ঠ শাসনতান্ত্রিক সম্পর্ক বজায় রাখবে।”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৯৮) কিন্তু দিল্লির লীগ সম্মেলনে যুক্তবাংলার প্রস্তাব প্রায় তুলতেই পারেন নি আবুল হাসিম।তাঁকে চীৎকার করে থামিয়ে দেয়া হয়। জিন্নাহ স্বয়ং এই প্রস্তাবের সমর্থন বিরোধিতা কিছুই করেন নি।এই বিরোধ যে কালে গিয়ে ৭১এর মুক্তি যুদ্ধ সম্ভব করেছিল---সেরকম ভাবাটা কি খুব অযৌক্তিক হবে? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">“কিন্তু যুক্ত বাংলার পরিকল্পনার সবচেয়ে মারাত্মক দুর্বলতা বাঙলার হিন্দুদের সত্যিকার সমর্থন লাভে ব্যর্থতা।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৯৮) শরৎ বসু পশ্চিম বাংলার ‘উচ্চ মধ্যবিত্ত শ্রেণীর কিছু লোক’ প্রদেশ ভাগের সিদ্ধান্ত নিয়েছে বলে পূর্ব বাঙলার হিন্দুদের কাছ থেকে সমর্থন পাবার আশা করলেও তাদের কাছে সেই আহ্বান পৌঁছালো দেরিতে,ইতিমধ্যে তাদের অনেকে দেশছাড়বার পরিকল্পনা করেই নিয়েছিলেন।ফরোয়ার্ড ব্লকের ভেতরেও এই প্রশ্নে ভাঙন দেখা দেয়।সুভাষ বসুর অন্যান্য অনুসারীরাও তাঁর বিরুদ্ধে বাংলা ভাগের পক্ষে দাঁড়ায়। তার জন্যে অবশ্য শরৎ বসুর আরেকটি ভুল সিদ্ধান্তের কথা জয়া উল্লেখ করেছেন। ১৯৪৫এর নভেম্বরে আই এন এ বন্দীমুক্তি আন্দোলন যেখানে কলকাতার ইতিহাসে ‘সবচেয়ে বড় একটা গণবিক্ষোভ হতে পারত’ শরৎ বসু তার থেকে নিজেকে সরিয়ে রেখেছিলেন,এজেন্টের কাজ বলে। এতে সুভাষ অনুসারীদের কাছে তাঁর ভাবমূর্তি ব্যাপক ভাবে নষ্ট হয়। তাঁরা তার বিরুদ্ধে ‘প্রতিশোধ’ গ্রহণে দৃঢ় প্রতিজ্ঞ হয়ে পড়েন। ১৯৩২এ রোয়েদাদের বিরুদ্ধে রবীন্দ্রনাথ স্বাক্ষরিত এক স্মারকপত্রের দাবিটি ছিল গণতান্ত্রিক। ‘স্বীকৃত সংখ্যালঘুর নায্যপ্রাপ্তী’র দাবি। রবীন্দ্রনাথের সভাপতিত্বে অনুষ্ঠিত টাউন হলের সভাতে রাধাকুমুদ মুখার্জির ‘যুক্তরাষ্ট্রীয় বাংলা’র ধারণাটি ছিল আরো সমুন্নত। যদিও দাবিগুলো তখনকার মতো উঠেছিল ‘সংখ্যালঘু হিন্দু’র স্বার্থে, সেই নীতি চিরদিনের মতো সাম্প্রদায়িকতার সমস্যাকেই বিলীন করে দিতে পারত। শরৎ বসুর প্রকল্পটিকে তারই আদলে তৈরি বলে ভাবা যেতে পারে। কিন্তু এবারে আর ‘সংখ্যালঘুর নায্যপ্রাপ্তী’ নয়, শরৎ বসুর বিরুদ্ধে নব্য সুভাষ অনুরাগীরা একটি পুস্তিকা ছেপে বের করলেন। যার নাম ছিল ‘বাংলার হিন্দু সাবধান’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সেখানে তীব্র শরৎ বসু বিদ্বেষের সঙ্গে মুসলমান বিদ্বেষও রয়েছে আর আকাঙ্ক্ষা জানানো হয়েছে,“আমরা বাঙলা ভাগ বা একটা হিন্দু সংখ্যাগরিষ্ঠ সরকার চাই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">”(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩০০)চারদিক থেকে প্রত্যাখ্যাত হয়ে শরৎ বসু দাবি করেছিলেন,“বাঙলার কণ্ঠকে রুদ্ধ করা হয়েছে এবং সর্ব-ভারতীয় খেলায় সে দাবার ঘুঁটি হিসেবেই থাকবে।” (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩০০) তাঁর এই দাবিকে জয়া লিখেছেন, ‘কল্পনাপ্রসূত’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তাঁর এই ব্যর্থতা ছিল এই আন্দোলনের ‘স্বাভাবিক পরিণতি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"></span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বাংলা ভাগ সাম্রাজ্যবাদ কিংবা দিল্লির নেতৃত্ব চাপিয়ে দেয় নি। কেবল মুসলমানের দাবিতেও বাংলা ভাগ হয় নি। ‘ভদ্রলোক’দের ব্যাপক সমর্থন ছাড়া বাংলা ভাগ সম্ভব ছিল না।তাদের সাম্প্রদায়িকতার ‘গোপন রহস্যকে উন্মুক্ত’ করাই ছিল জয়ার মূল কাজ। যে রহস্য হিন্দুর ‘সংস্কৃতি’ ধারণার মধ্যে রয়েছে।অনুসন্ধান করেছেন কী প্রক্রিয়াতে ‘জাতীয়তাবাদে’র পরিবর্তন ঘটে ‘সাম্প্রদায়িকতা’বাদে।এরা মুসলিম স্বৈরতন্ত্রের থেকে মুক্তি পেলেন বলে সাম্রাজ্যবাদের কালকে উদযাপন করলেন,আর ব্রিটিশ যখন যায় তখন সেই ‘স্বৈরতন্ত্রে’র প্রত্যাবর্তন না ঘটে সেটি প্রতিরোধ করাই ছিল মূল লক্ষ্য। মুসলমানেরা যে বাঙালি সেই কথাকে অস্বীকার করেই এরা সম্প্রসারণ ঘটিয়েছিলেন ‘ভারতীয়তার’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">আসাম বিধান সভাতে যেমন ১৯৪৭এর নভেম্বরে প্রথম অধিবেশনে বাঙালির অধীনতার থেকে মুক্তির জন্যে আনন্দ ব্যক্ত করা হয়েছিল,তেমনি সেবছর জুন মাসে যখন বাংলার বিধান সভাতে বঙ্গভঙ্গের প্রস্তাব গৃহীত হয়েছিল,“শ্যামাপ্রসাদ সানন্দে বলেছিলেন আজ হিন্দুর মুক্তির দিন।” (মুজিব</span><span lang="SL">:</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">১৩৭</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">) </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">একটা কথা মনে হয় স্পষ্ট থাকা ভাল জয়ার বই পড়ে অনেকেই অত্যুৎসাহী হয়ে ভাবতে পারেন, ‘বাংলাভাগ’টি ভদ্রলোকদের জন্যেই হলো মূলত, মুসলমানদের এখানে কোনো ভূমিকাই প্রায় ছিল না। এই সত্যটি কী করে অস্বীকার করা যাবে যে যুক্তবাংলার প্রস্তাবটিও ছিল শেষ পর্যন্ত ছিল ভারতথেকে বেরিয়ে যাবারই দাবি।যদিও সর্বভারতীয় পরিস্থিতিতেও পশ্চিমা বর্ণহিন্দু শাসকশ্রেণি দেশ এক রেখে কোনো ধরণের বিকেন্দ্রীকরণের প্রস্তাবে রাজি ছিলেন না,এমনকি ক্যাবিনেট মিশনের প্রস্তাব বাতিল করেছিলেন বলেই ভাগটি অনিবার্য হয়ে উঠেছিল। নেহরু প্যাটেলের একটি ‘শক্তিশালী’ কেন্দ্রের চাহিদার কথা জয়া লিখেছেন।(জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৬২) এবং সেই শক্তিশালী কেন্দ্র তারা চাইছিলেন ‘পাকিস্তান’ ভাগ করে হলেও। বিভক্ত পাকিস্তানের শাসকেরাও যে অন্যরকম ভাবেন নি তার জন্যে ৪৭ পরবর্তী ঘটনাক্রমের দিকে তাকানোই যথেষ্ট</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">মুসলমানের ভূমিকা ছিল,কিন্তু ভদ্রলোকেরা যে দায় এড়াবার সফল প্রয়াসটি করলেন, জয়া সেই দিকটাই দিলেন উন্মোচিত করে। এবং এই ভদ্রলোকেরা নির্ধারকের ভূমিকা নিয়েছিলেন, যা ভাগ পরবর্তী ভারতীয় সাম্প্রদায়িকতাকে বোঝার জন্যেও গুরুত্বপূর্ণ।এভাবেই ফ্রেডরিখ এঙ্গেলসের কথিত ইতিহাসের ‘নিয়মাবলীর আবিষ্কার’এর একটি চেষ্টা জয়া করলেন এবং তাতে তিনি অনেকটাই সফল হয়েছেন বলেই আমাদের মনে হয়। কেননা, এর পরের বহু ইতিহাসবিদেরাও তাকে গ্রহণ করে স্বীকার করে গেছেন।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">বহু জিনিস যে জয়া ছুঁয়ে দেখেন নি তার কিছু ইঙ্গিত আমরা দেখিয়ে এলাম। কিন্তু বিভাগ মুহূর্তে কম্যুনিস্ট পার্টি এবং তপশিলি সংগঠনগুলোর ভূমিকা নিয়ে তিনি বিশেষ কিছুই লেখেন নি। বাংলার মাটিতে এই সময়ে ঘটা একটি বড় ঘটনা ‘তেভাগা’ আন্দোলন, ‘ভারতছাড়ো’ আন্দোলনের মতোই তাঁর অধ্যয়নের বাইরে থেকে গেছে।এটি একটি বড় অসম্পূর্ণতা বলেই মনে হয়। হয়তো ভদ্রলোক সাম্প্রদায়িকতার ‘গোপন রহস্যকে উন্মুক্ত’ করতে গিয়ে সেসবকে গুরুত্বপূর্ণ বলে মনে করেন নি। কিন্তু সবচাইতে বড় যে অসংগতিটি আমাদের নজরে পড়ে, তা এই যে সেই আবিষ্কৃত ‘গোপন রহস্য’টিকে প্রতিহত করবার কোনো দিশা তাঁর মধ্যে দেখি না। পশ্চিম বাংলাতে না হোক, পূর্বপাকিস্তানের বাঙালি যে ‘দাবার ঘুটি’ হিসেবেই রইলেন সেই সত্যকে অস্বীকার করা কী করে যাবে? ১৯৭১এর মুক্তিযুদ্ধতো তারই পরিণাম। আর যারা উদ্বাস্তু হয়ে এলেন, কিংবা সেদেশে গেলেন--- তাদের উত্তরসূরিরা তো এখনো পথের সন্ধান করে ফিরছেন। তাদের তো আর ‘সংখ্যাগুরু’ হয়ে ওঠা হল না। কিন্তু এদেশে আসাদের মজ্জায় মজ্জায় এখনো সেই সব শরৎ বসুর প্রকল্প বিরোধী ‘ভদ্রলোক’দের শিক্ষা, ‘ভদ্রলোক’দের সংস্কৃতি।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">জয়ার ইতিহাসের বহু আগেই দেশভাগের ঠিক পরে পরে প্রবোধকুমার সান্যালের ‘হাসুবানু’ উপন্যাসে উদ্বাস্তু ‘ভদ্রসমাজে’র পালিয়ে আসবার বাস্তবতা এবং মনস্তত্ত্বকে ধরবার প্রথম একটি প্রয়াস হয়েছিল। সেখানে বহু সংলাপের একটি হিরণের একটি এরকম,</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">“</span><span lang="EN-US">…</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ক্ষুধার্ত কুকুরের সামনে মাংসখণ্ড ছুঁড়ে দিয়ে বলা চলবে না, আপনি দাতাকর্ণ!ওটা নিজের সমারোহকে প্রচার করা,সম্পদের আত্মাভিমানকে লোকসমাজে জানানো।এই বদান্যতা আসে কুৎসিত মনোবৃত্তি থেকে। মধ্যবিত্তের, এরই নাম হোলো বড়মানুষী ফলিয়ে দরিদ্রদের বিষয়কে জাগিয়ে রাখা। সত্য কথা শুনুন, যাদের নাম ভদ্র সমাজ, তাদের সঙ্গে দেশের মাটির যোগ ছিল না। তারা জ্ঞান বিতরণ করছে নিজেদের মধ্যে, শিক্ষাব্যবস্থা রেখেছে নিজেদের সুবিধের জন্য, ইংরেজের সাহায্যে আইন গড়েছে নিজেদের স্বার্থব্যবস্থা কায়েম রাখার জন্য। কিন্তু পিছন থেকে রসদ যুগিয়েছে কারা---খোঁজ রেখেছেন তার? কারা যুগিয়ে এসেছে বিলাসের উপকরণ? দেখে এসেছেন কি তাদের জীবনযাত্রা? তারা যদি দুশোবছরের দুঃখের পর মাথা তুলে দাঁড়ায়, সেটা কি তাদের মস্ত বড় অপরাধ? জমিদারের দল আর ভদ্রসমাজ---এরা নিজের মাটি ছেড়ে আসার আগে একবারও কি থমকে দাঁড়াতে পারলো না? একবারও কি এই কথাটা উচ্চারণ করতে পারলো না যে এতকাল ধরে তোদের নিয়েছি,---আজ এইখানে দাঁড়িয়ে ফিরিয়ে দিচ্ছি সব? ধনে,মানে,জ্ঞানে,বিদ্যায়,ঐশ্বর্যে--- এতকাল ধরে তোদেরকে বঞ্চিত রেখেছিলুম---আর তার জন্যে নতজানু হয়ে তোদের কাছে ক্ষমা চেয়ে নিচ্ছি! একটি বারও কি একথাটা বলতে পারলো না? বহুকালের অপরাধবোধ যাদের মেরুদণ্ডের মধ্যে ঘুণ ধরিয়ে রেখেছে---আজ বড় আঘাতের সামনে দাঁড়িয়ে থাকার শক্তি তাদের কোথায়? মানুষের সঙ্গে মানুষের হাত মেলাতে পারিনি বলেই কি মানুষকে আজ বর্বর বলে গাল দেবো?”</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> শরৎ বসু-সোহরাওয়ার্দি চুক্তি ঠিক এর জন্যে গুরুত্বপূর্ণ ছিল না যে এর মধ্যে ‘যুক্তবাংলা’র কথা ছিল। বরং এর জন্যে যে সেই বাংলাকে যুক্ত রাখবার স্বার্থে তারা জনসংখ্যা অনুপাতে সংরক্ষণের নীতিটি গ্রহণ করেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">প্রধান মন্ত্রী হবেন মুসলমান এবং স্বরাষ্ট্র মন্ত্রী হবেন হিন্দু।স্বাধীন বাংলা হবে ‘সমাজতান্ত্রিক প্রজাতন্ত্রী।’এরকম ছিল তাদের অবস্থান। (জয়া</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">২৯৬) ব্রিটিশের প্রস্তাবিত ক্যাবিনেট মিশনেও পরিচিতি এবং প্রদেশ ধরে ক্ষমতার বিকেন্দ্রীকরণের আরো বিস্তৃত পরিকল্পনা ছিল। জয়া সেই নিয়ে বিশেষ কিছু লেখেন নি,দেখে মনে হয় তিনি সেইদিক নিয়ে ভাবাটা গুরুত্বপূর্ণ বলে ভাবেন নি। অথচ, পরিচিতির প্রশ্নকে কাঠামোগতভাবে মোকাবেলার এবং সাম্প্রদায়িক প্রতিযোগিতা অবসানের এটাই হতে পারে এখনো সঠিক পথ। তার জন্যে ভারতীয় শাসক শ্রেণির অতিকেন্দ্রিকতার স্বার্থ এবং স্বরূপটি বোঝা এবং তার বিরুদ্ধে লড়াটা জরুরি। বাকি সব পথই শরৎ চন্দ্র কথিত প্রতিদ্বন্দ্বীর বিরুদ্ধে ‘সঙ্ঘবদ্ধ’তার পথ,‘মিলনে’র পথ নয়। ‘সার্বিক দৃষ্টি’ থেকে সেরকম এক কাঠামোগত পুনর্বিন্যাসের মধ্য দিয়ে সংখ্যালঘু-সংখ্যাগুরু বিবাদের সম্ভাবনার কথা অনেকেই এর পরেও ভেবেছেন,এবং কাজ করেছেন। সম্প্রতি প্রকাশিত অরূপ বৈশ্যের এমন একটি লেখাতে সেসব বিস্তৃত আলোচিত হয়েছে। (অরূপ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সংখ্যালঘু প্রশ্ন ও ভারতীয় গণতন্ত্র) কিন্তু জনপ্রিয়ভাবনাটি এখনো সেই সংখ্যাগুরু আধিপত্য বিস্তারেরই।মূলত গ্রুপিং প্রশ্নে আসাম এবং উত্তর-পশ্চিম সীমান্ত প্রদেশের বাধার অজুহাত দেখিয়ে কংগ্রেস শুরুতে ক্যাবিনেট মিশনে সম্মতি জানিয়েও পরে ঘুরে দাঁড়ায়। (শেখর</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৫২৮) যার পরেই শুধু দেশভাগ অনিবার্য হয়ে উঠে। অথচ,সেই গ্রুপিং ব্যবস্থা চূড়ান্ত কিছু ছিল না।সংবিধানও স্বতন্ত্র রচিত হবার পথ খোলা ছিল।চাইলে অসম নিজের জন্যে স্বতন্ত্র গ্রুপও দাবি করতে পারত। কিন্তু সমাধান তো সেদিন কেউ চায় নি। অসমিয়া শাসক শ্রেণিরও তাগিদ ছিল শুধু বাঙালি হিন্দু-মুসলমান আধিপত্যের বাইরে বেরিয়ে নিজেদের সংখ্যাগরিষ্ঠতা প্রতিষ্ঠা করবার।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">সাম্প্রদায়িকতার সমাধানটি মতাদর্শগত স্তরেই হয়ে যাবে বহু বিদ্বজ্জনেরও অবচেতনে এমন ভাবনা কাজ করে। যারা ‘সাম্প্রদায়িক সম্প্রীতি’র তথা ‘ধর্মনিরপেক্ষতা’র তৃতীয় শিবিরের পরিসর বাড়াবার কথা ভাবতে থাকেন। সুজিৎ চৌধুরীর পূর্বোক্ত প্রবন্ধটি সেরকম এক অবস্থান থেকে লেখা হয়েছিল। সেখানে সাম্প্রদায়িকতাকে তিনি ‘নিশ্চতই বহুরূপী’ বললেও তাঁর উৎসের সন্ধানে পুরাণ মহাকাব্য অব্দি পৌঁছেছেন। এবং ইতিহাস জুড়ে সংঘাত সমন্বয় সন্ধান করেছেন। যদিও তিনি তাঁর স্বভাবসুলভ ভঙ্গীতে এই প্রবন্ধেরও ‘ছক’কে প্রাথমিক এবং ‘শূন্য স্লেটে দাগপড়া ভাল’ বলে লিখেছেন (সুজিৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৭০) এবং লিখেছেন,“অন্যতর তত্ত্ব ও তথ্যের সাহায্যে সেগুলো খণ্ডন করাও সম্ভব। (সুজিৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৭০) তিনিও লিখেছিলেন,“ভারতীয় জাতীয়তাবাদের বিকাশ- পর্বে হিন্দু সাম্প্রদায়িকতার প্রাধান্য সকল বিশ্লেষণেই পাওয়া যায়। কিন্তু তার অর্থনৈতিক ভিত্তি কী ছিল সেই সম্পর্কে কোনও বক্তব্য চোখে পড়ে না।” (সুজিৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৭) তিনি সেই ভিত্তি সন্ধানের চেষ্টা করেছেন এবং ‘হিন্দু’ পুঁজি, ‘মুসলিম’ পুঁজি গড়ে উঠবার প্রক্রিয়া ব্যাখ্যা করেছেন। এবং অন্য সবার আগেই যে বিড়লারা ১৯২৭এই দেশভাগের কথা ভাবছিলেন বেশ সতথ্য আলোচনা করেছেন।(সুজিৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৫৭) কিন্তু তারপরেও তিনি লিখেছেন,“ধর্ম যখন রাজনীতিকে নিয়ন্ত্রণ করে তখন তাকে সাম্প্রদায়িকতা বলা হয়। তাই সাম্প্রদায়িকতার সূত্র ধরেই দেশভাগ হলো” (সুজিৎ</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৬৫) ফলে তাঁর পক্ষে সম্ভব ছিল না জয়ার মতো ‘সংস্কৃতি’ নামে কোনো ‘গোপন রহস্য’ উন্মোচন করবার,যার সঙ্গে সরাসরি ধর্মবিশ্বাসের অন্তত সংযোগটি আবশ্যিক নয়। এই ছকে ‘হিন্দু-মুসলমান’ সাম্প্রদায়িকতার বিপরীতে ‘ধর্মনিরপেক্ষ’ তৃতীয় পক্ষের সন্ধান করে ফেরাটা আবশ্যিক হয়ে পড়ে। তাঁর নিবন্ধে ‘প্যান-ইসলামে’র তত্ত্বটি এমন এক ধারণার উপরেই দাঁড়িয়ে আছে, যে কিনা আরব থেকে আমদানি একটি ‘ভাবধারা’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">যে ‘ভাবধারা’ যে কোনো ধরণের ভারতীয় জাতীয়তাবাদের সঙ্গে ভারতীয় মুসলমানদের মানসিক বিচ্ছেদের ব্যাপারটিকে সতত সক্রিয় রাখবার কাজ করে। (সুজিত</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৪৪) </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">এবং স্বাধীনভারতের আভ্যন্তরীণ রাজনীতিতে ‘মুসলিম পুঁজি’ বিশেষ ভূমিকা না রাখতে পারলেও ‘প্যান-ইসলাম’ মৌলবাদের শক্তি বাড়ায়। (সুজিত</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৪৪) এই তত্ত্ব আসলে মুসলমান সাম্প্রদায়িকতার পেছনে বিদেশী মদতের হিন্দুত্ববাদী ব্যাখ্যাকেই শক্তি যোগায়।এর থেকে মুসলমান কেন এবং কখন সাম্প্রদায়িক হয়,সোহরাবর্দি মতো প্রায় নাস্তিকেরও কেন মুসলমান সাম্প্রদায়িকতার দরকার পড়ে সেই প্রশ্নে জয়ার ব্যাখ্যা অনেক বেশি বিশ্বাসযোগ্য এবং গ্রহণযোগ্য। সুজিত চৌধুরীর এই ছকে তার পরেও ফজলুল হকের প্রয়াসগুলো খুব কম স্থান পায়,শরৎ বসু প্রকল্প প্রায় অনুল্লেখিতই থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ক্যাবিনেট মিশন-- যার মধ্যে পরিচিতির সমস্যা সমাধানের বহু বীজ ছিল-- সেসব ছুঁয়ে দেখা কঠিন হয়ে পড়ে।পরিচিতি নিরপেক্ষ শ্রেণিমৈত্রীর সন্ধানটি তিনি চল্লিশের দশকে বাংলাতে কম্যুনিস্টদের সংগ্রামের মধ্যে পান বটে। কিন্তু জয়ার মতো সেটিও বিস্তৃত ব্যাখ্যার বাইরেই থেকে যাওয়াতে, তারও ব্যর্থতার কোনো কারণ বুঝে উঠা কঠিন হয়। শেখর বন্দ্যোপাধ্যায়ের মতো সাম্প্রতিক কিছু গবেষকেরা কিন্তু শ্রমিক কিংবা কৃষক আন্দোলনেও পরিচিতির প্রশ্নটিকে অবিচ্ছেদ্য ভাবে জড়িয়ে থাকতে দেখেছেন। এক সময়ে যারা তেভাগার জন্যে লড়ছে, আর সময় তারাই সাম্প্রদায়িক সংঘাতে জড়াচ্ছে। শেখর লিখেছেন,“শ্রেণী ও সম্প্রদায়ের ধারণা কৃষক চেতনার ও সত্তার মধ্যে এতো নিবিড়ভাবে নিহিত ছিল যে বিশ্লেষণ করে এই ধারণাদুটিকে একে অপর থেকে আলাদা করা কঠিন।” (শেখর</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৫০৯) দলিত-জনজাতি প্রশ্নটি আগাগোড়াই সুজিত চৌধুরীর ধরাছোঁয়ার বাইরেই থেকে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> ফলে যে শ্রমিক-কৃষকদের সঙ্গে নিয়ে ‘ধর্মনিরপেক্ষ শিবিরে’র বিস্তার বেড়ে যাবার কথা, তাদের পরিচিতির প্রশ্নটির একটি ‘হিন্দুত্ববাদী’ সমাধান দিয়ে ভদ্রলোকেদের পক্ষে অসম্ভব হয় না নিজেরা সংখ্যাগুরু হয়ে উঠবার</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";"> এবং সাম্প্রদায়িক স্থিতাবস্থা সুরক্ষিত করবার। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">ধর্মনিরপেক্ষতাকে দেখবার নজরও আমাদের পুণঃপরীক্ষা করা দরকার। শেখর বন্দ্যোপাধ্যায় লিখেছেন, জ্ঞানেন্দ্র পাণ্ডের মতে ১৯২০এর দশকে কংগ্রেসে ধর্মকে ব্যক্তিগত স্তরে সরিয়ে দিয়ে ধর্মীয় জাতীয়তাবাদকে অবৈধ বলবার একটি প্রবণতা দেখা দিয়েছিল। সম্প্রদায়ের কথা তুললেই নেহরুর মত অনেকে একে জাতীয়তাবাদ বিরোধী বা সাম্প্রদায়িক বলতেন। ফল হয়েছিল এই--কংগ্রেসের সঙ্গে মুসলিম লীগের সমঝোতার পথ বন্ধ হয়ে গিয়েছিল। কিন্তু তাতে হিন্দু মহাসভার কোনো অসুবিধে হয় নি কংগ্রেসের কাঠামোর মধ্যে কাজ করবার এবং ধর্মনিরপেক্ষদের কোণঠাসা করবার,সেই সঙ্গে মুসলমানের সঙ্গে যেকোনো সমঝোতাকে নষ্ট করবার।(শেখর</span>:<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">৩৯৭-৯৮) সেই পরম্পরা এখনো সমানে চলছে কেন---সেই প্রশ্নটি না করে ভারতবর্ষে ‘ধর্মনিরপেক্ষ’ শক্তির বিস্তার বাড়ানো যাবে, এবং সমস্ত ধরণের সংখ্যালঘুদের, চাই</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen";">কি আসামের মতো প্রদেশে তাবৎ ভাষিক সংখ্যালঘুর স্বার্থ আজকের দিনেও পাকাপাকি সুরক্ষিত করবার পথ প্রশস্ত হবে বলে, অন্তত শিলাপাথার কাণ্ডের পরে,আমরা বিশ্বাস করি না। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";">তথ্যসূত্র:</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;"> ১) জয়া চ্যাটার্জি:বাঙলা ভাগ হল</span><span style="font-size: 10pt;">; Bengal Divided -</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">এর বাংলা অনুবাদ</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">অনুবাদক আবু </span><span style="font-size: 10pt;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">জাফর</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">দি ইউনিভার্সিটি প্রেস লিমিটেড</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">ঢাকা</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">১০০০</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">২০০৭</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">২) ফ্রেডরিখ এঙ্গেলস: ল্যুডভিগ ফয়েরবাখ এবং চিরায়ত জার্মান দর্শনের অবসান</span><span style="font-size: 10pt;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">মার্কস</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">এঙ্গেলস ধর্ম প্রসঙ্গে</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">প্রগতি প্রকাশন</span><span style="font-size: 10pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">মস্কো</span><span style="font-size: 10pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">১৯৮১</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">।</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">৩) শরৎ চন্দ্র চট্টোপাধ্যায়:শরৎ রচনা সমগ্র অখণ্ড সংস্করণ</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">সম্পাদক সুকুমার সেন</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">আনন্দ</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">পাবলিশার্সস লিমিটেড</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">কলকাতা-০১</span><span style="font-size: 10pt;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">১৩৯২ বাং।</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">৪) শরৎ চন্দ্র চট্টোপাধ্যায়: মুসলিম সাহিত্য-সমাজ:</span><span style="font-size: 10pt;"><a href="http://www.sarat-/">http://www.sarat-<o:p></o:p></a></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"><a href="https://sarat-rachanabali.nltr.org/"> rachanabali.nltr.org</a><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">৫) সুজিত চৌধুরী:ধর্ম</span><span style="font-size: 10pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">রাজনীতি ও সাম্প্রদায়িকতা: উৎস ও পটভূমি</span><span style="font-size: 10pt;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">প্রবন্ধ একাদশ</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">সম্পাদনা</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">জয়দীপ বিশ্বাস</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">অক্ষর পাবলিকেশনস</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">আগরতলা</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">২০১০</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">।</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">৬) বাণীপ্রসন্ন মিশ্র:যদি</span><span style="font-size: 10pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">কিন্তু ও সুতরাং:দেশভাগের কথকতা</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">দেশভাগ-দেশত্যাগ--প্রসঙ্গ উত্তর-</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">পূর্ব ভারত </span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">সংকলন ও সম্পাদনা--প্রসূন বর্মণ</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">ভিকি পাবলিশার্স</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">গুয়াহাটি</span><span style="font-size: 10pt;">;</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">২০১৩</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">।</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">৭) পার্থ চট্টোপাধ্যায়:বাংলাতে হিন্দু নেতারাই চাইলেন যে</span><span style="font-size: 10pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">ভারতবর্ষ ভাগ হলে বাংলাকেও ভাগ</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">করতে হবে: সাব্বির আজমের নেয়া সাক্ষাৎকার</span><span style="font-size: 10pt;">; <a href="http://arts.bdnews/">http://arts.bdnews</a></span><a href="https://arts.bdnews24.com/?p=11011"><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">24.</span><span style="font-size: 10pt;">com/?p=</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">11011</span></a><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">৮) শেখর বন্দ্যোপাধ্যায়:পলাশি থেকে পার্টিশন--আধুনিক ভারতের ইতিহাস</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">ইংরেজি থেকে</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">অনুবাদ কৃষ্ণেন্দু রায়</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">অরিয়েন্ট লংম্যান প্রাইভেট লিমিটেড</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">২০০৬</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">পুনর্মুদ্রণ ২০০৮</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">।</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">৯) মুজিব স্বদেশি:বাংলা সাহিত্যে বঙ্গভঙ্গ ও দেশভাগ</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">সোপান পাবলিশার</span><span style="font-size: 10pt;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">কলকাতা -৮৪</span><span style="font-size: 10pt;">;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 10pt;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">২০১৫</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">।</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">১০) অরূপ বৈশ্য</span><span style="font-size: 10pt;">:</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">সংখ্যালঘু প্রশ্ন ও ভারতীয় গণতন্ত্র;আমাদের সমকাল; সম্পাদক স্নিগ্ধা নাথ; শিলচর; ডিসেম্বর , ২০১৭; পৃ</span><span style="font-size: 10pt;">:</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">০২</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div>
<span lang="HI" style="font-family: "bensen"; font-size: 10pt;"><br /></span></div>
</div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4921909 95.3467749999999827.4358504 95.266093999999981 27.5485314 95.427455999999978tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-71956207505664197682018-11-13T12:02:00.001+05:302018-12-15T01:12:34.886+05:30‘অসমক ত্রিপুৰা হ’বলৈ দিয়া নহব’ --এটি সংক্ষিপ্ত প্রতিভাস্য<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-uOOMoxy3dPc/W-pvhuHCSUI/AAAAAAAAb9Q/uYsMJBZUGMcdRzekVWThIdOXW-zNCD6WgCKgBGAs/s1600/Tipera%2BJila%2B-%2BCopy.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="645" data-original-width="800" height="258" src="https://2.bp.blogspot.com/-uOOMoxy3dPc/W-pvhuHCSUI/AAAAAAAAb9Q/uYsMJBZUGMcdRzekVWThIdOXW-zNCD6WgCKgBGAs/s320/Tipera%2BJila%2B-%2BCopy.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="color: magenta;">[ ত্রিপুৰা সম্পর্কে এটি আলোচনা চলি আছিল 'দেশপ্রেম' হোয়াটচ এপ গ্রুপত। তাত অধিকাংশই অসমীয়া গণতান্ত্রিক মানুহ সদস্য। আমাৰ দৰে কিছু সমমনোভাৱাপন্ন অনসমীয়াও আছে। তাতে এটি বিতর্ক চলিছিল 'ত্রিপুৰাক' লৈ। এনে কিছু কথা লিখিছিল বন্ধু<a href="https://www.facebook.com/tridib.dutta.39" target="_blank"> ত্রিদিব নিলিম দত্তই</a> ঃ</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-family: "vrinda";"><br /></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-family: "vrinda";"> ত্ৰিপুৰালৈ বেংগলী সকলৰ আগমনৰ বিষয়টো পোনপটীয়া কিন্তু "আছু" মাৰ্কা বিভ্ৰান্ত জাতিয়তাবাদে ইয়াৰ প্ৰকৃত তথ্য পাতি দাঙি নধৰি নিজৰ স্বাৰ্থত ব্যৱহাৰ কৰি "ত্ৰিপুৰীৰ কি হ'ল, আমাৰ কি হ'ব" জাতীয় বজ্জাতী চিঞৰ বাখৰ কৰি আহিছে। ত্ৰিপুৰাত বেংগলী সকলৰ প্ৰব্ৰজন বিষয়ক আমি জনা তথ্যবোৰ এনেকুৱা-----</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-family: "vrinda";"><br /></span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-family: "vrinda";">১) ১২৮৯ চনৰ পূৰ্বে বংগৰ অধীনত শ্ৰীভূমি নামৰ এটা অঞ্চল আছিল আৰু সেই অঞ্চলটোৱেই বৰ্তমানৰ ত্ৰিপুৰা।</span><br />
<blockquote>
<span style="color: magenta;"><span style="font-family: "vrinda";">২) ১৪০০ চধৰ পৰা ১৯৪৭ চন পৰ্যন্ত মাণিক্য সকলে তৃৰিপুৰা শাসন কৰে যদিও তেওঁলোক আছিল মোগলৰ অধীন ৰজা। স্বাভাবিকতে তাত আগৰে পৰাই বেংগলৰ প্ৰভাৱ আছিল, সেই প্ৰভাৱ "হঠাতে হোৱা" নহয়। ত্ৰিপুৰাত বিভিন্ন সময়ত বিভিন্ন অজনজাতিয় শাসকৰ মূদ্ৰা পোৱা গৈছে, ইয়াৰ অৰ্থ হ'ল ত্ৰিপুৰাত কেৱল মাণিক্য সকলৰে শাসন নাছিল।</span><span style="font-family: "vrinda";">৩) জনজাতীয় ৰজা সকলে বাংলা ভাষাক ৰাজ্যিক ভাষা হিচাপে গ্ৰহণ কৰাৰ লগতে বাঙালী মহান পুৰুষ সকলৰ ডাক টিকট ছপা কৰিছিল।</span><span style="font-family: "vrinda";">৪) বেংগলীসকলে ইতিমধ্যেই ত্ৰিপুৰাত বহু শ বছৰ ধৰি বসবাস কৰি আহিছিল। বেংগলৰ অধীনত থকা ত্ৰিপুৰা আৰু বৰ্তমানৰ ত্ৰিপুৰাৰ একোটা অংশত বেংগলীসকল স্থায়ী বাসিন্দা আছিল।ৰত্ন মাণিক্যই ১৪৬৪-১৪৬৮ চনত ত্ৰিপুৰাত বাস কৰিবলৈ ৪০০০ বেংগলীক আনিছিল( যেনেদৰে আহোম ৰজাই অসমল ভূঞা, ব্ৰাহ্মণ, কায়স্থ আদিক ভাৰতৰ বিভিন্ন ঠাইৰ পৰা আনি বহোৱাইছিল) </span><span style="font-family: "vrinda";">প্ৰব্ৰজন এক স্বাভাৱিক প্ৰক্ৰিয়া(বিদেশীৰ কথাটো বেলেগ,কেৱল প্ৰব্ৰজনৰ কথা কৈছো) ইয়াক কেন্দ্ৰ কৰি আতংকময় পৰিবেশৰ সৃষ্টি কৰি অসমত এচামে ১৯৮৫ত ৰাজপাত ললে, এতিয়া বাৰে বাৰে "ত্ৰিপুৰীৰ কি হ'ল কি হ'ল" কৈ চিঞৰি এনে এটা পৰিবেশ সৃষ্টি কৰিব বিচৰা হৈছে। ত্ৰিপুৰাত যদি অকল ত্ৰিপুৰী থাকিব লাগে,তেন্তে অসমতো কাৰ্বি,বড়ো,মৰাণ আদিহে থাকিব লাগে। টাই ভাষাহে ৰাজ্য ভাষা হ'ব লাগে আৰু অসমৰ জনজাতিয় ভাষা,সংস্কৃতি গ্ৰাস কৰা বা নোহোৱা কৰা বাবে দত্ত,শৰ্মা,গোস্বামী,মহন্ত,শইকীয়া আদিও দায়ী!!</span><span style="font-family: "vrinda";">অসমে বিদেশীৰ বোজা লব নালাগে---এইটো আমাৰ দাবী হোৱা উচিত, কিন্তু ত্ৰিপুৰাৰ ভুল তথ্য কেতবোৰ দাঙি ধৰি ৰাইজৰ মাজত বিভ্ৰান্তিৰ সৃষ্টি কৰাটো অনুচিত।</span></span></blockquote>
</blockquote>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<span style="color: magenta;">মই তেওঁৰ কথাত সমর্থন কৰি কিছু কথা লিখাত এই ন'টখন তৈয়াৰ হয়। প্রথমতে ফেচবুকত ন'ট আকাৰে প'স্ট কৰিছিলো। কিছু ভাষাভুল থকাত আন এক বন্ধু <a href="https://www.facebook.com/rituraj.kalita.1000" target="_blank">ঋতুৰাজ কলিতাই</a> সেইখিনিও শুদ্ধ কৰি দিয়াত এতিয়া ব্লগত ওঠালো। পাছত ডাঙ্গৰ কৈ বিস্তৃত লিখাৰ ইচ্ছা আছে । <a href="https://sushantakar40.blogspot.com/2018/12/blog-post.html" target="_blank">লিখাটির বাংলা অনুবাদ ইয়াত আছে।] </a></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-family: "vrinda";"><span lang="BN"></span></span></div>
<span style="background-color: #3578e5; font-size: 12px; white-space: pre-wrap;"><span style="color: white; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: left;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> <span style="font-size: x-large;">ত্ৰি</span>পুৰা সম্পর্কে অসমত জনপ্রিয় ধাৰণাবোৰ গঢ় দিয়া হয়
বিংশ শতিকাত হে ! আহোমে নিজা ভাষা এৰি অসমীয়া হোৱাৰ কথা আমি স্বীকাৰ কৰো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সৌ কেইবা শতিকা আগত অহা আহোম! অসমত প্রাগার্য বড়ো কার্বিকো আমি অসমীয়া বুলি
ভাবি লও! কিন্তু বাঙালীৰ লগত খিলঞ্জীয়া শব্দৰ উল্লেখ এনেদৰে কৰা হয় যেনিবা বাঙালী
ওঠৰ শতিকাত ভূমধ্য সাগৰৰ পৰা অহা এটি অবৈধ প্রব্রজনকাৰী জনগোষ্ঠীহে! লাগিলে
পশ্চিমবাংলাতো বাঙালী বহিৰাগত হে! খিলঞ্জিয়াতো চাঁওতাল মুণ্ডা হে! কপাল ভাল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাদেশ অসম একেই প্রদেশ নেথাকিল! নহ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে সমগ্র
বাংলাদেশৰ পৰাই বহিৰাগত বাঙালীক খেদিব লগীয়া হ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লহেঁতেন! কথাবোৰ
প্রচলিত যুক্তি অনুসৰি লিখিলো! যেনিবা বাঙালীৰ জাতিগঠন প্রক্রিয়াটো অসমীয়াতকৈ
বেলেগ! ত্রিপুৰা প্রসঙ্গত অসমত গঢ়ি তুলা মিথ অর্ধ সত্য অর্ধ মিথ্যাৰে ভৰা! মোৰ
যুক্তি কোৱাৰ আগত দুটা প্রত্যাহ্বান আগ বঢ়াব বিচাৰো! ১) কোচবিহাৰত কোচ ৰজা আছিল!
শংকৰদেৱে তাত সাহিত্য কৰিছিল! কোনেও কাহানিও কিয় প্রশ্ন নকৰে - অসমক উত্তৰবঙ্গ
হবলৈ দিয়া নহব</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলিকতাৰ বঙালীয়ে বেয়া পোৱাৰ যুক্তিৰ বাহিৰে আন কি থাকিব
পাৰে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কলিকতাৰ লগত অসমীয়া বৌদ্ধিক শ্রেণীৰ ঘনিষ্ঠ সম্পর্ক
আছে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গ্রন্থমেলাত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সাহিত্য সন্মিলন</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চলচ্চিত্র উৎসৱত কলিকতাৰ বাঙালীক মাতিব লাগে। আগৰতলাৰ
বাঙালীক নেমাতিলেও চলে। গতিকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সম্পর্ক
বেয়া হোৱা কোনেও নিবিচাৰিব! ২) দ্বিতীয় প্রশ্ন: অসমক মিজোৰাম মেঘালয় হ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলৈ দিয়া নহ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব বুলি কোনেও
কাহানিও নকয় কিয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আনভাষাত কবলৈ গলে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালীয়ে মিজোৰাম</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মেঘালয় দখল নকৰিলে কিয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিয় কেৱল ত্রিপুৰা! ব্রিটিছৰ শ্বিলঙত
দেখোন বাঙালীৰ অশেষ ক্ষমতা আছিল! </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এতিয়া আহো পাছৰ কথালৈ কিয় মেঘালয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিজোৰামক ত্রিপুৰা নকৰিলে! কিন্তু ত্রিপুৰাক তো কৰিলেই</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কোচৰাজ্যৰ আধাক পুৰা বঙ্গদেশ কৰিলে! আচলতে
কোচৰাজ্যৰ দৰং বিভাগৰ অসম হোৱা আৰু কোচবিহাৰ বিভাগৰ বঙ্গ হোৱাৰ প্রক্রিয়া বহুখিনি
একেই! কোচৰাজ্য অসম আৰু অসমীয়া হ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব পাৰিব কিন্তু আন ভাগ বাংলা হ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব নোৱাৰিব</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">; </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডিমাছা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপুৰা ৰাজ্যৰ প্রজাসাধাৰণ কোনোপধ্যেই বাঙালী হ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব নোৱাৰিব তেনে
কিবা ঐতিহাসিক</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সমাজতাত্ত্বিক যুক্তি নাইবা বাধ্যবাধকতা আছে নে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইতিহাসৰ বিভিন্ন সময়ত কাছাৰ চিলেটৰ সৈতে চট্টগ্রাম</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আৰাকানলৈ ত্রিপুৰা ৰাজ্যৰ ভিতৰত আহিছিল ! আমি চিলেটৰ কামৰূপত থকা দিন কেইটা
সগৌৰৱেৰে স্মৰণ কৰো! ত্রিপুৰাৰ অধীন চিলেটক পাহৰি থকাৰ যুক্তি কী</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাৰোপৰী এই সমগ্র অঞ্চল কেতিয়াবা চুবাহ বাংলা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেতিয়াবা আৰাকান
ৰাজসভাৰ অধীনলৈ আহিছিল! এওলোকে প্রথমতে আর্য ব্রাহ্মণ মাতি আনি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছত মুছলমান পীৰ ফকিৰক আশ্রয় দি দীঘলীয়া আর্যায়নৰ প্রক্রিয়া চলাইছিল!
গতিকে সমগ্র অঞ্চলত কোনো <span style="color: red;">ইণ্ড</span></span><span style="color: red; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'-</span><span lang="BN" style="color: red; font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আৰ্য্য</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ভাষাগোষ্ঠী গঢ় নল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কেৱল ভোটবর্মী ত্রিপুৰী জনজাতিহে থাকিব - এনেকৈ ভবাৰ যুক্তি কত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেইবোৰ মানুহেই আজিৰ বাঙালী</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাকমা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হাজং! ত্রিপুৰী
জনজাতিৰ আর্যায়নৰ প্রক্রিয়াতহে এইবোৰ হল! অসমত হোৱা অসমীয়াৰ দৰে! গতিকে তাৰ
বাঙালীও বহিৰাগত বিদেশী হয় কেনেকৈ! অসমত আহোম স্বর্গদেউ সকলে সাত ৰাজ মাৰি এক ৰাজ
কৰাৰ দৰে বাকী ভাৰতত কি হ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ল কোনেও নকয়! মোগলে দেখোন নামনি অসমৰ
পৰা আৰম্ভ কৰি পাক্স্তানলৈ একেই ঘটনা ঘটালে! বহু ক্ষুদ্র জনগোষ্ঠী মিলি আজিৰ বৃহৎ
আর্য জনগোষ্ঠীবোৰ গঢ়ি উঠিব ধৰিলে! কোৱা হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আহোমসকলে অসমলৈ
আহি<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্থানীয় ভাষা গ্রহণ কৰিছিল। কিন্তু
বাস্তৱ বেলেগ হে। সেই কাম কৰিবলৈ তেওঁলোকে কেইবা শতিকা পাৰ কৰিছিল।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্থানীয় যোগাযোগৰ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রধান ভাষা তেতিয়া আছিল<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রত্ন-বডো বা আধুনিক বডো ভাষাৰ তাহানিৰ ৰূপ।
তেওঁলোকে সেই ভাষা গ্রহণ কৰা নাই । কৰিছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব্রাহ্মণ তথা বর্ণহিন্দুসকলৰ সেই কালৰ ভাষা আৰু ধর্ম।
শংকৰদেৱ-মাধবদেৱ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রৱর্তিত<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বৈষ্ণৱধর্মৰ প্রত্যাঘাতত তেওঁলোক শাক্ত হ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বলৈ লৈছিল।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেই ব্রাহ্মণসকলৰ বহুতেই সিমানদিনে অসমত<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সহস্রাব্দ্রৰ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>প্রাচীন বাসিন্দা হৈছিল হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু আহোম স্বর্গদেউসকলেও বহুতকে মাতি
আনিছিল আৰু তেওঁলোকৰো বহুতেই আহিছিল চুবাহ বাংলাৰ পৰা।আন কি নবদ্বীপৰ পৰাও।
এওঁলোকে সকলোৱে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মিলি আধুনিক অসমীয়া ভাষাক
গঢ় দিছিল। এই সত্যও বহুতে মানিব </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">–</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জানিব নিবিচাৰে যে </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’,’</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমীয়া</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইত্যাদি জাতি তথা ভাষাৰ নাম নিচেই সাম্প্রতিক সময়ৰ কথা।</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> মই মূলত ইতিহাসৰ ৰূপৰেখাৰ কথা কৈ আছো! যিবোৰ কথা </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমক ত্রিপুৰা
কৰাৰ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেৰেটিভত নুঠেই! মোগলৰ বাংলা চুবাহ নেথাকিলে ব্রিটিছৰ
বেঙ্গল প্রভিন্সও নেথাকিলেহেঁতেন! বেলেগ কিবা নাম হল হেঁতেন! বাঙালী নাম তাৰ পৰাহে
পোৱা! বাংলা চুবাহৰ সম্প্রসাৰণহে বেঙ্গল প্রভিন্স! য</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত অসমৰ দৰে
ত্রিপুৰাও সোমাইছিল! সমগ্র ত্রিপুৰা নহয়! এটা অংশ ৰজাৰ অধীনত ৰাখি এক ডাঙৰ অংশৰ
চিৰস্থায়ী বন্দোৱস্ত অনুসাৰে জমিদাৰহে আছিল ত্রিপুৰাৰ ৰজা! নোৱাখালি কুমিল্লাৰ
ডাঙৰ অংশৰ নাম আছিল চাকলা ৰোছনাবাদ! তিপেৰা জিলা বুলিও কইছিল! সেই সমগ্র অঞ্চলৰ
প্রজা হিচাপে আন বহু জনগোষ্ঠীৰ লগতে বাঙালীও আছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মণিপুৰীও আছিল!
দেশ বিভাজিত হোৱা বুলি কেৱল বাংলা ভাগ হোৱা নাই! অসম ভাগ হৈছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিপেৰা ভাগ হৈছিল! সেই কাৰণেহে মেঘালয় মিজোৰাম ত্রিপুৰা নহল! ত্রিপুৰাহে </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ত্রিপুৰা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হল! </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> গতিকে ত্রিপুৰাত ত্রিপুৰি ৰজাৰ দিনতেই বাঙালীৰ সংখ্যা সিমান
সংখ্যালঘু নাছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেনেদৰে প্রচাৰ কৰা হয়! এনে প্রচাৰৰ সময়ত
উদ্দেশ্যমূলকভাৱে তিপেৰা জিলাৰ কথা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাকলা ৰোছনাবাদৰ কথা গোপন ৰখা হয়! সেই
তিপেৰা জিলাৰ পানী-বায়ুত<span style="color: red;"> </span>হে ৰাজপৰিয়ালৰ মানুহ
শচীন দেববর্মণৰ উদ্ভৱ সম্ভৱ হৈছিল! তেওঁ কাহানিও কেতিয়াবা বাংলা আৰু বাঙালীৰ
বিৰুদ্ধে কিবা লিখিছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কৈছিল নে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেশভাগৰ পাছত
তিপেৰাৰ জমিদাৰৰ প্রজা এক অংশৰ পৰা আন এক অংশত আহি গৈছিল! তেওঁলোকে তেতিয়া কোন
যুক্তিত ভাবিব লাগিছিল যে পাছত </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেছো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুলি এটি সংগঠন
গঢ়ি উঠিব! আৰু এই ঘটনাৰ আলম লৈ অসমৰ মানুহক ভয় দেখুৱাব</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকি অংশৰ কথাও বহুখিনি একেই! </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চাকলা ৰোছনাবাদৰ কথা বাদ দিলেও দেশভাগ হ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লে বিপন্ন মানুহ
সেই অংশবোৰত হে আহিছিল যিবোৰ অংশ হয় ঐতিহাসিকভাৱে ব্রিটিছ বাংলাৰ অংশ আছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাইবা তাৰ লগত সম্পর্কিত আছিল৷ অসমৰও এক ডাঙৰ অংশ যে মোগলৰ দিনৰ পৰা চুবাহ
বাংলাৰ অংশ আছিল সেই কথা আমি গোপন কিয় কৰো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাচিত বৰফুকনে
শৰাইঘাটতহে মোগলক ৰখাইছিল! আজিৰ অসমৰ পশ্চিম আৰু দক্ষিণৰ সীমাত কি হৈছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেইবোৰ প্রশ্ন উঠিব নেলাগে নে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গতিকে যি কাৰণে মানুহ উত্তৰ বাংলা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দক্ষিণ বাংলালৈ গৈছিল</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একেই কাৰণত অসম আৰু ত্রিপুৰালৈ আহিছিল!
বাকী ৰাজ্যলৈ গ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লেও সেইবোৰ ঠাইৰ পৰা আগতেও গৈছে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পাছতো গৈছে! থাকিবলৈ যোৱা নাই! সেই কাৰণে বাকী ৰাজ্য কেইখন ত্রিপুৰা নহল!
তেনেদৰে অহা অধিকাংশ মানুহৰ আগৰে পৰা এইবোৰ ঠাইত আত্মীয়-বন্ধু আছিলেই! গতিকে
সেইবোৰ মানুহে কেনেকৈ ভাবিব সেইবোৰ ঠাইলৈ যাব নেলাগে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বৰ পাপ হ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ব! মৰিলে বাংলাতহে মৰিব লাগে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজৰ মানুহ বুলি
ভাবি আহি এতিয়াহে বুজিব ধৰিছে মানুহবোৰতো মোৰ আপোন নহয়! ঠিক আছে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাত আগৰ মানুহৰ কিছু সমস্যা হৈছে! আধিপত্যবাদৰ সমস্যাও দেখা দিছে! কিন্তু
আধিপত্যবাদৰ সমস্যাটোৱে আধুনিক সমস্যা! তাক </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তোমালোক বহিৰাগত !
- ইয়াৰ পৰা গুছি যোৱা!</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বুলিহে সমাধান কৰিব লাগে নেকি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জাতি-জনজাতিৰ দ্বন্দ্ব কেৱল </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহিৰাগত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ই সৃষ্টি কৰিছে
কোৱাটোৱেই দেখোন পোণপটিয়াকৈ মিছা কথা! ব্রিটিছে উত্তৰপূর্ব প্রদেশ বুলি গঢ় দিব
বিচৰা বৃহত্তৰ অসমক ভাঙিলে কোনে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? '</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বহিৰাগত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালীয়ে নে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উত্তৰপূর্ব একেলগে থাকিলে দেখোন ইয়াত খিলঞ্জীয়াৰ </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রভুত্ব </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">' </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এনেই থাকিলেহেতেন! তাৰবাবে </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেছো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’ </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেলাগিলেহেঁতেন!
হয়</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেইখন উত্তৰপূর্ব ভাৰতবর্ষতো বাঙালী বৃহৎ জনগোষ্ঠী এনেই
থাকিলেহেতেন! বাঙালীৰ ত্রিপুৰা কৰাৰ কিবা পৰিকল্পনা থাকিলে বৃহৎ অসমৰ বিভাজন হবলৈ
নিদিলে হে লাভ আছিল! তেনে কিবা চেষ্টা কৰিলে নে বাঙালীয়ে</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ষাঠিৰ ভাষা আন্দোলনত দেখোন খাছী মিজো মণিপুৰী সকলোৱে বাঙালীক লগহে দিছিল!
সকলোৱে পৃথক ৰাজ্য লৈ ওলাই গল! বাঙালী দেখোন য</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তে যেনে আছিল
তাতেই থাকি দিলে! মোৰেই জন্ম নাগালেণ্ডত! মোৰ পাছত জন্ম হোৱা ভনী এতিয়া থাকে
ত্রিপুৰাত! মোৰ পেহীৰ ঘৰৰ ককায়েক এটাৰ পৰিয়াল মিজোৰামত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এটা থাকে মেঘালয়ত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মই থাকো তিনিচুকিয়াত</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মোৰ মা ভাইটি থাকে শিলচৰত! মই কি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নাগা</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মিজো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">খাছী</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমীয়া</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালী</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">চিলেটি</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালী</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিবা যুক্তি থাকিব লাগিব তো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">? </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইয়াতে ৰ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">'</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লো এতিয়া! মই জনা হলে মোৰ জন্মৰ আগতেই </span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নেছো</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">’</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ৰ অনুমতি লৈ
থলোহেঁতেন</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে তোমালোকেই কোৱা মই কি হৈ জন্ম লওঁ</span><span style="mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">?</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br /></div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4921909 95.3467749999999827.4358504 95.266093999999981 27.5485314 95.427455999999978tag:blogger.com,1999:blog-5755894263815134630.post-70839037937703660032018-10-09T21:11:00.001+05:302018-10-10T10:11:06.614+05:30সঞ্জীব দেবলস্করের আলো-আঁধার এবং আলফাঁস দুঁদের ‘শেষ পাঠ’<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
( অক্টোবর, ১৮তে উন্মোচিত 'উজান' চতুর্দশ বর্ষ সংখ্যাতে প্রকাশিত)</div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 360.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-indent: 36.0pt;">
<br /></div>
<div style="text-indent: 48px;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen";"><span style="font-size: x-large;">আ</span>সামের উচ্চতর
মাধ্যমিক শিক্ষা পর্ষদের মুদ্রিত নির্দেশিকাতে শিক্ষকদের জন্যে এই কটি কথা লেখা
আছে </span>:</div>
<div class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 144.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "symbol"; mso-bidi-font-family: Symbol; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: Symbol;"><span style="mso-list: Ignore;">·<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span><!--[endif]--><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছাত্রদের পাঠ পড়ে নিজে নিজে বুঝতে শেখানো</span><span style="mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 144.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "symbol"; mso-bidi-font-family: Symbol; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: Symbol;"><span style="mso-list: Ignore;">·<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span><!--[endif]--><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লিখে কোনো কিছু বোঝানোর ক্ষমতা অর্জনে
সহায়তা করা</span><span style="mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 144.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "symbol"; mso-bidi-font-family: Symbol; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: Symbol;"><span style="mso-list: Ignore;">·<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span><!--[endif]--><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কানে শুনে কোন কিছু বোঝার ক্ষমতা অর্জনে
সহায়তা করা</span><span style="mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 144.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "symbol"; mso-bidi-font-family: Symbol; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: Symbol;"><span style="mso-list: Ignore;">·<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span><!--[endif]--><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শুদ্ধভাবে কথা বলা শেখানো</span><span style="mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpLast" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 144.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "symbol"; mso-bidi-font-family: Symbol; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-fareast-font-family: Symbol;"><span style="mso-list: Ignore;">·<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span><!--[endif]--><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিদ্যাচর্চায় আগ্রহী করে তোলা।</span><span style="mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-SNULy5z-P9w/W7zLp5P92UI/AAAAAAAAb2Q/--8eCyXw4yoDqP5HlHHV1A_JxmkCBHQpQCKgBGAs/s1600/Sanjib%2BDeb%2BLaskar.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1051" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-SNULy5z-P9w/W7zLp5P92UI/AAAAAAAAb2Q/--8eCyXw4yoDqP5HlHHV1A_JxmkCBHQpQCKgBGAs/s320/Sanjib%2BDeb%2BLaskar.jpg" width="210" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই নির্দেশিকার উল্লেখ দিয়েই শুরু
হয়েছে সঞ্জীব দেবলস্করের ‘শিক্ষা জগতের আলো আঁধার’ বইটির প্রথম নিবন্ধ ‘এক ভিলেজ
স্কুলমাস্টারের স্বীকারোক্তি</span><span style="mso-bidi-language: BN;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথাগুলো খুব ভালো।
আরো বহু বহুদিন প্রাসঙ্গিক থাকবে। ঠিক যেমন এখনো সমান প্রাসঙ্গিক রয়েছে দুই শতক
পুরোনো ফরাসি বিপ্লবের সেই বিখ্যাত ‘সাম্য-মৈত্রী-স্বাধীনতা’র স্লোগান। তার পরে
আমরা ক্রমাগত দেখেছি গণতান্ত্রিক তথা পুঁজিতান্ত্রিক ফ্রান্সের হাতে কীভাবে বিপন্ন
হয়েছে গোটা বিশ্বের মানুষের স্বাধীনতা এবং সাম্য। মৈত্রী তো অবশ্যই।</span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পুরো বইটি পড়তে পড়তে যেকোনো পাঠকের মনে হবে বিদ্যাচর্চাতে লেখকের নিজের আগ্রহ
তো প্রশ্নাতীত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু সেটি যে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছাত্র বা সহকর্মীদের
মধ্যে রয়েছে, বা তিনি ছড়িয়ে দিতে সক্ষম বলে আত্মবিশ্বাসী---সেরকমটি দু’চারটি
ব্যতিক্রম বাদ দিলে মনে হবে না। আদি অন্ত বইটিতে হতাশার সুর। হতাশার স্বীকারোক্তি।</span><span lang="BN" style="mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন কি পুণ্যপ্রিয় চৌধুরী যে প্রচ্ছদ পরিকল্পনা
করলেন---সেখানেও বালিয়াড়িতে পদচিহ্ন। সেই চিহ্ন তো থাকবে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>না। স্বাভাবিকভাবেই মনে দেখা দেয় পরের প্রশ্ন,
পা দু’টি এগুচ্ছে কই?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শক্ত মাটি অথবা জলের
দিকে? এ নয় তো অন্তর্জলি যাত্রা?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আমরা সঞ্জীবের বই নিয়েই কথা বলবো। তার আগে কিছু প্রাসঙ্গিক তথ্য দিয়ে রাখতে
চাই। সবার জন্যে শিক্ষার ধারণাটি দুনিয়াতে প্রথম প্রাতিষ্ঠানিক স্বীকৃতি পায়
বিপ্লবোত্তর রাশিয়াতে। কারণ সেই রাষ্ট্র চেয়েছিল শ্রমিকদের দেশের নিয়ন্ত্রণে নিয়ে
আসতে। যেখানে কিনা বাকি সব শ্রেণি শাসিত সমাজ এবং রাষ্ট্র চায় অনুগত প্রজা তৈরি
করতে। নিয়ন্ত্রিত সেবক তথা শ্রমিক তৈরি করতে। আমরা ব্রিটিশ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ভারতে ম্যাকলের শিক্ষানীতিটির কথা জানি—যেখানে
শাসনের এবং শোষণের উদ্দেশ্যটি নগ্নভাবে পরিষ্কার ছিল। ফলে সবার জন্যে শিক্ষা সেই
বেদ বাইবেলের যুগ থেকেই সারা দুনিয়াতেই নিষেধ ছিল। বাস্তবে এখনো চেহারাটি পাল্টায়
নি। কেবল ঐ রুশ-বিপ্লবের ঢেউ যখন সারা দুনিয়াতে ছড়াচ্ছিল, চীনেও যখন বসন্ত দেখা
দিয়েছিল—একে একে দেশ তাঁদের প্রেরণাতে স্বাধীনতার যুদ্ধকে তীব্র করছে দ্বিতীয়
বিশ্বযুদ্ধ আসতে আসতে---তখন তাদেরই চাপে রাষ্ট্রসংঘ ১৯৪৮এ মানবাধিকার সংক্রান্ত
ঘোষণা পত্রে স্বীকার করেছিল,সমস্ত মানুষেরই আছে শিক্ষার অধিকার। কিন্তু
বিশ্বনেতাদের এই ঘোষণাকে কাজে পরিণত করবার জন্যে বসতে সময় লেগেছিল আরো চার দশকের
বেশি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">১৯৯০তে থাইল্যান্ডে
‘সবার জন্যে শিক্ষা’ নিয়ে মতবিনিময় করতে একটি বিশ্ব সম্মেলন বসে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তারও এক দশক পরে
আফ্রিকার সেনেগালের রাজধানী ডার্কারে বসেছিল ‘সহস্রাব্দের শীর্ষ-বৈঠক’ নামে
পরবর্তী সম্মেলন। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সেখান থেকে ইউনেস্কোর
নেতৃত্বে শুরু হয় বিশ্বজুড়ে ‘সবার জন্যে শিক্ষা’র লক্ষ্যকে বাস্তবায়িত করবার
প্রয়াস। বিশ্বজোড়া নানান সরকারি বেসরকারি সংগঠনের সঙ্গে এই প্রয়াসের আরেকটি বড়
সহযোগী হচ্ছে বিশ্বব্যাংক</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ডারকারে শুধু শিক্ষার জন্যে ২০১৫ অব্দি বিশ্বজোড়া ছটি
লক্ষ্য নির্ধারিত হয়েছিল, আনুষঙ্গিক আরো কিছু বিষয়ে আটটি লক্ষ্য। শেষোক্তটির গাল
ভরা নাম হচ্ছে ‘সহস্রাব্দের বিকাশ লক্ষ্য’ (</span><span style="mso-bidi-language: BN;">MDG</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">)</span><span style="mso-bidi-language: BN;">—</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেগুলোর ভেতরে ক্ষুধা নিবৃত্তি, শিশু ও
মায়ের স্বাস্থ্য থেকে শুরু করে অনুন্নত দেশগুলোর উন্নতি আদিতে পারস্পরিক সহযোগিতার
কথাও আছে। স্বাভাবিক ভাবেই অন্য বহু কিছুর সঙ্গে শিক্ষাসংক্রান্ত সরকারী নীতিতেও
এই সিদ্ধান্তগুলো প্রভাব ফেলতে শুরু করে। তারউপরে বিশ্বব্যাংক নিজেও রাষ্ট্রগুলোকে
শিক্ষা সংস্কারে আর্থিক সহযোগিতা করবার আছিলাতে সরকারী নীতি পরিবর্তনেও চাপ সৃষ্টি
করে। আমাদের দেশের সর্বশিক্ষা অভিযান, গেল দশকের শিক্ষার অধিকার সংক্রান্ত সংবিধান
সংশোধনী সবই এই প্রক্রিয়ার ফল। সঞ্জীব দেবলস্করের নিবন্ধগুলোর অধিকাংশই এই সময়ের
লেখা। আমাদের ব্যবস্থাপকদের কথা এবং কাজের সঙ্গতি বুঝতে এই তথ্যগুলো সাহায্য করবে।
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমরা ‘মাধ্যমিক শিক্ষা পর্ষদের’
পাঁচটি নির্দেশিকার কথা দিয়ে শুরু করেছিলাম। সেগুলোকে ‘ভালো’ এর জন্যে বলেছিলাম,
যে ছাত্রদের ‘বিদ্যাচর্চায় আগ্রহী করে তোলা’র কথাতেই শেষ হয়েছে। যে শিক্ষক সেটি
পেরেছেন,তিনি যে সফল শিক্ষক তাতে কোনো সংশয় নেই। কিন্তু যে দেশ তা করে উঠতে পেরেছে?
ততটা তো আমরা ভাবিই নি! এইটাই ভাবা দরকার। রবীন্দ্রনাথের সেই কথাগুলো মনে হয়
অপ্রাসঙ্গিক হবে না,“বিদ্যালয় যেখানে চারি দিকের সমাজের সঙ্গে এমন এক হইয়া মিশিতে
পারে নাই</span><span style="mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যাহা বাহির হইতে সমাজের উপরে চাপাইয়া
দেওয়া</span><span style="mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহা শুষ্ক তাহা নির্জীব। ... এমন
অবস্থায় বিদ্যালয় একটা এঞ্জিন মাত্র হইয়া থাকে</span><span style="mso-bidi-language: BN;">—</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাহা বস্তু জোগায়</span><span style="mso-bidi-language: BN;">, </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রাণ জোগায় না।” (</span><span lang="AS" style="background: white; color: black; font-family: "bensen";">শিক্ষাসমস্যা</span><span lang="BN" style="background: white; color: black; font-family: "bensen";">/ শিক্ষা</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">) যা হোক, আরো
দুবার ‘অর্জন’ কথাটি আছে। অন্যত্র না থাকলেও যা আছে শব্দগুলোর অর্থ তাইই। আমরা
‘বিদ্যাদান’ কথাটির সঙ্গে পরিচিত। কিন্তু সে শিক্ষককে মহিমান্বিত করবার জন্যে আদ্যিকালে
চালু ছিল। তার বিপরীতে ‘শিক্ষা পাওয়া’র কথাও চালু আছে। সে আদর্শ ছাত্রেরা কখনো বা
গুরুর কাছে ঋণ স্বীকার করতে গিয়ে বলে থাকেন। কিন্তু আসল কথাটি তো দেনা-পাওনার নয়,
প্রেরণা আর অর্জনের। প্রাণ তখন আর একদিকে যোগায় না, দুদিকেই সঞ্চারিত হয়। আমাদের
ভাষাতে তাই ‘জ্ঞানার্জন’ বলেও একটি কথা চালু রয়েছে। মাধ্যমিক শিক্ষা পর্ষদ
শিক্ষকের জন্যে নীতি নির্দেশিকা তৈরি করতে গিয়ে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘দেশ’কে টেনে এতোশত কথা ভেবেছেন কি না, আমাদের
জানা নেই। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু ‘অর্জন’-এর বাইরেও এরা কিছু করবার কথা লিখেছেন। সেটি হলো, ছাত্রকে পড়তে,
লিখতে, শুনতে এবং বলতে শেখানো। এতেই অবশ্য শিক্ষার কাজ সাঙ্গ হয় না। বিজ্ঞানের
‘কেলাসে’র বাইরে আমাদের হাতে কলমে কিছু করাকে শিক্ষার অঙ্গ বলে কোনোদিনই ভাবা হয়
না। খুব যান্ত্রিক ভাবে স্বাস্থ্য ঠিক রাখবার জন্যে খেলাধুলা, আর নৈতিক মূল্যবোধ
শেখাবার জন্যে কিছু ধর্মপাঠ করাবার কথা ভাবা হয়ে থাকে। আর কিছু না হোক,দিনের
শুরুতে প্রার্থনা করতে তো বাধ্য করাই হয়। তারপরে ছাত্র যতই দুষ্টামো করুক,শিক্ষকও
যতই নষ্টামো করুন প্রার্থনার উপরে কোনোদিনই কোনো দায় বর্তাতে আমরা দেখি নি।
সাহিত্যের ক্লাসে কেন কাউকে কবিতা লিখতে হয় না,আবৃত্তি করতে হয় না,নাটক করতে হয়
না---এরকম কত প্রশ্নই আমরা কোনোদিনই করি নি। আমরা ধরে নিয়েছি শিক্ষা মূলত সাঙ্গ হয়
‘লেখা পড়া শেখা’-তে। আর পড়াটা যেহেতু আছেই, এবং সম্ভবত শিক্ষকে ছাত্রে সংলাপ
যেহেতু চলবে, বলতে শুনতেও জানতে হবে। কাজগুলো চলবে ভাষাতে। তাই তাঁরা যে কথাগুলো
বলেছেন, সেগুলো মূলত ভাষার সঙ্গে সম্পৃক্ত। ভাষার চারটি পায়ের কথা বলেছেন। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">“উদ্দেশ্যগুলো কত সহজ অথচ এটা রূপায়ণের পথে কত বাঁধা!” সব বাঁধা নিয়ে সঞ্জীব
লেখেন নি। কেবল লেখা নিয়েই লিখেছেন </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রথম প্রবন্ধে।<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>লেখা কর্মটিও যে শেখার জিনিস সে তো আজকাল ভাবাই হয় না। লিখনশৈলী নিয়ে
অভিজ্ঞ শিক্ষকই নেই। একের পরে এক অক্ষর জুড়ে শব্দ লেখা,শব্দের পরে শব্দ জুড়ে বাক্য
সাজানোটা যে ‘আনন্দদায়ক হতে পারে---এটা বোঝার দায় কার’ সঞ্জীব লিখেছেন,তিনি জানেন
না।স্বাভাবিকভাবেই বানানের প্রসঙ্গটিও লিখতে গিয়েই আসে। কিন্তু সেদিকটায় এখানে
বেশি এগোন নি। ‘একাদশ’কে ‘ত্রকাদশ’, ‘ত্রয়োদশী’ কে ‘এয়োদশী’, ‘ব্রাহ্মণ’ কে
‘ব্রাক্ষণ’ লিখে ফেললে বহু শিক্ষকও ধন্দে পড়ে যাবেন,সে বানান ভুল না বর্ণ চেনার
ভুল। স্পষ্টতই দ্বিতীয়টি। যুক্তবর্ণের জটিলতা এমনিতেও বাংলাতে কম নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হিসেব করলে সেগুলো
চিনা হরফ সংখ্যাকেও হার মানাবে। আর আজকাল সেগুলো সেভাবে যত্ন করে শেখানোও হচ্ছে
না। শুধু তাই নয়, নিজের অভিজ্ঞতার থেকে তিনি জানালেন, উঁচু ক্লাসের ছাত্রেরা চ, ছ
পড়ছে ‘ছোট চ’, ‘বড়<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>চ’ বলে। তার মানে শিক্ষক
লেখা শেখাতে ফাঁকি দিতে গিয়ে, কথাটি অবশ্য সঞ্জীব লেখেন নি সরাসরি, ভুলেই যাচ্ছেন
বাংলাতে দুটির উচ্চারণ তফাৎ আছে। অসমিয়াতে নেই বলেই তাদের প্রথম চ, দ্বিতীয় চ দিয়ে
কাজ চালাতে হয়।তাঁরা নিরুপায়। সেখানে বাংলার ছাত্রেরা, নিশ্চয়ই শিক্ষকেরাও, উপায়ের
ধার ধারছেন না।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাঁর প্রস্তাব পুথি
গবেষণার বিষয়টি প্রাগ্রসর স্তরে আটকে না রেখে একেবারেই নিচু স্তরে নামানো দরকার,
যাতে লেখন শৈলীর বিবর্তন সম্পর্কেও ছাত্র-শিক্ষক দুই পক্ষেরই কিছু চর্চা হয় ধারণা
মেলে। আমাদেরও মনে হয়, অন্তত উচ্চতর মাধ্যমিক স্তর অব্দি নামিয়ে আনলে শিক্ষকদের বোধটি
তো স্পষ্ট হতেই পারে। ইংরেজি </span><span style="mso-bidi-language: BN;">that </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শব্দটি লিখতে কলম
তুলা উচিত নয় তিনবারের বেশি। সেখানে তাঁর অভিজ্ঞতা ছাত্র তুলছে ছবার।যতি চিহ্নের
শেখাবার তো ব্যবস্থাই নেই ভালো করে।ফলত সাধারণ ভাষা শিক্ষা করে যারা বেরোচ্ছেন
তারা দেয়ালে, সাইনবোর্ডে, টিভিতে সর্বত্র ভুলই ভুল লিখছেন। স্কুলগুলোতে সবচাইতে
বেশি খরচা হয় ভাষা শিক্ষাতে। কোনো কোনো স্কুলে অসমিয়া মণিপুরি বাংলা হিন্দি ইংরেজি
সংস্কৃত আরবি ফারসি নিয়ে আটটি ভাষা শেখার ব্যবস্থা আছে। অথচ কোনোটাই ভালো করে
শেখানো হয় না। শেখাবার লোকও নেই। লেখা তো বটেই, বলা,পড়াটাও না। সংস্কৃত,আরবি,ফারসির
মতো ভাষাকে স্নাতকোত্তর স্তরে ঠেলে দিয়ে ভাষার চাপ কমিয়ে, অন্তত ভালো করে বাকিগুলো
শেখানোতে জোর দেবার প্রস্তাব তিনি রেখেছেন। বিষয়টি নিয়ে তিনি যতটা গভীরে ভাবার
যাত্রা করলেন, সেখানে সহযাত্রীর অভাবের পীড়াতেই লেখাটি শেষ হলো। লাখো টাকা
অপপ্রয়োগ করে কোনোক্রমে খাড়া করা স্কুলের ঘরে<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>সপারিষদ নেতা-মন্ত্রী ফিতে কাটতে এলে শিক্ষক-শিক্ষিকা-ছাত্র-ছাত্রীদের
বাধ্য হয়েই গাইতে হয় রবীন্দ্র সঙ্গীত,‘মহিমা তব উদ্ভাসিত মহা গগন মাঝে, বিশ্ব জগত
মণিভূষিত বেষ্টিত চরণে।’ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পুরো ব্যবস্থার
প্রতি বিদ্রুপবানে বৃহত্তর সত্য এই ভাবেই উচ্চারণ করলেন তিনি। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লেখা নিয়ে লেখকের ভাবনা আরো গভীরে গেছে ‘কালি কলম মন, লেখে তিনজন’ প্রবন্ধে।
ছন্দে মেলানো শিরোনাম। সেখানে কাগজে কলমের প্রথম ছোঁয়া থেকে একটি লেখার ছেপে
বেরিয়ে আসবার পুরো প্রক্রিয়াটির কথা বিশদে লিখেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কমেও ছবার পরিবর্তনের মধ্য দিয়ে যায় একটি
লেখা। আধা তার লেখেন লেখক, বাকিটা দাঁড় করান ছাপাখানাতে যারা কাজ করছেন,সম্পাদক
সহ।একটি লেখার মানের সবটার গৌরব যেমন লেখকের নয়, দোষের সবটাও তাঁর নয়।তাই বলে
লেখকের দায়কে তিনি খাটো করেন নি কিছুতেই। বরং বাড়িয়েছেন। আমাদের যাদেরই টুকটাক
সম্পাদনার অভিজ্ঞতা রয়েছে,তারা দেখেছি লেটার প্রেসের জমানা চলে যেতেই বহু লেখক
লেখা ছাপতে দেবার ন্যূনতম নিয়মকানুনকেও তোয়াক্কাই করেন না। অপাঠ্য হাতের লেখাতে,যথেচ্ছ
কাগজে লিখে বা জেরক্স করে বা টাইপ করে পাঠিয়ে দিচ্ছেন। যেভাবে সম্পাদককে সেগুলোর
পাঠোদ্ধার করতে হয়, সেই শ্রম হরপ্পার পাথুরে ফলকে দিলে এতো দিনে ভাষার ইতিহাসের
মোড় ফেরানো যেত</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছাপাখানা বান্ধব
করে একটি লেখাকে দাঁড় করাবার বিষয়টি নিয়ে বেশ গভীরে গিয়ে ভেবেছেন।শুধু লিখতে
জানলেই হলো না, লেখককে চিনতে হবে কাগজ, কলম, কালি<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>এবং অতিঅবশ্যই হাতের লেখাকে করে তুলতে হবে সৃজন কর্ম। বরাক উপত্যকার
বিখ্যাত কিছু লেখকের নজির দিয়েছেন, দু’একখানার ছবিও জুড়ে দিয়েছেন। লেখাটি আদতে ছিল
নিজেরই স্কুলে ‘লিখন কর্মশালা’তে বলা। স্বাভাবিকভাবেই অন্যরকম হতে পারত না। তবে
আমরা আশা করব--- লেখা শিল্পের পতনের পেছনের আর্থ-সামাজিক তথা প্রযুক্তিগত কারণটি
নিয়ে তিনি পরে আরো ভাববেন। কারণ মনে হয় না, লেখার সেই স্বর্ণযুগ আর ফিরে আসবে
বলে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বর্তমান আলোচকও দীর্ঘদিন ধরে কলমের
ব্যবহার করছেনই না, আর কাগজ বলতে অধিকাংশই </span><span style="mso-bidi-language: BN;">JK Copier</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর </span><span style="mso-bidi-language: BN;">A4 </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিট। এখন তো বিদ্যালয়-মহাবিদ্যালয়েও
ক্রমেই ডিজিট্যাল ব্ল্যাকবোর্ড এসেই যাচ্ছে।</span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অবশ্য প্রযুক্তি নিয়ে তিনি ভেবেছেন ‘গণমাধ্যম ও বাংলা বানান প্রসঙ্গে’
নিবন্ধে।কথা যখন লেখা নিয়েই হচ্ছে, তখন বানান বিষয়টিও সেরে নেয়া যাক। বানান কোথায়
ভুল হয়,কেন ভুল হয়---সেসব তিনি বেশ বিস্তৃতই লিখেছেন। সত্যজিৎ রায়ের ছবি ‘পথের
পাঁচালি’র টাইটেল কার্ডে ‘সহযোগীতা’ বানান থেকে যাবার কথাও যেমন জানিয়েছেন, তেমনি
তাঁর নিজের লেখাতেও বহু ভুল থাকে সেই স্বীকারোক্তি দিয়েই শেষ করেছেন। ফলে কোথাও
বানান ভীতি বাড়াবার চেষ্টা করেন নি। প্রযুক্তির বিকাশের সঙ্গে সঙ্গে ভাষাও
পাল্টাবে,স্বাভাবিকভাবে বানানও---তিনি সে মেনে নিয়ে রক্ষণশীলতার বিরুদ্ধে
দাঁড়িয়েছেন শুরুতেই। তাই বলে একটি প্রতিষ্ঠিত ভ্রান্তি ‘আজকাল বানানের কোনো নিয়ম
নেই’---এর পক্ষে কেন দাঁড়ানো যাবে না সেই কথাই লিখে গেছেন। এটি স্বীকার করে নিয়েও
যে “প্রমিত বানান-বিধি, স্বীকৃত বানান অভিধান, পরিবর্তিত বানানের রূপ---এসব বিষয়
সাধারণ মানুষের কাছে নিতান্তই অপ্রয়োজনীয়,দুর্লঙ্ঘ্যও।” তাঁর জোরটি মূলত লেখক
সম্পাদকদের ’পরেই। তাঁর পরামর্শ তাঁদের জন্যে ‘বই পড়া একই সঙ্গে হয়ে উঠুক বই
দেখাও।’ জনপ্রিয়<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পাঠশালা পাঠ্য ‘বর্ণবোধ’
যেভাবে সাধারণের বানান বোধটাও পাকা করে ফেলে, তেমনি একই প্রকাশকের ছাপা ‘পঞ্জিকা’ই
যে বানান বিভ্রান্তির বড় উৎস সেই কথা তো আমরা কমই ভেবে দেখেছি। সেখান থেকেই তাবৎ
পুজো অনুষ্ঠানের চিঠি, চাঁদার বই, প্রচার পত্রে, ধর্ম সংক্রান্ত বই পত্রিকাতে এক
বিকল্প বানান (অ)বিধি প্রতিষ্ঠা পায়। তার মানে, পঞ্জিকা যদি বানান বিধি অনুসরণ
করে, বা অন্য ধর্মেরও প্রচারকদের যা কিছু বই পত্র আছে, সেই সবেও সংস্কার চালানো
যায়-- <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তবে সাধারণেরও একটি বড় ভাষা-সমস্যাকে
অনেকটাই সমাধান করে ফেলা যায়। কিন্তু সেই দুঃসাহস করে কে? সঞ্জীবের রসবোধ
দুর্দান্ত। তিনি বার্টাণ্ড রাসেলের একটি সতর্কবাণী শুনিয়েছেন,“পণ্ডিতের সঙ্গে তর্ক
করো না,পণ্ডিতের পাণ্ডিত্য আছে,তোমার তা নেই।” <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমরা যেটি বুঝলাম,ভাষাতে বানান ভুল চলতেই থাকবে।নির্ভুল
লেখাটি ‘লেখক’দের কাজ। তিনি বানান দেখা,বানান শেখার জন্যে রবীন্দ্রনাথের নজির
দিয়েছেন, ‘গীতবিতান’ দেখতে বলেছেন। রবীন্দ্রনাথের মানের না হলেও--- সঞ্জীবের
মানেরই সই---যদি লেখককুলের সংখ্যা বাড়াবার পরিবেশ একটি মেলে---যেমন আছে বাংলাদেশে,
আছে পশ্চিম বাংলাতে---বা অসমেও অসমিয়াদের মধ্যে---তবেই শুদ্ধ বানানে পড়বার
সৌভাগ্যও আমাদের বাড়বে। সেই পরিবেশের কথা লিখতে গেলে আমাদের বানান বিধিতে আটকে
থাকলে চলবে না,বাইরেও বেরোতে হবে। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পরিবেশ এতোটাই প্রতিকূল যে বিদ্যালয়গুলোতেই লেখক তৈরির পথ হচ্ছে বন্ধ। সঞ্জীবই
লিখেছেন, “ইদানীং প্রায় দুই দশক ধরে আমরা লক্ষ করেছি আমাদের স্কুল-কলেজে মাতৃভাষা
মাধ্যমের ছাত্রদের হাতে যেসব পাঠ্যপুস্তক তুলে দেওয়া হয় এগুলো সবই অনূদিত বই,কোন
মৌলিক রচনা নয়। কিন্তু ষাট, সত্তর দশকে তো এরকম ছিল না, ইতিহাস,ভূগোল,বিজ্ঞান এবং
সাহিত্যের বই যেমন ছিল মৌলিক,তেমনি মুদ্রণের পরিপাট্যে,বাঁধাইয়ের কুশলতায় ছিল যাকে
বলে ‘রিডার্স ফ্রেণ্ডলি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” প্রবন্ধটির নাম তাই ‘প্রসঙ্গ</span><span style="mso-bidi-language: BN;"> : </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অনূদিত পাঠ্যপুস্তক’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই অনুবাদ যে কেবল বাংলা বইয়েরই হচ্ছে তাই নয়। </span><span style="mso-bidi-language: BN;">NCERT, SCERT-</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র নির্দেশে নতুন পাঠ্যক্রমের নতুন বই
প্রথমে ইংরেজিতে লেখা হয়, সেখান থেকে অসমিয়াতে অনূদিত হচ্ছে। তার থেকে বাংলা,
হিন্দি, মণিপুরি, বডো ইত্যাদি ভাষাতে।এই বিশাল অনুবাদ যজ্ঞের পেছনে গভীরে গিয়ে
কোনো ভাবনা চিন্তা দেখা যাচ্ছে না। যারা করাচ্ছেন এবং যারা করছেন—দুই পক্ষই মনে
রাখছেন না, “সার্থক অনুবাদ মানে একটা সৃজন কর্মই।” দ্রুত কাজ করাবার জন্যে একই
বইয়ের এক একটি অংশ একাধিক লোককে ধরিয়ে দেওয়াতে রচনাভঙ্গি,বাকরীতি,বানান সবেতেই
ভিন্নতা দেখা দেয়। আক্ষরিক অনুবাদে ভাষার প্রাণ তো থাকেই না, অর্থেরও বিড়ম্বনা ঘটে
যায়। তিনি একটি নজির দিয়েছেন, এক অনুবাদক ইংরেজি পদগুচ্ছ ‘</span><span style="mso-bidi-language: BN;">in the long run’</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর বাংলা অনুবাদ করেছিলেন,‘দীর্ঘতম দৌড়ে’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তার মানে
অনুবাদককে অনুবাদ তত্ত্ব বুঝতে জানতে হবে,ভাষাতত্ত্ব বুঝতে হবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অভিধান ঘাটাবার --
তাও সম্পর্কিত নানা ভাষার, নানা প্রকারের-- অভ্যাস থাকতে হবে। কেবল টাকা দিয়ে
খাটিয়ে দিলেই হবে না। অথচ হচ্ছে তাই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সব চাইতে বড় বিড়ম্বনাটি হচ্ছে ‘প্রাইমার’এরও অনুবাদ হচ্ছে।
এটি একটি অসম্ভব এবং অবাস্তব ধারণা বলে তিনি সঠিকভাবেই ধরেছেন। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রাইমার অনুবাদের বিষয়টি গুরুগম্ভীর। এই নিয়ে আরেকটি স্বতন্ত্র রচনাই তিনি
লিখেছেন। নামেই বিড়ম্বনা-- ‘শিকন পুথি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলা বইয়ের
অসমিয়া নাম। বাংলাতে ‘পুথি’ শব্দটি আছে বটে, কিন্তু সেতো আদ্যিকালের হাতে লেখা
পাণ্ডুলিপির নাম।স্কুলে পড়বার বইকে কেউ ‘পুথি’ বলে না। আর ‘শিকন’ তো বাংলা শব্দই
না। শুরুতেই একটি ভুল শিক্ষা। শুধু নামটি বাংলা হলেই হলো না</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঞ্জীব লিখেছেন,“ শিশুদের পাঠ্যপুস্তকের নামকরণ সহজ সুন্দর,
আলঙ্কারিক এবং কাব্যিক হওয়া চাই।” এই প্রসঙ্গে আমাদের মনে পড়লো একটি সুবিখ্যাত
অসমিয়া শিশু পাঠ্যের কাব্যিক<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নাম --
‘কুঁহিপাঠ’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বইটির অনুবাদ এবং সম্পাদনার সময়েই নাম পালটাবার সুপারিশ করেছিলেন সঞ্জীব।
কিন্তু কাজ হয় নি। দিন পনেরো সময়ে যুদ্ধকালীন তৎপরতাতে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বইটি ছাপা হয়ে যায়। প্রাপ্য ‘মজুরি’ও দেওয়া হয়
রসিদ ছাড়াই।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তিনি একটি চিঠি দিয়েছিলেন
সর্বশিক্ষা কর্তৃপক্ষের কাছে। সময়ে পৌঁছুবে বলে হাতে হাতে দিয়েছিলেন। পৌঁছুলো কি
না জানেন না। সেটি পরে শিলচরের দৈনিক সাময়িক প্রসঙ্গে ছাপা হয় ২০১০এ। এই প্রবন্ধের
শেষেও ছেপে দিয়েছেন।তাতে জানা গেল ‘শিকনপুথি’ নাম পাল্টে ‘অনুশীলন বই’ করবার
পরামর্শ দিয়েছিলেন। কিন্তু শুরুতেই শিশু পাঠ্যের অনুবাদ প্রকল্পটিই তিনি উঠিয়ে
দেবার সুপারিশ করেছিলেন। কাজ কিছুই হয় নি। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সমস্যাটি যে সারা দেশেরই সে তো এই
কথাতেই স্পষ্ট যে আমরা লিখলাম অসমিয়া বইও অনূদিত হচ্ছে। এই পরিবেশটাই সহায়ক হয়ে
উঠেছে এক পুরোনো ‘গোপন যুদ্ধে’র। এই শিরোনামে শুরুতেই সঞ্জীব লিখলেন,“আসাম যে একটি
বহুভাষী রাজ্য এটা রাজ্যের একটি প্রভাবশালী গোষ্ঠী মন থেকে মেনে নিতে পারছে না।”
তিনি ১৯৮৮তে হাইলাকান্দিতে অনুষ্ঠিত অসম সাহিত্য সভার অধিবেশনের সেই সব কুখ্যাত
ঘোষণার স্মৃতিচারণ করেছেন,যেখানে বলা হয়েছিল বরাক উপত্যকার ভাষা বাংলা নয়। তার
স্মরণিকাতে অভিনেতা নাট্যকার তথা নাট্যপ্রভাকর উপাধিতে ভূষিত সত্যপ্রসাদ বড়ুয়ার
কিছু পরামর্শের কথা উল্লেখ করেছেন। সত্যপ্রসাদ লিখছেন, অসম সাহিত্য সভার উচিত
বরাকের স্থানীয় কথ্য ভাষাতে কিছু বই পত্র ছাপানো, যার মাঝে মধ্যে অসমিয়া ঢুকিয়ে
দেওয়া হবে। তাতে অসমিয়া ভাষার সঙ্গে বরাকের ভাষার যোগসূত্র স্থাপিত হবে।তাঁরও আগে
১৯৫৯-৬০এ সাহিত্য সভার সভাপতি ছিলেন অতুল চন্দ্র হাজরিকা। তিনি লিখেছিলেন,“কাছাড়ে
যদি মানুষ থাকত, আসামে যদি মানুষ থাকত, আর অসম সাহিত্য সভার গায়ে যদি জোর থাকত,
তবে...</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” অসম্পূর্ণ কথাটি
অনুবাদেই আছে। সম্পূর্ণ করেছেন সঞ্জীব নিজে। এক দীর্ঘ মেয়াদি পরিকল্পনার কথা
লিখেছেন। স্পষ্ট নয়—সেগুলো অতুল চন্দ্র হাজরিকারই পরামর্শ কি না। অতুল চন্দ্র
কিন্তু মারা গেছেন হাইলাকান্দি অধিবেশনের আগেই, ১৯৮৬তে। ফলে তাঁর পক্ষে সম্ভব ছিল
না সত্যপ্রসাদ বড়ুয়ার পরামর্শগুলোর সম্প্রসারণ করা। হয় কথাগুলো প্রাচীনতর, অথবা
পরের কারো। সেই পরিকল্পনাগুলো হচ্ছে, প্রাথমিক স্তর থেকে উচ্চতর মাধ্যম অব্দি
যেটুকু বাংলা পড়ানো হয় সবেতেই প্রচুর অসমিয়া শব্দ অনুচ্ছেদাদি ঢুকিয়ে দেওয়া।
অসমিয়া বাক্যের আদলে বাংলা বাক্য তৈরি করা। আর বাংলা প্রাইমার তুলে দিয়ে অসমিয়া
প্রাইমারের অনুবাদ প্রচলন করা। আমরা দেখবো, ঠিক এই কাজগুলোই হয়ে আসছে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্কুলের ভেতরে এবং বাইরেও। যেমন ‘আরক্ষী’,
‘স্মৃতিগ্রন্থ’, ‘আলোচনী’, ‘মুরব্বী’ এমন প্রচুর শব্দ বাংলাতে ঢুকে যাচ্ছে, যার
কোনো সঠিক বাংলা অর্থ হয় না। পদবিন্যাস রীতিও পাল্টে যাচ্ছে ‘আগ বাড়িয়ে দেওয়া
চাই’,‘বলেছিলে না’ ইত্যাদি।সবচাইতে হাস্যকর নজির সঞ্জীব দিয়েছেন রেশন দোকানের নাম
যখন হয়েছে ‘আমার দোকান’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে এই অসমিয়া শব্দবন্ধের অর্থ দাঁড়ায় ‘আমাদের দোকান’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাঙালি সেসব না</span><span lang="BN" style="mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জেনে বুঝেই ব্যবহার করে যাচ্ছেন। বলতে গেলে অসমিয়ারও বারোটা
বাজাচ্ছেন। তাই সঞ্জীব লিখেছেন, এগুলো অসমিয়া ভাষার জন্যেও ক্ষতিকর। স্কুলের
প্রশ্ন পত্রে ঢুকে যাচ্ছে, ‘সা-সম্পত্তি’, ‘সকল ধরণের পৃথিবীতে থাকা জিনিস’-এর মতো
কিম্ভূত পদবিন্যাস। কেউ যে উপর থেকে সুসংগঠিত ভাবে করছেন সেরকম নয়। প্রতিবাদ
প্রতিরোধ করলে অসমিয়া বুদ্ধিজীবী শিক্ষাবিদদের সহায়তাতে কিছু প্রতিবিধানের
ব্যবস্থার কথাও সঞ্জীব লিখেছেন। উলটে বাঙালিদেরও একাংশের,“কিছুটা অসচেতনতায়,
কিছুটা অজ্ঞতায় এবং কিছুটা ইচ্ছায়ও প্রতিষ্ঠা পেয়েছে।” সঞ্জীব এও দেখিয়েছেন কী
ভাবে আমাদের গোপন সম্মতিতে হিন্দি ইংরেজি আগ্রাসনও সমাজকে গ্রাস করে নিচ্ছে। তিনি
এও স্বীকার করেন “পাশাপাশি দুটো ভাষার অবস্থান সাধারণ বাঙালিকে বিভ্রান্ত করে।”
কিন্তু যারা ‘আসাম’-এর বদলে ‘অসম’ লেখেন তারা তো আর সাধারণ নয়। আনন্দবাজার পত্রিকা
তাদের ‘ব্যবহার বিধি’তে ‘অসম’ লিখবার নির্দেশ দিয়ে রেখেছে। এবং বহু শিক্ষিত
লেখকেরাও সেই নির্দেশ মেনে চলেন। তার মধ্যে বর্তমান আলোচকও রয়েছেন। তাই তাঁর
বক্তব্য ‘...আগ্রাসন আমাদের সম্মতি নিয়েই আসে।’ এক ভাষা থেকে আর ভাষা শব্দাবলী
সংগ্রহ করলে যে সমৃদ্ধ হয়--- সেই কথা সঞ্জীব মনে রেখেছেন। তার পরেও তাঁর বক্তব্য--
গেল শতকের ষাটের দশক অব্দি অসমিয়া ভাষাতে বাংলার অনুপ্রবেশ সমস্যা তৈরি করে
রেখেছিল। এককালে তারাও বাঙালির দেখা দেখি ‘আসামী’ লিখতেন—এখন আর লেখেন না। সেরকম
বহু সতর্কতা এবং সংস্কার যখন অসমিয়াদের মধ্যে কাজ করছে, তার বিপরীতে অসমে
বাঙালিদেরই একাংশ এক নয়া ‘সমন্বয়তত্ত্ব’ দাঁড় করাচ্ছেন--- যার “...ছদ্মবেশে এ এক
নতুন আগ্রাসন যার প্রভাবে আসামে এক নতুন বাংলা ভাষার জন্ম হচ্ছে যে ভাষার সঙ্গে
বাংলা ভাষার প্রথম ভুবন পশ্চিম বঙ্গ এবং দ্বিতীয় ভুবন বাংলাদেশের ভাষার সঙ্গে
ব্যবধান দুস্তর।” তিনি যে পরামর্শটি দিচ্ছেন, তারও মূল কথা বাঙালিরও দরকার-- সেই
অসমিয়া পথই অনুসরণ করা।অর্থাৎ তারা যেভাবে বাংলার অনুপ্রবেশ প্রতিরোধ করছেন,বাঙালিরও
দরকার অসমিয়ার অনুপ্রবেশ প্রতিরোধ করা।স্বাতন্ত্র্য বিসর্জন দিয়ে নয়, রক্ষা করেই
সত্যিকার সহাবস্থান এবং প্রীতির সম্পর্ক দাঁড়াতে পারে। এবং আমরাও তাঁর সঙ্গে সহমত
পোষণ করি যখন লেখেন,“...এটা করলে আসামের বাঙালিরা তাদের কাঙ্ক্ষিত সম্ভ্রম এবং
ভালোবাসাও আদায় করতে সক্ষম হবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিন্তু আমাদের বক্তব্য হচ্ছে, সমস্যা
এর চেয়েও জটিল। সঞ্জীবের এই<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বার্তাগুলো
আসামের তাবৎ লেখকদের মধ্যে পৌঁছে দেওয়া গেলেও, যা হয়তো গেছেও, শিক্ষক-শিক্ষিকাদের
মধ্যেই তো ছড়িয়ে দেওয়া দুষ্কর। আর সেটি করা না গেলে বাকি ছাত্র-ছাত্রীদের মধ্যে
ছড়িয়ে দেবার উপায় কী? ‘ইচ্ছায়’ এগুলো হবার পরিমাণ খুবই কম। এই ‘অসম-আসামে’র মতো
দু’চারটি বিষয় ছাড়া। সেখানেও ‘আসাম’কে একেবারে বাদ দেয় নি কেউ। এখনো ব্রহ্মপুত্রের
বাঙালি ‘আসাম’ বলেনও, লেখেনও।আনন্দবাজারের নির্দেশিকা কিছু ছিল না কি না আম জনতা
সেসব জানেন না। আমরা তাই বানান সম্পর্কে যা লিখেছিলাম, এখানেও তাই লিখি,যদি
‘পরিবেশ একটি মেলে’ তবে বার্তাগুলো ভেতর থেকে জন্ম নেবে এবং ছড়াবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ঠিক এই পথে তো
সারাভারতেই ইংরেজি ব্যাপক ভাবে বাংলাতে প্রবেশ করছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> হিন্দিও। আমরা সেগুলো নিয়ে তো সেভাবে ভাবছি না। কারণ
সেখানে জানি আর্থ-রাজনৈতিক কারণগুলো না পাল্টালে কিছু হবার না। অসমিয়ার বেলাও একই।
অসমিয়াদের মধ্যেও ইংরেজি –হিন্দি এমন কি বাংলার অনুপ্রবেশ নিয়ে এখনো ক্ষোভ আছে।
সংবাদ মাধ্যমের অধিকাংশ বিজ্ঞাপন, কেন্দ্র সরকারের বহু বিজ্ঞপ্তি, এমন কি
প্রাতিষ্ঠানিক সাইনবোর্ডেও কলকাতাতে বাংলা থেকে অনুবাদ হয়ে আসে। অসমিয়াতেও বাংলা
সম্পর্কেই বেশি সংবেদনশীলতার প্রকাশ ঘটে। বাংলার অনুপ্রবেশ রোখার ভাষিক রাজনীতি
কখনো বা এতোই প্রকট হয় যে কোনো বাঙালি যদি অসমিয়া বলতে বা লিখতে গিয়ে বাংলা
প্রকাশভঙ্গীর ছোঁয়া লাগিয়েই দেন তবে অনেকেই ক্ষুণ্ণ হন। ভাবেন বুঝি ইচ্ছে করেই এটা
করা হচ্ছে। বর্তমান আলোচকেরই এমন অভিজ্ঞতা রয়েছে। যার জন্যে অসমিয়া চর্চার
উৎসাহটাই মিলিয়ে যায়। ভাটি অসমের বহু অসমিয়া আছেন ‘দেওবার’ না বলে ‘রবিবার’
বলে,‘দেউতা’ না বলে ‘বাবা’ বলে বিপাকে পড়েন। সঞ্জীব সেই পদ্ধতি বাংলাতে অনুসরণ
করতে বলছেন। আমরা দেখেছি, যারা শুদ্ধ করে বাংলা লিখবার চেষ্টা করেন---তারা এখনো
বঙ্কিম বিদ্যাসাগর নিদেন পক্ষে শরৎ চন্দ্রের বাংলাতে আটকে থাকেন। তৎসম শব্দের
ঘনঘটা ঘটান। ‘সর্বসাধারণ’ শব্দটি সেরকম একটি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়াতে খুব চলে। কিছু বাঙালি,যাদের
খানিক নাক উঁচু, ভাবেন বোধহয়, বাংলা তো অসমিয়ার থেকে আরো সমৃদ্ধ ভাষা।তাই শব্দটি
তো চালানো চাইই। আরেকটি বাড়তি ‘ব’-ও জুড়ে দেওয়া চাই। লেখা চাই ‘সর্ব্বসাধারণ’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাংলাতে যে
‘সাধারণ-বিশেষ’ বলে বিপরীত সহজ সরল<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>শব্দজোড় রয়েছে তাদের জানায়টা কে? ইংরেজি ‘</span><span style="mso-bidi-language: BN;">general public’-</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এর অনুবাদে বাংলা অসমিয়া দুই ভাষাতেই ‘জনসাধারণ’ বলে আরেকটি অতি সুন্দর শব্দ
তৈরি আছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেখানে ‘সর্ব্বসাধারণে’র উটকো উৎপাত যে রবীন্দ্র জন্মজয়ন্তীর মতো অনুষ্ঠানেও
কী করে আসন টেনে বসে পড়ে ভেবে কিনারা মেলা দুষ্কর। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-vkKYC5tLOtg/W7zLwQAA8-I/AAAAAAAAb2U/H4aCfov86LQkPu0grZH_skHPSiKCaWAJQCKgBGAs/s1600/%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%259E%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%259C%25E0%25A7%2580%25E0%25A6%25AC%2B%25E0%25A6%25A6%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%25B2%25E0%25A7%258B-%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%2581%25E0%25A6%25A7%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A7%25A8.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="819" data-original-width="819" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-vkKYC5tLOtg/W7zLwQAA8-I/AAAAAAAAb2U/H4aCfov86LQkPu0grZH_skHPSiKCaWAJQCKgBGAs/s320/%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%259E%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%259C%25E0%25A7%2580%25E0%25A6%25AC%2B%25E0%25A6%25A6%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%25B2%25E0%25A7%258B-%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%2581%25E0%25A6%25A7%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A7%25A8.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পঞ্জিকার এবং ধর্মগ্রন্থের বেশি কোনো বাংলা বই তো ঘরে ঘরে নেই। বহু শিক্ষকের
কাছেও নেই। বাজারেও নেই। পত্রিকাও নেই। যা কিছু আছে সবই অসমিয়া ভাষাতে।আর না
চাইলেও দিনে রাতে সেগুলো পড়তে হয়। স্কুলে কলেজে, অফিসে আদালতে, স্কুলে কলেজে
সর্বত্র। স্বাভাবিক ভাবেই যা কিছু শব্দ বা শব্দবিন্যাসের অভ্যাস গড়ে উঠে সবই
অসমিয়া পড়ে।মাঝে কিছু প্রাদেশিক অসমিয়া টিভি চ্যানেল বাংলা সংবাদ পড়া চালু করেছিল।
মূল অসমিয়া থেকে দ্রুত অনুবাদ করতে গিয়ে বাঙালি সাংবাদিকেরাই এতো বাজে লিখেছেন এবং
পড়েছেন যে শোনা যায় স্রেফ টি আর পি-র অভাবে সেগুলো বন্ধ হলো। ভূপেন হাজরিকা মারা
গেলে তিনসুকিয়ার কিছু চ্যানেলে বাংলা সংবাদে বলছিল, তিনি এতো সনে ‘জন্মেছে’, এতো
সনে বিদেশে ‘গেছে’, এতো গান ‘গেয়েছিল’---ইত্যাদি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এগুলো সমন্বয় তত্ত্বের ফল নয়, অসমিয়াদের
খুশ করবার জন্যেও না। বরং আমাদের ভয় ছিল ভূপেন হাজরিকাকে অপমান করা হচ্ছে বলে না
কেউ হল্লা জুড়েন বিপরীত দিক থেকে। বাংলা বুঝা কিছু অসমিয়ার তাই করাই উচিত ছিল, তবে
বড় উপকার হতো। আর গ্রামাঞ্চলে আগেও খুব বেশি বাংলা স্কুল ছিল না,এখন শহরাঞ্চলেও
দ্রুত কমে যাচ্ছে। বাংলা স্কুলেই ভরে যাচ্ছেন অন্য মাধ্যমের শিক্ষকে। সেরকম স্কুল
থেকে উঠে আসা ছাত্র যদি নিজের স্কুলেও বাংলা পড়ান -- কী পড়াবেন? আর যদি কিছু
লেখেন? একটি মারাত্মক ‘সমন্বয় তত্ত্ব’ আছে আমরা অস্বীকার করি না। কিন্তু বিপরীত পথও
সবটা কণ্টক মুক্ত নয়,এবং সুগভীর দৃষ্টির দান নয়। অসচেতনতা আর অজ্ঞতাতে যারা
কাজগুলো করছেন,তারা সবাই ‘সমন্বয়তত্ত্ব’ ধরে সচেতনে করছেন বলে প্রচার পেলে---হতাশাটি
দুদিকেই কাজ করে। ইংরেজি, হিন্দি সহ তাবৎ আগ্রাসনের মুক্তির একটি সার্বিক পথ যদি
বের করা যায়---তবে হয়তো বা অসমিয়া আগ্রাসন মুক্তিরও পথ যেমন মেলে, অসমিয়াও বাংলার
আগ্রাসন ভয় থেকে মুক্ত হতে পারে। যদিও অসমিয়ার উপর বাংলার আগ্রাসন আজ আর তত তীব্র
নয়। অন্তত এর কোনো সরকারি প্রাতিষ্ঠানিক প্রয়াস নেই। আজ যখন সরকারি স্কুলগুলো
মাত্রেই বিপন্নতার মুখোমুখি সেখানে অসমিয়াও তো খুব আত্মতুষ্ট হয়ে বসে নেই। অতুল
চন্দ্র হাজরিকা যে সময়ে দীর্ঘমেয়াদি পরিকল্পনাটির কথা ভেবেছিলেন---সেই সময়টিই এখন
আর নেই--- এখন সময় অসমিয়াকেও বৈমাত্রেয় করে ফেলেছে। তবে সব কিছুর পরেও বাংলাদেশ
এবং পশ্চিম বাংলার প্রমিত বাংলা এক হয়ে নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমন কি ভাষা-অভিধান চিন্তাও এক খাতে বইছে না। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>খুঁটিয়ে দেখলে দেখা যাবে পূর্বোত্তরের বাংলারও
স্বাতন্ত্র্য চিহ্ন ক্রমশ স্পষ্ট হচ্ছে। সেরকম সার পানি পেলেও--- সে যে চেহারা
নিয়ে সবার সামনে গিয়ে দাঁড়াবে---তা অপর দুই বাংলার মতো এক হবে না। বিশ্বজুড়েই
ইংরেজিরও সেরকম প্রকারভেদ আছে, আর তা স্বীকৃতি পাচ্ছে। </span><span lang="BN" style="mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসম তথা
পূর্বোত্তরের বাংলাতে অসমিয়ার সব কিছু বাদ দেওয়া যাবেও না,দরকারও নেই। যেমন ‘উপায়ুক্ত’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আরক্ষী না হয় বাদই
দেওয়া গেল--- ‘উপায়ুক্ত’-কে যদি ‘পুলিশ’-এর মতো বাংলা প্রবেশাধিকার দিয়েই দিয়েছে,
বরাকেও দিয়েছে---সেটি আর আটকানো যাবে বলে মনে হয় না। উচিতও না। সেরকমই ‘অসম’ লিখলে
আপত্তি তখনই মানায় যখন ‘আসাম’ লেখা বাঙালি একেবারেই বাদ দেবেন। ততক্ষণ অব্দি কিছুই
প্রমাণ হয় না, যা করছেন সবই ভয়ে আর তোষামোদে। আমরা দেখিনি ‘আসাম’ লিখে কোনো বাঙালি
কোনোদিন বিপাকে পড়েছেন। ‘উজান’ পত্রিকার বিজ্ঞাপনেই ‘আসাম’-এর দেখা মিলবে। বর্তমান
লেখাটিও তাই ‘আসাম’ দিয়েই শুরু হয়েছে।</span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই নিবন্ধেই সঞ্জীব তাঁর নিজের করা একটি অনূদিত বই থেকে অন্যের করা প্রশ্নের
বিড়ম্বনার কথা লিখেছেন।প্রশ্ন কর্তা অনূদিত বই থেকে নয়,মূল ইংরেজি বই দেখে নিজের
মতো করে বাংলা করে দিয়েছেন। সেখানে ঐ ‘সা-সম্পত্তি’, ‘সকল ধরণের পৃথিবীতে থাকা
জিনিষ’-এর মতো কিম্ভূত পদবিন্যাস ঢুকে গেছে। এ তো মূল্যবোধের প্রশ্ন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘শিক্ষা,শিক্ষক ও
শিক্ষা প্রতিষ্ঠানের বিবর্তনে মূল্যবোধের প্রশ্ন’-এ সেরকম বহু কথাই সঞ্জীব আলোচনা
করেছেন। সেখানে এই অভিজ্ঞতার কথাও রয়েছে -- সেই ১৯৮১তেই স্কুলের চাকরিতে যোগ দিয়ে
প্রথম দিনেই এই প্রশ্নের মুখে পড়েছিলেন,আপনি কত টাকা দিয়েছেন? আজ যখন বিশ্বব্যাংকের
তদারকিতেই সব হচ্ছে, তখন তো এই প্রশ্নও আমাদের তুলা দরকার কতটা প্রত্যক্ষ এবং
পরোক্ষ মুনাফা তারা ভারতে শিক্ষার জন্যে ধার দিয়ে নিয়ে যাচ্ছেন? <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘দেনা-পাওনা’র সংকট তো সেখান থেকে শুরু হচ্ছে। সে
যাই হোক, আমরা প্রশ্নপত্রের বিড়ম্বনার কথা লিখছিলাম। সেসব তিনি আরো বিস্তৃত
লিখেছেন ‘সর্বশিক্ষার একটি প্রশ্নপত্র’-এ। বানান যতি চিহ্ন ইত্যাদি প্রসঙ্গও
এসেছে। এসেছে মূল পাঠ্যবইতেই এমন বহু ভুল এমন কি,তথ্য ভুলের কথাও। তিনি জানিয়েছেন
‘আদর্শ বাংলা পাঠ’ প্রথম ভাগের ১৯৯৮তে প্রকাশিত দশম সংস্করণে প্রায় ১০৮টি শুদ্ধির
দরকার। আমরা উচ্চ মাধ্যমিকের ২০১৭তে প্রকাশিত দ্বিতীয় বর্ষের এবং এবারে ২০১৮তে প্রকাশিত
প্রথম বর্ষের বাংলা বই সম্পর্কেও একই কথা বলতে পারি। দুটিরই সম্পাদনা সমিতিতে আছেন
রাজ্যের স্বনামধন্য শিক্ষক-গবেষক-কবি-লেখকেরা। এর থেকে যোগ্য লোকেদের নিয়ে
সম্পাদনা সমিতি হতেই পারে না। কিন্তু কেন ভুল হয়,সম্পাদনা সমিতিরই দু’চারজনের
সঙ্গে কথা বলে দেখেছি---তাঁদের কোনো নিয়ন্ত্রণই নেই এতে। আমলাতান্ত্রিক
ব্যবস্থাটির ভেতরেই তো কোনো নিষ্ঠা আর আন্তরিকতা নেই। দেশসেবার মনোবৃত্তির কথা তো
তুলেই লাভ নেই। যদি এমন হতো যে সম্পাদনা সমিতির হাতেই দায়িত্ব থাকত—পাণ্ডুলিপি
তৈরি থেকে ছাপাখানা থেকে বের করে আনা অব্দি পুরো কাজের স্থান-কাল- আয়-ব্যয়
নির্ধারণের তবে একটি দায়বদ্ধতার প্রশ্ন তুলা যেত। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এই অব্দি লেখা-পড়ার বিষয়গুলো নিয়ে রচনাগুলো আমরা ছুঁয়ে এলাম। এবারে বলার
ভাষাতে তিনি প্রবেশ করেছেন ‘ভাষাহারা প্রজন্ম’-এ। সেখানে গুয়াহাটির একটি টিভি
চ্যানেলের টক শো-তে অসমিয়া ছেলে মেয়েদের মুখে সাবলীল অসমিয়া শুনে ‘সশ্রদ্ধ প্রণাম’
জানিয়েছেন। বিপরীতে ‘বরাক উপত্যকার ছেলেমেয়েরা মফস</span><span style="mso-bidi-language: BN;">̖</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সলীয়, কিন্তু
কসমোপলিটান সংস্কৃতির কুপ্রভাবে আক্রান্ত,ভাষাহারা’ বলে আক্ষেপ জানিয়েছেন। তারা যে
হিন্দি-ইংরেজি- এবং স্থানীয় মুখের ভাষা মেশানো,তাও সেগুলোরও মান রূপটি
নয়,‘জগাখিচুড়ি’ ভাষা হাট বাজার থেকে সামাজিক মাধ্যম সর্বত্র ব্যবহার করছে — সেই
নিয়ে ভাবতে পরামর্শ দিচ্ছেন। রসিকতা করে বলতে ইচ্ছে করে, এরই জন্যে আমরা বরাকে
ব্রহ্মপুত্রে, অসমিয়া বাঙালি-তে সমন্বয়ের কথা বলি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অসমিয়াদের থেকে শেখার আছে বহু কিছু।
কিন্তু এ নিতান্ত রসিকতা। অসমিয়া ছেলে মেয়েরা এতো প্রশংসার পাত্র-টাত্র নয়। সেই টক
শো-তে কোনো কারণে লেখক শুনে ফেলেছিলেন আর কি। এমন কি অসমিয়া বৈদ্যুতিন
সংবাদমাধ্যমগুলোও ভাষার বারোটা বাজাচ্ছে বলে অসমিয়া সমাজেও আক্ষেপ আছে। চরিত্রের
দিক থেকে এই আক্ষেপ একেবারেই ভাষা-নিরপেক্ষ এবং সর্বভারতীয়। হিন্দি বুদ্ধিজীবীদের
কথাতে কান পাতলেও আক্ষেপ শুনা যাবে---সারা দেশে হিন্দির চাইতে বিপন্ন ভাষা আর
দ্বিতীয়টি নেই। আর কথাটি একেবারে অশুদ্ধও নয়! আমাদের একটি ভাবনা আছে। সামাজিক
মাধ্যমে এই সেদিনও রোমান হরফের রমরমা ছিল। বহু ভাষাদক্ষ লেখকেরাও রোমানে অভ্যস্ত
ছিলেন। আমরা বাংলা হরফে লিখতে বললে বলতেন, যারা বাংলা হরফে লিখছেন তারা আগে ভাষা
শুদ্ধ করুন। এই সব পুরোনো তর্কের সাক্ষ্য আমাদের পুরোনো লেখাতে মিলবে। এখন আর
আমাদের বলতে হচ্ছে না,মোবাইল কোম্পানিগুলো ব্যবস্থা করে দিয়েছে। এবং বাংলা লেখার
পরিমাণ এতো বেড়েছে---যে এখন ‘কার হেন সাধ্য যে সে রোধে তার গতি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দেখতে চাইলে ভাষার
বিপন্নতা হু হু করে বেড়ে দৃষ্টির বাইরেও চলে গেছে --দেখা যাবে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু বিপরীতে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সম্পন্নতা এবং সৃজনশীলতার ভাড়ারও পরিমাণে সাগর
সদৃশ। মানের কথাটি ভাবতে হলে পরিমাণের কথাটিও ভাবতে হয় বৈকি। দুটো অবিচ্ছেদ্য
দ্বান্দ্বিক সম্পর্কে বাঁধা। সুতরাং কোথাও আমাদের প্রান্তিকতা,আমাদের সংখ্যালঘু
মানসিকতা আমাদের দৃষ্টিকে আচ্ছন্ন করছে কি না — সেই কথাটিও ‘বিস্তর ভাবনা চিন্তার
প্রয়োজন।’ আমাদের ‘দুর্যোগ’ প্রতিরোধ দরকার, কিন্তু সে কি হবে ‘সুযোগে’র দিকে চোখ
বন্ধ করে? তবে তো হতাশার থেকে মুক্তি নেই। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায় একই বিষয় নিয়ে তিনি কিছু গভীরে গিয়ে ভেবেছেন ‘বরাক উপত্যকার গ্রামীণ
জীবনে ভাষা-শিক্ষা’ নিয়ে যেখানে লিখেছেন। গ্রাম নিয়ে ভেবেছেন বলেই সেখানে কিছু
আনকোরা নতুন কথাও রয়েছে। রয়েছে এই উপলব্ধি যে “...মাতৃভাষা শিক্ষার ক্ষেত্রটি
গ্রামের দিকে সরে যাচ্ছে...</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” ফলে “... পাঠ্য-পুস্তক বিভ্রান্তির প্রত্যক্ষ আঘাত এসে
লাগে ওই গ্রামীণ জীবনেই।” সেখানে শিক্ষাদান পদ্ধতি প্রসঙ্গে দু’চারটি মৌলিক কথা
লিখেছেন যা আমাদের ব্যাপক ভাবনার বিষয় হওয়া দরকার। কিন্তু বিষয়টি সেভাবে
স্পষ্টভাবে আসে নি। বিদ্যালয়-বিশ্ববিদ্যালয়ে শিক্ষকেরা পাঠদানের বেলা স্থানীয়
ভাষাবৈচিত্র্য (উপভাষা) ব্যবহার করছেন। সভাসমিতিতে সরকারি কর্মকর্তারা মৌখিক
ভাষাতে কথা বলছেন। তাঁর একটি অভিজ্ঞতার কথা লিখেছেন, যেখানে এক গ্রামে শিক্ষা বিষয়ের
সভাতে শ্রোতারা বলে উঠছেন, “সভার ভাষা শিষ্টজনের ভাষাই হওয়া উচিত।” যে শ্রোতা
‘শিষ্টজনের ভাষা’ বললেন তিনি নিজেকে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‘অশিষ্ট’
ভাবেন না তো? বহু আগে হেমাঙ্গ বিশ্বাস আমাদের এক অন্য গল্প শুনিয়েছিলেন। গ্রামের
কৃষক সভাতে কলকাতার এক কমরেড বাংলাতেই বলছিলেন। কৃষক কমরেড সভার শেষে বলছেন,“কইছইন
ভালাউ। কিন্তু বাংলাত কইলে বা’লা আছিল।” লিখলাম স্মৃতি থেকে। সেই কৃষক শ্রোতার
‘বাংলা’ শব্দের মানে হচ্ছে ‘সিলেটি’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তা হলে এই সব বিচ্ছিন্ন অভিজ্ঞতার থেকে সিদ্ধান্ত নেওয়া
কঠিন। কিন্তু যেখানে মোক্ষম কথাগুলো সঞ্জীব লিখেছেন,তার খানিকটা এরকম,“মাতৃভাষা
পাঠদান কালে আবার স্থানীয় উপভাষা অর্থাৎ দেশজ শব্দ, বাকধারা, উপমা,প্রকাশ ভঙ্গি
ইত্যাদিকে উপেক্ষা করে শিষ্ট ভাষা এবং দেশজ ভাষার মধ্যে একটি দুস্তর প্রাচীর তৈরি
করে দেওয়া হয়েছে আমাদের পাঠদান পদ্ধতির দোষেই। এর ফলে শিষ্ট ভাষার সঙ্গে দেশজ ভাষার
বিচ্ছেদ ঘটাও অস্বাভাবিক নয়।ছাত্র-ছাত্রী, শিক্ষক কিংবা সাধারণ জনগণের মনে সন্দেহ
জাগতেই পারে ছাপার অক্ষরের ভাষাটা বুঝিবা তাদের নিজস্ব কিছু নয়, উপর থেকে চাপিয়ে
দেওয়া একটি বিদেশী ভাষাই।” এই সুযোগেই যে কিছু মানুষ বরাক উপত্যকার ভাষা বাংলা নয়
বলে নানা সময়ে প্রচার দিয়ে এসেছেন, সত্যটি তিনি স্বীকার করেছেন। তিনি এর পরে
লিখেছেন, “... শিষ্ট ভাষা শিক্ষার সঙ্গে সঙ্গে দেশজ ভাষা শিক্ষারও প্রয়োজন রয়ে
গেছে...</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” আরো লিখেছেন, “ </span><span style="mso-bidi-language: BN;">...dialect </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হলো সর্বজন ব্যবহৃত শিষ্ট বাংলা ভাষার </span><span style="mso-bidi-language: BN;">feeder language </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং এ উপভাষাই মূলভাষা অর্থাৎ </span><span style="mso-bidi-language: BN;">standard language </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কে জোগায় তার প্রাণরস...</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” তাঁর এই
উপলব্ধিই সম্প্রসারিত হয়েছে যখন সম্প্রতি বরাক উপত্যকা বঙ্গ সাহিত্য ও সংস্কৃতি
সম্মেলনের পরিচালিত দূর শিক্ষাক্রমের পাঠ্যবই সম্পাদনা করেছেন। সেখানে
‘শিষ্টভাষা’, ‘উপভাষা’ জাতীয় পরিভাষা নিয়েও প্রশ্ন তুলেছেন। আমরা স্বপ্ন দেখব সেই
দিন আসবে, যখন পাঠশালা পাঠ্য বইতে ছাত্র তার ঘরে বলা ভাষার রূপ রস গন্ধ পড়তে পাবে।
এবং আত্মসম্মান বোধে উদ্বুদ্ধ হবে। <o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-4aQ_kbK0c3I/W7zL0dfrUoI/AAAAAAAAb2Y/a0e3QkJE_fYoxFPGlmnp7lXFjXoupQVdwCKgBGAs/s1600/Ujan%2B14.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1161" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-4aQ_kbK0c3I/W7zL0dfrUoI/AAAAAAAAb2Y/a0e3QkJE_fYoxFPGlmnp7lXFjXoupQVdwCKgBGAs/s320/Ujan%2B14.jpg" width="232" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লেখা-পড়ার কথা এইটুকুনই। এবারে তাকানো যাক ‘কেমন চলছে আমাদের স্কুলগুলো’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তিনি শুরুতেই লিখে
দিয়েছেন, “এ রচনাটিকে কেউ যেন রম্যরচনা হিসেবে না দেখেন।’ লিখেছেন সেই রম্যরচনার
ঢঙেই। সেখানে প্রথম ভাগে লিখেছেন প্রতিটি স্কুলে একটি ‘স্কুল ম্যানেজমেন্ট’ কমিটি
থাকলেও ৯০% স্কুলেরই প্রধানদের ‘ম্যানেজমেন্ট’ নিয়ে কোনো প্রশিক্ষণই নেই। ফলে
পরিচালন পদ্ধতি বলে কিছুই নেই সরকারি স্কুলে। অন্যদিকে বেসরকারি স্কুলগুলোতে মাইনে
কম। চাকরির নিরাপত্তা নেই। শিক্ষাগত যোগ্যতাও আহামরি নয়। তবু পরিচালন পদ্ধতি ভালো।
মিশনারি স্কুলগুলোতে সেই নিয়ে রীতিমত প্রশিক্ষণ দেওয়া হয়। এই সব সীমাবদ্ধতা
সত্ত্বেও <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এককালে ‘হেডমাস্টারে’রা তো
সিস্টেমের ভেতরে থেকেই স্কুলগুলো ভালো চালাতেন। তিনি ষাট সত্তর দশক অব্দি এমনটাই
হচ্ছিল লিখেছেন,পরে এই ক্ষীণধারাটি আশি এবং নব্বুই দশককেও স্পর্শ করেছিল।কারণগুলো
লিখেছেন,এঁরা ‘কিছুটা জন্মসূত্রে প্রাপ্ত বিশেষ প্রতিভারও অধিকারী, আবার অনেকে
একেবারে স্ব-শিক্ষিত।’ এগুলো যদি এখন আর কারণ হতে পারছে না তবে তার দায় তো সময়কে নিতে
হয়,প্রধান শিক্ষক বা শিক্ষাপ্রতিষ্ঠানগুলো নেবে কেন? এহেন আবেগিক কথা বাদ দিলে
আমাদের মেনে নিতে অসুবিধে নেই, “এঁরা একটা সময়ের প্রয়োজনে সৃষ্ট...</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” “এঁদের
চালিকাশক্তি ছিল দেশপ্রেমের আদর্শ।” দেশ স্বাধীন হবার পরের তিন চার দশক অব্দি
স্বাধীনতা আন্দোলনের একটি রেশ ছিল, দেশ গড়বার স্বপ্ন ছিল। সেই স্বপ্নে এরা অনেকেই
জীবনভর ত্যাগের তাড়নাতে ব্যস্ত থাকতেন। একটি সম্মানও আদায় করে নিতেন। বহু কাঠখড়
পুড়িয়ে সরকারি স্বীকৃতি যদি স্কুলের জন্যে আদায় করে নিতে পারলেন---তবে তার জন্যেও
নতুন স্বাধীন দেশের কথা ভেবে ক্ষমাঘেন্না অনেকে করে ফেলতেন। স্মরণ করা যাক যে
স্বাধীনতার পরে পরেই তৈরি রাধাকৃষ্ণান আয়োগ এবং দেড় দশক পরের কোঠারি আয়োগের
মর্মবস্তুতে ‘দেশপ্রেম’ ছিল। কিন্তু ১৯৮৬র নতুন শিক্ষানীতিতেই সরকারী দায় এড়ানোর
সূচনা হলো,বাণিজ্যবুদ্ধি এসে ঢুকল। আর নব্বুই দশকে যখনই বিশ্বায়নের মন্ত্রে দীক্ষিত
করা শুরু হলো---তখন তো সেই স্বপ্নের আর অবশিষ্ট কিছু রইল না। ‘নয়া-উপনিবেশ’ তখন আর
তত্ত্বে নেই, একেবারে চোখের সামনে নগ্ন হয়ে পড়েছে। ১৯৯০তে যে ‘সবার জন্যে শিক্ষা’
আন্দোলনটি শুরু হলো---সেখানে বিশ্বব্যাংকও প্রবেশ করল। আর ব্যাংক যখন বলল,উচ্চশিক্ষাতে
সরকারি সহায়তার লাভ বড়লোকেরা তুলে—অনেকেরই মনে হলো এতো ‘শ্রেণিসংগ্রামে’র কথা। সেই
সঙ্গে এও বলে দিল, প্রাথমিক-মাধ্যমিক শিক্ষাতে বিনিয়োগের ফিরতি লাভ যতটা
উচ্চশিক্ষাতে সেরকম নেই। লাভলোকসানের হিসেবে কষে শুরু হলো গালভারী ‘সবার জন্যে
শিক্ষা’ আন্দোলন। দুনিয়া জুড়ে ধনি-দরিদ্রের দু’রকম শিক্ষাকে নতুন করে
প্রাতিষ্ঠানিক স্বীকৃতি দিয়ে দেওয়া শুরু হলো। আর আমরা কেমন বোকা বনে গিয়ে মেনেও
নিলাম। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আগেকার শিক্ষকেরা বিদেশী তাড়িয়েছেন
অনেকে। নতুন শিক্ষকদের শেখানো হলো বিদেশীদের ছাড়া আমাদের মুক্তি নেই</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্ষমা ঘেন্নাও</span><span lang="BN" style="mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">করে হলেও যে স্বদেশী সরকারের ভরসাতে জীবনের শেষদিন অব্দি
তাকিয়েছিলেন, সেই সরকারই জানিয়ে দিল <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শিক্ষার সব দায় আর সে নিচ্ছে না। শিক্ষার
বেসরকারি করণ হচ্ছে, আর সেখানে বিদেশী পুঁজি, বিদেশী পদ্ধতি, বিদেশী ভাষা সবই
আসছে।স্বাভাবিক ভাবেই ভরসাটি তো আর রইল না, তার জায়গা নিল সংশয় সন্দেহ। আগেকার শিক্ষকদের
তো সেদিনই মৃত্যু ঘোষণা করে ফেলা হলো। জন্ম হলো নতুন যুগের নতুন শিক্ষকের। ‘জন্ম
সূত্রে প্রাপ্ত বিশেষ প্রতিভার’ এরাও অধিকারী। সরকারী স্কুলের শিক্ষকদের সেই
সামাজিক সম্মান রইল কই? সম্মানের হয়ে গেল বেসরকারিকরণ</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্ষতিপূরণে একাংশ সরকারী শিক্ষকের
মাইনেটাই মোটা হলো –যার থেকে বঞ্চিত বেসরকারি শিক্ষকেরা</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকিদের না রইল সম্মান, না চাকরির
নিরাপত্তা, না মোটা মাইনে। শিক্ষকদের মধ্যে এখন কতশত শ্রেণিভেদ, কতশত প্রকার ভেদ।
স্কুল থেকে বিশ্ববিদ্যালয় অব্দি। একটি মহৎ কাজ করতে যে ঐক্যবোধ দরকার---সেটিকেই তো
সমূলে নষ্ট করে ফেলা হলো উপর থেকে। সঞ্জীব সেই যুগসন্ধিক্ষণের শিক্ষক বলেই তাঁর
হাহাকার ‘ আগে কি সুন্দর দিন কাটাইতাম...’</span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">“ইদানীং সারাবছরই স্কুলে আসতে থাকে মোটা,মাঝারি অঙ্কের টাকা, গাড়ি ভর্তি
আসবাব, বিজ্ঞানের সরঞ্জাম, সাইকেল, আসে রান্নার সামগ্রী কেনার টাকা, রান্নাঘর
নির্মাণ, পুনর্নির্মাণের টাকা...” -- কোত্থেকে আসে? ২০১৪ থেকে ২০১৭-১৮ প্রতিবছর
শিক্ষা খাতে কেন্দ্র সরকারের বাজেট বরাদ্দ ৬.১৫% থেকে প্রায় অর্ধেক কমে ৩</span><span style="mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">৭১% হয়েছে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গুণোৎসব পরবর্তী সরকারী সমীক্ষাতে বলছে, খোদ মুখ্যমন্ত্রীর
বাড়ির কাছে চাবুয়াতে গেল দুই বছরে বন্ধ হয়ে গেছে ত্রিশখানা স্কুল। জুলাই মাসে আমরা
শুনেছিলাম, শিবসাগরে হাজারো শিক্ষক বহু মাস মাইনে পান নি বলে গণ-আত্মহত্যার হুমকি
দিচ্ছিলেন। লখিমপুরে চারদিনের অনশনে বসেছিলেন। তাহলে টাকা আসছে কোত্থেকে, উড়ছে
কোথায়? তারপরেও এটা সত্য যে আমরা দেখছি শিক্ষকের চাকরি দেওয়া থেকে শুরু করে ছাত্রদের
সাইকেল বা কম্প্যুটার দেবার প্রদর্শনী হচ্ছে খচ্চা করে সংবাদ মাধ্যম ডেকে এনে</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সংবাদ মাধ্যমের
সামনেই সব অপমান জুটছে শিক্ষক প্রধান শিক্ষকদের, উল্লাসে মত্ত হচ্ছেন ঈর্ষান্বিত
সহকর্মী। পুরো ব্যবস্থাতেই তো বিসঙ্গতি। বেচারা নয়া জমানার প্রধান শিক্ষকের সামনে
তো বিসঙ্গতির মেলা—‘হট্টমেলা’ </span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একেকটি স্কুলে সেই মেলার বিবরণ সঞ্জীব লিখেছেন রসিয়ে বসিয়ে।
পড়ে ‘মা সরস্বতী নিশ্চিত দীর্ঘশ্বাস ফেলেছেন’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বাকি যে চারটি রচনা রইল একেও এই রচনারই সম্প্রসারণ বলতে পারি এই অর্থে যে
লেখকের শ্বাসটি এখানেও দীর্ঘতর হয়েছে। সঙ্গে পাঠকেরও মনে সংক্রমিত হয় নীরব বিষাদ।
এগুলো রসরচনা নয়। ‘শিক্ষা,শিক্ষক ও শিক্ষা আধিকারিকেরা’ শুরু হয়েছে উপেন্দ্রচন্দ্র
গুহকে দিয়ে---যিনি সেকালীন সুরমা উপত্যকার ডি আই ছিলেন।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>১৯১০এ লিখে প্রকাশ করেছিলেন সুবিখ্যাত ‘কাছাড়ের
ইতিবৃত্ত’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেরকমই সুরমা উপত্যকারে এস আই মহামহোপাধ্যায় পদ্মনাথ ভট্টাচার্য
বিদ্যাবিনোদ—যিনি পরে কটনেও অধ্যাপনা করেছেন। এ বছর তাঁর জন্মের দেড়শত বছর পালিত
হচ্ছে। সুবিখ্যাত ‘কামরূপ শাসনাবলী’ গ্রন্থ প্রণয়ন করেছিলেন। সম্পাদনা করেছিলেন
‘হেড়ম্ব রাজ্যের দণ্ডবিধি’,’ হেড়ম্ব রাজ্যের ঋণদান বিধি’ ইত্যাদি গ্রন্থ। কামরূপ
অনুসন্ধান সমিতির প্রতিষ্ঠাতা সভাপতি ছিলেন। আমরা জানি অসম সাহিত্য সভার
প্রতিষ্ঠার পেছনেও তাঁর শ্রম এবং চিন্তা কাজ করেছিল। তাঁর প্রেরণাতেই অচ্যুতচরণ
চৌধুরী তত্ত্বনিধি লিখেছিলেন দুই খণ্ডে মহাগ্রন্থ ‘শ্রীহট্টের ইতিবৃত্ত।’ এমন আরো
বেশ কিছু পরিদর্শকদের গল্প শুনিয়েছেন সঞ্জীব যারা কেবল স্কুল দেখে না দেখে কাল
কাটিয়ে চলে যান নি। যারা গেল দুই তিন দশকে পরিণত হয়েছেন বিরল প্রজাতিতে। সেরকমই
বিরল প্রজাতির বিগত দিনের কিছু শিক্ষকদের স্মরণ করেছেন শেষ নিবন্ধে। ‘তাঁদের
প্রণাম’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">“অবসরের দিনে একখণ্ড গীতা বা কোরান এবং একটি লাঠি হাতে বিদ্যালয় থেকে রিক্ত
হস্তে বেরিয়ে আসতেন এসব মাস্টারমশাইরা।”</span><span lang="BN" style="mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেরকম
‘শিক্ষাপ্রতিষ্ঠানের পত্র-পত্রিকা’-র কথা শুরু হয়েছে প্রায় শতাব্দী প্রাচীন
‘শিক্ষাসেবক’-এর কথা দিয়ে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শেষ হয়েছে
২০১৩-১৩র ‘রাষ্ট্রীয় মাধ্যমিক শিক্ষা অভিযান’-এর মাসিক ‘জ্ঞান সাগর’ নামের ব্যর্থ
প্রকল্পের কথা দিয়ে। ঠিক সেখানেই নয়। কলেজ বিশ্ববিদ্যালয়ের এ</span><span style="mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">পি</span><span style="mso-bidi-language: BN;">.</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আই</span><span lang="BN" style="mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ধরবার জালস্বরূপ যে গবেষণা পত্রিকা আদির জোয়ার
উঠেছে—সেগুলোর কথাতে। যার মূল প্রেরণাই হলো ‘</span><span style="mso-bidi-language: BN;">Write and be damned; publish and perish’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঞ্জীবের একটি লেখা শুরু হয়েছে আলফাঁস দুঁদে নামে এক ফরাসি লেখকের ‘শেষ পাঠ’
নামের ছোট গল্পটি দিয়ে যেখানে ‘গ্রামীণ জীবনে ভাষা শিক্ষা’ নিয়ে লিখেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গল্পটি দেশে
সিবিএসই স্কুল পাঠ্যক্রমেও রয়েছে। সম্প্রতি দীপেন্দু দাস </span><span style="mso-bidi-language: BN;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শেষ পাঠ’ নামেই একটি বাংলা গল্প লিখেছেন।বাংলাতে এই ফরাসি
গল্পের<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পুনসৃজন করেছেন। কিন্তু গল্পটি
অসমের বাঙালি রাজনীতির বয়ান তৈরিতে বহু আগে থেকেই নিজের ভূমিকাটি রাখছে। প্রায় শতাব্দী
কাল আগে, বিশ শতকের বিশের দশকে সিলেট-কাছাড় জেলার বাংলা ভুক্তির প্রসঙ্গে শিলঙের
আসাম বিধান পরিষদে বলতে গিয়ে জননেতা ব্রজেন্দ্র নারায়ণ চৌধুরী এই গল্পটির কথা
উল্লেখ করেছিলেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> সঞ্জীবই লিখেছেন</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গল্পটি
ফ্রান্স-জার্মান</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সীমান্তের আলজাঁ
বলে একটি এলাকার। আলজাঁ এবং লোর্যাঁ জার্মানরা দখল করে নিয়েছিল ১৮৭০-৭১এর ফরাসি-জার্মান
যুদ্ধের সময়। ফরাসি স্কুলগুলোতেও ফরাসি বদলে জার্মান পড়াবার নির্দেশ দিল নয়া সরকার।
ফরাসি ভাষা-সাহিত্যের শিক্ষক মঁশিয়ে আঁমেল কীভাবে শেষ দিনের পাঠ পড়ালেন—সেইই গল্প</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক ফাঁকিবাজ ছাত্র
সেদিন ক্লাসে গিয়ে দেখল কড়া শিক্ষক সেদিন একেবারেই স্নেহময়ে পরিণত। সে যখন ভালো
করে ফরাসি পড়তে পারল না—তিনি বকা দিলেন না। উলটে সবাই মিলে পড়া এবং পড়ানোকে কেমন
ফাঁকি দিচ্ছিলেন সেইসবই বললেন। লোকেও এতো সুন্দর মিষ্ট ফরাসি ভাষাকে অবহেলা করে
বলতে লিখতে ভুলে যাচ্ছিল। আজ সেই ফরাসির স্কুলে শেষদিন। পেছনে গ্রামের জনাকয়
প্রবীণ মুরব্বিরাও এসে বসেছেন। এক ফাঁকে তিনি বোর্ডে লিখলেন, “ফ্রান্স,আলজাঁ,ফ্রান্স,আলজাঁ’</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কথক ছাত্রের মনে
হলো শব্দগুলো গোটা পাঠঘরে,বিদ্যালয়ে, আকাশে বাতাসে পতাকা হয়ে উড়ছে। যে কিনা এতোদিন
পাঠের কিছুই বুঝতে পারত না, এদিন যাই পড়াচ্ছিলেন বলছিলেন শিক্ষক, সবই জলবৎ তরল হয়ে
তার মর্মে গিয়ে পৌঁছাচ্ছিল। তার মনে প্রশ্ন দেখা দিচ্ছিল, গাছে বসা পায়রাগুলোও কি
এর পরে কেবল জার্মানই বলবে? একেবারে শেষে নীরব শিক্ষক বোর্ডে লিখলেন,‘ফ্রান্স
দীর্ঘজীবী হোক!’ ছাত্রদের বললেন, তোমরা যেতে পারো। গল্পটি এখানেই শেষ। মাতৃভাষা
এবং দেশের প্রতি প্রেমের এক মর্মস্পর্শী গল্প সন্দেহ নেই। পৃথিবীর শ্রেষ্ঠ
ছোটগল্পগুলোর একটি। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-kkFW08889lM/W7zL4nP6vII/AAAAAAAAb2c/pruZ1DzXkUcQLBjvOYjmL7IqZge-29rxACKgBGAs/s1600/%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%259E%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%259C%25E0%25A7%2580%25E0%25A6%25AC%2B%25E0%25A6%25A6%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%25B2%25E0%25A7%258B-%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%2581%25E0%25A6%25A7%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1079" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-kkFW08889lM/W7zL4nP6vII/AAAAAAAAb2c/pruZ1DzXkUcQLBjvOYjmL7IqZge-29rxACKgBGAs/s320/%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%259E%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%259C%25E0%25A7%2580%25E0%25A6%25AC%2B%25E0%25A6%25A6%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25B0%2B%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%25B2%25E0%25A7%258B-%25E0%25A6%2586%25E0%25A6%2581%25E0%25A6%25A7%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0.jpg" width="215" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু সঞ্জীব যেভাবে লিখেছেন,“এর পরবর্তী অধ্যায়ের জন্যে যেতে হবে ইতিহাসে---
কী ভাবে ফরাসি জাতি মাতৃভাষাকে স্বীয় মহিমায় প্রতিষ্ঠিত করল, প্রিয় মাতৃভূমির
দাসত্ব-শৃঙ্খল মোচন করল, ফরাসি ভাষাকে বিশ্বের অন্যতম শ্রেষ্ঠ ভাষা হিসেবে
প্রতিষ্ঠিত করল।”---সেরকম কিছুই হয় নি। সুতরাং এর থেকে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যদি এই তত্ত্ব দাঁড় করিয়ে দিই যেভাবে সঞ্জীব
লিখছেন,“বরাক উপত্যকা ইতিমধ্যে নিজেদের ঐতিহ্য বিচ্যুত হয়ে নিজেদের যথেষ্ট ক্ষতি
সাধন করে ফেলেছে। এখন একমাত্র মাতৃভাষাই শেষ অবলম্বন।” আর বলি, “...গ্রাম থেকেই
শুরু হোক আমাদের আগামী দিনের জয়যাত্রা” তবে সে যতই মধুর শোনাক-- সমস্যার মূলেই
যাওয়া যাবে না,সমাধান তো দূর অস্ত। ফরাসি ভাষা সাহিত্যে এর আগেই বিশ্বে সম্মানিত
ভাষা সাহিত্য ছিল। হ্যুগো, বালজাক, মোঁপাসারা আলফাঁস দুঁদের সমকালেই বিশ্বসাহিত্যে
দাপিয়ে বেড়াচ্ছিলেন। এবং বাকি দুনিয়াতে এখন যদি ফরাসি পঞ্চম জনপ্রিয় ভাষা তার কারণ
কোনো ভাষা আন্দোলন নয়--- ইংরেজি বা স্পেনীয়র মতোই তার সাম্রাজ্যবাদী অভিযান। সে
নিজের বিশ্বের বহু ভাষাকে গিলে খেয়ে বড় হয়েছে। আলজাঁ এবং লোর্যাঁ এখনো জার্মানির
অধিকারেই রয়েছে। প্রথম বিশ্বযুদ্ধের পরে ১৯১৯এ কিছুদিন ফ্রান্সের দখলে গেছিল এই
মাত্র। তখনো এই এলাকার আশি শতাংশের বেশি মানুষের ভাষা ছিল জার্মান। এখনো তাই আছে,
দ্বিতীয় ভাষা ফরাসি</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। </span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ছোট ছোট আরো কিছু ভাষার মানুষও সেখানে রয়েছেন। আর লেখক আলফাঁস দুঁদে আলজাঁ এবং
লোর্যাঁ-র লোকই ছিলেন না। দক্ষিণ ফ্রান্সে জন্মেছিলেন। ব্যক্তি হিসেবে খুব ভালো রাজনীতির
প্রতিনিধিত্ব করতেন না। ফরাসি-জার্মান যুদ্ধের দিনগুলোতেই ফরাসি শ্রমিক শ্রেণি
বিশ্বে প্রথমবারের মতো কিছু দিনের জন্যে প্যারিসে শ্রমিকশ্রেণির রাজ কায়েম
করেছিল---ইতিহাসে যা প্যারি কম্যুন বলে বিখ্যাত। দুঁদে সম্রাট তৃতীয় নেপোলিয়নের
সমর্থক ছিলেন--- জার্মান বিদ্বেষী তো ছিলেনই। ইহুদী বিদ্বেষীও ছিলেন। সিমেটিক
বিরোধী একটি কাগজও সম্পাদনা করতেন। তিনি আসলে ইউরোপে জাতিরাষ্ট্রগুলো গড়ে উঠবার
দিনগুলোর বৌদ্ধিক নেতৃত্ব, যে রাষ্ট্রগুলো অন্যদিকে দুনিয়াময় প্রতিদ্বন্দ্বিতা
করছিল সাম্রাজ্যবিস্তার করে বাকিদের পদানত করতে। সুতরাং তারা আমাদের আদর্শ হতে পারেন
না। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সঞ্জীব লিখেছেন শহরে যারা ভাষা নিয়ে কথা বলেন, বা অনুষ্ঠানাদিতে শোভাবর্ধন
করেন তাদের একাংশ “...আবার সংস্কৃতিকে অবলম্বন করে রাজনৈতিক, সামাজিক প্রতিষ্ঠা
লাভের অভিলাষী</span><span lang="HI" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">” দীপেন্দু দাস
তাঁর<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গল্পে ‘বাবা’-কে দিয়ে এই কথাটিই আরো
স্পষ্ট বলিয়েছেন, “...এই সমস্যা শুধু বাংলার নয়, অসমিয়া ভাষার সমস্যাটাও তাই। জড়
অনেক গভীরে। রাজনীতির রং শুধু শত্রু খোঁজে অন্যের মধ্যে। এটা সহজ বলে। লোক ক্ষেপীয়ে
তোলা যায় বলে।” আমাদের এই সহজ পথ অতিক্রম করে এগোতে হবে। </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify; text-indent: 18.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যে আলোর কথা সঞ্জীব লিখেছেন তার অধিকাংশই বিগত দিনের। সেই আলো তিনি অনাগত দিনে
ছড়িয়ে দেবার চেষ্টা করেছেন, করতে গিয়ে কিছু মৌলিক নতুন কথাও শুনিয়েছেন—যেমন বানান
নিয়ে, মুখের ভাষার সম্মান নিয়ে ইত্যাদি। <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বহমান দিনের <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শুনিয়েছেন আঁধারের গল্প। ‘আমাদের গেছে যে দিন,
একেবারেই কি গেছে?’ -- তা হয়তো না। কিন্তু এ আঁধার তো অন্য আঁধার, নিত্যদিনের
ভোরের মতো করে তো আলো আপনাতেই আসবে না। সঞ্জীব বয়সে প্রবীণ হলেও মননে এখনো নবীন।
সেই শিক্ষা সেবক বা তাঁরও আগে থেকে শিক্ষক-লেখকদের যে বিশেষ ঐতিহ্য প্রবহমান তিনি
সেই প্রবাহে নব সংযোজন-- সে কথা ভূমিকাতে অধ্যাপক অমলেন্দু ভট্টাচার্য লিখেছেন।
আমরা আশা করব তিনি বা আমাদের মতো তাঁর পাঠকেরা এখানে থামবো না।আমরা যেন বিশ্বজুড়া
‘সবার জন্যে শিক্ষা’ আন্দোলনের ভালোমন্দের থেকে আমাদের সমস্যাকে আলগা করে না রাখি।
সলিল চৌধুরীর কথায় সুরে আমাদের গান হোক, ও আলোর পথযাত্রী</span><span style="mso-bidi-language: BN;">,</span><span lang="BN" style="font-family: "bensen"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ যে রাত্রি এখানে থেমোনা/এ বালুচরে আশার তরণি তোমার যেন
বেঁধোনা... </span><span style="mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
সুশান্ত করhttp://www.blogger.com/profile/17320488682035026936noreply@blogger.com0Tinsukia, Assam, India27.4921909 95.3467749999999827.4358504 95.266093999999981 27.5485314 95.427455999999978